Ćwiczenia
I. Proszę dla każdego z podanych wyrazów (noga, ręka, deska, miasto) zbudować paradygmat fleksyjny oraz kilkuelementową rodzinę słowotwórczą. Następnie proszę wyodrębnić morfem rdzenny dla każdej tak stworzonej grupy wyrazów oraz wypisać wszystkie warianty (alomorfy) tego morfemu. Następnie proszę wypisać wszystkie alternacje, jakie w obrębie tych wariantów zachodzą, oraz określić ich rodzaj (samogłoskowe, spółgłoskowe; jakościowe, ilościowe).
II. W podanych wyrazach proszę wyodrębnić wszystkie morfemy (wskazując rdzeń i afiksy) oraz określić funkcję każdego z nich.
głupota, mądrość, domownik, różowawy, drugoplanowy, całoroczny, podnóżek, podziękowanie, powynoszę, zapisałaś, powynosilibyśmy, przewartościowywać.
III. W podanych wyrazach proszę wskazać morfemy rdzenne. Jakie rdzenie oboczne można spotkać w rodzinach tych wyrazów?
główkować, kwiaciarnia, wymierzyć, podmurować, świetlisty, wytłuszczony, przedłużacz, mieszczuch, nadwozie, senny, wytwórca, prążki, sczerniały, codzienny, powynosić.
IV. Proszę wskazać alternacje morfonologiczne (samogłoskowe i spółgłoskowe), dobierając inne formy fleksyjne podanych wyrazów.
las, pole, kościół, len, lato, kot, pies, mucha, worek, szkoła, jazda, duży, ubogi, stary, płakać, pisać.
V. Proszę podać 5 przykładów par wyrazów z następującymi alternacjami morfonologicznymi:
1) o : ó / [o] : [u],
2) ø : e,
3) a : e.
VI. Proszę podać formę dopełniacza liczby mnogiej wyrazów: jajko, światło, piętro, lalka, torba, ćma. Jaka alternacja samogłoskowa regularnie zachodzi w tych parach wyrazów? Proszę podać inne przykłady wyrazów, w których realizowana jest ta alternacja.
VII. Proszę podać formę miejscownika liczby pojedynczej wyrazów: baran; wata, winda, mięso, głaz; sklep, niebo, plama, śpiew, szafa; matka, waga, mucha, kasjer, strzała. Jakie alternacje zachodzą w tych parach wyrazów? Jaki to typ alternacji? Proszę podać inne przykłady wyrazów, w których realizowany jest ten sam typ alternacji.
VIII. Proszę podać formę mianownika liczby mnogiej rodzaju męskoosobowego następujących przymiotników: słaby, ślepy, łakomy, nowy, młody, łysy, łagodny, prosty, mądry, goły, tęgi, wysoki, głuchy, pieszy, duży, dorosły, i wskazać oboczności morfonologiczne.
IX. Proszę wskazać wśród poniższych przykładów wyrazy, w których cząstka -ek nie jest sufiksem zdrabniającym:
kotek, wtorek, ogórek, Janek, Marek, domek, kroczek, dymek, statek, zamek, rynek, daszek, ołówek, lasek, policzek, nosek.
X. Proszę utworzyć nazwy żeńskie od podanych rzeczowników i wypisać alternacje (jeśli jakieś w nich zachodzą).
lekarz, sąsiad, śpiewak, nauczyciel, pisarz, poeta, aktor, wieśniak, mnich, kierownik, malarz, przyjaciel.