Czynniki budujące - MINI, Geografia - Paleontologia


Procesy w wnętrzu ziemi (Endo):

Ruchy lądotwórcze i górotwórcze, zjawiska wulkaniczne i sejsmiczne

Procesy na zewnątrz (egzo):

Wietrzenie, erozja, egzaracja zdzieranie), deflacja (wywiewanie), denudacja (obniżanie), transport akumulacja

Wulkany: pas południkowy cięgnie się wzdłuż wschodnich wybrzeży Azji i Australii do Antarktydy, wzdłuż zachodnich wybrzeży Ameryk do Alaski. Pas równoleżnikowy przebiega od Ameryki Środkowej przez południową Europę i Azję.

Trzęsienia: łuki wysp japońskich, indonezyjskich, pacyficzne wybrzeża Ameryki, wybrzeża i wyspy Pacyfiku, Alpy, Karpaty, Kaukaz, Himalaje, Wielkie Antyle.

Działalność wiatru

Deflacja

Przesuwanie i unoszenie materiału skalnego przez wiatr prowadzące do powstania rynien i mis deflacyjnych, bruku deflacyjnego

Korazja

Mechaniczna działalność wiatru i jego ładunku ( ziaren piasku, żwiru) polegająca na ścieraniu, rysowaniu i drążeniu powierzchni skał; powstają wygłady, nisze, gzymsy, graniaki, grzyby skalne, żebra, bruzdy

Transport

Przenoszenie przez wiatr drobnego materiału skalnego; powstają zmarszczki wiatrowe - riple-marki)

Budowanie (akumulacja)

Osadzanie

Niesionego przez wiatr materiału; powstają wydmy ( barchany-obszary suche, wydmy paraboliczne-wilgotne obszary wałowec) i pokrywy lessowe

GENEZA PUSTYŃ

♠ Wysokie ciśnienie, wiatry, które zawsze wieją od wyżu do niżu nie pozwalają na dotarcie w te rejony wilgotnego powietrza z oceanów

♠ Na obszarach osłoniętych od deszczu, czyli na terenach, gdzie wilgotne powietrze nie ma dostępu ze względu na sąsiedztwo gór lun znaczne oddalenie od zbiorników wodnych

♠ Nad brzegami oceanów, zimne prądy morskie ochładzają morskie powietrze, które w rezultacie pozbywa się wilgoci. W momencie, gdy zimne i suche powietrze dociera nad nagrzany ląd, łatwo absorbuje wodę zawartą w atmosferze i unosi się do góry.

RODZAJE PUSTYŃ

Kamieniste - Hamada (tam gdzie jest bardzo sucho i procesy wietrzeniowe są utrudnione

Żwirowe - Serir - na przedpolu kamienistych

Piaszczyste - Erg - Na obrzeżach pustyń, gdzie najdalej transportowany jest najdrobniejszy materiał

Ilaste - takiry - najdalej wywiewany jest materiał pylasty, tam gdzie zostanie on osadzony

RODZAJE WIETRZENIA

FIZYCZNE - rozpad skał bez zmiany składu mineralnego pod wpływem:

♠ Rozsadzania skał przez zamarzniętą wodę

♠ Rozszerzania i kurczenia się minerałów przy dużych różnicach temperatur

♠ Rozsadzania skał przez krystalizującą się sól w porach skał

♠ Rozsadzanie skał przez pęczniejące skały ilaste

Klimat zimny, umiarkowany podczas zimy, gorącym suchym

CHEMICZNE - prowadzi do zmiany składu mineralnego ( rozkładu skał pod wpływem:

♠ Działalności wody (rozpuszczanie, hydroliza, uwodnienie)

♠ Innych procesów (uwęglanie, utlenianie)

Umiarkowanym latem, gorącym wilgotnym

BIOLOGICZNE - rozluźnianie fizyczne i chemiczne zwięzłości skał w wyniku ♠ działalności organizmów żywych ( kopanie, rycie zwierząt, korzenie drzew rozsadzają skały, rośliny wydzielają związki chemiczne zmieniające skład skał, rozkład szczątków organicznych przez drobnoustroje tworzy glebę)

Umiarkowanym i gorącym wilgotnym

DZIAŁALNOŚĆ RZEKI

BIEG GÓRNY:

♠ Erozja wgłębna - żłobienie dna w czasie przetaczania z dużą energią rumoszu skalnego po dnie - powstają doliny w kształcie litery V

♠ Erozja wsteczna - cofanie się progu wodospadu, źródeł

♠ Transport grubego materiału skalnego ( powstawanie otoczaków

BIEG ŚRODKOWY:

♠ Transport materiału drobnego

♠ Erozja boczna - podcinanie brzegów, poszerzanie koryta rzeki, tworzenie się meandrów, terasy zalewowej

♠ Erozja wgłębna - zaznacza się w czasie powodzi

♠ Akumulacja osadów tzw. Aluwiów, tworzenie stożków napływowych

BIEG DOLNY:

♠ Transport materiału drobnego

♠ Akumulacja ( tworzenie delt, estuarium-lejka)

KRASU POWIERZCHNIOWY.

źłóbki i żebra krasowe - równolegle do siebie ułożone wytwory wody deszczowej spływającej po pochyłych powierzchniach i tworzącej bruzdy (żłobki) o głębokości od kilku do kilkunastu centymetrów i takiej szerokości; oddzielone są od siebie żebrami krasowymi o ostrych lub zaokrąglonych kształtach

Lejki krasowe - stożkowe lub miskowate zagłębienia o średnicy od 2 do kilkuset metrów, powstające w wyniku rozpuszczania skał wapiennych przez wody, najczęściej wpadające w szczeliny; powstają także w wyniku zapadnięcia się jaskiń

Uwały - zagłębienia powstające z połączenia kilku lejków leżących blisko siebie, których zbocza ulegają ciągłemu niszczeniu i doprowadzają do obniżenia dzielących je grzęd

Polja - duże i głębokie obniżenia o kształcie podobnym do kotliny i wyrównanym dnie, powstają z połączenia dużej ilości lejów i uwałów, których grzędy zostały całkowicie rozmyte

KRAS PODZIEMNY

Studnie i kominy krasowe - poszerzone przez wody opadowe pionowe szczeliny, o średnicy od kilku do kilkunastu metrów; kominy różnią się od studni mniej regularnym otworem, a ich szerokość wzrasta z głębokością

Pomory - otwory, w których ginie woda płynąca, a następnie wykorzystując sieć kanałów płynie wiele kilometrów pod ziemią

Wywierzyska - otwory wyprowadzające na powierzchnię wody podziemne, często te, które zostały pochłonięte przez pomory;

Jaskinie, groty, pieczary - wolne przestrzenie występujące w głębi ziemi, o znacznych rozmiarach, często połączone podziemnymi korytarzami w cały system; powstają i rozrastają się wzdłuż szczelin pionowych i poziomych, a największe rozmiary osiągają w miejscach krzyżowania się szczelin lub pod wpływem działalności podziemnych rzek

Do najlepiej znanych obszarów krasowych w EUROPIE należą kras występujący w Masywie Czeskim, na Morawach i w Słowacji, we Wschodnich Alpach, w górach Dynarskich głównie na obszarze Dalmacji, w górach Jura, w Masywie Centralnym we Francji oraz na Uralu. W AZJI zjawiska krasowe występują w południowo-wschodniej Syberii, na Kaukazie, w Chinach, Indiach i na Jawie. W AFRYCE znane obszary krasowe występują tylko w jej północno-zachodniej części, a w AMERYCE głównie w Kordylierach, na Kubie, w Brazylii i Wenezueli. Występują także w Australii i niektórych wyspach Pacyfiku. W POLSCE kras rozwinięty jest głównie na wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej oraz w Tatrach, występuje także w Sudetach i Górach Świętokrzyskich.

TYPY WYBRZEŻY MORSK.

ZANURZONE

♠ Dalmatyńskie - zalanie gór ułożonych równolegle do linii brzegowej; pasma górskie tworzą ciągi wysp, a zalane doliny - długie kanały i zatoki

♠ Riasowe - zalanie gór ułożonych skośnie do brzegu; dawne doliny rzeczne stają się zatokami wcinającymi się głęboko w ląd a szczytowe partie gór wysepkami lub półwysepkami

♠ Limanowe - zatopienie ujścia rzek rozcinających głębokimi jarami obszar o budowie płytowej

♠ Fiordowe - zatopienie dolin polodowcowych w górach

♠ Szerowe - zatopienie nizinnych terenów polodowcowych; wyspy są pozostałością wzgórz morenowych

♠ Klifowe - stromy brzeg niszczony przez fale morskie

WYNURZONE

♠ Mierzejowe - zamykanie zatok przez wały piaszczyste

♠ Lidowo-lagunowe - powstaje w warunkach dużych przypływów i odpływów; poprzerywany wał przybrzeżny (lido) odgradza od otwartego morza zatoki ( laguny)

♠ Deltowe - kształtowane przez budującą działalność morza i rzeki

♠ Koralowe - przesuwanie się linii brzegowej w stronę otwartego morza spowodowane jest narastaniem koralowców

♠ Mangrowe - opanowane przez formacje krzewów i drzew o silnie rozgałęzionym systemie korzeniowym, który powoduje utrwalanie namułów wodnych i przyrastanie lądu.

Działalność lodowców górskich

♠ Niszcząca - cyrki lodowcowe, nunataki, progi skalne, wygłady lodowcowe, „barańce”, doliny U-kształtowane, doliny boczne zawieszone, rysy lodowcowe, kotły eworsyjne

♠ Budujące - morena czołowa, morena denna, morena boczna

Działalność lądolodów

♠ Niszcząca - wygładzone szczytowe powierzchnie skalane (fieldy), „barańce”, kry lodowcowe, wygłady lodowcowe, rysy lodowcowe

♠ Budująca - morena czołowa, morena denna, glina zwałowa, głazy narzutowe, jeziora morenowe i wytopiskowe

Działalność wód roztopowych ( glacjalnych)

♠ Niszcząca - jeziora rynnowe

♠ Budująca -jeziora zastoiskowe, iły warwowe, ozy, kemy, drumliny, pola sandrowe, pradoliny

EUROPA 10,5 mln km2

Śr. 292 M

Dep. wybrz. M. Kaspijskiego 28 m Mont Blanc 4807 m

AZJA 44,4 mln km2

Śr. 950 M

Dep. Morze Martwe 405 m.

Kryptodepresja dno jeziora Bajkał

1165 m. p. p. m.

Mount Everest 8848 m

AFRYKA 30, 3 mln km2

658 m

Dep Jezioro Assal 150 m p. p. m.

Wulkan Kibo w masywie Kilimandżaro 5895 m n. p. m.

AUSTRALIA 7,7 mln km2

300 m

Jezioro Eyre 16 m

Góra Kościuszki 2228 m n. p. m.

AMERYKA PD. 17,8 mln km2

Śr 655 m

Dep- Salinas Chicas 42 m

Anconcagua 6960 m n. p. m.

AMERYKA PŁ. 24,2 Mln km2

677 m

Dep - Dolina Śmierci 86 m p. p. m.

McKinley 6194 m n. p. m.



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Rolnictwo - MINI, Geografia - Paleontologia
Czynniki budujące, Geografia - Paleontologia
Kontynenty, Geografia - Paleontologia
Temperatura kraju, Geografia - Paleontologia
Typy wybrzeży morskich, Geografia - Paleontologia
Rośliny zbożowe, Geografia - Paleontologia
#Biologia mini#, Czynniki oddychania mini, JĄDRO KOMÓRKOWE I CHROMOSOMY
#Biologia mini#, Czynniki oddychania mini, JĄDRO KOMÓRKOWE I CHROMOSOMY
TEMPERATURA POWIETRZA, Geografia - Paleontologia
LUDNOŚĆ, Geografia - Paleontologia
Klimat, Geografia - Paleontologia
Sprawdzian z mapy - Azja, Geografia - Paleontologia
Działalność rzeki, Geografia - Paleontologia
lud, Geografia - Paleontologia

więcej podobnych podstron