Klimatoterapia
Klimatoterapia polega na wykorzystaniu naturalnego środowiska przyrodniczego do celów leczniczych. Zabiegi klimatoterapeutyczne obejmują: kąpiele powietrzne , kąpiele powietrzno - ruchowe, tj. połączone z różnymi formami ruchu na otwartym powietrzu, kąpiele morskie, rzeczne, jeziorne, inhalacje naturalnego aerozolu morskiego lub tężniowego.
Kąpiele słoneczne (Heloterapia)
Zdrowotne wykorzystanie promieniowania słonecznego znane jest od najdawniejszych czasów. Dzisiaj kąpiele słoneczne są szeroko rozpowszechnione, ale prawie zawsze nieprawidłowo przyjmowane zarówno przez chorych, jak i zdrowych.
Wiosną w górach, zwłaszcza przy pokrywie śnieżnej, a latem na piaszczystej plaży nad wodą, natężenie promieniowania słonecznego jest bardzo duże. Miejsca te najczęściej wykorzystywane są do kąpieli słonecznych. Pod wpływem działania promieni słonecznych w organizmie zachodzi szereg reakcji chemicznych miejscowych oraz ogólnych. Objawem miejscowym jest rumień oraz brunatne zabarwienie skóry.
Upragniona przez wielu ludzi "opalenizna" powstaje pod wpływem promieniowania nadfioletowego. Jest to rodzaj reakcji obronnej organizmu przed nadmiernym wnikaniem promieni.
Korzystne działanie kąpieli słonecznych wyraża się wpływem na:
Syntezę niektórych witamin (głównie D i A) .Gospodarkę mineralno - wodną , w tym na większe przyswajanie wapna i fosforu .Zwiększanie przemiany materii .Pobudzenie układu czerwonokrwinkowego .Zwiększone wydzielanie hormonów przez tarczycę, nadnercza i jajniki
Kąpiele słoneczne działają również korzystnie w niektórych chorobach dermatologicznych, np. łuszczycy, trądziku. Ponadto w schorzeniach reumatycznych, w bólach po urazach kości, stawów i mięśni, u dzieci w zapobieganiu krzywicy. Korzystne działanie promieniowania słonecznego w wybranych schorzeniach można uzyskać jednak tylko wówczas, gdy są one rozsądnie i prawidłowo stosowane.
Pamiętać trzeba, że dość często występują przypadki nadwrażliwości na promienie słoneczne (alergie), szczególnie częste u osób z jasną karnacją skóry. Przejawia się to powstawaniem intensywnego rumienia , wysypki grudkowej, często swędzącej. Dla tych osób kąpiele słoneczne są zdecydowanie szkodliwe, co więcej zaleca się unikanie bezpośredniego promieniowania nawet w czasie spacerów. Poza tym nadwrażliwość na promienie słoneczne występuje również w niektórych chorobach, np. w toczniu rumieniowym, nerwicach wegetatywnych.
Przedawkowanie promieniowania słonecznego prowadzi do wielu dolegliwości, czasem jest przyczyną ciężkich chorób.
Pojawienie się na skórze nawet śladowego rumienia w kilka godzin po plażowaniu jest objawem przedawkowania kąpieli słonecznych i wskazaniem do przerwania naświetlań czy innych zabiegów fizjoterapeutycznych. Skórę należy przetrzeć olejem lnianym z wodą wapienną lub posmarować tormentiolem.
Kąpiele powietrzne (aeroterapia)
Kąpiele te są niezwykle korzystne dla chorych w uzdrowisku, zwłaszcza gdy połączone są z różnymi formami ruchu. Z całą pewnością są bardziej korzystne i mniej szkodliwe, niż kąpiele słoneczne w formie plażowania.
Przyjmuje się je na wolnym powietrzu w lekkiej odzieży lub jeśli jest ciepło - w częściowym obnażeniu - podczas leżakowania lub spacerów, gier ruchowych, jazdy rowerem. W czasie kąpieli powietrznych usprawniają się mechanizmy termoregulacyjne, następuje hartowanie i zwiększenie odporności organizmu. Często możemy zaobserwować lepszą tolerancję na zimno po przebytym leczeniu uzdrowiskowym. Jest nam ogólnie dużo cieplej, co świadczy o usprawnieniu krążenia obwodowego, zwłaszcza w drobnych tętniczkach. Poprawia się krążenie w skórze i zwiększa jej elastyczność, a poza tym poprawia się proces oddychania i wymiana gazowa w drogach oddechowych, a co za tym idzie i lepsze utlenowanie tkanek.
Kąpiel powietrzne jako zabiegi klimatoterapeutyczne powinny być zlecone przez lekarza i odpowiednio dawkowane. Rozpoczynać należy od leżakowania w pomieszczeniu przy otwartym oknie, następnie na werandzie i stopniowo obnażać coraz większe powierzchnie ciała i w dłuższym czasie.
Meteorotropizm
Bodźce meteorologiczne oddziałują na człowieka przez skórę, drogi oddechowe i narządy zmysłów. Zmiany meteorologiczne powodują zwiększenie aktywności układu nerwowego autonomicznego. Wykazano, że podczas przechodzenia frontów atmosferycznych nawet u ludzi zdrowych zwiększa się pobudliwość parasympatycznego układu nerwowego na 5-6 godzin przed nadejściem tego frontu, a układu sympatycznego w ciągu 3-5 godzin po jego przejściu. Na zmiany pogody reaguje również układ hormonalny. Wiadomo, że front ciepły np. powoduje zmniejszenie wydzielania hormonów przysadki mózgowej. Ludzie chorzy wykazują zazwyczaj większą wrażliwość na zmiany pogody niż zdrowi.
W czasie zakłóceń w rytmicznym przebiegu procesów pogodowych mogą zaostrzyć się niektóre objawy chorobowe lub nawet pojawić się nowe, dotąd nie obserwowane.
Szczególnie meteorotropowa jest sytuacja niżowa poprzedzona przejściem ciepłego frontu atmosferycznego w chłodnych porach roku, a frontu chłodnego w okresie ciepłym, czyli występowanie ochłodzenia w lecie z następowym niżem lub dużego ocieplenia zima połączone również z niżem.
Ponadto niekorzystne warunki pogodowe to duża parność, upały, mrozy, silny wiatr. Dolegliwości mające związek ze zmianami pogody nazwane są objawami meteorotropowami, a choroby, które ulegają pogorszeniu w czasie zmian pogodowych nazywane sa chorobami meteorotropowymi.
W dniach panowania niżu atmosferycznego, zwłaszcza z opadami ciągłymi, u wielu osób występują takie objawy, jak: obniżenie nastroju, osłabienie , niechęć do aktywności fizycznej, spowolnienie psychiczne. Niekorzystne zmiany pogody same w sobie nie powodują chorób, stanowią jedynie dodatkowe obciążenie ustroju, które sprzyja ujawnieniu się choroby lub zaostrzeniu.
Do chorób, których objawy nasilają się w czasie zmian pogodowych należą:
Choroby reumatyczne, Stany pourazowe kości i stawów oraz stany po zabiegach operacyjnych, Choroba wieńcowa, Nadciśnienie, Choroby alergiczne, Nieżyty górnych dróg oddechowych i grypy, Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, Rak skóry, Choroby psychiczne.
Z przedstawionego omówienia zjawisk meteorotropowych wynikają uwagi praktyczne, a mianowicie: osoby z chorobami meteorotropowymi unikać powinny silnie bodźcowych warunków klimatycznych. Chorzy z nadciśnieniem tętniczym, chorobą wieńcową, po zawale serca czują się na ogół źle w klimacie górskim, często nawet podgórskim, a chorzy z gośćcem źle tolerują klimat chłodny i wilgotny.
Najlepszym sposobem na eliminowanie objawów meteorotropowych jest zahartowanie organizmu przez systematyczne stosowanie zabiegów hartujacych, które usprawniają mechanizmy termoregulacyjne ustroju i przywracają równowagę układu nerwowegetatywnego i hormonalnego. Jednym z rodzajów zabiegów hartujących godnym polecenia, są omówione wcześniej kąpiele powietrzne połączone z ruchem. Zabiegi takie najlepiej rozpocząć w ciepłej porze roku i następnie systematycznej stosować przez cały rok.