Późny etap życia Goethego
Goethe żył 83 lata. Zmarł w Weimarze. Tam zasłynął z urzędu ministra. Goethe kierował komisją do spraw wojny, sprawami finansowymi, a nawet kwestiami dotyczącymi kultury. Pełnił bardzo ważną funkcję.
Był szaleńczo zakochany w Charlotte von Stein - napisał do niej ok. 1600 listów. Jego ukochana była wielbicielką jego poezji, ale podchodziła do uczuć z dużym dystansem. Warto także dodać, że była od niego o siedem lat starsza i miała siedmioro dzieci. Znajomość z Charlotte spowodowała, że zmienił styl w swojej twórczości: z burzliwych opisów namiętności przeszedł do spokojnych rozważań, które były bardziej istotne.
W kwietniu 1782 cesarz wiedeński przyznał Goethemu tytuł z przedrostkiem von, od tej pory konfigurował jako von Goethe.
W roku 1786 wyemigrował z Weimaru do Włoch, do Italii. Jego głównymi celami podróży były wolność, życie bez zobowiązań oraz niezależność finansowa. Zajmował się malarstwem, szkicem, podziwianiem piękna włoskich monumentów. Po dwóch latach pobytu rozpoczął przygotowania do powrotu do Weimaru. W czasie powrotu, zatrzymał się w Szwajcarii i (jak się okazało dopiero 100 lat później) pozostawił po sobie skrypt Urfaust - wprowadzenie do później napisanego dramatu o tytule Faust.
Książę Karol August zamierzał urządzić teatr dworski - kierownictwo powierzył Goethemu. W latach 1799 do 1805 Goethe ściśle był powiązany z Friedrichem Schillerem, który brał czynny udział w życiu teatru podczas wystawiania trylogii o Wallensteinie i wojnie trzydziestoletniej. Już pięć lat wcześniej rozpoczęła się przyjaźń Goethego i Schillera. Razem postanowili dokonać reformy kulturowej polegającej na dążeniach wolnościowych antyrewolucyjnych, co Schiller sformułował w swoich pismach (o estetycznym wychowaniu człowieka).
Goethe zmarł 22 marca 1832 w Weimarze na skutek zapalenia płuc, jego ciało „na własne życzenie” pochowano obok grobu jego przyjaciela Schillera.
Drugą część Fausta zakończył słowami: „to co wiecznie kobiece pociąga nas w dal”, co dosyć dosadnie objawiało się w jego życiu osobistym. Kobiety zawsze odgrywały u Goethego istotną rolę, co podkreślił w swojej twórczości. Dla przykładu Charlotte Buff jest realną postacią, w której był zakochany mając 22 lata. Później stała się ona bohaterką Cierpień młodego Wertera o imieniu Lotta. Do innych dam uczuciowych Goethego należały m.in. Fryderyka Brion, Lili Schönemann, Charlotte von Stein, Christiane Vulpius czy też Zuzanna Małgorzata Brandt, na której wzorował się pisząc Fausta.
Głównym „dobytkiem” jaki dziś posiadamy dzięki Goethemu to typ bohatera literackiego a mianowicie „werterowskiego” - pełnego emocji, wrażliwości, nieszczęśliwie zakochanego, który ukojenie znajduje w naturze. Niestety efektem jego poczynań jest samobójcza śmierć. Również można zawdzięczać mu zjawisko faustyzmu - postawę rozczarowania wiedzą.
Faust
Faust klasyfikowany jest jako dramat bądź poemat dramatyczny, posiada dwie części. Pisany był przez prawie sześćdziesiąt lat, a wydania dopiero doczekał się po śmierci autora w 1833. Uznawany jest za „wizytówkę” Goethego, jako najwybitniejsze jego dzieło zawierające elementy autobiograficzne tzn. zbiór jego poglądów. Główna tematyka to zakład między Bogiem, a Szatanem. Mefistofeles ma otrzymać duszę tytułowego bohatera Fausta, kiedy ten osiągnie stan zupełnego szczęścia.
Geneza jest bardzo ciekawa, gdyż wiążę się z legendą o postaci rzeczywistej mianowicie o doktorze Johannie Georgu Fauście, który był alchemikiem i magiem. Wg legendy doktor Faust podpisał pakt z diabłem, którego efektem miało być zdobycie kobiety. Szatan wykorzystał jego nieudolność, skręcił mu kark i zabrał go w piekielne otchłanie. Faust stał się symbolem bezbożnika, który w celu osiągnięcia i tak ulotnego szczęścia, zawiera przymierze z diabłem.
Swoje prace nad tym jakże wybitnym dziełem Goethe rozpoczął w 1773. Inspiracją były częste wizyty w Piwnicy Auerbacha w Lipsku - tam zasłyszał właśnie legendę o Fauście. Ta historia posłużyła mu za kluczową ideę na miejsce akcji Fausta. Około cztery lata przed śmiercią zaczął pracować nad częścią drugą, ale według jego woli zapieczętował rękopis, a światło dzienne Faust miał ujrzeć dopiero po jego śmierci. Ostatecznie wydano całość dramatu w 1833.
Fausta dzielimy na Prolog, Część pierwszą i Część drugą.
Prolog jest „dedykacją” dla wszelakich zjaw, mar, duchów, miłości, które określa mianem przyjaciół. Wspomina pokrótce swoją przeszłość, dawne dobre i złe czasy. Autor przedstawia dystans do świata obecnego. Potem spotykamy się z Prologiem w teatrze i Prologiem w niebie. W tym pierwszym bohaterami są Dyrektor, Poeta tragiczny i Wesołek. Toczą rozmowę na temat życia teatralnego. Dyrektor jest ciekaw jaka sztuka przyniosłaby sukces. Poeta tragiczny twierdzi, że powinna być pełna patosu, natomiast Wesołek, iż powinna bawić. Zestawione są tu wzruszenie i waga poważnej sztuki z ludową opowieścią pełną radości. W efekcie Dyrektor zamierza wystawić proste przedstawienie, w którym wezmą udział i Wesołek i Tragik. Natomiast w drugim prologu następuje przedstawienie obrazu zakładu Boga z Szatanem. Pojawiają się także zastępy aniołów. Bóg twierdzi, iż człowiek błądzi całe życie po to, aby w końcu odkryć Jego miłosierdzie i się nawrócić, natomiast Szatan przedstawia jego postulaty jako drwiny. Uważa, że człowiek jest zdolny zaprzedać mu swoją duszę, aby tylko zaznać ziemskiego szczęścia i spełnienia. W ten sposób swoim „królikiem doświadczalnym” czynią alchemika Fausta.
Część pierwsza tragedii to zbiór różnych rozterek i przeżyć Fausta. Od zwątpienia w swoje wykształcenie przez sam wątek zawarcia przymierza z Mefisto, aż po nieszczęśliwy koniec związku z Małgorzatą.
Henryk Faust to doktor, uczony starzec, mędrzec, alchemik. Zdobył wysokie wykształcenie w wielu dziedzinach, zdobył sławę, majątek, a przede wszystkim uznanie. Pojawia się u niego chęć bycia nadczłowiekiem, chce ciągle więcej obarczając się, że nie zgłębił wiedzy i istoty świata dość dosadnie i namacalnie. Jego duszą postanawia zabawić się Bóg i Szatan na wzór starotestamentowego Hioba. Pan Bóg zezwala Mefistowi na zabawę Faustem licząc, że nie odwróci się od Niego. Faust przezywa chwile załamania, jest bliski popełnienia samobójstwa jednakże przerywa je dźwięk dzwonów w Noc Zmartwychwstania. Mefistofeles zjawia się w życiu Fausta jako czarny piesek - pudel. Doktor przygarnia go i umieszcza w swojej pracowni nie sądząc kim jest owe zwierzę. Pies jest niesforny, sprawia wiele kłopotów co w efekcie zmusza maga do użycia zaklęć, aby uciszyć „wroga”. Zwierzę ucisza się, znika, ale jego miejsce zastępuje sam Mefistofeles. Dochodzi między nimi do kontraktu diabeł - człowiek. Głównym procesem paktu jest poznanie istoty świata przez mistrza, którą ma zwieńczyć słowami „chwilo trwaj!” Te kluczowe słowa mają być znakiem dla Szatana, iż to najwyższa pora by zabrać ze sobą Henryka do piekła jako sługę na każde skinienie. Piwnica Auerbacha w Lipsku także znalazła ważne miejsce, gdyż jest tłem sceny zabawy mieszkańców. Już teraz zaczyna się etap pokus diabła, ale Faust nie daje się uwieść rozrywkom cielesnym. Kolejną pokusą jest Kuchnia czarownicy u której znajdują się bohaterowie. Tam następuje po wypiciu napoju przemiana starego Fausta w młodego. Wtedy następuje zamierzony przez Mefista zawrót - Faust widzi czternastoletnią Małgorzatę, którą postanawia uwieść, za pomocą szatańskich sztuczek. Rozpoczyna się etap próby miłości i zdobycia ukochanej Małgorzaty. Mefisto podrzuca szkatułkę z klejnotami, pojawiają się sceny erotyczne, spacery, refleksje nad „wspaniałym” adoratorem, schadzki w ogrodzie, w altance. W końcu po pewnym czasie ma miejsce scena modlitwy Małgorzaty przed Obrazem Matki Boskiej. Przedstawia Jej ona wiele obaw o to, że przyniesie hańbę, gdyż prawdopodobnie jest w ciąży jak jej koleżanka Baśka. Walentyn - brat Małgorzaty potępia jej zachowanie oraz gardzi Faustem, dochodzi nocą do bójki, którą napędza Mefisto. Faust zabija brata ukochanej, a ten konając przepowiada siostrze los przeklętej. Przez Szatana ma ona nieczyste myśli, wie, że jest winna śmierci i brata i matki, zaczyna wątpić w siebie, po czym ostatecznie mdleje. Faust czuje się winny za to, iż Mefisto przyczynił się do uwięzienia Małgorzaty. Ten zaś z niego drwi, ale nadal stara się mu zgubnie pomagać. Zakładają plan jak wydobyć Małgorzatę z więzienia. Kiedy już Faustowi udaje się odnaleźć ukochaną, ta go nie rozpoznaje, gdyż jest obezwładniona przez chorobę psychiczną. Zachowuje się jakby oszalała. Chce śmierci, która byłaby jedyną pokutą za swoje winy i grzechy. Nie dość, że utopiła swoje i Fausta dziecko to jeszcze zabiła własną matkę. Pojawiają się dwa sądy: piekielny i niebiański. Ten pierwszy ukazuje Małgorzatę jako straconą, a ten drugi zaś jako ocaloną. Mefistofeles znika z Faustem.
W drugiej części następuje kontynuacja losów Henryka Fausta. Wywołuje ducha Heleny Trojańskiej, w której się zakochuje. Zakładają rodzinę, wiodą sielskie życie do momentu aż umiera ich syn, a po nim - sama Helena. Faust wraca do swoich czasów, bierze udział w bitwie, pragnie stworzyć idealny ustrój, w którym rządzi do późnej starości. Mefisto towarzyszy mu do samego momentu wypowiedzenia słów „Chwilo trwaj, jesteś piękna!” ale ku zaskoczeniu Faust zostaje zabrany do nieba, gdzie już czeka na niego Małgorzata.
Faust po dziś dzień jest inspiracją do bycia głównym tematem różnego rodzaju dzieł. Możemy znaleźć powiązania w muzyce Liszta czy Wagnera.
Rozpad Cesarstwa Niemieckiego i wojny napoleońskie (1799 - 1802).
Na podstawie postaci Wertera.
Szczęście (tu:) - poznanie tajemnicy istnienia.
Piwnica Auerbacha - restauracja w Niemczech o wysokim prestiżu; Goethe przebywał w niej dosyć często podczas swoich studiów w Lipsku, skąd wziął się pomysł na usadowienie jej w akcji dramatu Faust.