Demografia bada liczbę ludności, jej rozmieszczenie i zróżnicowanie pod względem rasowym, religijnym, językowym i zawodowym.
Przyrost naturalny Pn = Wu - Wz. Jest to różnica między wskaźnikiem urodzeń a wskaźnikiem zgonów w określonym czasie i na określonym obszarze w % lub w ‰.
Saldo migracji Sm = Lp - Lu. Róznica między liczbą osób przybyłych i ubyłych z danego terenu w danym czasie.
Przyrost rzeczywisty Prz = Pn +Sm. Suma przyrostu naturalnego i salda migracji.
Współczynnik urodzeń współczynnik określający liczbę urodzeń żywych na 1000 mieszkańców i rok.
Współczynnik zgonów liczba zgonów na 1 000 mieszkańców i rok.
Pierwszy spis powszechny w Polsce 1921.
Ostatni w 2002.
Spis powszechny powinien być: powszechny, jednoczesny, bezpośredni, imienny.
Eksplozja demograficzna gwałtowny przyrost liczby ludności w krótkim okresie czasu na danym terenie. Pierwszy wybuch 8 tysięcy lat temu - zmiana trybu życia. Drugi wybuch w XVIII wieku - rewolucja przemysłowa. Trzeci wybuch po II Wojnie Światowej w XX wieku - postęp technologiczny.
Przyczyny: rozwój technologiczny i medyczny, inkubatory, In vitro, brak globalnych konfliktów zbrojnych, kompensacja strat wojennych, zwiększenie ilości produkcji, zwiększenie higieny.
Skutki: zwiększona konkurencja na rynku pracy, zwiększenie bezrobocia, przeludnienie, głód, wzrost urbanizacji, zwiększenie zanieczyszczenia środowiska.
Ludność na kontynentach:
Azja 60,6%,
Afryka 14%,
Europa 11%,
Ameryka łacińska 8,6%,
Ameryka północna 5,1%,
Oceania 0,5%.
Zróżnicowanie rasowe ludności.
Rasa - populacje ludzkie lub ugrupowania spokrewnionych populacji, różniące się częstością występowania niektórych cech dziedzicznych.
Różnice: kolor skóry, budowa czaszki (kształt oczu, nos, usta, kości policzkowe), włosy (kształt i budowa), właściwości krwi.
Podział:
Europoidalna - europejska (jasna karnacja, jasne włosy, oczy, wąskie nosy) 45% Na całym świecie (głównie w Europie, północna Afryka, południowo zachodnia Azja, obie Ameryki)dzieli się na: indyjska (hindusi) i arabowie.
Grupa przejściowa: biało żółta - grupa polinezezjska, biało czarna - grupa australijska (aborygeni).
Mongoidalna - azjatycka (Azja), amerykańska (Ameryka, Indianie) 30%,
Negroidalna - afrykańska (Afrykanie, Afryka), Maleanezyjska (maurysi) 6%,
Mieszana (Mulaci - biało - czarna, Metysi - biało - żółci, Zambosi - czarno - żółta).
Narody bez kraju: Kurdowie, Żydzi, Cyganie, Baskowie.
Zróżnicowanie językowe.
Języki świata dzielą się na:
Żywe ludność posługuje się nimi w mowie codziennej
Martwe, które nie są używane w mowie codziennej (Staro cerkiewno słowiański).
Języki o znaczeniu lokalnym: Chiński - Chiny i Tajwan, Hindi - część mieszkańców Indii.
O znaczeniu ponadlokalnym (posługują się nimi mieszkańcy wielu państw): hiszpański (Hiszpania, Ameryka Łacińska), angielski ( Wielka Brytania, USA, Kanada, Australia, byłe kolonie brytyjskie)
Sztuczne - wprowadzone ze względu na ich prostą pisownię i wymowę w celu ułatwienia porozumiewania się narodów (np. migowy, brajla)
Oficjalne - (używane w ONZ):Angielski, Arabski, Chiński, Francuski, Hiszpański, Rosyjski
Najczęściej używane języki; Chiński - 19 % ludności ·Hindi - 7,8 % Angielski - 6,9 % Hiszpański - 5,5 %. Arabski, Rosyjski.
Podział religijny ze względu na ilość bóstw nadrzędnch: monoteistyczne, politeistyczne (hinduizm), Szintoizm.
Podział na ilość wyznawców: Chrześcijaństwo 30 %, Islam, Hinduizm, Buddyzm, pozostałe + ateiści 30 %.
Zróżnicowanie religijne:
Chrześcijaństwo 1054 - schizma wschodnia, podział na prawosławie (patriarcha, Konstantynopol) i katolicyzm (papież, Watykan). XVI Katolicyzm protestantyzm kalwinizm, Anglikanizm, zielonoświątkowcy, adwentyści dnia 7. Europa zachodnia i Ameryka północna - Protestantyzm. Europa południowa i środkowa, Ameryka południowa, Europa wschodnia, część południowa - Prawosławie.
Islam Afryka południowa, Azja południowo - zachodnia, Afganistan, Pakistan, Indonezja. Cechy: pielgrzymka do świętego miejsca (raz w roku), Codzienne wyznawanie wiary, Jałmużna, Ramadan (post), Pokojowa religia.
Hinduizm Machoet, ramajamy, Księga wedy. Półwysep Indyjski i Kraje ościenne. Bogowie: Brahma, Wiszu, Kali. Najwyższa kasta - Bramini, Najniższa kasta niedotykalni.
Buddyzm najbardziej pokojowa religia, reinkarnacja.
Konfecjonizm Konfucjusz - twórca. Mniej religia, bardziej kierunek filozoficzny. Chińczycy, Chiny i Korea południowa.
Zróżnicowanie kulturowe.
Kultura całokształt dorobku materialnego i duchowego społeczeństwa, utrwalany i przekazywany z pokolenia na pokolenie. Jest wspólna dla określonych narodów.
Krąg kultury europejskiej kultura wywodząca się ze starożytnego Rzymu i Grecji, u podstaw kultury znajduje się chrześcijaństwo. Równouprawnienie kobiet i mężczyzn, przykładanie dużego znaczenia do ochrony środowiska, chęć uczenia się, otwartość.
Krąg kultury Islamu wywodzący się z Islamu. Dominująca rola w społeczeństwie ma mężczyzna. Ochrona środowiska nie odgrywa roli, jałmużna, ramadan, pielgrzymka, wyznanie wiary.
Krąg kultury Angolo - amerykańskiej Wyspy Brytyjskie, USA, Kanada, Australia, Irlandia. Kult przedsiębiorczości, patriotyzm, zgoda na segregację majątkową, uczciwość.
Ruch naturalny ludności. Wu - współczynnik urodzeń. Wu = Ut / L * 1000 w ‰ Wz - współczynnik zgonów Wz Zt / L *1000 w ‰. Pn - przyrost naturalny Pn = Ut - Zt / L * 1000 w ‰.
Przyrost naturalny w liczbach bezwzględnych Pn = W - Z.
Struktura demograficzna w Polsce.
Czynniki wpływające na liczbę ludności Polski. Ok. 38 mln Polaków. Brak mieszkań, pracy, niskie wynagrodzenie, emigracja, późne zawieranie związków małżeńskich, rozwody, transformacje (zmiana ustroju politycznego i gospodarczego), dzietność kobiety (27 lat - 1 dziecko), pogoń za pieniądzem.
Zmiany wskaźnika przyrostu naturalnego. 1946 - 55 - największy przyrost naturalny ok. 20‰ - wyż kompensacyjny. 56 - 56 - spadek, normalizacja życia. 66 - 71 - spadek do ok. 10 ‰ 72 - 82, wtórny wyż demograficzny (echo wyżu kompensacyjnego) ponad 10 ‰. 83 - 2003 - (-0,1‰)W Polsce. Im biedniej tym więcej dzieci. Najwyższy przyrost naturalny: Warmińsko - Mazurskie, Podlaskie. Najniższy przyrost naturalny: Łódzkie, Mazowieckie, Śląskie.
Współczynnik feminizacji wartość statystyczna określająca ilość kobiet przypadającą na 100 mężczyzn. 1946 na 100 m było 118 kobiet. Powyżej 2000 współczynnik ten był 105,9. Najbardziej feminizowane: Łódzkie, Mazowieckie, Dolnośląskie. Najmniej sfeminizowane: Warmińsko - Mazurskie, Podkarpackie, Podlaskie, Śląskie.
Średnia wieku mężczyzn 68 lat, średnia wieku kobiet: 76. Do 40 roku życia dominują mężczyźni. Do 18 roku życia dominują kobiety. Powyżej 80 roku życia na 100 m. jest 250 kobiet.
Wiek przedprodukcyjny do 18 r.
Wiek produkcyjny od 18 do 60 - 65.
Wiek poprodukcyjny po 60 -65.
Zróżnicowanie etniczne przed II WŚ w Polsce. Ok. 30% inna narodowość niż Polska. Białorusini, Ukraincy, Rusini ok. 7 mln. Żydzi - 2,7 mln. Niemcy - 500 tys. Reszta: Litwini, Słowacy, Czesi, Romowie.
Przyczyny zmiany składu etnicznego po IIWŚ. Zmiana granic, holokaust, działania wojenne, deportacja Niemców.
Mniejszości po IIWŚ. Ukraincy, Białorusini, Rusini (wschód, pomoże, dolny Śląsk) Niemcy (dolny i górny Śląsk), Litwini (podlaskie), Czesi i Słowacy (południe) żydzi, Romowie (ok. 500 tys duże aglomeracje miejskie)
Chrześcijanie: katolicy dominują, wschód - prawosławie, zachód - prawosławie, północ - islam (mały zakres)