ZABURZENIA TREŚCI MYŚLENIA

(istotne jest uwzględnienie treści myśli i ich odniesienia do rzeczywistości)

NATRĘCTWA I NIEUROJENIOWE ZABURZENIA MYŚLENIA

*FORMALNE I TREŚCIOWE FENOMENY MYŚLOWE:

-Formalne objawy urojeniowe:

1. Myśli urojeniowe: urojeniowe twierdzenia i przekonania.

2. Napady urojeniowe: zwykle nagłe i nieoczekiwane pojawienie się urojeniowych wyobrażeń i przekonań.

3. Postrzeganie urojeniowe: rzeczywiste spostrzeżenia zmysłowe mają nieprawidłowe znaczenie (zwykle o charakterze ksobnym), są błędną interpretacją urojeniową spostrzeżeń, które same w sobie są prawdziwe.

4. Nastrój urojeniowy: odczuwalny nastrój zagrożenia, pełnego napięcia oczekiwania i robienia znaczącego w uczuciowo zmienionym świecie; nastrój ten polega na nadawaniu znaczenia i tworzeniu związków, na przekonaniach, domysłach i oczekiwaniach, które nie mogą być spełnione przez zdrowego człowieka.

5. Systematyzacja urojeń: określa stopień logicznych lub paralogicznych powiązań pojedynczego objawu urojeniowego z innymi urojeniami, złudzeniami zmysłowymi, zaburzeniami Ja lub niechorobowo zmienionymi obserwacjami lub przeżyciami; pacjent ma przekonanie o istnieniu związku przyczynowo-skutkowego, są to dla niego dowody lub potwierdzenia o słuszności swoich odczuć.

6. Dynamika urojeń: emocjonalne zaangażowanie w urojenia; siła napędu i afektu związanych funkcjonalnie z urojeniem.

-Treściowe objawy urojeniowe:

1. Urojenia ksobne: urojeniowe odnoszenie się do siebie.

2. Urojenia krzywdy i prześladowcze: przekonanie, że jest się celem wrogich działań, pacjent czuje się urojeniowo zagrożony, znieważany, wyszydzany, sądzi że wszyscy czyhają na jego zdrowie i życie.

3. Urojenia zazdrości: przekonanie o byciu oszukiwanym przez partnera życiowego.

4. Urojenia winy: urojeniowe przekonanie o własnej winie.

5. Urojenia zubożenia: urojone przekonanie o posiadaniu niewystarczających środków do życia.

6. Urojenia hipochondryczne: urojeniowe przekonanie, że jest się chorym.

7. Urojenia wielkościowe: urojenia przeceniania się i wywyższania, np. urojenie wyższego pochodzenia, bycia władcą świata itp.

8. Urojenia fantastyczne: urojeniowe przekonanie o magicznym przeistoczeniu lub przemienieniu się np. w potwora lub wilkołaka.

9. Urojenia symboliczne: pierwotnie „zdrowy” znajduje się pod wpływem „chorego”, w wyniku czego obaj dzielą odczucia urojeniowe.

*Zaburzenia postrzegania:

• Złudzenia

• Omamy

• Omamy rzekome

-Zaburzenia postrzegania różnicuje się na podstawie:

• obecności lub braku źródła bodźca wywołującego

• zdolności lub braku zdolności do kontroli rzeczywistości

*Zaburzenia postrzegania:

1. Złudzenia - zafałszowane rzeczywiste spostrzeżenia; realnie obecne źródła bodźca są błędnie oceniane (w przeciwieństwie do spostrzeżeń urojeniowych).

2. Słyszenie głosów - są to omamy słuchowe, w których odbierane są ludzkie głosy, mimo że nikt inny ich nie słyszy, mogą one być zwrócone bezpośrednio do pacjenta, rozkazywać mu lub komentować jego działania, lub prowadzić dialog na jego temat, np. w psychozach schizofrenicznych.

3. Inne omamy słuchowe - omamy słuchowe nie będące głosami, np. szmery, trzaski.

4. Omamy wzrokowe - spostrzeganie błysków świetlnych, wzorów, przedmiotów, osób lub całych scen bez odpowiadającego źródła bodźca, np. w majaczeniu po odstawieniu alkoholu.

5. Omamy somatyczne - omamy dotykowe lub haptyczne (spostrzeganie nieistniejących obiektów na skórze i błonach śluzowych) i zaburzenia odczuwania ciała (cenestezje, nieprawidłowe doznania somatyczne).

6. Omamy węchowe/smakowe - węchowe i/lub smakowe spostrzeżenia bez dającego się ustalić źródła bodźca.

7. Omamy rzekome (pseudohalucynacyjne) - fałszywe spostrzeżenia, których nierzeczywistość pacjent rozpatruje.

8. Omamy hipnagogiczne - wzrokowe lub słuchowe omamy występujące przy zasypianiu, budzeniu się lub w środku snu.

*Zaburzenia Ja:

-Są to zaburzenia:

• Odczuwania odrębności.

• Tożsamości w czasie.

• Granic między samym soba a otoczeniem.

• Osobistego przeżywania.

*Zaburzenia Ja:

1. Derealizacja - osoby, przedmioty i otoczenie wydają się nierzeczywiste, obce lub przestrzennie zmienione, przez co wszystko wokół sprawia np. upiorne lub osobliwe wrażenie.

2. Depersonalizacja - zaburzone poczucie odrębności w danej chwili lub tożsamości w danym okresie życia; osoba staje się obca sobie samej, nierzeczywista, bezpośrednio zmieniona jak lub jako ktoś inny, lub pozbawiona odrębności.

3. Rozgłaszanie myśli - myśli nie należą już tylko do pacjenta, inni mają w nie wgląd, wiedzą co on myśli tzw. czytanie w myślach.

4. Pozbawianie myśli - myśli są odbierane pacjentowi lub „wyciągane” z niego.

5. Narzucanie myśli - myśli i wyobrażenia są odczuwane jako pochodzące i wypływające z zewnątrz, sterowane, podsuwane lub narzucane.

6. Inne odczucia obcego wpływu - uczucia, dążenia, wola lub działanie są odczuwane jako pochodzące z zewnątrz.

*Zaburzenia afektu:

1. Bezradność - brak orientacji w nastroju, pacjent nie pojmuje sytuacji, otoczenia, przyszłości lub pojmuje z wielkim trudem; nie rozumie, co się z nim dzieje, sprawia wrażenie zdziwionego, zdumionego, nieporadnego.

2. Uczucie zobojętnienia - redukcja lub utrata przeżyć afektywnych, subiektywnie odczuwana pustka uczuciowa; pacjent odbiera siebie jako zubożonego uczuciowo, jałowego, pustego, nie tylko w chwilach radosnych, ale również w smutnych.

3. Zubożenie afektu - ilość (spektrum) okazywanych uczuć jest zmniejszona; można zaobserwować niewielkie lub bardzo skąpe przejawy afektu; pacjent odbierany jest jako np. obojętny, niezainteresowany, nieczuły.

4. Zubożenie uczuć witalnych - zmniejszone poczucie siły i żywotności, cielesnej i duchowej świeżości i spokoju.

5. Przygnębienie/depresyjność - negatywnie nacechowane samopoczucie, nastrój zmartwienia, smutek.

6. Utrata nadziei - pesymistyczny nastrój jako podstawowy, brak ukierunkowania na przyszłość; zmniejszenie lub utrata wiary w pozytywny rozwój wypadków tzw. czarnowidztwo.

7. Lękliwość - pacjent odczuwa lęk, czasami nie umiejąc sprecyzować przed czym; lęk może się manifestować jako nieokreślony, w postaci przypływów, napadów lub przez objawy somatyczne np. pocenie się, drżenie.

8. Euforyczność - stan podwyższonego, dobrego samopoczucia, zadowolenia, wesołości, ufności, wzmożonej wartości.

9. Dysforyczność - zniechęcenie i drażliwość; pacjent jest źle usposobiony, ponury, mrukliwy, zrzędliwy, w złym humorze, niezadowolony, rozgniewany.

10. Pobudzenie - pacjent jest w stanie podwyższonej pobudliwości, aż do stanu napięcia.

11. Wewnętrzny niepokój - pacjent odczuwa wewnętrzne pobudzenie, napięcie lub nerwowość.

12. Uskarżanie się/płaczliwość - ból, obawa, lękliwość są silnie wyrażane słowami, mimiką i gestami.

13. Uczucie niedomagania - zmniejszenie lub utrata wiary we własne możliwości lub własną wartość.

14. Podwyższone poczucie własnej wartości - pozytywnie odczuwane uczucie podwyższenia własnej wartości, siły lub możliwości.

15. Poczucie winy - pacjent czuje się odpowiedzialny za czyn, myśli lub życzenie, które wg niego są wykroczeniem wobec świeckiej lub religijnej instancji, innych osób lub samego siebie.

16. Uczucie zubożenia - pacjent boi się, że zabraknie mu środków na utrzymanie.

17. Ambiwalencja - współistnienie uczuć, wyobrażeń, marzeń, intencji i popędów, które odczuwane są jako utrzymujące się jednocześnie i najczęściej jako męczące.

18. Paratymia - ekspresja uczuć i deklarowana treść przeżyć nie zgadzają się ze sobą (paradoksalny afekt, nieadekwatna reakcja uczuciowa).

19. Chwiejność afektu - szybka zmiana nastroju pod wpływem impulsów z zewnątrz (zwiększona odwracalność afektu) lub następująca, jak się wydaje, spontanicznie.

20. Nietrzymanie afektu - przy niewielkich bodźcach dochodzi do wyładowań afektu niekontrolowanych przez pacjenta i czasami nadmiernie nasilonych.

21. Sztywność afektu - obniżenie zdolności modulacji afektu, zmniejszona jest zdolność zmiany natężenia (amplitudy).

22. Zubożenie uczuciowe - (hipopatia lub apatia) - ograniczone przeżywanie uczuć.

23. Hipertymia - nadmierna ekspresja emocji, spłycenie uczuciowe (sztywność, bladość, lub słabe modulowanie afektu) - ograniczenie intensywności, modulacji reakcji emocjonalnych.

24. Zubożenie emocjonalne - osłabienie uczuć wyższych, przewaga elementarnych uczuć związanych z zaspokajaniem potrzeb biologicznych.

25. Zaleganie uczuć/lepkość uczuciowa - długotrwałe utrzymywanie się stanów uczuciowych.

26. Chwiejność uczuciowa - nadmierna zmienność, nietrwałość emocji.

27. Nietrzymanie uczuć (afektu) - zwiększona skłonność do występowania silnych emocji, osłabienie kontroli emocji.

28. Niezgodność afektu z treścią przeżyć - do zaburzeń tych zaliczamy paratymię, paramimię.

*Zaburzenia napędu i zaburzenia psychomotoryczne:

-Rozpoznajemy je na podstawie poziomu aktywności i psychomotoryki.

-Napęd jest siłą działającą w znacznej mierze niezależnie od woli, wpływającą na wszystkie funkcje psychiczne.

*Zaburzenia napędu i zaburzenia psychomotoryczne:

1. Słaby napęd - brak energii, inicjatywy, nieudzielanie się.

2. Zahamowanie napędu - energia, inicjatywa i zaangażowanie się odbierane przez pacjenta jako zahamowane/zablokowane.

3. Wzmożenie napędu - wzrost energii, inicjatywy i zaangażowania.

4. Niepokój ruchowy - wzmożona i nieukierunkwana aktywność motoryczna.

5. Parakinezy - jakościowo nienormalne, najczęściej złożone ruchy, obejmujące często gestykulację, mimikę, a także mowę:

• stereotypie - objawy werbalne lub ruchowe, które są często powtarzane, cały czas w tej samej formie tj. werbigeracje (stereotypie wyrazowe), katalepsja (stereotypie pozycji ciała), echolalia (powtarzanie powiedzianych wcześniej słów i krótkich zdań) i giętkość woskowa

• automatyzmy ruchowe - wykonywane automatycznie działania, pacjent nie odczuwa ich jako kierowane przez siebie

• negatywizm - pacjent nie robi dokładnie tego, czego się od niego oczekuje, lub robi coś dokładnie przeciwnego.

6. Hiperkinezy - niepokój ruchowy o charakterze popędowym.

7. Akineza/hipokineza - utrata ruchliwości/brak ruchu.

8. Stupor - względna utrata ruchliwości z ograniczeniem wrażliwości na bodźce i reaktywność.

9. Raptus - bezładne wzburzenie ruchowe, następujące nagle po stanie spokoju.

10. Manieryzmy/dziwaczne ruchy - codzienne ruchy i działania (także gestykulacja, mimika, mowa) wydają się obserwatorowi przesadne, dziwaczne, pozerskie i ozdobne.

11. Teatralność - pacjent sprawia wrażenie jakby odgrywał swoją rolę na scenie.

12. Mutyzm - małomówność do całkowitego milczenia (oniemienie).

13. Słowotok - wzmożona gadatliwość.

*Zachowania społeczne i związane z chorobą:

1. Wycofanie społeczne - unikanie kontaktu z innymi ludźmi.

2. Manipulowanie społeczne - zwiększone kontakty z innymi ludźmi.

3. Brak poczucia choroby - pacjent nie czuje się chory, mimo że jest chory.

4. Odrzucenie leczenia - oprócz wobec poszczególnych działań terapeutycznych lub wobec przyjęcia do szpitala i pobytu w nim.

*Wzorce przeżyć i zachowań agresywnych:

1. Agresywność - tendencje do agresji (agresja werbalna, podwyższona gotowość do rękoczynów o charakterze ataku lub obrony) i zachowań agresywnych (użycie przemocy w stosunku do osób lub przedmiotów).

2. Tendencje samobójcze - myśli lub działania samobójcze.

3. Samouszkodzenia - obrażenia zadawane sobie bez powiązanych z tym chęci samobójczych.

*Osobowość podstawowa i struktura osobowości:

-Bardzo istotna jest ocena struktury osobowości, na podłożu której rozwijają się objawy psychopatologiczne.

-Oceniamy: strukturalny wymiar osobowości, wyróżniające się tendencje osobowości.

-Cechy strukturalne osobowości to: aspekty postrzegania własnej osoby, czyli marzenia, potrzeby, uczucia i postrzeganie innych, poziom samokontroli, kontroli popędów, obrona zdolności porozumiewania się i nawiązywania relacji.

*Struktura osobowości:

-Tendencje osobowości odpowiadają zaburzeniom osobowości.

-„Osobowość przedchorobowa”, implikuje ewentualną zmianę w strukturze osobowości w wyniku lub następstwie choroby psychicznej.

-Struktura osobowości rozumiana jest więc jako jej postać do czasu pojawienia się zaburzenia.

*Struktura osobowości (na podstawie AK OPD, 1998):

-Wymiary strukturalne:

• postrzeganie własnej osoby

• postrzeganie innych

• samokontrola/kontrola popędów

• obrona

• zdolność nawiązywania relacji

• zdolność porozumiewania się

-Wyróżniające się tendencje osobowości:

• Zależna

• Afektywna

• Anankastyczna

• Asteniczna

• Dyssocjalna/antyspołeczna

• Histeryczna

• Narcystyczna

• Paranoiczna

• Schizofreniczna

• Niepewna siebie

NATRĘCTWA:

Objawiają się coraz bardziej narzucającymi się, mimo zewnętrznego oporu, fenomenami odczuwanymi jako całkowicie pozbawione sensu. Jednak ich powstrzymywanie jest bardzo trudne, wręcz czasami niemożliwe a po stłumieniu pojawia się lęk.

UROJENIA:

Charakteryzują się błędną oceną rzeczywistości, pojawiającą się niezależnie od doświadczenia, nie można ich korygować, są apodyktycznie podtrzymywane, nawet wtedy, gdy są sprzeczne z doświadczeniami zdrowych ludzi lub ich przekonaniami i wiarą, a pacjent nie widzi potrzeby ich weryfikowania.

NATRĘCTWA:

• myślowe: natrętne myśli lub wyobrażenia, np. natrętne ruminacje i natrętne objawy

• popędowe: natrętny popęd do wykonywania określonych czynności

• ruchowe: ciągłe powtarzanie czynności o podłożu natrętnych popędów lub działań, np. natrętne mycie lub kontrolowanie

NIEUROJENIOWE ZABURZENIA TREŚCI MYŚLENIA:

• hipochondria: nacechowany lękiem stosunek do własnego ciała; fałszywe odczucia i nieuzasadnione obawy o własne zdrowie, objawom somatycznym nadawane są nieadekwatne znaczenia

• fobie: lęk przed określonym obiektem lub sytuacjami, których się za wszelką cenę unika

• idee nadwartościowe: silnie przyswojone treści emocjonalne lub myśli, które w nieadekwatny sposób opanowały całą osobę

---