TKANKA NARWOWA
Tkanka nerwowa - występuje w ośrodkowym i obwodowym układzie nerwowym.
Budowa: ośrodkowy układ nerwowy:
Neurony - komórki nerwowe wyspecjalizowane w odbieraniu i przekazywaniu bodźców.
Komórki neuroglejowe
Obwodowy układ nerwowy: Komórki nerwowe i komórki Schwana.
Tkanka glejowa
Funkcje: otaczają komórki nerwowe i tworzą wokół nich warstwę izolacyjną, usuwają produkty przemiany materii z tkanki nerwowej. Na drodze fagocytozy, wyścielają jamy mózgu i rdzenia kręgowego.
Podział:
Glej wyściółkowy - ependyma - wyściela komory mózgu i kanał rdzenia kręgowego.
Astrocyty - wielkoglej. Komórki zawierają liczne wypustki. Cytoplazma zawiera filamenty pośrednie zbudowane z białka GABA kwaśne włókienkowe białko glejowe.
Typy astrocytów:
-protoplazmatyczne - występują w istocie szarej.
-włókniste - wyst. w istocie białej.
Funkcje: - podporowe tworzą zrąb, na którym rozmieszczone są komórki nerwowe,
-wydzielają substancje regulatorowe enkefaliny i somatostetynę.
-uczestniczą w pourazowej naprawie tkanki nerwowej, tworzą blizny.
Oligodendrocyty - glej skąpowypustkowy, wytwarzają osłonki mielinowe w ośrodkowym układzie nerwowym.
Komórki mezogleju - najmniejsze rozmiary, ulegają aktywacji, zmieniają kształt i mają zdolność do fagocytozy i chemotaksji.
Komórki Schwana - wydłużone komórki, tworzą osłonki mielinowe w obwodowym układzie nerwowym.
Pochodzenie:
-mezodermalne - mezoglej
-neuroektodermalne - astrocyty, oligodendrocyty, ependemocyty, gliocyty, komórki Schwana.
Budowa komórki nerwowej
Powstaje z ektodermy.
-neurony są komórkami postmitotycznymi
-pochodzą z nabłonka neuroektodermalnego
-wielkość 5-120 mikrometrów
-składają się z ciała komórki - perykarion, dendrytów i aksonu.
Kształt neuronów: ziarnisty, gwiaździsty, wrzecionowaty, piramidowe, gryszkowate.
Liczba wypustek - wielobiegunowe, dwubiegunowe (k. węchowe, receptory siatkówki), pseudobiegunowe (zwoje międzykręgowe), jednobiegunowe.
Obszar zajmowany przez wypustki:
-typ Golgi I - projekcyjne, z długim aksonem.
-typ Golgi II - z krótkim aksonem, tworzą obwód lokalny.
Klasyfikacja czynnościowa neuronów: ruchowe, czuciowe, wstawkowe.
Charakterystyczne cechy neuronu:
1.Tygroid - barwi się HE, skupisko ciasno upakowanych cystern siateczki szorstkiej oraz wolnych rybosomów. Miejsce syntezy białek: budulcowych, enzymatycznych i białek neurosekrecyjnych.
2.Neurofibrylle - włókienka srebrnochłonne, przebiegają przez cytoplazmę w sposób nieuporządkowany, a w dendrytach i aksonach w formie pęczków. Tworzą je: neurotubule - funkcja: transport aksonalny; neurofilamenty - funkcja podporowa.
3.Cytoplazma - bogata w mitochondria, A.G., mało lizosomów. Jądro komórkowe duże, kuliste, zawiera wyraźne jąderko.
Niestałe składniki cytoplazmy to:
-ziarnistości neurosekrecyjne wakuole zawierają hormony.
-melanina - barwnik pojawiający się w komórkach w życiu pozapłodowym, jego ilość zwiększa się z wiekiem, szczególnie obfity w istocie czarnej, w jądrze grzbietowym pnia mózgu, funkcja niewyjaśniona.
-lipofuscyna - gromadzi się na skutek fizjologicznego starzenia jak i w procesach chorobowych.
4.Intensywny metabolizm - duże zużycie tlenu, duży obrót ATP, duże zapotrzebowanie na glukozę.
W wielobiegunowej komórce nerwowej od ciała komórki odchodzą dwa typy wypustek cytoplazmatycznych: liczne dendryty i pojedynczy akson.
Dendryty są krótkimi, silnie rozgałęzionymi włóknami, które wyspecjalizowane są w odbieraniu bodźców i przekazywaniu ich do ciała komórki. Zawierają tygroid. Występują pączki dendryczne - drobne uwypuklenia, które zwiększają powierzchnię styków synaptycznych komórki.
Akson-
- odchodzi od perykarionu w punkcie zwanym podstawą aksonu
- długość 1 mikrometr - 1 m;
- stała średnica na całej długości
- nie zawiera tygroidu
- przewodzi impulsy nerwowe z ciała komórki do innych neuronów, a także do mięśni lub gruczołów
- w pobliżu końca rozgałęzia się. Każde zakończenie może być zwieńczone kolbką synaptyczną. Pęcherzyki w kolbkach synaptycznych uwalniają przekaźniki nerwowe, inaczej neurotransmitery.
- w ośrodkowym układzie nerwowym występują włókna osłonkowe i bezosłonkowe.
- poza ośrodkowym układem nerwowym mają podwójne osłonki: osłonkę Schwanna, inaczej neurylemmę i osłonkę mielinową.
Osłonka Schwana zbudowana jest z komórek Schwanna ułożonych wzdłuż aksonu. Występuje we włóknach bezrdzennych (bezmielinowych).
Osłonka mielinowa utworzona z komórek Schwanna, których błony cytoplazmatyczne (komórkowe) kilkakrotnie owijają się wokół aksonu, zawiera dużo mieliny białej substancji o znacznej zawartości fosfolipidów. Mielina jest doskonałym izolatorem, a jej obecność wpływa na sprawność przekazywania impulsów nerwowych.
Węzły Ranviera - pomiędzy komórkami Schwanna występują przerwy, zwane przewężeniami Ranviera. W tych miejscach akson nie jest osłonięty mieliną.
Niemal wszystkie aksony o średnicy większej niż 2 mikrom są otoczone osłonką mielinową (są to tzw. włókna rdzenne)
Osłonka Schwana pełni ważną rolę w regeneracji uszkodzonych neuronów. Jeśli akson zostanie przecięty, tez jego fragment, który został odseparowany od ciała komórki, ulega zniszczeniu a pozostałości są usuwane w drodze fagocytozy przez komórki glejowe; osłonka komórkowa pozostaje wszakże nietknięta. Regenerujący akson powoli wrasta w pustą osłonkę komórkową i w efekcie przynajmniej część funkcji nerwowych może zostać przywrócona.
Nerw - jest wiązką zbudowaną z setek lub nawet tysięcy aksonów otoczonych pochewką łącznotkankową.
W obrębie ośrodkowego układu nerwowego wiązki aksonów określane są mianem dróg - szlaków nerwowych.
Poza ośrodkowym układem nerwowym nerw zbudowany jest z wiązek aksonów otoczonych warstwą tkanki łącznej. Ciała komórek tych aksonów skupione są w zwojach.
Funkcja neuronów: przekazywanie krótkich sygnałów elektrycznych zwanych impulsami nerwowymi.
Błona neuronu jest spolaryzowana.
W neuronie w stanie spoczynku wewnętrzna powierzchnia błony komórkowej ma ładunek ujemny w stosunku do płynu tkankowego wokół komórki. Powierzchnia zewnętrzna błony komórkowej ma ładunek dodatni.
W neuronach pozostających w stanie spoczynku różnicę między ładunkiem wewnątrz komórki na jej powierzchni określa się jako potencjał spoczynkowy.
Przewodzenie w komórce nerwowej polega na szybkim przekazywaniu impulsów elektrycznych.
Bodziec wystarczająco silny może wzbudzić potencjał czynnościowy, czyli przewodzenie impulsu nerwowego. Jest to prąd elektryczny, który błyskawicznie wędruje wzdłuż aksonu do kolbki synaptycznej i powoduje depolaryzację błony aksonu. W ślad za falą depolaryzacyjną następuje szybka repolaryzacja błony aksonu.
W przenoszeniu impulsów nerwowych biorą udział: - pompy sodowo-potasowe - bierna dyfuzji jonów poprzez kanały błony komórkowej,
- kanały jonowe aktywowane przez zmiany napięcia.