FAZY PRZEJŚCIA NA EMERYTURĘ
Według Atchleya
PRZEJŚCIE KONIEC ROLI
FAZA FAZA FAZA FAZA FAZA FAZA FAZA
ODDA- PRZEDE- MIESIĄCA ROZCZA- ZMIANY STABI- KOŃCOWA
LONA MERYTAL- MIODO- ROWANIA KIERUN- LIZACJI
NA WEGO KU
OKRES OKRES PO PRZEJŚCIU NA
PRZED EMERYTURĘ
EMERYTURĄ
TEORIA ERIKSONA: PÓŹNA DOROSŁOŚĆ
Rozwiązanie psychospołecznego kryzysu:
INTEGRACJA versus ROZPACZ
Bilans osiągnięć życiowych
Pomyślne rozwiązanie kryzysu poczucie satysfakcji z własnego życia, akceptacja śmierci.
Niepomyślne rozwiązanie kryzysu żal z powodu błędów życiowych i straconych szans, lęk przed śmiercią
Teoria Roberta Pecka - rozszerzenie teorii Eriksona
KRYZYSY WYMAGAJĄCE ROZWIĄZANIA W PÓŹNEJ DOROSŁOŚCI:
1. Różnicowanie się EGO versus Nadmierne zaabsorbowanie rolą związaną z pracą
2. Wykraczanie poza swe ciało versus Nadmierne zajmowanie się ciałem
3. Wzniesienie się ponad EGO versus Nadmierne zaabsorbowanie swym EGO
POMYŚLNE STARZENIE SIĘ
1. TEORIA WYŁĄCZANIA SIĘ (Cumming i Henry, 1961)
Wraz z przechodzeniem z wieku średniego w okres późnej dorosłości:
- MALEJE ZAKRES KONTAKTÓW SPOŁECZNYCH, KONCENTRACJA NA JA;
- JEDNOSTKI PRZYSTOSOWUJĄ SIĘ DO TEJ SYTUACJI; NABYWAJĄ DYSTANSU WOBEC DOTYCHCZASOWYCH RELACJI SPOŁECZNYCH, CO DOSTARCZA IM SATYSFAKCJI I ZAPEWNIA DOBRE SAMOPOCZUCIE.
2. TEORIA AKTYWNOŚCI (MADDOX, 1964)
- W okresie późnej dorosłości jednostki pragną być tak samo aktywne, jak wcześniej.
- Włączanie się w relacje społeczne dostarcza satysfakcji.
STYLE STARZENIA SIĘ A OSOBOWOŚĆ
Wyniki badań B.L.Neugarten (1968)
ISTNIEJE ZWIĄZEK MIĘDZY STYLAMI STARZENIA SIĘ A WCZEŚNIEJ UKSZTAŁTOWANĄ OSOBOWOŚCIĄ
Przykłady stylów starzenia się w relacji do osobowości:
- TYP OSOBOWOŚCI BIERNIE ZALEŻNEJ ujawniał dwa style starzenia się:
1. APATYCZNY, redukcja kontaktów z ludźmi, ograniczanie aktywności np.do zaspokajania własnych potrzeb fizjologicznych;
2. SZUKAJĄCY WSPARCIA, ujawnianie silnej potrzeby zależności i kontaktu z osobą lub osobami udzielającymi wsparcia.
- TYP OSOBOWOŚCI ZINTEGROWANEJ (przeciwieństwo osobowości biernie zależnej)
Cechy: bogate życie wewnętrzne, sprawny umysł, plastyczność, otwartość na nowe bodźce, akceptacja siebie i optymalna kontrola własnych emocji, zadowolenie z życia niezależnie do nasilenia kontaktów społecznych.
Jednostki o takich cechach ujawniały 3 style starzenia się:
1. PRZEORGANIZOWANIE SWEJ AKTYWNOŚCI - zastąpienie kontaktów z miejsca pracy aktywnością w różnych organizacjach, w społecznościach lokalnych;
2. KONCENTRACJA NA WĄSKIEJ DZIEDZINIE NOWEJ AKTYWNOŚCI ( np. pomoc rodzinie, opieka nad wnukami)
3. ŚWIADOME WYŁĄCZANIE SIĘ Z KONTAKTÓW SPOŁECZNYCH - nie z konieczności, ale z własnego wyboru; rezygnacja z relacji społecznych, ale zainteresowanie światem i realizacja własnych zainteresowań.
PIĘĆ TYPÓW OSOBOWOŚCI A PRZYSTOSOWANIE DO STARZENIA SIĘ (Reichard, Livson i Peterson, 1962):
1. DOJRZAŁY, KONSTRUKTYWNY - dobrze przystosowany, akceptuje siebie, swoje życie i kontakty społeczne;
2. TYP BUJANEGO FOTELA - dobrze przystosowany, wysoki poziom samoakceptacji, ale zależny od innych, spostrzega starość jako uwolnienie od odpowiedzialności.
3. TYP OPANCERZONY (OBRONNY) - dobrze przystosowany, odwołuje się do mechanizmów obronnych radząc sobie z negatywnymi emocjami; wiedzie aktywny tryb życia, by zaprezentować swoją niezależność;
4. TYP GNIEWNY (WROGI) - agresywnie wyraża swe niezadowolenie, przyczynę swych kłopotów widzi w innych.
5. TYP NIENAWIDZĄCY SIEBIE - za trudności i niepowodzenia oskarża siebie, depresyjny, nie akceptujący starości.
MOŻLIWOŚCI INTELEKTUALNE LUDZI STARSZYCH
INTELIGENCJA
- Inteligencja skrystalizowana - zdolność do wykonywania zadań umysłowych, które przez lata występowały w doświadczeniu człowieka;
TESTY:
wiadomości;
rozumienie NIE OBNIŻA SIĘ POZIOM
słownik WYKONANIA
arytmetyka
INTELIGENCJA PŁYNNA - zdolność do uczenia się nowych zadań, widzenia świata z nowej perspektywy, wynajdywania pomysłowych rozwiązań dla nowych problemów;
TESTY:
symbole cyfr i figur
klocki OBNIŻA SIĘ POZIOM
porządkowanie obrazków WYKONANIA
CZYNNIKI WARUNKUJĄCE POGARSZANIE SIĘ WYNIKÓW TESTÓW INTELIGENCJI:
- ZMNIEJSZENIE SIĘ SZYBKOŚCI WYKONYWANIA ZADAŃ;
- OSŁABIENIE SELEKTYWNOŚCI PAMIĘCI;
- POGORSZENIE SIĘ PAMIĘCI;
- OSŁABIENIE ZDOLNOŚCI DO PODEJMOWANIA ZŁOŻONYCH DECYZJI
OGÓLNY SPADEK POZIOMU ZDOLNOŚCI INTELEKTUALNYCH MOŻE WYSTAPIĆ W EFEKCIE
- CHOROBY
- BLISKOŚCI ŚMIERCI (końcowa inwolucja, końcowy spadek)
TWÓRCZOŚĆ
Sofokles - 70 r.ż - „Król Edyp”
90 r.ż. - „Elektra”
Giuseppe Verdi - 72 r.ż. - „Otello”
Adenauer - 73 r.ż. Kanclerz RFN
R.Reagan - 70 r.ż. Prezydent USA
TEORIA PSYCHOLOGICZNEGO PROCESU UMIERANIA
Teoria Elizabeth Kubler-Ross stadiów umierania
1. Stadium zaprzeczania
- absolutne zaprzeczanie
- chwiejne zaprzeczanie
- modyfikujące zaprzeczanie
2. Stadium gniewu (dlaczego ja, a nie ktoś inny)
3. Stadium targowania się (próba odroczenia)
4. Stadium depresji
- depresja reaktywna - efekt poniesionej straty
- depresja przygotowawcza - reakcja na nadchodzącą stratę
5. Stadium akceptacji
DO ZOBACZENIA NA EGZAMINIE