Istnieje wiele definicji kultury, często rozbieżnych, a nawet i sprzecznych ze sobą. Znaczące są słowa niemieckiego filozofa Johana Herdera, który w przedmowie do „Myśli o filozofii dziejów” napisał: „Nie ma nic bardziej nieokreślonego, niż słowo kultura”.
Pojęcie kultury wywodzi się z łacińskiego wyrazu cultura oznaczającego uprawę roli, ale już Cyceron używał owego słowa przenośnie, mówiąc o filozofii jak o „uprawie umysłu”. W tym przenośnym znaczeniu pojawiła się późniejsza zapowiedź koncepcji kultury.
Na przekór opinii Herdera, badacze kultury tworzyli coraz to nowsze jej definicje. Jedna z najbardziej znanych mówi, iż kulturą można nazwać całokształt dorobku ludzkości, społecznie utrwalony i gromadzony w ciągu jej dziejów, stale wzbogacany nowymi dziełami. W zależności od teorii kultury, można zaliczyć do niej także poziom rozwoju społeczeństwa, osiągnięty stan wiedzy czy formy życia społecznego. A w zależności od definicji kultury można dzielić ją na różne typy.
Podział na kulturę elitarną i masową wywodzi się w Europie z epoki feudalnej, w której kultura elit była oddzielona od kultury niższych warstw społeczeństwa barierami stanowymi.
Kultura wysoka, zwana też elitarna, cechuje się zaangażowaniem w problem natury ogólnej. Korzysta z zasobów kultury narodowej i stanowi podstawę przekazu tradycji oraz dorobku społeczeństwa. Składa się na nią oryginalna twórczość, którą uznają głównie krytycy sztuki, czy specjaliści z danej dziedziny.
Ten rodzaj kultury tworzą elity twórcze. Należą do nich osoby tworzące, przechowujące i przekazujące wzory kultury uważane na najważniejsze. Są to zazwyczaj ludzie wykształceni, którzy nabywają kompetencje zarówno tworzenia, jak i odbioru sztuk drogą kształcenia się.
Potencjalnie adresowana jest do wszystkich, jednakże jej odbiór wymaga bardzo szerokich kompetencji kulturowych, a nabywanie jej polega na żmudnej i długotrwałej pracy Bez wiedzy historycznej czy teoretycznej odbiorca może nie zrozumieć dzieła kultury wysokiej..
Kultura masowa jest zjawiskiem charakteryzującym się nastawieniem na produkcję masową, mającą przynieść określone korzyści materialne jej twórcom. Jest rezultatem zastosowania środków masowego przekazu - telewizji, radia czy prasy.
Cechuje się szerokim zasięgiem oddziaływania, dzięki czemu odbiorcą stają się osoby, które mogą reprezentować różne klasy społeczne. Aby treści kulturowe mogły być zrozumiałe dla wszystkich, muszą być one przedstawione w najprostszej formie. Wiąże się ona często z rozrywką i formami sztuki służącymi zabawie.
Krytycy sztuki uważają, iż o kulturze masowej nie można powiedzieć, że jest ona twórczą oraz oryginalną, ponieważ tylko przekazuje i eksploatuje powszechnie uznawane wartości. Zarzuca się jej także niską wartość, brak oryginalności, antyintelektualizm czy komercjalizację.
Sama granica pomiędzy kulturą wysoką, a masową powoli ulega zatarciu. W wybranych przeze mnie przykładach zaprezentuję, iż podział na kulturę masową i elitarną w komiksach azjatyckich jest nieadekwatny, ponieważ komiks jest swoisty. Jednak żeby do tego przejść, należy zadać pytanie, jaka jest manga i co takiego wyróżnia ją od komiksu europejskiego czy amerykańskiego.
Komiks azjatycki można podzielić na trzy przodujące typy - Japońską mangę, Chińską manhuę i Koreańską manhuę. Polski fandom komiksu rzadko kiedy stosuje ten podziału, nazywając wszystkie komiksy pochodzenia azjatyckiego mangami.
Na każą z tych form wpływ miał komiks amerykański i europejski. Zachód był postrzegany jako nowoczesny, i dlatego twórcy komiksów naśladowali styl rysowników z `zachodu', bądź tworzyli hybrydy stylów. Oczywiście każdy z twórców ma swój własny, charakterystyczny dla niego styl rysunku.
Jednak w każdym z nich można wyróżnić wspólne cechy, które nadają mandze unikalny styl - grafika waha się między realistyczną a komiksową, natomiast postacie są wyraziste, czasem przerysowane, o widocznych cechach charakteru (np. za duży nos, mocne wyrażanie emocji, itp.). Linia zwykle góruje nad formą, a rozkład paneli jest inny niż w zachodnim komiksie. Panele i strony w komiksie zazwyczaj czyta się od prawej do lewej strony (wyjątek stanowi koreański komiks, gdzie rozkład paneli czyta się w porządku europejskim (od lewej do prawej)).
Azjatyckich rysowników od zawsze fascynowała kultura Zachodu. Z chęcią wykorzystywali oni europejskie legendy i podania ludowe. „Legendy o Handlarzu marzeniami” Lee Jeong-A łączą w sobie baśnie z mitologią koreańską. Mamy tutaj Roszpunkę, którą pod wodą więzi Habaek, bóg mórz. Czerwony Kapturek nie spotyka wilka, lecz Kwisin, wędrującego demona, Kot w butach wcale nie jest kotem, a Królewnie Śnieżce nie pomaga siedmiu krasnoludków, lecz siedem Thosin, duchów ziemi.
Komiks został przez krytykę uznany za kiczowaty i tandetny. Stwierdzili, że historie przedstawione prze Jeong-A mają zbyt moralizatorski wydźwięk, a puenta jest zbyt zawiła i niejasna dla odbiorcy. Mimo to „Legendy…” zyskały potężną rzeszę fanów. Mitologia koreańska pełna jest bogów, smoków, demonów, cesarzy. Baśnie i bajki, osnute wokół motywów i skutków ludzkich zachowań, ukazują przyszłym pokoleniom cała mądrość życia i niezmienność praw przyrody.
Fani komiksu docenili połączenie dwóch, zgoła odmiennych mitów i baśni. Uznali, iż baśniowa tematyka utworu i powiązanie go z folklorem Korei, jest doskonałym wstępem do poznania i zrozumienia kultury Koreańskiej.
Notatnik śmierci to własność japońskich bogów śmierci zwanych shinigami. Raito, nastoletni geniusz, pewnego dnia znajduje notatnik, z napisem na okładce „Death Note”. Według zapisanych w nim zasad, wpisując imię i nazwisko wybranej osoby można sprawić, by zmarła. Raito dostrzega w tym szansę na oczyszczenie świata ze wszelkiego zła i stania się jego nowym `bogiem'. Niedługo później sprawą niewyjaśnionych zgonów na masową skalę zainteresuje się detektyw o kryptonimie L, ustalając narodowość mordercy i rozpoczynając operację schwytania go.
Dzieło duetu Obata i Ooba zyskało w Japonii status dzieła kultowego. Przedstawia zderzenie dwóch postaw. Postawy Raito, człowieka, który stawia siebie ponad prawem nie tylko pisanym, ale i boskim. Uważa, że został wybrany, ażeby usunąć ze świata osoby, które są źródłem zła. W jego mniemaniu są źródłem zła. Dąży do celu - stworzenia świata idealnego, bez względu na konsekwencję. I mamy jego przeciwstawieństwo - detektywa L. L jest reprezentantem postawy moralnej, zgodnej z prawem. Wie, że zabójstwo człowieka, nie jest dobrym rozwiązaniem. Twierdzi, iż nikt inny tylko Bóg powinien mieć władzę nad życie i śmiercią….
Utwór stanowi perspektywę dla rozważań nad uniwersalnymi i ponadczasowymi wartościami moralnymi. Autorzy ukazują, jak zmienna potrafi być natura ludzka i jak łatwo można człowiekiem manipulować. Jest polemiką czy kara śmierci powinna być sukcesywnie wycofywana z krajów, czy też powinna powrócić.
W 1976 roku Osamu Tezuka rozpoczął prace nad mangą Budda dla czasopisma „Kibo Comic”. W ten sposób powstało jedno z najważniejszych dzieł japońskiej kultury. Manga, jak wskazuje tytuł, jest komiksową biografia założyciela buddyzmu - Buddy Siakjamuni. Tezuka ukazał etapy, które bohater utworu musiał przejść, żeby osiągnąć stan nirwany - wyzwolenia od cyklu narodzin i śmierci. Za swoje dzieło Tezuka został dwukrotnie nagrodzony nagrodą Einsera.
Komiks nawiązuje do jednej z najważniejszych religii praktykowanych w Japonii. Japońscy krytycy sztuki docenili dzieło Tezuki, nazywając je `arcydzieła literatury japońskiej'. Budda wyróżniał się na tle innych dzieł z lat 70. Łączy w sobie cechy zarówno kultury wysokiej, jak i masowej. Przekazywał wartości religijne, które przy ówczesnym dynamicznym wzroście gospodarczym Japonii zostały zepchnięte na drugi plan. Komiks jest dziełem, które nie wymaga od odbiorcy szerokich kompetencji w sferze teologii, chociaż nie umniejsza to wymowy utworu.
Książka Anne Rice `Wywiad z Wampirem' to klasyka swojego gatunku. Młody dziennikarz przeprowadza sensacyjny wywiad z Luisem. Ten wraca wspomnieniami do osiemnastego wieku, kiedy był bogatym plantatorem w Nowym Orleanie. Po śmierci żony i dziecka, które umarły podczas porodu, zrozpaczony człowiek podpisuje pakt z siłami zła i staje się wampirem.
Szesnaście lat od publikacji powieści, japońska rysowniczka Shinohara Udou postanowiła wiernie odwzorować historię Luisa, tworząc komiks. W ten sposób powstało Yoake no Vampire. Reakcja krytyki, aczkolwiek pozytywna, była jednak powściągliwa. W recenzjach wspomniany został typowo rozrywkowy charakter mangi, niezawierający głębszego przesłania. Jednak dzieło zostało szybko okrzyknięte przez fanów dziełem kultowym. Wkrótce jednak wraz ze zmianą gustów czytelników, komiks został zapomniany. Można powiedzieć, że było efemerydą swych czasów.
Komiks azjatycki nie można przypisać ani do kultury elitarnej ani do masowej. Kategorie podziału nie przystają temu, co obecnie dzieje się w mandze, która jest bardzo różnorodna. Wiele dzieł, stylów dawniej niekoniecznie uznawanych za `elitarne” doczekało się nobilitacji - i mam tutaj na myśli wspomniane „Legendy…. Były one, tak samo jak kiedyś dzieła Hitchcocka, opery Mozarta czy muzyka the Beatles uznawane jako kicz.
Świat wciąż ulega zmianom. Zmieniają się gusta odbiorców, kryteria oceniania dzieł, mentalność społeczeństwa. Znaczenia poszczególnych dzieł wynikają nie z punktu widzenia tego, kto je ocenia, ale z ich właściwości. Krytycy sztuki oceniają, które dzieło można przypisać do kultury wysokiej, a które do masowej, jednak nie zawsze musi być to ocena subiektywna. Przypisanie komiksu do którejś z tych kategorii jest błędne, gdyż komiks azjatycki jest różnorodny. I tak samo, jak nieudane dzieła są i w kulturze niskiej jak i w wysokiej, tak też wśród komiksów azjatyckich można znaleźć dzieła wspaniałe, arcydzieła jak i tandety.