• SYSTEM BANKOWY I USŁUGI BANKOWE

BANK - osoba prawna utworzona zgodnie z przepisami ustaw: prawo bankowe, działająca na podstawie zezwoleń: koncesje i uprawniona do wykonywania czynności bankowych.

BANK (definicja ekonomiczna) - osoba prawna, instytucja zaufania publicznego, która spełnia następujące funkcje:

• zaspokaja zapotrzebowanie na pieniądz w postaci kredytów

• skupia czasowo wolne fundusze: depozyty, lokaty

• przeistacza czasowo wolne fundusze w fundusze pracujące

BANK = KASA - słowa zarezerwowane tylko do działalności bankowej; wyjątek to bank krwi - ale z nazwy wynika, że instytucja ta nie świadczy usług bankowych. Nazwa kasa - może być używana przez jednostki, które udzielają pożyczek osobom fizycznym zrzeszonym lub pracującym w ramach danej jednostki.

POŻYCZKA - może je udzielić właściciel pieniędzy, bez podania celu na jaki pożyczka zostanie przeznaczona, nie musi być zabezpieczeń, nie musi być oprocentowana, nie musi być umowy pisemnej.

SYSTEM BANKOWY - to bank centralny, banki komercyjne, banki działające na terenie danego kraju, normy i przepisy prawne, które określają wzajemne powiązania i stosunki banków z otoczeniem.

1. FUNKCJE SYSTEMU BANKOWEGO:

• stabilizacyjna

• regulująca

• alokacyjna - przemieszczanie funduszy, transformacje funduszy

• informacyjna - stopy procentowe

• zapewnia ograniczenie ryzyka bankowego

1. OD CZEGO ZALEŻY ROZWÓJ SYSTEMU BANKOWEGO:

• od rozwoju gospodarczego państwa

• od ustroju politycznego państwa

• od klientów: wiek, zaufanie, zainteresowanie

• od regulacji prawnych

• od skłonności banków do innowacji

1. MODELE SEKTORA BANKOWEGO:

• anglosaski:
  zalety: bazuje na giełdzie i rynkach finansowych; rynek innowacji finansowych; banki inwestycyjne nastawione na rynek finansowy; niezależność przedsiębiorstw od banku
  wady: częste wahania zmiany kursów, częste zmiany klientów i partnerów

• niemiecko - japoński:
  zalety: banki uniwersalne z szeroką gamą usług, usługi są tańsze, mniejsze ryzyko pozyskania kapitału, system bardziej stabilny, dostosowanie usług do potrzeb klienta
  wady: przedsiębiorstwa zaciągają u nich kredyty krótko- i długoterminowe, opóźnienie w pozyskiwaniu środków, nierówne traktowanie klientów

1. RODZAJE BANKÓW:

• bank centralny

• komercyjne - szeroka gama usług dla klientów

• inwestycyjne - w Polsce nie ma takich bo giełda jest zbyt słaba; są to banki żyjące z inwestycji, pozyskują środki na giełdzie i dają je na kredyty inwestycyjne

• spółdzielcze

• specjalistyczne - ograniczają swoją działalność do pewnej grupy usług albo podmiotów np. bank inwestycyjny np. banki hipoteczne - pozyskują środki z emisji listów zastawnych (nie ma takich w Polsce); np. banki operacyjne - rozliczają operacje między klientami

NBP (bank centralny) - bank państwowy siedzibą w Warszawie. Jego organa to:

• prezes - pełni funkcję reprezentacyjną, przewodniczący RPP i zarządu, wybiera go sejm na wniosek prezydenta, kadencja trwa 6 lat, odwołuje go sejm gdy: trwa choroba powyżej 3 miesięcy, jest skazany prawomocnym wyrokiem sadu, jest skazany trybunałem stanu zakazującym piastowania stanowisk kierowniczych

• Rada Polityki Pieniężnej - powołuje ją sejm (3 osoby), senat (3 osoby) i prezydent (3 osoby), członków jest 9 i prezes (jednocześnie przewodniczący), kadencja trwa 6 lat, zajmuje się ustalaniem stóp %, wspiera zadania rządu w rozwoju gospodarczym kraju, nakłada normy ostrożnościowe na banki (wysokość współczynnika wypłacalności, normy koncentracji kredytów, normy zakupu akcji, nieruchomości), rezerwy cenowe

• Zarząd

FUNKCJE NBP:

• Bank emisyjny - emituje pieniądze; ustala wzory, ilość, zabezpieczenia; decyduje o emisji bonów pieniężnych; dokonuje obsługi bonów skarbowych i obligacji (wypuszczanych przez radę ministrów); organizuje obieg pieniężny tzn. reguluje podaż pieniądza na rynku i dostosowuje ja do warunków gospodarczych; wpływa na kreację pieniądza przez banki np. normy kredytowe

• Bank banków - nadzoruje działalność innych banków (bo nakłada normy); udział innym bankom kredytów: redyskontowego - pod zastaw weksli, lombardowego - pod zastaw papierów wartościowych, dziel sztuki, nieruchomości.

• Bank państwa - obsługa i organizacja rachunków zagranicznych; pożyczki dla rządu; administracja długiem publicznym; zarządzanie rezerwami złota i rezerwami dewizowymi; utrzymywanie kursu walutowego

PODAŻ PIENIĄDZA - ilość pieniądza na rynku:

• Podaż pieniądza gotówkowego

• Podaż pieniądza bezgotówkowego - postać kredytu kreowanego przez banki

PARYTET - udział kruszcu, najczęściej złota, w jednostce pieniężnej danego kraju na podstawie aktu prawnego. W 1971 r. Zniesiono możliwość zamiany pieniądza na złoto.

PARYTET WALUTOWY - wartość danej waluty w stosunku do innej waluty albo koszyka walut. W Polsce od 2001 r. Koszyk to dolary i euro.

DEWALUACJA - spadek wartości pieniądza

REWALUACJA - wzrost parytetu, wzrost wartości pieniądza

DEPRECJACJA - zjawisko rynkowe, spadek siły nabywczej pieniądza

APRECJACJA - zjawisko rynkowe, wzrost siły nabywczej pieniądza

• TWORZENIE BANKÓW - WYMAGANIA

1. koncesje:

• na utworzenie banku

• na rozpoczęcie działalności bankowej

Wydaje je prezes NBP a dokładnie Komisja Nadzoru Bankowego (KNB)

2. minimalny kapitał - 5 mln euro

3. budynek - musi mieć urządzenia zabezpieczające i pomieszczenia na sejf i skrytki bankowe (także odpowiednio zabezpieczone)

4. zarząd - min. 2 osoby z wykształceniem i doświadczeniem zawodowym niezbędnym do kierowania bankiem; założyciele i zarząd muszą dawać rękojmię prowadzenia działalności w sposób należycie zabezpieczający interesy klientów tzn. niekaralność za przestępstwa umyślne, nie może być przeciw nim prowadzone postępowanie karne lub karno-skarbowe, nie mogą w poprzednich miejscach pracy spowodować uszkodzeń majątkowych

5. program - 3-letni program działalności, który gwarantuje bezpieczeństwo zdeponowanych środków

6. wkłady pieniężne jednego właściciela albo grupy podmiotów powiązanych ze sobą musza mieć
   < 50% wszystkich kapitałów własnych

7. aporty jednego właściciela albo grupy podmiotów powiązanych ze sobą musza mieć < 15% funduszy własnych

8. kapitał nie może pochodzić z pożyczki, kredytu, nie może być zastawiony ani obciążony oraz nie może pochodzić ze źródeł nieudokumentowanych

9. o koncesje występują właściciele

10. gdy jest ich > 10 wyznaczają max 3 pełnomocników, którzy w ich imieniu występują o koncesje

11. we wniosku o koncesje znajdować się musi nazwa banku, siedziba, czynności bankowe jakie będzie ten bank wykonywał, dane o kapitale, dane o właścicielach

12. komisja ma 3 miesiące na podjęcie decyzji o przyznaniu koncesji o utworzenie banku lub 6 miesięcy w wyjątkowych wypadkach

13. decyzja pozytywna zawiera często informacje o uchybieniach, które trzeba naprawić by otrzymać drugą koncesję np. kapitał jest niewystarczający

14. jeśli sugestie są uwzględnione, zarząd kieruje wniosek o druga koncesję

15. obydwie koncesje tracą moc jeśli w ciągu 1 roku od decyzji na utworzenie banku (1-sza koncesja) bank nie rozpoczął działalności

16. rozpoczęcie działalności - pierwsza umowa z klientem

17. bank wykonujący czynności nie zgodnie z uprawnieniami otrzymuje karę: cofnięcie koncesji (notoryczne łamanie uprawnień); grzywna lub upomnienie (zarząd, prezes); kara pozbawienia wolności dla zarządu do lat 3.

1. CZYNNOŚCI BANKOWE:

• wkłady pieniężne terminowe i na żądanie

• kredyty

• gwarancje bankowe

• rachunki bankowe

• rozliczenia pieniężne bankowe

• inne czynności (mogą je wykonywać także instytucje pozabankowe):
  czeki, pożyczki, poręczenia, weksle

WYJĄTKI:

1. są pewne instytucje finansowe, które mogą wykonywać niektóre czynności bankowe jeśli mają indywidualną zgodę na ich wykonywanie wydana przez Komisję Nadzoru Bankowego w porozumieniu z ministrem finansów np. SKOK

2. banki mogą wykonywać czynności nie objęte koncesją pod warunkiem, że wykonują je na zlecenie banku posiadającego takie uprawnienia

3. podmioty, które z mocy prawa mogą wykonywać czynności bankowe i nie są bankami np. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, Kast Zapomogowo-Pożyczkowe

OPERACJE BANKOWE - są to wszystkie rodzaje czynności bankowych wykonywanych przez bank.

1. KATEGORIE OPERACJI BANKOWYCH:

• czynne (aktywne) - dysponowanie pieniędzmi w celu wygenerowania zysku, odpowiedzialność ponosi bank:

• kredyty

• pożyczki (z kapitału własnego a nie zdeponowanego)

• faktoring (wierzytelności pieniężne)

• papiery wartościowe - obligacje państwowe, miejskie, przedsiębiorstw; akcje, bony skarbowe (środki idą do skarbu państwa), weksle, bony pieniężne (środki idą do NBP)

• majątek rzeczowy - nieruchomości, dzieła sztuki

• bierne (pasywne) - gromadzenie środków pieniężnych, odpowiedzialność ponosi bank:

• depozyty pieniężne

• emisja papierów wartościowych - akcji, bonów kasowych, obligacji, certyfikatów depozytowych, weksli

• kredyt refinansowy w NBP (pożyczka pieniędzy od NBP pod zastaw)

• pośredniczące (usługowe) - pozostałe czynności wykonywane na rachunek i ryzyko klienta:

• skrytki depozytowe

• sejf

• kantory

• karty płatnicze

• wydawanie czeków

• rachunki bankowe

1. RODZAJE RACHUNKÓW BANKOWYCH:

• ROR - oszędnościowo-rozliczeniowe, bieżące

• Pomocnicze - środki na konkretny cel np. spółdzielnie mieszkaniowe składają tam pieniądze na cel remontowy

• Terminowe - wolne środki pieniężne (lokaty)

• Walutowe - kwota zdeponowana jest w walucie obcej

• Kredytowe - ruchy środków pieniężnych związane z udzielonym kredytem np. spłaty, środki udzielone

• Maklerskie

• Zastrzeżone - walutowe, dla osoby krajowej ale wpłaty dokonywane są przez osobę zagraniczną

• Zagraniczne wolne - dla osób zagranicznych

• NOSTRO - jeśli dany bank posiada w innym banku

• LORO - jaki dany bank prowadzi dla innego banku

• VOSTRO - z punktu widzenia banku „c”, osobnego, który śledzi ruchy innych banków

1. Tajemnica bankowa obejmuje:

• Czy jest się klientem danego banku

• Obroty

• Saldo

• Dane personalne

1. DOSTĘP DO INFORMACJI BANKOWYCH:

• Właściciel

• Współwłaściciel

• Pełnomocnicy i osoby upoważnione

• Urząd skarbowy ale jeśli toczy się postępowanie skarbowe przeciw danej osobie

• Sąd jeśli toczy się postępowanie karne, karno-skarbowe, o podział majątku, alimentacyjne lub przestępstwo z działalności gospodarczej

• UOP- bez nakazu, Centralne Biuro Śledcze - z nakazem

• Biegły rewident - osoba, która bada bilans przedsiębiorstwa lub banku

• NARODOWY BANK POLSKI

NBP jest bankiem centralnym. Posiada osobowość prawną co oznacza, że może podejmować czynności prawne, pozywać i być pozwanym. Nie podlega wpisowi do rejestru sądowego i przedsiębiorstw, posiada prawa nabyte na mocy ustawy.

Jego siedziba mieści się w Warszawie, posiada wiele oddziałów terenowych na terenie całego kraju.

Nie można ogłosić upadłości NBP.

Posiada dwa organy doradcze i opiniodawcze: radę ekonomiczną i radę naukową.

NBP może tworzyć:

• przedsiębiorstwa państwowe np. Mennica Państwowa, Państwowa Wytwórnia papierów Wartościowych

• jednostki badawczo-rozwojowe

• spółki prawa handlowego np. Polski Bank Inwestycyjny S.A.

1. CELE GŁÓWNE NBP

• utrzymanie stabilnego poziomu cen

• wspieranie polityki rządu (realizowane pod warunkiem, że nie jest sprzeczny z pierwszym)

(pozostałe cele w art. 3 ustawy o NBP)

1. ZADANIA

• emisja pieniądza

• emituje bony pieniężne

• prowadzi rachunki :

• banków

• rządu

• budżetu państwa

• bankowego funduszu gwarancyjnego

• jednostek budżetowych (gminy i powiaty mogą wystąpić z NBP na zasadzie przetargu)

• urzędów skarbowych

• ZUSu

• izb skarbowych

• za zgodą prezesa NBP osoby prawne (np. spółki) mogą mieć utworzony rachunek

• od 1989 nie mogą mieć konta w NBP osoby fizyczne

• nie nadzoruje banków

• udziela kredytów innym bankom

• ustawodawstwo (ramy)

1. ORGANY

1. prezes NBP

2. Rada Polityki Pieniężnej

3. zarząd NBP

1. PREZES NBP

Powoływanie i odwołanie następuje przez sejm na wniosek prezydenta.

Kadencja trwa 6 lat i nie dłużej niż 2 kadencje.

Odwoływany gdy:

• nie pełni obowiązków na skutek długotrwałej choroby (3 miesiące)

• został skazany prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwa

• wyrokiem Trybunału Stanu o zakazie zajmowania kierowniczych stanowisk

Kadencja wygasa:

• po 6 latach

• w razie śmierci

• w razie rezygnacji

• w razie odwołania

Zadania prezesa NBP:

• przewodniczy RPP, zarządowi oraz Komisji Nadzoru Bankowego

• reprezentuje NBP na zewnątrz

• jest zwierzchnikiem pracowników NBP

Wiceprezesi i członkowie zarządu powoływani są przez prezydenta na wniosek prezesa NBP.

1. RADA POLITYKI PIENIĘŻNEJ (RPP)

W skład RPP wchodzą:

• Przewodniczący (prezes NBP)

• 3 członków powołanych przez prezydenta

• 3 członków powołanych przez sejm

• 3 członków powołanych przez senat

Powoływani są na okres 6 lat

Jej zadaniem jest ustalanie corocznych założeń polityki pieniężnej a w szczególności:

• wysokość stóp procentowych NBP (redyskontowa i lombardowa)

• zasady i stopy rezerw obowiązkowych banków

• zasady operacji otwartego rynku

• przyjmuje roczne sprawozdania NBP

• ocenia działalność zarządu NBP w zakresie realizacji założeń polityki pieniężnej

• ustala zasady rachunkowości NBP

Spotkania RPP odbywają się przynajmniej raz w miesiącu.

Uchwały zapadają większością głosów (minimum 4 członków musi brać udział w spotkaniu + przewodniczący)

Przewodniczący ma głos decydujący

Odwołanie (każdy swoich członków) na skutek;

• zrzeczenie się swej funkcji

• choroba (powyżej 3 miesięcy)

• skazanie prawomocnym wyrokiem sądu za popełnione przestępstwa

• jeżeli nie zawiesi na okres pracy w RPP członkostwa w partii czy związku zawodowym

1. ZARZĄD NBP

Skład:

• Prezes NBP

• 2 wiceprezesów

• 4-6 członków

Funkcje:

• jest organem wykonawczym RPP

• prowadzi nadzór nad operacjami otwartego rynku

• określa zasady gospodarowania funduszami NBP

• sporządza bilans NBP

• dokonuje oceny obiegu pieniężnego

Wymogi co do członków i zapadania uchwał są takie same jak w RPP

• NADZÓR BANKOWY - KOMISJA NADZORU BANKOWEGO

1. HISTORIA

Pierwszy organ kontroli powstał w 1989 roku. Był to Departament Nadzoru Bankowego i istniał w ramach NBP.

Później powstał Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego i był niezależny od NBP.

Obecnie istnieje Komisja Nadzoru Bankowego, także niezależna od BP. Komisja spełnia rolę ustawodawczą, natomiast faktycznej kontroli dokonuje Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego (składa się z przewodniczącego i inspektorów).

2. SKŁAD KOMISJI NADZORU BANKOWEGO

• prezes - przewodniczący Komisji i prezes NBP

• zastępca przewodniczącego - minister finansów lub osoba przez niego delegowana

• przedstawiciel prezydenta

• prezes zarządu Bankowego Funduszu Gwarancyjnego

• przewodniczący Komisji Papierów Wartościowych I Giełd lub jego zastępca

• przedstawiciel ministra finansów

• generalny inspektor nadzoru bankowego

• przedstawiciel Związku Banków Polskich - bez prawa głosu uczestniczy w posiedzeniach komisji (z głosem doradczym)

1. ZADANIA KOMISJI NADZORU BANKOWEGO

• określenie zasad działania banków

• nadzorowanie banków w zakresie przestrzegania ustaw

• okresowa ocena banków

• opiniowanie zasad organizacji nadzoru bankowego

1. KONTROLA KOMISJI NADZORU BANKOWEGO

• sprawozdawczość miesięczna, kwartalna, półroczna, roczna

• sprawdza, czy bank wykonuje czynności bankowe przewidziane w koncesji

• stan rezerw

• sprawdza, czy udzielone gwarancje są zgodne ze statutem

• stan zabezpieczeń banku

• płynność banku

1. INSPEKTORZY KOMISJI NADZORU BANKOWEGO

• muszą posiadać wyłącznie obywatelstwo polskie

• muszą posiadać pełnię praw publicznych

• muszą mieć 3-letni staż w bankowości

• muszą mieć zdany egzamin na stanowisko inspektora

• muszą mieć wyższe wykształcenie: prawnicze, ekonomiczne lub inne potrzebne w tej dziedzinie

• muszą mieć nienaganną opinię tzn. nie mogą być karani z winy umyślnej

• muszą dawać rękojmię należytego wykonywania obowiązków

1. GŁÓWNE NORMY BADANIA PRZEZ KOMISJĘ NADZORU BANKOWEGO

1. dotyczące funduszy własnych

1. współczynnik wypłacalności

2. rezerwa na ryzyko ogólne (rezerwa celowa)

3. rezerwa obowiązkowa

2. zapobiegające koncentracji kredytów i wierzytelności

3. limity dotyczące nabywania akcji

4. ograniczenia w tworzeniu banków

1. NORMY DOTYCZĄCE FUNDUSZY WŁASNYCH

PŁYNNOŚĆ - bank musi móc terminowo regulować bieżące zobowiązania

WYPŁACALNOŚĆ - bank musi być zdolny do regulowania wszystkich zobowiązań

OKRES ZAPADALNOŚCI - przedział czasu między datą sporządzenia sprawozdania a datą faktycznego wpływu należności do banku

OKRES WYMAGALNOŚCI - przedział czasu między datą sprawozdania a datą realizacji zobowiązań

Podział w okresach zapadalności i wymagalności:

• a vista

• poniżej 1 miesiąca

• od 1 miesiąca do 3 miesięcy

• od 3 do 6 miesięcy

• od 6 miesięcy do 1 roku

• od 1 do 2 lat

• od 2 do 5 lat

• powyżej 5 lat

Bank i komisję interesują dwa pierwsze punkty, gdyż w banku powinna być nadwyżka aktywów nad zobowiązaniami. Jeśli nie ma takowej, bank musi określić program naprawczy. Jeśli program nie jest dostateczny Komisja może zawiesić koncesję banku.

1. WSKAŹNIKI







< 0.7 - 0.9 zła płynność (brak płynności)

> 1 nad płynność banku

> 1.4 bardzo duża ad płynność, która przynosi straty




KAPITAŁ WŁASNY NETTO - kapitał akcyjny, zapasowy, rezerwowy z lat ubiegłych i z roku obecnego pomniejszony o należności, na które nie utworzono rezerwy (brakująca rezerwa celowa)

AKTYWA WAŻONE RYZYKIEM - poszczególne pozycje aktywów pomnożone przez wagi ryzyka, które się im przyporządkowane:

0% - gotówka w kasie, należności od NBP, należności zabezpieczone gwarancjami NBP

10% - papiery wartościowe emitowane przez NBP, przez skarb państwa, należności zabezpieczone papierami wartościowymi rządowymi lub NBP

30% - należności od banków krajowych

50% - należności gminne

100% - pozostałe należności i papiery wartościowe

WYMAGANY WSPÓŁCZYNNIK WYPŁACALNOŚCI:

8% - ustawowo dla wszystkich banków z siedzibą w Polsce

15% - 1 rok działalności banku

12% - 2 rok działalności banku

18% - bank zaczyna działać zbyt asekuracyjnie

2. REZERWA CELOWA

Jest to pewien procent należności od podmiotów finansowych i niefinansowych. Nie tworzy się rezerwy na należności posiadające gwarancje państwa lub NBP.

Banki co kwartał dokonują przeglądów należności (kredytów) i przypisują je do jednej z czterech kategorii:

1. normalne - należność (maksymalny termin opóźnienia w spłacie kredytu < 1 miesiąc)

2. poniżej standardu (maksymalny termin opóźnienia w spłacie kredytu 1-3 miesiące)

3. wątpliwe (maksymalny termin opóźnienia w spłacie kredytu 3-6 miesięcy) - jeśli sytuacja finansowa dłużnika uległa pogorszeniu tzn. gdy strata narusza kapitał podstawowy np. kapitał akcyjny

4. stracone (maksymalny termin opóźnienia w spłacie kredytu > 6 miesięcy) - jeśli dłużnik został postawiony w stan upadłości, jeśli toczy się przeciw niemu postępowanie egzekucyjne, jeśli kwestionuje swoją należność, jeśli nie można ustalić miejsca pobytu dłużnika, jeśli nastąpiły nieodwracalne zmiany w sytuacji finansowej uniemożliwiające spłatę długu (kapitały własne ujemne)

WYSOKOŚĆ REZERWY CELOWEJ dla wyżej wymienionych kategorii:

1. rezerwy nie tworzy się

2. 20%

3. 50%

4. 100%

Jeśli bank utworzy rezerwę celową mniejszą niż wymagana musi poinformować o tym Komisję Nadzoru, podać powód takiego stanu oraz podać kiedy rezerwa zostanie uzupełniona.

ZADANIE Bank posiada następujące kredyty o opóźnieniu w spłacie: do 1 miesiąca, wartość 41800 zł do 2 miesięcy, wartość 32500 zł do 3 miesięcy, wartość 22850 zł do 5 miesięcy, wartość 13120 zł do 6 miesięcy, wartość 11750 zł do 1 roku, wartość 5200 zł dłużnik kwestionuje swoją należność, wartość 2320 zł dłużnik jest w stanie upadłości, wartość 1540 zł strata przewyższa kapitał zapasowy, wartość 3650 zł. Bank utworzył rezerwę w wysokości 33000 zł. Czy kwota ta jest wystarczająca?

ROZWIĄZANIE: 0% * 41800 zł = 0 zł 20% * 32500 zł = 6500 zł 20% * 22850 zł = 4570 zł 50% * 13120 zł = 6560 zł 50% * 11750 zł = 5875 zł 100% * 5200 zł = 5200 zł 100% * 2320 zł = 2320 zł 100% * 1540 zł = 1540 zł 50% * 3650 zł =1825 zł Łącznie 34390 zł. Brakuje więc 1390 zł, bank powinien poinformować o tym Komisję i podać powód takiej sytuacji oraz termin uzupełnienia rezerwy.

1. REZERWA OBOWIĄZKOWA

Jest to pewien procent depozytów zgromadzonych przez bank, który nie może zostać przeznaczony na akcję kredytową.

Ustawa o NBP nakłada na banki rezerwę obowiązkową w wysokości 30% od wkładów na żądanie, 20% od wkładów terminowych. Są to wartości maksymalne, tzn. Rada Polityki Pieniężnej może obniżyć wartość stopy procentowej rezerwy obowiązkowej. Obecnie wynosi ona 5% od wszystkiego. Do niedawna stopy wynosiły:

	PLN zł	waluty obce
a vista	20%	5%
lokaty terminowe	11%	5%

Rezerwa obowiązkowa określana jest miesięcznie jako średnia arytmetyczna stanu depozytów na koniec pierwszej i drugiej dekady oraz ostatniego dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc utworzenia rezerwy.

Rezerwa obowiązkowa jest składana w NBP na rachunku nie oprocentowanym w wysokości co najmniej 90% wartości rezerwy. Reszta może być utrzymywana w kasie własnej. Banki spółdzielcze natomiast zrzeszone w BGŻ tam trzymają swoje rezerwy.

Rezerwy obowiązkowej nie tworzy się od środków pozyskanych ze sprzedaży papierów wartościowych, od budżetu państwa oraz pozyskanych od innego banku.

1. NORMY DOTYCZĄCE ZAPOBIEGANIU KONCENTRACJI KREDYTÓW I WIERZYTELNOŚCI

1. Bank musi zgłaszać do Komisji Nadzoru Bankowego fakt udzielenia kredytu w wysokości przekraczającej 10% funduszy własnych.

2. Suma udzielonych kredytów i pożyczek, nabytych obligacji oraz innych niż akcje papierów wartościowych a także suma udzielonych gwarancji, poręczeń, akredytyw w stosunku do jednego podmiotu albo podmiotów powiązanych ze sobą kapitałowo lub organizacyjnie nie może przekraczać 25% funduszy własnych banku

Wyjątki do dwóch powyższych stwierdzeń:

1. skarb państwa

2. NBP

3. międzynarodowe instytucje finansowe

4. rządy i banki centralne organizacji współpracy gospodarczej i rozwoju

5. wierzytelności, które są zabezpieczone przez te organizacje

Bank może stosować ostrzejsze kryteria niż te, które zostały podane wyżej.

Bank nie może stosować korzystniejszych warunków dla:

1. akcjonariuszy

2. pracowników

3. członków organów banku

4. jednostek zależnych i stowarzyszonych z bankiem

Dla tych osób:

• kredyt i pożyczka powyżej 5 000 euro wymaga uchwały zarządu, rady nadzorczej w tajnym głosowaniu, przy czym 2/3 musi być za

• Suma wierzytelności w stosunku do tych podmiotów nie może przekraczać 10% funduszy podstawowych (wyjątek to banki spółdzielcze 25%)

• jeżeli jedna umowa przekracza 30 000 euro podlega zgłoszeniu do Komisji Nadzoru Bankowego

1. LIMITY DOTYCZĄCE NABYWANIA AKCJI

1. Banki mogą nabywać akcje, prawa z akcji lub posiadać udziały, których łączna wartość w stosunku do jednego podmiotu lub grupy podmiotów powiązanych ze sobą nie przekracza 15% funduszy własnych banku

2. banki mogą nabywać nieruchomości lub wierzytelności zabezpieczone hipoteką, których łączna wartość nie przekracza 60% funduszy własnych banku

Wyjątki od dwóch powyższych stwierdzeń, które nie dotyczą:

1. banków (tzn. gdy właścicielem jest bank)

2. przedsiębiorstw świadczących usługi na rzecz banku tzn. instytucje rozliczeniowe, instytucje wydające karty płatnicze bankowe i je obsługujące

3. powszechnych towarzystw emerytalnych oraz domów maklerskich, jeżeli bank posiada ponad 75% akcji domu maklerskiego

ZADANIE

Porównać rentowność lokat. Warunek: dysponujemy 5000 zł i pozostawiamy w banku na 1 rok.

1. lokata 3 miesiące - 19%

2. lokata 6 miesięcy - 19.5%

3. lokata 12 miesięcy - 20%

UWAGA: kapitalizacja dla lokat poniżej 1 roku następuje po okresie umownym.

ROZWIĄZANIE

1. 
   

2. 
   

3. 
   

ZADANIE

Dłużnik przedsiębiorstwa ogłasza upadłość. Jego dług wynosi 100 000 zł.

1. Po zakończeniu procesu upadłościowego wierzyciel szacuje, że można odzyskać 40 000 zł (po ok. 2 latach)

2. Kontrahent zgłosił propozycję odkupienia wierzytelności za 30 000 zł gotówką.

Który z wariantów jest korzystniejszy wiedząc, że: przedsiębiorstwo korzysta z kredytu 24% w skali rocznej i kapitalizacja odsetek następuje co ½ roku. Proces upadłości trwa 2 lata.

ROZWIĄZANIE

1. 
   

Korzystniejszy jest wariant 2.

• OPERACJE BANKOWE

Są to wszystkie czynności bankowe, których zakres jest określony w statucie i koncesji banku.

Operacje dzielimy na:

• czynne

• bierne

• pośredniczące

OPERACJE BANKOWE
CZYNNE	BIERNE	POŚREDNICZĄCE
kredyty pożyczki faktoring papiery wartościowe majątek rzeczowy leasing	depozyty pieniężne emisja papierów wartościowych kredyt refinansowy w NBP	skrytki depozytowe sejfy kantory karty płatnicze wydawanie czeków rachunki bankowe inkaso środków pieniężnych

1. OPERACJE CZYNNE

Są to operacje aktywne - dysponowanie pieniędzmi w celu wygenerowania zysku, odpowiedzialność ponosi bank.

1. KREDYTY

Kredyty charakteryzuje się:

• pozostawienie pieniędzy do dyspozycji kredytobiorcy

• musi być podany cel kredytu

• musi być oprocentowany

• musi być zawarta umowa pisemna

• przedmiotem kredytu muszą być środki pieniężne

• kredytodawca dysponuje tylko kwotą pożyczaną a nie jest jej właścicielem (bank udziela kredytu ze środków, które zebrał z depozytów i lokat)

1. RODZAJE KREDYTÓW

• Konsumpcyjne - dla ludności, na bieżące potrzeby, z rachunków bieżących

• Obrotowe - dla firm (odpowiednik k. konsumpcyjnego), na finansowanie bieżącej działalności firmy

• Inwestycyjne - na zwiększenie rozmiarów przedsiębiorstwa, na rozwój infrastruktury, na nowe wyposażenie

• dyskontowe - polega na wykupie weksla przed terminem jego realizacji

• akceptacyjne - polega na akceptowaniu weksli ciągnionych (trasowanych) na klienta

• faktoring - skup wierzytelności wymagalnych lub niewymagalnych (przedawnionych lub nieprzedawnionych), wierzytelność kupowana po kwocie niższej przez bank

• leasing - bank nie jest leasingodawcą, jest udziałowcem leasingodawcy, może też finansować leasingodawcę jak i leasingobiorcę

• zobowiązaniowe - bank zobowiązuje się do pewnego świadczenia (poręczenia i gwarancji); bank gdy podpisuje umowę nie musi postawić pieniędzy do dyspozycji klienta, zrobi to, gdy klient nie wywiąże się ze swojego zobowiązania.

• zabezpieczone lub niezabezpieczone

Podział kredytów konsumpcyjnych i obrotowych:

• na rachunku bieżącym - kredyt występuje w ramach istnienia rachunku bieżącego czyli mamy możliwość zrobienia debetu i kredytu w tym rachunku; kredyt może być odnawialny (otwarty lub inblanco - ustalony limit, do którego możemy zaciągnąć kredyt) lub nieodnawialny (przydzielany jednorazowo)
  

• w rachunku kredytowym - osobny rachunek, na którym ewidencjonowane są obroty dotyczące kredytu: przydzielenie kredytu, spłata kredytu, transze kredytowe, linia kredytowa; kredyty są ściśle celowe; mogą być sezonowe; mogą być zaciągnięte w banku, w którym nie mamy konta

1. WNIOSEK I UMOWA KREDYTOWA

Wniosek kredytowy zawiera:

• cel kredytu

• sumę kredytu

• czas spłaty

• warunki spłaty

• czy przyznany jednorazowo, czy transzami

• formę oprocentowania

• zabezpieczenia

• walutę

• rachunki w innych bankach

• kredyty w innych bankach

• w przypadku dużych kredytów sprawozdania finansowe (bilanse, rachunki zysków i strat, prognozy na przyszłość, cash flow, zestawienie wierzytelności)

Umowa kredytowa - dokument, na podstawie którego bank przyznaje nam pieniądze, jest potwierdzeniem warunków kredytu wymienionych we wniosku kredytowym

1. ZABEZPIECZENIA KREDYTÓW

• majątkowe - swoich roszczeń możemy dochodzić do wysokości majątku będącego przedmiotem zastawu, nie możemy dochodzić z majątku osobistego danej osoby (dłużnika)

• hipoteka - zabezpieczenie na nieruchomości np. budynek, grunty; osoba wpisana jako pierwsza na hipotekę dochodzi swoich praw jako pierwsza

• zastaw - ruchomości np. samochód, dzieła sztuki, maszyny, licencje; osoba wpisana jako ostatnia dochodzi swoich praw jako pierwsza

• blokada środków pieniężnych - brak możliwości dysponowania środkami pieniężnymi znajdującymi się na rachunku bankowym (np. gdy zablokuje je syndyk skarbowy)

• przewłaszczenie na zabezpieczenie - najlepsza ale najkosztowniejsza forma zabezpieczenia; przeniesienie notarialne prawa własności do pewnej rzeczy na czas udzielania kredytu do momentu jego spłaty; po spłacie następuje ponowne notarialne przeniesienie prawa własności na kredytobiorcę; kredytobiorca ponosi wszystkie koszty usług notarialnych

• OSOBISTE (osobowe) - dochodzimy roszczeń z całego majątku dłużnika

• poręczenie - osoba poręczająca ma prawa dłużnika tzn. może dochodzić swoich roszczeń przed sądem; jeśli umowa kredytowa jest nieważna poręczenie dalej jest ważne

• gwarancja - jeśli umowa kredytowa jest nieważna to gwarancja też jest nieważna

• cesja - przelew praw do określonej należności (wierzytelności)

• weksle - (akcepty, weksle inblanco), papier wartościowy, w którym dana osoba potwierdza zaciągnięcie określonej pożyczki.
  Weksel musi zawierać: słowo „weksel” w treści weksla w języku, w którym wystawiono weksel, bezwarunkowe zobowiązanie (weksel trasowany - zobowiązujemy kogoś do zapłaty) lub przyrzeczenie zapłaty (weksel własny - sami przyrzekamy zapłacić), termin płatności weksla, nazwisko lub nazwę osoby na rzecz której ma być dokonana płatność (może być też na okaziciela), datę i miejsce wystawienia, kwotę, walutę.
  Weksel inblanco - musi zawierać słowo „weksel”, przyrzeczenie zapłaty lub zobowiązanie, nie musi być kwoty, nie musi być podmiotu. Pozostałe informacje zawiera deklaracja wekslowa określająca kiedy i w jakich warunkach następuje dokonanie wypełnienia weksla.

1. POŻYCZKI

Pożyczki charakteryzują się:

• jest to przeniesienie prawa własności określonej kwoty na pożyczkobiorcę i ten staje się jej właścicielem

• nie musi być podany cel pożyczki

• nie musi być oprocentowana

• nie musi być sporządzona w formie umowy pisemnej (jeśli opiewa na kwotę większą od 500 zł Kodeks Cywilny zaleca sporządzenie umowy pisemnej)

• przedmiotem pożyczki mogą też być przedmioty itp. (nie tylko pieniądze)

• pożyczki udziela właściciel pieniędzy

1. INWESTYCJE W PAPIERY WARTOŚCIOWE

• obligacje

• akcje

• bony skarbowe

• bony pieniężne

• papiery bankowe (certyfikaty, bony kasowe, listy zastawne)

• udziały w spółkach.

1. RZECZOWY MAJĄTEK TRWAŁY

• nieruchomości

• rzadziej dzieła sztuki

1. OPERACJE BIERNE

Są to operacje pasywne - gromadzenie środków pieniężnych, odpowiedzialność ponosi bank.

1. DEPOZYTY PIENIĘŻNE (LOKATY)

Podział lokat:

• krótkoterminowe - do 1 roku (najkrótsza lokata „over night” na 1 dobę; ale nie można wypłacać pieniędzy po pewnej godzinie)

• długoterminowe - ponad 1 rok

• odnawialne (jeśli zmieni się wysokość oprocentowania w banku to po terminie ujętym w umowie zmienia się też oprocentowanie lokaty)

• nieodnawialne

Kwota minimalna - wymagana przez bank np. przy zamykaniu rachunku bankowego (bank może zamknąć konto, gdy kwota na nim jest mniejsza od minimalnej i przez ostatnie 3 lata nie były na rachunku wykonywane żadne operacje oprócz dopisania odsetek).

Umowa podpisywana przy zawarciu lokaty zawiera:

• termin lokaty

• rodzaj oprocentowania

• kapitalizację odsetek

• wysokość odsetek

• wysokość kwoty, jaką lokujemy

• dane osoby lokującej

• dane osoby przyjmującej lokatę

• dane pełnomocnika

• warunki zerwania lokaty (utrata całości lub części oprocentowania)

Warunki zamknięcia lokaty:

• jeśli lokata jest automatyczna (odnawialna) to nie zostaje zamknięta po terminie ujętym w umowie

1. EMISJA PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH

• akcje - papier wartościowy, który stanowi prawo do części kapitału spółki akcyjnej; zespół praw i obowiązków wynikających z jej posiadania (prawo głosu na walnym zgromadzeniu, prawo do dywidendy, prawo do naboru akcji nowej emisji, prawo pierwokupu, prawo do uczestniczenia w walnym zgromadzeniu, bierne prawo wyborcze - możliwość wybrania do organów spółki)

• świadectwa depozytowe - dokument potwierdzający otrzymanie akcji, które są zdeponowane w banku

• świadectwa tymczasowe - papier wartościowy wydawany po częściowej wpłacie na akcje na okaziciela

• świadectwa założycielskie - mają takie prawa jak akcje, wydawane jako forma wynagrodzenia za czynności podejmowane przy zakładaniu spółki (np. dla prawników)

• obligacje - dłużny papier wartościowy potwierdzający zaciągnięcie pożyczki.

Rodzaje obligacji i ich zabezpieczeń:

• skarbu państwa (do 4-5 lat) - gwarancja skarbu państwa lub NBP

• komunalne (do 10 lat) - gwarancja skarbu państwa lub NBP

• przedsiębiorstw (1-3 lat) - gwarancją jest hipoteka, zastaw majątkowy

• banku (1-3 lat) - gwarancją jest kapitał własny banku (min 10 mln euro), poręczenie gminy

Mają stałe oprocentowanie. Są zabezpieczone lub niezabezpieczone. Obligacje emitowane na polskim rynku przeważnie mają gwarancje.

Zabezpieczenie całkowite - oznacza wypłacenie całej kwoty oraz odsetek

Zabezpieczenie częściowe - dotyczy tylko kwoty głównej bez odsetek

Jeśli chce się wyemitować obligacje niezabezpieczone, podmiot który je emituje musi sporządzić sprawozdanie za 3 ostatnie okresy obrotowe, oraz jego kapitał własny musi wynosić co najmniej 5-cio krotność minimalnej wartości kapitału akcyjnego własnego, przewidzianego do założenia spółki (zgodnie z kodeksem handlowym min 1 mln x 5 = 5mln zł)

• bony kasowe - papier wartościowy emitowany przez banki na określony czas, na okaziciela, sprzedawany z dyskontem (czyli poniżej swojej wartości nominalnej, a wykup odbywa się po wartości nominalnej). Mają z góry określone kwoty (nominały), maksymalny termin wykupu do 1 roku, zabezpieczeniem jest majątek

• krótkoterminowy papier dłużny - jest to forma bonu, ale są bardziej niepewne bo jedyną gwarancją jest dobra renoma firmy lub banku; traktowany jako weksel, nie ma jednolitego sposobu emisji
  

• certyfikat depozytowy - papier wartościowy potwierdzający dokonanie wpłaty do banku; na okaziciela; oprocentowany wyżej niż lokata; nie może być automatycznie przedłużony; nie można wcześniej zgłosić się po pieniądze niż przewiduje to termin wykupu; najczęściej na 1 miesiąc
  

• skrypty dłużne i listy zastawne - związane z bankami hipotecznymi; papier wartościowy na okaziciela o stałym oprocentowaniu dochodu; zabezpieczone na majątku (hipotece) tej nieruchomości, która jest jednocześnie kredytowana przez bank

1. KREDYT REFINANSOWY

Jest to finansowanie banku przez NBP, zaciąganie pożyczek w NBP. Stopy procentowe zmieniane.

Rodzaje kredytu refinansowego:

• redyskontowy - pod zastaw weksli

• lombardowy - pod zastaw papierów wartościowych, majątku rzeczowego, akcji, obligacji

1. KSIĄŻECZKI

• książeczki oszczędnościowo-rozliczeniowe - potwierdzały fakt, że mamy wpłacone pieniądze do banku, można było wpłacać i wypłacać pieniądze na poczcie

• książeczki mieszkaniowe - pieniądze gromadzone a zakup mieszkania, forma długoterminowej lokaty na zakup pierwszego mieszkania z uzyskaniem premii gwarancyjnej, która rekompensowała utratę wartości pieniądza

1. OPERACJE POŚREDNICZĄCE

Są to operacje usługowe - pozostałe czynności wykonywane na rachunek i ryzyko klienta.

1. ROR

Wymagania do założenia ROR-u:

• Zaświadczenie z zakładu pracy o zatrudnieniu - stałe wpływy (oprócz studentów, którzy deklarują kwotę, którą będą wpłacali)

Umowa zakładająca ROR:

• nie zawiera terminu istnienia rachunku

• nie zawiera oprocentowania

• określa kapitalizację (co jaki czas i na jaki procent)

Warunki zamknięcia konta bankowego:

• gdy kwota na kocie jest mniejsza od kwoty minimalnej i na rachunku przez ostatnie 3 lata nie były prowadzone żadne operacje oprócz dopisania odsetek

• na żądanie

• syndyk może zamknąć konto w przypadku upadłości firmy lub likwidacji

• śmierć nie powoduje zamknięcia konta (jeśli nie ma spadkobierców bank musi pokryć koszty pogrzebu a resztę oddaje do skarbu państwa)

1. SEJFY I SKRYTKI DEPOZYTOWE

Miejsca, gdzie można ulokować rzeczy lub pieniądze - bank pobiera opłatę (jak za czynsz).

2. KANTORY

Obroty walutami, miejsce gdzie można sprzedać, kupić i wymienić walutę.

3. INKASO ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH

Wrzutnia nocna - mamy kluczyk do skrzynki w ścianie banku, gdzie wrzucamy pieniądze w woreczku z opisem do kogo należą i kwoty.

1

---