Zmiany na mapie politycznej Europy: rozpad w 1991r. ZSRR- powstanie Białorusi, Mołdawii, Ukrainy, Łotwy i Litwy. Trzy z nich przystąpiły do Wspólnoty Niepodległych Państw, a trzy pozostały poza wspólnotą- Estonia, Łotwa, Litwa; W 1989r. powstanie Federalnej Republiki Niemiec. W 1991 rozpadła się na pięć suwerennych państw Jugosławia. W 1993 Czechosłowacja się podzieliła. Problemy ludnościowe państw Europy: Przyrost naturalny w Europie należy do najniższych na świecie, a wielu krajach jest on ujemny. Powodem jest trudna sytuacja gospodarcza na wschodzie, styl życia i realizowanie ambicji zawodowych; A także wydłużanie się wieku życia ludzi; Do krajów imigracyjnych należą Niemcy, Francja, Wielka Brytania, Austria i Szwajcaria, Kraje Beneluksu i Kraje Skandynawskie. Kraje te są atrakcyjne z uwagi na możliwość względnie wysokiego zarobku; Do krajów emigracyjnych należą: Portugalia, Hiszpania, Włochy oraz kraje Europy Środkowo-Wschodniej. Dostarczają one siły robocze; Trudnym do rozwiązania problemem jest napływ cudzoziemców, kraje ich przyjmujące ponoszą duże straty związane z ich otrzymaniem. Cudzoziemcy powodują wzrost bezrobocia. Zróżnicowanie państw Europy: Europa jest najbardziej gospodarczo rozwiniętym państwem świata.
Państwa Europy zachodniej: osiągnęły wysoki poziom rozwoju gospodarczego- państwa postindustrialne. PKB jest głównie wytwarzane przez sektor usług, zatrudniający większość ludności. Kraje Europy Środkowej i Wschodniej: przeżywają trudności gospodarcze związane z wprowadzeniem gospodarki rynkowej i prywatyzacją. Wyroby przemysłowe są niższej jakości, rolnictwo mało wydajne, komunikacja dopiero wkracza w fazę unowocześnienia. Trudne są warunki, poziom wytwarzanego PKB jest niższy niż na zachodzie, nasila się bezrobocie, wzrasta przestępczość; Przeobrażenia środowiska przyrodniczego: niszczenie naturalnych siedlisk przyrody aby zwiększyć pola uprawne, Gwałtowny rozwój przemysłu spowodował powstanie miejsc, w których jest silne zanieczyszczenie, np. „czarny trójkąt Europy”, położony na pograniczu Polski, Czech i Niemiec, zanieczyszczeniu uległy rzeki i morza, a w Bałtyku pojawiły się nawet obszary martwe. Wśród Europejczyków rośnie świadomość ekologiczna.
Rodzaje konfliktów: a) ze względu na przyczynę: narodowościowe, religijne, terytorialne (o dostęp do zasobów naturalnych), ekologiczne, między państwami biednymi, a bogatymi; b) ze względu na zasięg; wewnętrzne, międzynarodowe;
1.Izrael-Palestyńczycy: dążenie Palestyńczyków do utworzenia własnego państwa-zamachy, działania wojenne, rozwój terroryzmu, autonomia dla Palestyny, podłoże religijne, problem z woda; 2.Kaszmir: Indie-Pakistan, walka o ten region, inne zdania, Indie twierdzą, że Kaszmir jest integralną częścią ich terytorium, Pakistan uważa, że 2/3 ludności Kaszmiru to wyznawcy islamu tak jak w Pakistanie, skutkiem są walki w których giną tysiące ludzi; 3.Kurdystan: Kurdowie-Turcja, odmawianie Kurdom prawa do własnego państwa choć jest to duży naród, skutek: walki; 4. Iran- rządy fanatyków islamskich, prześladowania ludzi innego wyznania, konflikt religijny; 5.Kuwejt- Irak z Kuwejtem, walka o dostęp do bogatych złóż ropy naftowej (1990-1991) konflikt terytorialny; 6.Irlandia Pn: fanatyzm w łonie chrześcijaństwa, niezgoda katolików i protestantów, konflikt religijny; 7.Korsyka-Francuzi, toczenie przez Korsykę walk o separację od Francji; Francuzi prowadzą na wyspie politykę kolonialną, szkodzącą rozwojowi rolnictwa, brak miejsc pracy zmusza młodych Korsyka do emigracji; 8.Kraj Basków- Hiszpania, dążenie Basków do autonomii, konflikt rozwiązany; 9.Jerozolima: domaga się umiędzynarodowienia całego miasta; jest miastem świętym trzech religii: żydowskiej, chrześcijańskiej i islamskiej. Jerozolima jest bezcennym zabytkiem trzech kultur;
10.Cypr: Grecja-Turcja, Cypr zamieszkują Grecy i Turcy, każdy z tych narodów pragnie żyć w ścisłym związku z krajem macierzystym, narody wszczęły w tym celu akcje zbrojne- konflikt narodowościowy; 11. Bośnia i Hercegowina: Bośniacy, Serbowie, Chorwaci, odżyły dawne konflikty narodowościowe, religijne i gospodarcze, które przerodziły się w wojny; 12.Kosowo- teren Serbii, dążenie do autonomii Kosowa; 13.Irak- konflikt o możliwość korzystania z wód Eufratu i Tygrysu, Irak obawia się zmniejszenia ilości wody potrzebnej do nawadniania pól; 14.Afganistan- wielonarodowościowy fanatyzm islamski; konflikt zbrojny, walka z terroryzmem, Afganistan jest państwem w którym ukrywają się terroryści, NATO chce zwalczyć terroryzm; 15. Czeczenia- dążenie do utworzenia własnego państwa, do dziś trwa wojna z Rosjanami o niezależność, konflikt międzynarodowy, Rosjanie nie uznawali praw człowieka, każdym sposobem się zabijali; 16. RPA- dążenie do zlikwidowania apartheidu. Apartheid- system polityczny oparty na segregacji rasowej, Międzynarodowy sprzeciw- walka przeciw polityce apartheidu. W 1990 doszło do zerwania z systemem apartheidu.
Konflikty ekologiczne: a) awaria reaktora atomowego na Ukrainie- w jej wyniku powstał obłok radioaktywny, który przeszedł prze część Europy, powodując skażanie pól uprawnych i lasów, oraz choroby i śmierć wielu ludzi. Po katastrofie nasiliły się obawy niektórych państw przed rozwijaniem energetyki jądrowej; b) naruszenie równowagi ekologicznej Jeziora Aralskiego: Jezioro było dotąd jednym z największych jezior Azji. Znajduje się na terytorium Uzbekistanu i Kazachstanu. Do niedawna były one częścią ZSSR. W dolinach tych rzek tradycyjnie uprawiano bawełnę. Jezioro Aralskie swoje istnienie zawdzięcza rzekom Amu-daria i Syr-daria. Aby rozszerzyć obszar upraw, wody rzek skierowano na przyległe obszary półpustynne. Doprowadziło to do następujących skutków: spowodowało systematyczne zmniejszenie dopływu rzek do jeziora, obecnie dopływ zanikł; poziom zwierciadła wody obniżył się o 8m, zmniejszyła się mineralizacja wody, zmienił się świat roślin i zwierząt, a niektórym grozi wyginięcie;
c ) Konflikt o dostęp do wody w krajach Afryki i Azji- Brak wody zagraża gęsto zaludnionym obszarom położonym nad rzeką Ganges, nad Nilem w Afryce, Eufratem i Tygrysem na Bliskim Wschodzie. Staje się on niekiedy przyczyną ostrych konfliktów zbrojnych. Deficyt wody powiększa jej stałe zanieczyszczanie i gwałtowny przyrost naturalny ludności w niektórych krajach. W Turcji, Iraku i Syrii trwa konflikt o możliwość korzystania z wód Eufratu i Tygrysu. Przykładem walk toczonych o dostęp do zdrowej wody i żyznych gleb, były wojny domowe w Afryce między plemionami Hutu i Tutsi.
Czynniki wpływające na zróżnicowanie gospodarcze państw: a)geograficzne: dostęp do morza, surowce mineralne, gleby, ukształtowanie terenu, klimat, wielkośc powierzchni; b) ludnościowe: wielkość przyrostu naturalnego, ilość ludzi, zróżnicowanie etniczne, rasowe, wykształcenie, tradycje; c) historyczne: toczone w przeszłości wojny, kolonializm, rewolucja przemysłowa; d) polityczne: złe zarządzanie, ustrój, system prawny, stabilność władzy;
Jak przeciwdziałać konfliktom: -dążenie do utworzenia własnego państwa (ustalenie rozwiązania kompromisowego poprzez negocjacje); -dążenie do przejęcia terytorium (negocjacje z pośrednictwem organizacji międzynarodowych); -nietolerancja, prześladowania (postawa tolerancji, otwartości, szacunku); Organizacja Narodów Zjednoczonych: rok powstania: 1945, liczba członków 185/191 państw, siedziby: Nowy Jork, a w Europie Genewa i Wiedeń, zadania dotyczą: ochrona praw i godności człowieka, współpraca polityczna, naukowa, kulturalna, zapewnienie pokoju i bezpieczeństwa; organy: Zgromadzenie Ogólne, Rada Bezpieczeństwa, Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości; agendy: UNICEF, FAO, UNESCO, WHO, UNEP, UNDP; przykłady działalności: wkład do sprawy przestrzegania na świecie praw, np. dziecka, kobiet, uchodźców; współudział w procesie zapobiegania wojnie nuklearnej; zawarcie pokoju w wielu miejscach konfliktu;
Organizacje zajmujące się pokojem i bezpieczeństwem w Europie: 1.NATO- Pakt Północnoatlantycki, jest organizacja o charakterze polityczno-wojskowym; Najsilniejszy sojusz wojskowy na kuli ziemskiej, skupia 19 państw, siedziba-Bruksela, Zadania: zapewnienie bezpieczeństwa państwom członkowskim. Walka z terroryzmem; w 1999 przyjęto Polskę do NATO; 2.OBWE- Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, organizacja polityczno-wojskowa, należą 53 państwa; Zadania: ochrona praw człowieka, zapobieganie konfliktom, wspomaga działania NATO i UE. Regionalne organizacje gospodarcze: a)EFTA- tworzą państwa, które nie weszły do UE, wzajemnie się wspierają w dążeniu do stałego wzrostu gospodarczego; b)CEFTA- Polska jest członkiem założycielskim, zadania: stworzenie strefy wolnego handlu, stopniowe zniesienie ograniczeń celnych, ochrona własnego rolnictwa; c)NAFTA- USA, Kanada, Meksyk, zniesienie ceł w obrocie pomiędzy państwami członkowskimi; wsparcie gospodarcze, ochrona środowiska naturalnego;
Ważniejsze organizacje: OPEC- wpływa na kształtowanie cen ropy naftowej na rynkach światowych, członkowie to państwa posiadające ropę; G-7(8)- grupa najbardziej uprzemysłowionych państw świata, celem jest wymiana informacji i zbliżenie gospodarek; OECD- 29 najbardziej rozwiniętych gospodarczo państw; promuje wzrost gospodarczy i popiera rozwój handlowy; Rada Europy- 40 państw europejskich, zacieśnienie współpracy w dziedzinie społecznej, kulturalnej i prawnej; INTERPOL- jej celem jest współpraca policji w celach zapobiegania przestępczości, walka z terroryzmem; Organizacje do których należy Polska: NATO, OBWE, CEFTA, OECD, Rada Europy, Interpol;
Bogata Północ |
Biedne Południe |
- duży udział usług w tworzeniu PKB i zatrudnieniu -eksport towarów wysoko przetworzony -nowoczesny przemysł, szybki postęp techniczn -nadwyżka kapitału umożliwiająca dalszy rozwój i inwestowanie -wysoka urbanizacja, odpływ ludności z centrów miast na obrzeża -niski, ujemny przyrost naturalny, starzenie się społeczeństwa |
-największe zatrudnieni w rolnictwie -eksport surowców, artykułów rolnych, -zacofany przemysł -zadłużenie -żywiołowy napływ ludności do miast, dzielnice nędzy -eksplozja demograficzna
|