Badanie wymowy dziecka w wieku przedszkolnym

O rozwoju mowy napisano wiele książek, publikacji i artykułów, dlatego też nie będę opisywała kolejnych okresów rozwoju mowy i ich charakterystycznych cech. Osoby zainteresowane tą tematyką odsyłam do literatury fachowej (sprawdź w „Logopedycznym co nieco”), w której specjaliści opisali dokładnie powyższe zagadnienie. W niniejszej pracy postawiłam sobie za cel przybliżenie sposobu zbadania wymowy dziecka w wieku przedszkolnym - nie przez logopedę, lecz nauczyciela w przedszkolu czy rodzica, który być może zauważył niepokojące go „symptomy” u dziecka, czy też chce się upewnić, że wszystko jest w porządku, a rozwój mowy jego pociechy przebiega prawidłowo.

Wiek przedszkolny w pracach na temat rozwoju mowy nazywany jest okresem swoistej mowy dziecięcej. Jest to czas bardzo ważny, czas w którym w małym człowieku rozwija się wiele różnych umiejętności. Czas, gdy poznaje on siebie i swoje możliwości. Czas, gdy ważna jest woda w kałuży i tęczowe plamy benzyny na asfalcie. To czas, w którym musimy nauczyć się wyrażać słowami siebie, swoje uczucia, lęki i fascynacje. A jak opowiedzieć o tym wszystkim skoro mowa również dopiero się rozwija? Jeśli rozwija się prawidłowo - dziecko zdąży opowiedzieć nam o Kasi i jej chomiku, którego przyniosła do przedszkola, i o sikorce w karmniku, którą wyganiał wróbel. Jeśli jednak mowa rozwija się nie tak jak trzeba? Może powinniśmy już zacząć szukać pomocy? Odpowiedzi na to pytanie udzieli nam badanie wymowy dziecka.

Najprostsze badanie wymowy, które może wykonać nauczyciel czy rodzic to badanie za pomocą kwestionariusza obrazkowego. Badanie polega na zademonstrowaniu dziecku obrazków i poproszeniu o ich nazwanie. Jeśli dziecko źle nazywa, przekręca wyraz, mówimy poprawną nazwę i prosimy by nazwało jeszcze raz. Zdarzyć się bowiem może, że dziecko nie zna prawidłowej nazwy przedstawionej rzeczy. Tak samo podajemy nazwę, gdy dziecko informuje, że nie wie, co obrazek przedstawia.

Obrazki do badania powinny być proste, czytelne i w tym samym stylu. W takim orientacyjnym badaniu wymowy obrazki mogą być zamieszczone po kilka na planszy, dobrane pod względem badanych głosek. Można też każdy obrazek prezentować oddzielnie (w odpowiedniej kolejności), by pozostałe nie rozpraszały dziecka.

W doborze wyrazów, które mają nam pomóc w badaniu, musimy zwrócić uwagę by interesująca nas głoska wystąpiła w różnych miejscach w wyrazie. W przypadku spółgłosek bezdźwięcznych jest to nagłos, śródgłos i wygłos, zaś przy spółgłoskach dźwięcznych nagłos i śródgłos.

Kwestionariusze obrazkowe lub karty badania wymowy znaleźć możemy w różnych wydaniach. Najbliższy nauczycielom przedszkolnym jest zapewne, stosowany z powodzeniem, kwestionariusz obrazkowy z „Minimum logopedycznego nauczyciela przedszkola” autorstwa Genowefy Demel.

W swojej praktyce, nauczycielskiej i obecnie logopedycznej, we wstępnym badaniu wymowy - mającym na celu wytypowanie dzieci z problemami, wykorzystuję obrazki, których nazwy zaprezentowałam w dołączonej karcie badania wymowy.

Pod każdym wyrazem odnoszącym się do obrazka, możemy w karcie zapisać formę jakiej dziecko użyło (np. „tolba” zamiast „torba”) lub zaznaczyć „+” - prawidłowo wymówioną głoskę; błędną realizację poprzez wpisanie głoski, którą dziecko zastosowało lub znakiem „-” - a symbolem „0” brak danej głoski. Zapisanie dosłownej formy wypowiedzi dziecka pozwoli nam lepiej poznać z czym badane dziecko ma kłopot, jest również bardziej czytelne dla rodzica. Badając wymowę dziecka musimy koniecznie pamiętać, że każdy wyraz dostarcza nam wiedzy nie tylko o jednej głosce!

Wskazane jest także zapisanie uwag dotyczących sposobu wymawiania głoski, np. „umieszczanie języka między zębami przy głosce „sz”, co również jest błędną realizacją i poważną wadą wymowy. Konieczne jest też zapisanie daty badania, by w miarę ćwiczeń obserwować zachodzące zmiany.

Przeprowadzone za pomocą kwestionariusza badanie pozwoli nam zorientować się czy głoski są poprawnie realizowane, a jeśli źle, to które i w jakich pozycjach w wyrazie. Wiedząc w jakim okresie rozwoju mowy dana głoska powinna być prawidłowo realizowana otrzymujemy poprzez kwestionariusz odpowiedź na pytanie: czy mowa rozwija się w normie, czy jest opóźniona i potrzebna jest pomoc logopedy.

Kończąc dodam, iż mam nadzieję, że odpowiednio przybliżyłam sposób wykonania prostego badania wymowy dziecka. Zaś wszystkim, którzy zdecydują się na przeprowadzenie badania wymowy życzę powodzenia.

Okres swoistej mowy dziecięcej
Wiek dziecka	Głoski, które dziecko powinno już opanować
3- latek	a, o, e, u, i, y, ą, ę, m, b, p, f, w, ś, ć, ź, dź, k, g, h, t, d, n, l, j, ł
4- latek	dochodzą głoski: s, z, c, dz (może już pojawić się r)
5- latek	ustalają się głoski sz, ż, cz, dż; powinna być realizowana głoska r, ale często zaczyna się ona dopiero pojawiać
6- latek	realizowane powinny być już wszystkie głoski

Karta badania wymowy Imię i nazwisko dziecka……………………………………………………… Data urodzenia…………………………………… data badania ………………………….
Plansza I b; w; d	Plansza II k; g; h	Plansza III ś; ź; ć; dź	Plansza IV s; z; c; dz	Plansza V sz; ż ; cz; dż	Plansza VI r; l
but torba wózek bałwan dom buda	koń fajka łuk góry noga hak muchy dach	śliwki gąsienica miś zielony guzik ciasto bocian kość dziób	sanki osa lis zapałki koza cebula tablica widelec dzwonek	szafa myszki kosz żaba róża czekolada kaczka klucz dżem	ryba kura ser lampa blok motyl
Uwagi:

---