Budowle i urządzenia specjalne ochrony ludności.

Budowle i urządzenia specjalne ochrony ludności są to specjalnie przystosowane i wyposażone pomieszczenia zlokalizowane pod budynkami oraz obiekty wolnostojące, przeznaczone do ochrony załóg zakładów pracy i pozostałej ludności przed skutkami powszechnego zagrożenia dla zdrowia lub życia ludzkiego.

Do zdarzeń tworzących powszechne zagrożenie dla zdrowia lub życia zaliczyć można:

• radioaktywność

• wybuch

• skażenie chemiczne

• pożar

• skażenie biologiczne (epidemie)

• katastrofy budowlane

• klęski żywiołowe

Specyfika w/w zdarzeń uniemożliwia w praktyce wykonanie budowli uniwersalnej, chroniącej przed każdym z nich, można tylko budować takie budowle, które będą łączyły cechy ochronne przed jednym lub kilkoma zdarzeniami. Zdecydowanie najbardziej wymagającym czynnikiem warunkującym konstrukcję budowli ochronnej jest radioaktywność, tak więc w stosunku do tego zagrożenia będę określała wymagania konstrukcyjne.

Rozróżnia się ukrycia i schrony, a samo rozróżnienie uzależnione jest od ilości osób, dla których budowla jest przeznaczona. Ukrycia przeznaczone są dla ochrony ludności w ilości od kilku do około 200 osób, natomiast schrony przeznaczone są na bezpieczny pobyt ludzi w ilości powyżej 150 - 200 osób.

Przystosowanie piwnic i pomieszczeń mieszkalnych do ochrony ludności - ukrycia.

Ukrycia są wykonywane zwykle w oparciu o projekt dostosowujący istniejące podpiwniczenia budynków mieszkalnych do celów ochrony ludności. W celu zapewnienia skutecznej ochrony konieczne jest zastosowanie takich materiałów osłonowych oraz taką grubość ich warstwy, która zmniejszy dawkę promieniowania do wartości bezpiecznej dla organizmu człowieka. Poniżej podane są przykłady grubości warstw materiałów zmniejszających radioaktywność o połowę:

rodzaj materiału	gęstość	grubość warstwy
powietrze	1,2 kg/m^3	100 m
drewno sosnowe	750 kg/m^3	17,5 m
woda	1100 kg/ m^3	11,8
ziemia	1600 kg/ m^3	8,2 m
mur z cegły	1800 kg/ m^3	7,3 m
beton	2300 kg/ m^3	5,6 m
żelazo	7800 kg/ m^3	1,7 m
ołów	11360 kg/ m^3	0,75 m

Z tabeli widać wyraźnie jak kształtuje się zależność, na podstawie której można stwierdzić, że im większy jest ciężar właściwy materiału zastosowanego do osłony tym skuteczniejsza jest jej funkcja podstawowa.

Stopień ochrony przed promieniowaniem określa się za pomocą współczynnika osłabienia promieniowania WOP. WOP jest to stosunek dawki promieniowania na zewnątrz osłony do dawki promieniowania za osłoną. WOP ma wartość zawsze większą od 1. Z uwagi na to, że trudno jest przewidzieć ewentualną dawkę promieniowania w danym miejscu, wskazanym jest, aby typowe ukrycie posiadało wartość WOP co najmniej 250.

Przybliżone wartości WOP dla różnych budynków i różnych pomieszczeń w tych budynkach.

Rodzaj budynku	Lokalizacja pomieszczenia w budynku	Wartość WOP
Niskie budynki murowane - jednopiętrowe wille, magazyny lekkie, hale fabryczne itp.	Pomieszczenie na parterze Pomieszczenie półpiwniczne Pomieszczenie piwniczne	1,5 do 2 2 do 10 10 do 20
Budynki dwupiętrowe murowane	Pomieszczenie piwniczne	10 do 50
Wielokondygnacyjne budynki z lekkimi stropami i ścianami (około 9 kondygnacji)	Pomieszczenie zlokalizowane w środku budynku (mierząc w pionie i poziomie) Pomieszczenia na niższych piętrach z dala od okien	10 do 50 10
Wielokondygnacyjne budynki o ciężkiej konstrukcji - około 10 kondygnacji	Pomieszczenia piwniczne lub półpiwniczne Pomieszczenia zlokalizowane w środku budynku Piwnice o grubych stropach	50 do 250 250 do 1000
Wieżowce - więcej jak 10 kondygnacji naziemnych	Pomieszczenia zlokalizowane w środku budynku Piwnice o grubych stropach	250 do 1000 250 do 1000

Wybierając pomieszczenia na ukrycia należy szukać takich miejsc, które nie będą wymagały wprowadzania radykalnych zmian. Na ukrycia można wybierać podpiwniczenia w budynkach różnej konstrukcji z wyjątkiem drewnianych. Poniżej podstawowe warunki jakie muszą spełniać budynki i ich pomieszczenia, aby mogły zostać zakwalifikowane na ukrycie:

1. Podłoga pomieszczenia piwnicznego powinna być zagłębiona w ziemi na głębokość nie mniejszą niż 1,7 m.

2. Grubość ścian zewnętrznych w części przeznaczonej na ukrycie, ze względu na wymagania konstrukcyjne, termiczne i ochrony przed promieniowaniem radioaktywnym, powinna wynosić minimum

- 51 cm dla murów z cegły pełnej

• 40 cm dla ścian z betonu

• 35 cm dla ścian żelbetowych

1. W przypadku gdy podłoga ukrycia jest usytuowana na głębokości mniejszej niż 1,7 m oraz gdy mniejsza jest grubość ścian konieczne jest wykonanie pogrubienia ścian poprzez np. obsypanie ziemią i wzmocnienie konstrukcyjne.

2. Maksymalna powierzchnia pomieszczeń piwnicznych nie powinna wynosić więcej niż 2,5 m, minimalna natomiast 1,9m.

3. Nad planowanym w budynku ukryciem powinny być co najmniej dwa stropy, obydwa z materiałów niepalnych. Strop leżący bezpośrednio nad ukryciem powinien umożliwiać spełnienie warunków dotyczących wzmocnienia jego konstrukcji oraz ochrony termicznej i radioaktywnej.

4. W piwnicach wolnostojących powinna istnieć możliwość obsypania ścian i stropu ziemią oraz wykonania osłon zabezpieczających wejścia.

5. Dach budynku powinien posiadać niepalne pokrycie - dachówka, blacha, papa asfaltowa na betonie lub inne materiały o podobnych właściwościach.

6. Zachowane muszą być odpowiednie odległości od instalacji i urządzeń zawierających materiały palne, wybuchowe, toksyczne lub żrące itp.

7. Wytypowane pomieszczenia nie mogą być zagrożone na zalewanie wodą gruntową.

8. Przez ukrycia nie mogą przechodzić przelotowe rurociągi, sieci wod-kan., c.o., c.w., pary technologicznej, sprężonego powietrza. Mogą przebiegać tylko przewody stanowiące wyposażenie obiektu.

9. Przez pomieszczenia ukryć nie mogą przebiegać kable wysokiego napięcia.

10. Ukrycia powinny mieć możliwość wykonania wyjścia awaryjnego poza strefę zagrożoną zagruzowaniem.

11. Ukrycia należy lokalizować w miarę możliwości w miejscach największego skupiska ludzi przewidzianych do ukrycia. Promień i droga dojścia w obrębie którego ludzie mogą korzystać z ukrycia nie może przekraczać:

• dla zabudowy jednokondygna-cyjnej - 300 m

• dla zabudowy wielokondygna-cyjnej - 200 m

1. Droga dojścia do ukrycia powinna być łatwa, możliwa do przejścia w różnych porach doby i roku.

2. Na ukrycie można przeznaczyć całe podpiwniczenie budynku lub jego część. Pomieszczenia piwniczne pod tarasami nie powinny być wykorzystywane na ukrycia.

3. Ukrycia wolnostojące należy lokalizować na terenach umożliwiających całkowite zagłębienie ich w gruncie, poza strefą ewentualnego zagruzowania. Ukrycia w miastach i osiedlach należy lokalizować przede wszystkim na terenie parków, ogrodów, zieleńców i innych niezabudowanych placach.

4. Ukryć nie należy lokalizować na terenach, które mogą być zalane cieczami łatwopalnymi, żrącymi, wydzielającymi toksyczne substancje.

5. Lokalizację ukryć uwzględnia się w szczegółowych planach zagospodarowania terenów miast i osiedli, zakładów pracy oraz planach realizacyjnych inwestycji.

6. Zgodnie z wymaganiami użytkowymi, każde ukrycie powinno posiadać:

• wejście lub wejścia

• wyjście awaryjne

• przedsionki przy wejściach i wyjściu awaryjnym

• komory ochronne

• korytarz komunikacyjny

• wydzielone miejsce na urządzenia filtrowentylacyjne

• czerpnię powietrza

• komorę rozprężną

• węzeł sanitarny

• wydzielone miejsce do przechowywania wody i żywności.

Schrony - budowle specjalne przeznaczone do ochrony ludności.

Schron jest to specjalnie wykonana i wyposażona budowla, przeznaczona do ochrony ludności przed skutkami zdarzeń wywołujących powszechne zagrożenie.

W schronach wyróżnia się następujące strefy (zespoły pomieszczeń o jednakowym lub zbliżonym składzie fizykochemicznym, bakteriologicznym mikroklimatu):

• strefa czysta - obejmująca komory schronowe, pomieszczenia do pracy i odpoczynku, sale operacyjne, gabinety zabiegowe, lekarskie, pomieszczenia magazynowe wody, żywności, leków. W strefie tej utrzymywany jest najwyższy komfort mikroklimatu, stan sanitarny a także nadciśnienie powietrza.

• strefa umownie czysta - obejmuje WC i umywalnie, kuchnię oraz stołówkę, magazyny sprzętu, części zamiennych, pomieszczenia techniczne, wentylatornia, rozdzielnia elektryczna itp. Strefa umownie czysta wentylowana jest powietrzem doprowadzonym ze strefy czystej.

• strefa umownie brudna - wspólną cechą mikroklimatu tych pomieszczeń będzie możliwość wystąpienia substancji szkodliwych dla zdrowia np. komory schronowe dla chorych, pomieszczenia techniczne, w których mogą wydobywać się szkodliwe substancje np. przepompowania ścieków, zbiorniki paliwa, akumulatorownia, pomieszczenia gospodarcze np. suche WC ze zbiornikami na fekalia, pomieszczenia filtropochłaniaczy, pomieszczenia zespołu prądotwórczego,

• strefa brudna - przedsionki, wejścia, wyjścia, przedsionki punktu zabiegów sanitarnych, magazynki na odzież i sprzęt skażony, prosektoria. W tej grupie pomieszczeń mogą występować bardzo duże stężenia substancji szkodliwych, promieniotwórczych, biologicznych itd.

Schrony przeznaczone są na ochronę więcej niż 200 osób. Schrony budowane są w taki sposób, aby zapewniona była hermetyzacja pomieszczeń, ochrona przeciwdźwiękowa, ochrona przed radioaktywnością, ochrona przed falą uderzeniową, przed ogniem i promieniowaniem cieplnym, aby zapewniona była izolacja przeciwwilgociowa i wodoszczelna.

Schrony są wyposażane w następujące urządzenia techniczne:

• wentylacja,

• instalacja i urządzenia zaopatrujące schron w powietrze w okresie całkowitej izolacji

• ogrzewanie

• zaopatrzenie w zimną i ciepłą wodę

• kanalizacja

• instalacje i urządzenia do zaopatrywania schronu w płynne paliwo

• instalacje i urządzenia elektryczne

• instalacje i urządzenia łączności

• urządzenia, przyrządy i instalacje kontrolno-pomiarowe

• urządzenia zabezpieczające przed skutkami zalania

• urządzenia i instalacje przeciwpożarowe

• sprzęt kwaterunkowy

Schrony, podobnie jak ukrycia muszą spełniać warunki dotyczące właściwej lokalizacji. Z jednej strony powinien być zachowany minimalny promień, w otoczeniu którego będzie znaczne skupisko ludzi, z drugiej natomiast muszą być zachowane minimalne bezpieczne odległości od obiektów niebezpiecznych, składów i magazynów z materiałami wybuchowymi, chemicznymi, instalacji i urządzeń technologicznych, zakładów pracy stwarzających zagrożenie pożarowe, wybuchowe lub toksyczne. Istnieją ograniczenia w lokalizacji schronów, niezależnie od warunków zaludnienia. Schronów nie lokalizuje się na terenach usuwisk lub urwisk, na terenach zagrożonych zalaniem, pod budynkami produkcyjnymi, których maszyny mogą wytwarzać wstrząsy itd.

Konstrukcyjnie schron w zasadzie powinien być całkowicie zagłębiony w gruncie. Dolna płaszczyzna płyty dennej lub podłoża posadzki schronu powinna się znajdować 20 cm powyżej najwyższego poziomu wód gruntowych. W innym przypadku trzeba spełnić szczególne wymagania. Przed posadowieniem schronu należy ustalić, czy przewarstwienia gruntu pod schronem do głębokości 30 m nie posiadają zróżnicowanych właściwości nośnych.

Schrony dzieli się na typy I, II i III, stosownie do odporności konstrukcji na nadciśnienie fali uderzeniowej wybuchu jądrowego oraz zdolności osłabienia promieniowania radioaktywnego. Schrony budowane i wyposażane są w taki sposób, aby chroniły one ludzi przez okres co najmniej 3 dób bez konieczności uzupełniania zapasów z zewnątrz. Pojemność schronów określa się w oparciu o lokalne potrzeby. Minimalna ilość to 150 osób, na terenach zagrożonych zatopieniem minimalna pojemność powinna wynosić 300 osób lub wielokrotność tej liczby. Pojemność schronów w szpitalach określa się w zależności od ilości zatrudnionych na I zmianie i ilości łóżek dla chorych, przyjmując parametry w następującyc sposób:

• 70 % zatrudnionych na I zmianie

• 30 % nominalnej liczby łóżek, z tego 50% dla chorych leżących i 50% dla chorych chodzących

• 7,5 % osób do opieki nad chorymi

Pojemność schronów dla szpitali może być ustalona wg indywidualnych potrzeb.

Pomieszczenia w schronach dzieli się na zasadnicze i pomocnicze.

Do pomieszczeń zasadniczych zalicza się komory schronowe do pracy, wypoczynku, łączności i alarmowania, na kancelarię, dla przemysłowej służby zdrowia, pomieszczenia dla formacji służby schronowej, pomieszczenia punktu sanitarnego, korytarze komunikacyjne. W schronach medycznych będą komory schronowe dla chorych, sale zabiegowe i operacyjne, pomieszczenia dla personelu sprawującego opiekę nad chorymi, pomieszczenia dla obsługi techniczno-gospodarczej.

Do pomieszczeń pomocniczych zalicza się pomieszczenia punktu zabiegów sanitarnych, korytarze, klatki schodowe, pomieszczenia techniczne (wentylacja, hydrofornia, gazy techniczne, węzły sanitarne, pomieszczenia filtrów, rozdzielnia elektryczna, itp.) , pomieszczenia odpadków i opakowań, pomieszczenia magazynowe, pomieszczenia izolacji sanitarnej itp.

Wymagania użytkowe dla schronów przewidują zapewnienie norm miejsca do siedzenia i leżenia. Przyjmuje się zasadę, że miejsc do siedzenia powinno być w ilości 2/3 stanu osób, a miejsc do leżenia powinno być 1/3 stanu osób. Powierzchnia podłogi przypadająca na jedną osobę w komorze schronowej powinna wynosić 0,5 do 0,6 m² dla miejsc siedząco-leżących i 0,7 do 0,85 m² dla miejsc leżących w 2 lub 3 poziomowym rozmieszczeniu. Powierzchnia sali zabiegowej lub operacyjnej powinna wynosić około 25 m².

Zgromadzenie ludzi w schronie w założonej ilości wymaga uwzględnienia właściwych warunków bezpieczeństwa ewakuacji. Określone zostały ilości i wielkości wyjść ewakuacyjnych, określono przepustowość tych wyjść, określono wymagania dla klatek schodowych itp.

1

---