Unia Narodów Południowoamerykańskich
24 maja w Brasili podpisano traktat powołujący do życia Unię Narodów Południowoamerykańskich (hiszp. UNASUR), która powstała w miejsce powołanej w 2004 roku południowoamerykańskiej Wspólnoty Narodów. Nowopowstała Unia ma łączyć wszystkie dotychczasowe formy współpracy w regionie w jedną spójną całość. Jest to już kolejny krok w kierunku integracji państw Latynoamerykańskich, który służyć ma pogłębianiu współpracy w regionie i stworzeniu silnego ośrodka politycznego, wojskowego oraz społecznego na półkuli południowej.
Powstanie w 1960 roku Latynoamerykańskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (ALALC) miało być początkiem procesu integracji politycznej i gospodarczej całego kontynentu. W ówczesnej rzeczywistości międzynarodowej, sprzeczności we wnętrz ugrupowania były jednak na tyle silne, że w 1980 roku państwa członkowskie ALALC musiały się przyznać do porażki, rezygnując z ustanowienia latynoamerykańskiej strefy wolnego handlu i zmieniając nazwę organizacji na Stowarzyszenie Integracji Latynoamerykańskiej.
Po zimnej wojnie podjęto kolejną próbę utworzenie wspólnego ugrupowania państw Ameryki Łacińskiej. Początkowo uważano, że można je budować na bazie Grupy z Rio, jednakże Grupa ta nie wykształciła zinstytucjonalizowanej struktury organizacyjnej, uniemożliwiając tym samym popchnąć do przodu ideę latynoamerykańskiej jedności.
W 1991 roku Parlatino (Parlament Latynoamerykański) próbował reaktywować koncepcję stworzenia Latynoamerykańskiej Wspólnoty Narodów (CLAN). Przez Kilka lat trwały procesy przygotowawcze, przede wszystkim kierowane przez Parlatino, ale także w porozumieniu z Grupą z Rio i innymi instytucjami regionalnymi. Pomysł zakładał powołanie wspólnoty obejmującej 19 państw latynoamerykańskich, włączając w to także dwa państwa leżące na Karaibach - Kubę i Dominikanę. Było to zgodne z latynoskim duchem poczucie jedności kulturowo - cywilizacyjnej czy politycznej. Po kilku latach zabiegów i opracowaniu nawet projektu konstytucyjnego nowego ugrupowania pomysł został zarzucony, gdyż państwa regionu nie okazywało większego zainteresowania.
W 1993 roku brazylijska dyplomacja zaproponowała koncepcję utworzenia Południowoamerykańskiej Strefy Wolnego Handlu (ALCSA). Była to próba stworzenia alternatywy dla powstającej wówczas NAFTY (łączącej Meksyk, USA i Kanadę), a później powstania ALCA.
Kluczem do zrealizowania idei utworzenia Południowoamerykańskiej Strefy Wolnego Handlu było zawarcie porozumienia między Wspólnotą Andyjską i Mercosurem. W 1996 roku nawiązano pierwsze rozmowy na temat inicjatywy brazylijskiej, zaś 16 kwietnia 1998 roku podpisano umowę ramową w sprawie utworzenia strefy wolnego handlu między CAN i Mercosur. Jednak rozmowy w 1999 r. zawieszono z powodu sprzecznych interesów.
16 grudnia 2003 roku cztery kraje Mercosur (Argentyna, Paragwaj, Brazylia, Urugwaj) i trzy CAN (Kolumbia, Ekwador i Wenezuela) podpisały porozumienie o utworzeniu od 1 lipca 2004 roku strefy wolnego handlu. Poczyniono poważny krok w kierunku integracji południowoamerykańskiej i wzmocnienia pozycji międzynarodowej tego regionu świata.
Podczas II szczytu prezydentów Ameryki Południowej w Guayaquil (w Ekwadorze), 26-27 lipca 2002 roku potwierdzono chęć budowy „wspólnej przestrzeni południowoamerykańskiej, opartej na demokracji, pokoju, solidarnej współpracy, integracji i bezpieczeństwie” Przyjęto także deklarację o południowoamerykańskiej strefie pokoju, zaś w dokumencie końcowym podkreślono znaczenie negocjacji CAN-Mercosur dla realizacji koncepcji stworzenia „przestrzeni południowoamerykańskiej”.
8 grudnia 2004 roku podczas III szczytu prezydentów Ameryki Południowej w Cuzco, podpisano dokument ustanawiający Południowoamerykańską Wspólnotę Narodów (CSN). Stroną porozumienia było 12 państw: Argentyna, Brazylia, Paragwaj, Urugwaj, Kolumbia, Peru, Ekwador, Wenezuela, Boliwia, Chile, Gujana i Surinam. Prezydenci w deklaracji z Cuzco stwierdzili, że powstanie CSN wzmocni zdolności negocjacyjne państw południowoamerykańskich oraz ich możliwości prezentowania swoich koncepcji na arenie międzynarodowej.
Południowoamerykańska Wspólnota Narodów opiera się na trzech filarach:
„integracji fizycznej” kontynentu (infrastruktura, konkurencyjność, rozwój) opartych na „osiach integracji i rozwoju”(EID)
współpracy politycznej
integracji gospodarczej i handlowej
Za priorytetowe obszary działań uznano: wzmocnienie współpracy i koordynacji politycznej oraz dyplomatycznej w regionie, stopniową konwergencję Mercosur, Wspólnoty Andyjskiej oraz Chile w ramach strefy wolnego handlu, Surinam i Gujana mają uczestniczyć w tym procesie w stopniu, w jakim pozwoli im w tym członkostwo w CARICOM i wynikające stąd zobowiązania, „integrację fizyczną”, energetyczną i komunikacyjną regionu poprzez realizacje programu Integracji Infrastruktury Regionalnej Ameryki Południowej, harmonizację polityki rozwoju wiejskiego i sektora rolno-spożywczego, transfer technologii i współpracę horyzontalną we wszystkich obszarach nauki, edukacji i kultury, wzrost interakcji między przedsiębiorstwami i społeczeństwem obywatelskim w procesie integracji.
Za jeden z najważniejszych celów uznano także wspólne działanie na rzecz zwalczania ubóstwa. W dalszej kolejności przewiduje się integrację w zakresie przepływu siły roboczej, ale na podstawie umów bilateralnych, między poszczególnymi państwami. Plany integracyjne dotyczące również utworzenia wspólnego kanału telewizyjnego oraz Banku Ameryki Południowej na wzór Banku Światowego, a w zakresie współpracy wojskowej - wspólnych oddziałów wojskowych. Kraje członkowskie będą również dążyły do utworzenia jednej wspólnej monety oraz występowały wspólnie przed ONZ i Światową Organizację Handlu.
W Brasilii zdefiniowano osiem obszarów działania Południowoamerykańskiej Wspólnoty Narodów;
dialog polityczny
„integracje fizyczną”
środowisko naturalne
integrację energetyczna
asymetryczność relacji
południowoamerykańskie mechanizmy finansowania
promocję spójności społecznej, włączenia społecznego i sprawiedliwości społecznej
telekomunikację
9 grudnia 2005 roku na nadzwyczajnym spotkaniu prezydentów CSN w Montevideo zdecydowano o powołaniu Strategicznej Komisji Namysłu, która miała przygotować „nowy model integracji na XXI wiek”. Raport tego organu znalazł swoje odzwierciedlenie w deklaracji z Cochabamby.
Przyjęty na II szczycie CSN w 2006r. dokument mówi o pięciu podstawowych zasadach ingerencji oraz definiuje jej cele. Podstawowe zasady to :
solidarności i współpraca
suwerenność i prawo do samostanowienia narodów;
pokój
demokracja i pluralizm oraz zrównoważony rozwój.
Z kolei na I szczycie energetycznym państw Ameryki Południowej, który odbył się 16-17 kwietnia 2007r. na wenezuelskiej wyspie Margaricie, zdecydowano przemianie Wspólnoty na Unię Narodów Południowoamerykańskich (UNASUR), zaś umowa konstytuująca nową organizację ma zostać przedstawiona w czasie III szczytu CSN w kolumbijskiej Cartagena de Indias. Tym samym dotychczasowa Południowoamerykańska Wspólnota Narodów ma zmienić swój charakter i zakres integracji.
Południowoamerykańską Wspólnotę Narodów tworzy pięć państw Mercosur (Argentyna, Brazylia, Wenezuela, Paragwaj i Urugwaj), cztery kraje Wspólnoty Andyjskiej (Kolumbia, Peru, Ekwador i Boliwia) oraz Chile, Gujana, Surinam. Status obserwatora ma Panama i Meksyk.
Utworzona Unia Narodów Południowoamerykańskich stawia sobie za cel zespolenie z powyższymi organizacjami celem stworzenia jednolitej organizacji międzyrządowej, koordynującej najważniejsze aspekty integracji w regionie. Szczególny nacisk jest kładziony na integrację w obszarze komunikacji, energetyki, stworzenie podstaw pod tworzenie wspólnej polityki rolnej jak i żywieniowej oraz polityki rozwoju obszarów wiejskich. Traktat zawiązujący Unię jest podstawą do rozwoju współpracy we wszystkich sferach nauki, edukacji i kultury, oraz swobodnego działania dla biznesu w regionie.
Dla Państw - sygnatariuszy Unia jest szansą na wzmocnienie pozycji Ameryki Południowej w świecie oraz utworzenia jednolitego mechanizmu do rozwoju, także wobec zewnętrznych podmiotów takich jak Unia Europejska czy USA. Unia może być jednocześnie doskonałym sposobem na rozładowywanie napięć pomiędzy państwami członkowskimi, np. Wenezueli i Kolumbii. Współpraca i budowanie bliższych relacji może bardzo pozytywnie przyczynić się do walki z czynnikami od lat destabilizującymi region tj. międzynarodowa korupcja, handel bronią i narkotykami. Poziom zaangażowania i chęć współpracy będzie miała kluczowy wpływ na to czy Unia będzie stanowiła realną siłę, czy stanie się kolejnym forum bezowocnych spotkań.
Monika Bochniarz
SUM II rok