MARKSIZM

• Uzurpował sobie nazwę „socjalizmu naukowego”

• Od socjalistów utopijnych zapożyczył ich szlachetne zamiary, i utopia wcielona jaką stał się marksistowski komunizm, ujawniła swój sens totalitarny.

• Moralna odpowiedzialność twórców marksizmu za komunizm znajduje się w uznaniu utopijnego społeczeństwa bezklasowego, komunizmu, za ostateczne uwieńczenie logiki dziejów, zakończenie ich rozwoju.

• Zręby doktryny zbudował Karol Marks wraz ze swym współpracownikiem i uczniem Fryderykiem Engelsem.

• Marksizm jest połączeniem w jedną spójną, logiczną całość kilku zastanych teorii:

• Socjalizm utopijny - idea naprawy rzeczywistości i zbudowania sprawiedliwego ustroju, w nauce miały leżeć narzędzia reformy świata i uszczęśliwienia ludzkości.

• Dialektykę heglowską - prawo logiki i powszechne prawo bytu jako przyczyna wszelkiej zmienności, każda teza (każde prawdziwe twierdzenie a także postać bytu) znajduje z miejsca swoją antytezę (równie prawdziwe zaprzeczenie a także przeciwstawną postać bytu), z którą łączy się w antytezę, która staje się tezą, itd., rzeczywistość wobec tego rozwija się przez konflikt, ale także poprzez uzgadnianie tezy i antytezy w syntezie

• Materializm epoki Oświecenia

• Angielską ekonomię klasyczną

• Ludwig Feuerbach - idee nie kierują światem i że to ludzie je wytwarzają, nie Bóg stworzył człowieka, ale człowiek Boga, na swój obraz i podobieństwo, religia zatem to fałszywe rozwiązanie.

• Brewiarzem światowego komunizmu stała się książka Marksa i Engelsa „Manifest komunistyczny” z 1848r

• Teoretyczną podstawę stanowił materializm dialektyczny - prawa dialektyki przypisane przez Hegla idei zostały przypisane czemuś przeciwnemu - materii. Zakładał on:

1. Przyroda składa się z rzeczy nawzajem ze sobą spójnych, warunkujących się

2. Jest ona w ciągłym ruchu, przemianie, rozwoju

3. W tym rozwoju wytwarza się całkiem nowe jakości

4. Mechanizmem napędowym rozwoju jest walka wewnętrznych przeciwieństw, konflikt.

Materializm dialektyczny nie ograniczał się tylko do przyrody, obejmował również życie społeczne, historię, odtwarzał jej modelowy bieg i mechanizmy nią rządzące.

• Materializm historyczny - w porządku różnych czynników życia ludzkiego, pierwsze miejsce zajmują pierwiastki społeczne, którym jednostki muszą się poddać, wśród owych czynników pierwsze miejsce zajmują czynniki materialne, a wśród nich gospodarcze. To one decydują o „nadbudowie” duchowej i ideologicznej, o całym życiu społecznym, o rozwoju, o kulturze, o biegu historii.

• Ze względu na sposób produkcji Marks i Engels wyodrębnili pięć wielkich okresów, a także wielkich okresów historii: gminy pierwotnej, niewolniczy, feudalny, kapitalistyczny i komunistyczny.

• Każda zmiana produkcji zaczyna się od zmiany sił wytwórczych, następnie zaś zmieniają się stosunki produkcji. Jeśli jednak ta druga zmiana nie nadąża za pierwszą, rodzą się wewnętrzne konflikty i sprzeczności, powodują one kryzysy gospodarcze a te z kolei rewolucje i przewroty.

• Każda epoka niesie w sobie zarodki upadku (ich objawem jest m.in. walka klasowa w kapitalizmie), historia ma jednak zastygnąć na komunizmie, ma rozstrzygnąć swój sens ostatecznie w bezklasowym, wolnym od rzeczywistych sprzeczności ustroju.

• Kryzys kapitalizmu i zwycięska rewolucja nastąpią tam, gdzie sprzeczności osiągnęły najwyższe stadium, a zatem w najlepiej rozwiniętych, najbardziej produktywnych gospodarkach kapitalistycznego Zachodu

• Marksizm po Marksie miał wiele różnorodnych wcieleń

WCIELENIA MARKSIZMU

• Marksizm - leninizm

• Twórcą był Włodzimierz Ilicz Lenin.

• W przeciwieństwie do Marksa twierdził, że rewolucja wybuchnie w Rosji, w kraju który proletariatu prawie nie miał, który był najbardziej zacofanym państwem Europy, z archaiczną gospodarką rolniczą, ustrojem feudalnym z elementami kapitalizmu i mentalnością niewolniczą. Jest to możliwe, gdyż Rosja to kraj, w którym spiętrzenie sprzeczności osiągnęło najwyższy, niebywały wprost poziom.

• „Motorem rozwoju” będzie postęp techniczny, a związany z nim wzór uprzemysłowienia zaczerpnął ze zmilitaryzowanej i scentralizowanej gospodarki niemieckiej okresu I wojny światowej, nastawionej na przemysł ciężki i wydobywczy.

• Stalinizm

• Stalin zradykalizował zarówno teorię jak i praktykę marksizmu - leninizmu przekształcając ją we własną doktrynę.

• Siłą napędową historii będzie zaostrzająca się „walka klasowa”, gdyż komunizm nie zwyciężył w skali świata.

• Wrogiem komunizmu był „imperialistyczny kapitalizm”

• Wedle stalinizmu im potężniejszy był komunizm, tym potężniejsze stawały się knowania jego wrogów „zewnętrznych” i „wewnętrznych”

• Teoria o „zaostrzającej się walce klasowej” oraz „wrogach wewnętrznych” pozwalała doskonale spełnić w praktyce leninowską ideę postępu technicznego uprzemysłowienia: miliony owych „wrogów wewnętrznych” zapełniając obozy pracy stanowiły niewyczerpalne niemal źródło niewolniczej siły roboczej.

• Maoizm

• Doktryna marksizmu - leninizmu - stalinizmu, której osobliwe piętno nadał Mao Tse-tung, teoretyk i przywódca zwycięskiej „chłopskiej rewolucji” w Chinach.

• Na maoizm wywarł wyraźny wpływ konfucjanizm dynastii Hun z jego wizją autorytarnego, paternalistycznego państwa, którym niepodzielnie włada „ojciec narodu”.

• Eksport maoizmu na Zachód i do Trzeciego Świata dokonał się głównie w czasach skierowanej przeciw tradycji narodowej i starym rewolucjonistom „rewolucji kulturalnej”, poczym nastąpił schyłek maoizmu.

• W obecnych Chinach maoizm ustąpił innej wersji konfucjanizmu, która nakazuje skuteczną działalność praktyczną i robienie biznesu.

• Socjaldemokracja

• Socjalizm demokratycznego Zachodu

• Odrzucali komunistyczną koncepcję rewolucji, a opowiadali się za stopniowymi reformami ustrojowymi.

• Akceptowali system demokratyczny i starali się budować „państwa dobrobytu”

• Neomarksizm

• Najważniejszym przejawem stała się Szkoła Frankfurcka zwana też Teorią Krytyczną (Max Horkheimer, Teodor Adorno, Walter Beniamin)

• Połączenie marksizmu, psychoanalizy i egzystencjalizmu w badaniach społecznych, w krytyce kultury i społeczeństwa kapitalistycznego doby kryzysu.

• Fromm wyróżnił pozytywną „wolność do” (np. odpowiedzialności) i negatywną „wolność od”. Ta ostatnia jest spowodowana przez lęki drobnomieszczańskiego, przeżywającego kryzys społeczeństwa i postacią „ucieczki od wolności” ku reżimowi.

• Antonio Gramsci

• Ujął marksizm jako „filozofię praktyki”

• Zdobycie „hegemonii politycznej” powinno zostać poprzedzone zdobyciem „hegemonii kulturalnej”, tj. takiej postaci kultury, która stanie się czynnikiem sprawczym zmiany społecznej, rewolucji ludowej. Dla potrzeb owej „hegemonii kulturowej” potrzebne jest stworzenie nowej elity, zrośniętej z „masami ludowymi” tzw. Inteligencji organicznej.

• Trockizm

• Ideologia „rewolucji światowej”, która miała przyspieszyć „eksport rewolucji”

• Zespolona z dawnym terrorystycznym, odrzucającym idee państwa anarchizmem i anarchosyndykalizmem stała się ważnym elementem ruchów społecznych krajów Trzeciego Świata i zachodniego radykalizmu społeczno - politycznego/