Aby zrozumieć wydarzenia opisane w Iliadzie - poemacie o dziejach wojny trojańskiej (Ilion to po grecku Troja) - należy cofnąć się w czasie znacznie wcześniej, do wesela księcia tesalskiego Peleusa i Tetydy. Na wesele zaproszono wszystkich bogów poza Eris, boginią niezgody. Zeus znając jej kłótliwy charakter, nie kazał jej posyłać zaproszenia. W pewnym momencie Eris jednak zjawiła się nieoczekiwanie na weselu - przyszła, aby się zemścić. Rzuciła na stół biesiadny złote jabłko z napisem „Dla najpiękniejszej”. Pomiędzy boginiami zakotłowało się, każda chciała, aby to ją ogłoszoną „tą najpiękniejszą”. Najgłośniej domagały się: Hera, Atena i Afrodyta. Każda chciała mieć jabłko dla siebie. Zeus rozsądził, że sędzią sporu pomiędzy boginiami będzie młody pasterz, Parys: której on przyzna złote jabłko, ta je mieć będzie.... Parys był synem Priama, króla Troi, miasta leżącego na wybrzeżu Azji Mniejszej. Na kilka dni przed jego urodzeniem jego matka, Hekabe, miała sen, że wydała na świat płonącą żagiew, od której spłonęło całe miasto. Wróżbici orzekli, że syn, którego urodzi, stanie się przyczyną zagłady państwa. Noworodka oddano więc pasterzom, aby go wynieśli między wąwozy i tam porzucili. Tak też się stało, ale w parę dni później jeden z owych pasterzy, przechodząc obok miejsca, gdzie zostawiono dziecko, ujrzał, jak niedźwiedzica własną piersią karmiła Parysa. Wzruszył się i zabrał chłopaka do domu. Pasąc trzody przybranego ojca wyrósł Parys na ślicznego pasterza, nic nie wiedział o swym królewskim pochodzeniu.
Gdy boginie przybyły do niego na „sąd”, każda obiecywała mu co innego, zależnie od swej profesji. Hera - władzę królewską, Atena - mądrość, a Afrodyta - najpiękniejszą kobietę świata, Helenę, żonę Menelaosa, króla Sparty. Parys bez wahania oddał złote jabłko Afrodycie.
Niedługo po tym wydarzeniu urządzono w Troi publiczne igrzyska. Parys stanął do zawodów, a odniósłszy zwycięstwo tak zjednał wszystkich urodą i wdziękiem, że wzięto go na dwór królewski. Po kilku dniach odkryła się tajemnica jego pochodzenia. Stary król Priam płakał z radości, płakała Hekabe, zapomniano o złej wróżbie i przyjęto go Parysa do grona książąt. Teraz młodzieniec mógł wykonać z dawna planowany zamiar. Dobrał sobie świtę dworzan i podążył statkiem do Sparty.
Na dworze spartańskim podejmowano gościa bardzo serdecznie, Menelaos przyjął królewicza trojańskiego z honorami. Tymczasem Parys porwał Menelaosowi jego żonę Helenę i odjechał z nią do Troi. W całej Grecji zawrzało na wieść o tym, jak zamorski barbarzyńca podeptał święte prawa gościnności. Ogłoszono wojnę. Naczelne dowództwo objął Agamemnon, brat Menelaosa. Grecy przybiwszy do brzegów Azji wysłali do Troi Odyseusza i Menelaosa żądając wydania Heleny. Trojańczycy odmówili wydania dziewczyny i zaczęła się wojna..
Wojna trojańska trwała dziewięć lat. Akcja „Iliady” obejmuje ostatni rok trwania walk, od momentu sporu Achillesa z Agamemnonem w sprawie Bryzeidy do pogrzebu Hektora.
Ménin aéjde, theá, Peléjadeo Achiléos
Gniew, bogini, opiewaj Achilla, syna Peleusa...
głosi pierwszy wiersz poematu i zawiera w największym skrócie jego treść, a także nie wypowiedziane wyraźnie przesłanie. Bo ten pierwszy dla nas i wciąż jeden z najważniejszych utworów literatury greckiej i europejskiej ma za temat właśnie gniew, i to nie tylko Achillesa, a "opiewa" jego powstanie, przejawy i wygaśnięcie prawdziwie epicko, szeroko, dokładnie, chciałoby się rzec - "pouczająco", jak przystało na proszoną o tę pieśń boginię.
Tytuł epopei "Iliás" - "Iliada", czyli "Pieśń o Ilionie" jest jakby trochę mylący, bo nie opowieść o Troi, Ilionie, i jej tragicznym upadku stanowi treść poematu, jak to się nieraz powszechnie uważa. Wydarzenia w poemacie opisane to wypadki tylko kilkudziesięciu dni ostatniego roku dziesięcioletniej wojny i to bynajmniej nie finał tej wojny, nie upadek oblężonego tak długo miasta. A jednak "wojna trojańska" ukazana jest tutaj arcykunsztownie, odbiorca epopei słyszy o jej przyczynie, poznaje bohaterów-aktorów wojny obu stron, greckiej i trojańskiej, ogląda cztery jakże charakterystyczne bitwy, wreszcie słyszy trzykrotnie znamiennie zapowiedziany epilog zmagań - więc tytuł "Iliada" jest jednak w jakimś sensie prawdziwy.
Iliada jako epos posiada następujące cechy:
rozbudowana, wielowątkowa fabuła, mająca charakter epizodyczny (tzn. składająca się z często niezależnych od siebie wydarzeń, luźno zespolonych, nie powiązanych relacjami przyczynowo-skutkowymi); pojawiają się wydarzenia w ogóle nie związane z akcją
ukazywanie dziejów legendarnych lub historycznych bohaterów w momentach przełomowych dla danej społeczności - wojna trojańska była właśnie takim wydarzeniem;
obecność bohatera zbiorowego - dwa obozy: Grecy i Trojańczycy;
inwokacja na początku utworu - rozwinięta apostrofa umieszczona na początku utworu; w przypadku Iliady jest to apostrofa do Muzy (bogini), a tematem utworu jest gniew Achillesa
rozbudowane, bardzo szczegółowe, reliastyczne opisy, powodujące retardację; w Iliadzie są to opisy bitew (batalistyczne), przedmiotów, zwłaszcza elementów uzbrojenia, sytuacji, wyglądów i inne;
narrator trzecioosobowy, wszechwiedzący i obiektywny, zachowujący jednolity dystans wobec opowiadanych wydarzeń, ujawniający przy tym często swoją obecność w bezpośrednich wypowiedziach do odbiorców;
paralelizm dwóch płaszczyzn fabularnych - świata bogów i świata ludzi; w Iliadzie bogowie wpływają na to, co dzieje się w świecie ludzi, np. interwencja Ateny pomaga Achillesowi w walce z Hektorem.
porównania homeryckie - bardzo rozbudowane, tworzące oddzielne scenki
patetyczny styl,
występowanie stałych epitetów (np. „szybkonogi Achilles”)
Pieśń I - Mór. Gniew
Tematem I pieśni jest gniew Achillesa z powodu odebrania mu przez Agamemnona jego branki Bryzeidy.
Do kłótni herosów podburzył Apollo, który zagniewany na Agamemnona zesłał zarazę na wojsko greckie. Bóg mścił się za swojego kapłana Chryzesa, któremu Agamemnon odebrał córkę i wziął ją sobie jako brankę. Stary kapłan prosił dowódcę greckiego o zwrócenie mu ukochanego dziecka, Agamemnon jednak nie chciał się zgodzić. Wtedy właśnie Chryzes zwrócił się z prośbą do Apolla o pomoc. Apollo ulitował się nad swym sługą i zaczął wybijać najpierw bydło greckie, a potem greckich żołnierzy. Zaraza ta trwała dziewięć dni, po czym wieszczek Kalchas wyjawia jej przyczynę i doradza zwrócić Chryzeidę jej ojcu. Achilles (za radą Hery, przejętej widokiem umierających Greków) zebrał żołnierzy na naradę. Podczas narady doszło do kłótni między Agamemnonem i Achillesem. Achilles był za oddaniem Chryzesowi jego córki, aby ocalić Greków przed zarazą. Agamemnon jednak nie chciał rezygnować ze swojej branki. Ostatecznie się zgodził, postanowił jednak wynagrodzić sobie stratę i odebrał Achillesowi jego brankę, Bryzeidę. Znieważony Achilles postanowił wycofać się z walki przeciw Trojańczykom (w czym uparcie trwał) i poprosił swoją matkę, boginię Tetydę, o wstawiennictwo u Zeusa. Tetyda udała się na Olimp i wpłynęła na Zeusa, aby pomógł Trojańczykom.
Pieśń II- Sen. Rejestr okrętów
Zgodnie z obietnicą Zeus obmyśla plan pomocy dla Trojan. Postanawia zesłać na Agamemnona złośliwy Sen, który powinien skłonić go do podjęcia szturmu na Troję.
„Dalej, złośliwy Śnie, do okrętów pośpiesz achajskich,
Wejdź do namiotu, gdzie śpi Agamemnon, syn Atrejowy,
I rzetelnie mu powtórz to wszystko, co ja ci tu powiem.
Niech długowłosych Achajów uzbroi do bitwy co żywo,
Czas bowiem nadszedł , gdy mógłby szerokouliczny gród Troi
Zdobyć, jako, że my nieśmiertelni mieszkańcy Olimpu,
Zgodniśmy już: oto Hera nas wszystkich prośby swoimi
Skłonić zdołała, by zguba niechybna nad Troją zawisła”
Tak powiedział, a Sen usłuchał jego rozkazu i ruszył. Przybył pod okręty Achajów i udał się do namiotu , gdzie był Agamemnon. Stanął mu nad głową w postaci Nestora przekazując to co Zeus polecił. Agamemnon rozważając słowa usłyszane we śnie rozkazał zwołać Achajów i wezwał starszyznę rycerską na naradę.Gdy się zebrali , Atryda przedstawił im swój plan. Postanowiono wkroczyć do walki.
Modlitwa Agamemnona:
„Zeusie przesławny, największy mieszkańcze nieb, czarnochmury,
Niechaj słońce nie zajdzie ni mrok na ziemię nie zstąpi,
Zanim w proch nie wywrócę pałacu Priamowego,
Czarnego od dymu pożogi, nie spalę bram żywym ogniem,
A mój spiż nie rozedrze chitonu na piersi Hektora,
Wokół zaś niego niech Trojan gromady się ścielą pokotem,
I kurzawę kąsają, do ziemi leżąc twarzami”
Tak modlił się, jednak Zeus nie mógł spełnić jego błagania. Ofiarę przyjął lecz zesłał okrutne znoje.
Rejestr statków:
-Na czele Beotów stał Peneleos , Leitos , Arkezylaos, Klonios i Protoenor(50 okrętów)
-Na czele Minjów stał Askalafos i Ijalmeneos, synowie Aresa (30 okrętów)
-Na czele Focejczyków stał Epistrof i Schedios, synowie Ifita (40 okrętów)
-Na czele Lokryjczyków stał Ojlejów , syn chyży Ajas(40 okrętów)
-Na czele Abantów stał Elefenor (40 okrętów)
-Na czele Ateńczyków stał Menestej(50 okrętów)
-Na czele przybyłych z Salaminy stał Ajas (12 okrętów)
-Na czele „młodzieży achajskiej z Masesu i Eginy” stał Diomedes (80 okrętów)
-Na czele mieszkańców Myken stał Agamemnon (100 okrętów)
-Na czele mężów z Lacedemonu stał Menelaj (60 okrętów)
-Na czele rycerzy z Pylos, Areny, Tryonu stał Nestor (90 okrętów)
-Na czele rycerzy z Arkadii stał Agapendor ( 60 okrętów)
-Na czele wojowników z Buprazjonu i Elidy stał Amfimach, Talpois , Diores i Poliksen (każdy po 10 okrętów)
-Na czele rycerzy z Dulichion i Echin stał Meges (40 okrętów)
-Na czele Kefalleńczyków stał Odyss (12 okrętów)
- Toas był wodzem Etolów (40 okrętów)
-Kreteńczyków wiódł Idomenej (80 okrętów)
-Tlepolem , syn Heraklesa stał na czele9 okrętów rodyjskich
-Nirej ze Symy przywiódł 3 okręty
-Tych z Argos wiódł Achill (50 okrętów) - nie wzieli udziału teraz w bitwie (konflikt o Bryzeidę)
- Protezylaos wiódł kolejne 40 okrętów
-Ludzi z Feraj wiódł Eumelos (11 okrętów)
-Filoktet prowadził 7 okrętów
-MAchaon i Podalejrios przywiedli 30 okrętów
-Eurypylos był wodzem 40 okrętów
-Polipojt -wódz 40 okrętów
Pieśń XX- Bitwa bogów
Zeus zwołał na Olimp bogów na narade i zezwolił na udział w bitwie:
„Wy zaś wszyscy pośpieszcie pomiędzy Achajów i Trojan
Jednym lub drugim z pomocą, jak komu serce dyktuje”
Tak rzekł i rozpętał okrutną bitwę.
Póki bogowie byli daleko od śmiertelników Achajowie byli dumni , gdyż wrócił do walki Achill. Trojan zaś opętało przerażenie na jego widok. Wkroczyli bogowie i starły się wojska wrogów. Achilles pragnął jednak najbardziej spotkać się w bitwie z Hektorem, synem Priama. Jednak jako pierwszy do walki z Achillem za namową Apolla stanął Eneasz. Bogowie rozmawiają o losach śmiertelników, Hera pragnie pomóc Achillowi jednak Posejdon namawia by wojnę ludziom zostawić , z góry ich losy obserwować a do walki wkroczyć tylko w ostateczności. Pole bitwy zaroiło się rycerstwem i końmi i spotkali się do walki Eneasz i Achilles. Pierwszy Eneasz wystąpił do walki z groźnym obliczem. Achilles napomina go by powrócił w szeregi Trojan i nie narażał się zastawiając mu drogi, ten jednak pragnie pojedynku. Ugodził włócznią Achilla jednak tarcza będąca darem boga Hefajsta ją zatrzymała. Teraz z kolei Achilles wyrzucił swą włócznie, która niemal trafiła Eneasza. Następnie dopadł miecza i pragnął zakończyć pojedynek. Ruszył jednak do walki Posejdon , roztoczył mgłę przed oczami Achillesa , Eneja zaś uniósł i śmignął nim w górę wysoko. Upadł na skraju pola bitwy. Bóg zaś nakazał mu trzymać się z dala od Achillesa by życia nie tracił w bitwie z mocniejszym od siebie. Achill tymczasem runął na Trojan z groźnym okrzykiem. Zabił Pomidorosa, syna Priama . Gdy Hektor zobaczył brata rzucił swą dzidą na Achillesa, który pragnął z nim walki. Wypowiadając do siebie groźby śmierci wyrzucił Hektor znów dzidę lecz w mig zawróciła ją Atena lekko na nią dmuchnąwszy i pocisk wrócił do stóp Hektora. Achilles rzucił się żądny mordu na wroga , lecz uniósł Hektora Apollon i gęstą mgłą go otulił. Na co rzekł Achilles:
„Znowu wymknąłeś się śmierci, ty psie! A już ci nad głową
Zguba zawisła! Raz jeszcze zbawił cię Fojbos Apollon.
Snadź zanosisz doń modły, wśród szczęku dzid idąc w bitwę.
Ale i tak cię trupem położę, gdy tylko cię kiedyś
Spotkam, a bóstwo jakoweś i mnie użyczy pomocy.
Teraz zaś ruszę na innych, by kogoś z Trojan dosięgnąć”
zamiennie następujące określenia:
- Grecy - Achajowie - Danajowie
- Agamemnon - Atryda
- Achilles - Peleida
- Apollo(n) - Fojbos