Akcja "Wesela" rozgrywa się w wiejskiej chacie Gospodarza - inteligenta żonatego z chłopką. Zetknięcie dwóch różnych warstw społecznych zostało podkreślone także w scenografii - we wnętrzu chaty obok przedmiotów ludowych znajdują się także rzeczy rodem z miasta lub szlacheckiego dworu - empirowy stolik, zegar, biurko. Nad biurkiem zobaczyć można fotografię Matejkowskiego Wernyhory (legendarnego XVII-wiecznego lirnika ukraińskiego) i litograficzne odbicie obrazu Kościuszko pod Racławicami tegoż autora.
Charakterystyka inteligentów:
Są melancholijni, znużeni, poszukują nowych wrażeń. Najważniejszą wartością w oczach większości z nich jest sztuka, uważają że jest skomplikowana i przygnębiająca. Wieś to dla nich miejsce ucieczki od problemów, a także źródło artystycznej inspiracji.
Pan Młody - naiwny chłopoman. Wieś widzi jako Arkadię, miejsce życia zdrowego i szczęśliwego. Prawdziwych problemów wsi nie dostrzega, nie zna także panujących na niej obyczajów. Nie chce także myśleć o konfliktach szlachecko - chłopskich, których kulminacją była rzeą galicyjska (rabacja). Wszystko, co go otacza, traktuje jako źródło tematów literackich. Dziennikarz - dekadent, przygnębiony i zniechęcony życiem. Podobnie jak Pan Młody, chce widzieć wieś arkadyjską, oazę spokoju.
Gospodarz - na wsi mieszka od dawna, zżył się z mieszkańcami. Znalazł tu spokój i oparcie w energicznej i zdecydowanej żonie. Jest malarzem, otoczenie dostarcza mu wielu tematów do obrazów.
Poeta - artysta szukający nastrojowych tematów, myśli o napisaniu wielkiego poematu historycznego, ale nic nie wskazuje na to, by miał ten zamiar zrealizować.
Charakterystyka chłopów:
Z jednej strony cechuje ich ciekawość świata i chęć do działania, z drugiej jednak brak im opanowania i dojrzałości. Dużo piją, co staje się powodem awantur i bójek. Wspólna zabawa cieszy szczególnie młodych, których zadowolenie wprawia okazywane im przez kobiety z miasta zainteresowanie. Starsze pokolenie bardziej sceptycznie spogląda na to nagłe zbliżenie, pamiętając o nie tak dawnych konfliktach.
Czepiec -zainteresowany polityką, ciekawy informacji ze świata, gotowy walczyć o wolność Polski, ale jednocześnie gwałtowny, awanturniczy, nieokrzesany. Konflikty najchętniej rozwiązuje pięścią. Dużo pije, co wyzwala u niego agresję.
Dziad - stary człowiek, pamiętający rzeź galicyjską. Pamięć o dawnych konfliktach pańsko - chłopskich sprawia, że sceptycznie patrzy na wspólną zabawę obu grup.
Ojciec - ojciec Gospodyni i Panny Młodej. Rabacji nie pamięta, a małżeństwa córek tłumaczy zwyczajnie "Ot, spodobała się panu".
Jasiek - młody, zajęty zabawą, ale na wieść o powstaniu chce działać. Na polecenie Gospodarza jedzie zwoływać ludzi z okolicznych wsi.
Goście z zaświatów (osoby dramatu) na weselu: O północy jako pierwszy zjawia się
Chochoł. Słowami, „Co się, komu w duszy gra, co kto w swoich widzi snach" zapowiada pojawienie się kolejnych gości.
Marysia - Widmo.
Marysi pojawia się widmo jej dawnego narzeczonego, malarza zmarłego przed laty za granicą. Można to uzasadnić nastrojem wieczoru, podobieństwem aktualnego wesela do tego, którego nie doczekała się dziewczyna. Widmo jest jedyną zjawą, której obecność uzasadniają osobiste przeżycia, dramat miłosny z przeszłości.
Dziennikarz - Stańczyk. W rozmowie ze Stańczykiem Dziennikarz ubolewa nad upadkiem ducha narodowego i powszechnym marazmem, sądzi, że tylko wielkie nieszczęście mogłoby poruszyć Polaków. Nie chce zauważyć, że głosząc poglądy konserwatystów, sam przyczynia się do takiego stanu. Stańczyk uświadamia mu to i odchodząc wręcza kaduceusz - ironiczny symbol panowania nad narodem. ·
Rycerz, Zawisza Czarny, jawi się Poecie w związku z jego marzeniami o napisaniu wielkiego poematu historycznego. Podczas tej konfrontacji poeta uświadamia sobie, że marnuje talent, zajmując się poezją nastrojową. Ta krytyczna refleksja nie zapoczątkuje jednak zmiany charakteru jego twórczości; krótkotrwałość zapału Poety symbolizuje pustka, którą dostrzega on za podniesioną przyłbicą hełmu Rycerza.
Pan Młody - Hetman.
Zjawa Hetmana przywołuje kolejny epizod z historii Polski. Hetman to Branicki, zdrajca z Targowicy. Przypomina tragiczną prawdę o polskim udziale w rozbiorach ojczyzny. Jego pojawienie się Panu Młodemu tłumaczy się m.in. tym, że Rydel był autorem dramatu "Zaczarowane koło", krytykującego magnacką pychę. W pogoni za zaszczytami główny bohater dramatu Rydla zaprzedał duszę diabłu. Hetman stanowi zobrazowanie podświadomej niechęci Rydla do chłopów oraz jego wyrzutów sumienia z powodu ślubu z chłopką.
Dziad w rozmowie z Ojcem wspominał rzeź galicyjską, teraz ukazuje mu się zjawa Jakuba Szeli, przywódcy rabacji. Była ona kolejnym tragicznym wydarzeniem w dziejach kraju - administracja austriacka w Galicji wykorzystała antagonizmy szlachecko - chłopskie, by uniemożliwić szlachcie przygotowania do powstania narodowego.
Gospodarz - Wernyhora.
Postać Wernyhory ma charakter odmienny od pozostałych osób dramatu: widzi ją nie tylko Gospodarz, ale także Kuba i Jasiek; koń Wernyhory gubi złotą podkowę, znalezioną później i schowaną przez Gospodynię, znikomym śladem jego obecności jest także Złoty Róg pozostawiony Gospodarzowi. Wernyhora przekazuje Gospodarzowi polecenie zwołania uzbrojonych chłopów; wszyscy mają czekać na jego powrót. Gdy Wernyhora z Archaniołem będą już blisko, Gospodarz ma zadąć w Złoty Róg, co będzie sygnałem rozpoczęcia walki o wolność. Gospodarz jest niezwykle przejęty, jednak po odejściu Wernyhory wręcza Złoty Róg Jaśkowi, któremu każe zwoływać chłopów, sam zaś zasypia.
Utwór Wyspiańskiego odpowiada na pytanie, czy ówczesne społeczeństwo zdolne jest podjąć walkę narodowowyzwoleńczą? Narodowi potrzebna jest jedność i społeczna solidarność, aby walka o niepodległość przyniosła oczekiwane rezultaty. Końcowa scena letargicznego tańca także jest nośnym symbolem. Taniec, do którego orszak weselny zostaje zaproszony przez Chochoła, jest symbolem ogólnej niemożności, marazmu oraz bezwładu, który Wyspiański stara się unaocznić swojemu narodowi. Ten bolesny, letargiczny taniec, zaczarowane dreptanie w kółko, zamiast solidarnego podjęcia walki zbrojnej przez chłopów i inteligencję, świadczy o tym, iż społeczeństwo polskie nie dojrzało jeszcze do efektywnego czynu wyzwolenia ojczyzny. Symbolika dramatu, a także konstrukcja Chochoła pozwala również na optymistyczną interpretację tańca. Chochoł jest to krzak róży owinięty na czas zimy słomą. Zaproszony na wesele jawi się jako czynnik złowrogi, usypiający oraz destruktywny. Jest on zamrożony, „martwy”, oznacza, zatem „pozbawioną życia”, zaprzepaszczoną sprawę narodową. Jednakże taniec chocholi w wersji optymistycznej oznacza, że społeczeństwo polskie jeszcze nie dojrzało do narodowego zrywu, ale być może przyszłość przyniesie czas wyzwolenia. Chochoł, bowiem czeka na wiosnę, kiedy krzak róży rozkwita pięknymi kwiatami. Inne rekwizyty (przedmioty-symbole) to:- złoty róg - jest symbolem wyzwolenia, sygnału budzącego w ludziach wolę walki, a także wzywającego do powstania. Ma moc wyrwania społeczeństwa z letargu, dlatego też zgubienie przez Jaśka złotego rogu uniemożliwia powstańczy zryw;- pawie pióra - są symbolem własności, prywaty. Kiedy Jaśko schylał się po czapkę z pawich piór, zgubił złoty róg? Jest to scena symboliczna, oznaczająca, że troska wyłącznie o własne interesy uniemożliwia pozytywne rozwiązanie sprawy narodowej. Tak, więc wymowa symbolu ostrzega przed stawianiem własności prywatnej ponad sprawami dotyczącymi całego narodu;- podkowa - w odczuciu powszechnym jest symbolem szczęścia. W Weselu podkowę zgubił Wernyhora, a Gospodyni chowa ją do kufra. Symbol ten możemy interpretować na dwa sposoby: jako chciwość i przedkładanie własności prywatnej ponad wszystko lub też jako szczęście odłożone na przyszłość, sukces, który dopiero nadejdzie.