TEZY DO EGZAMINU Z PRZEDMIOTU-„PODSTAWY EDUKACJI INKLUZYJNEJ”
1. Kulturowe i religijne uwarunkowania postaw wobec osób niepełnosprawnych
2. Etapy w historii rozwoju opieki i kształcenia osób niepełnosprawnych - UNESCO 1997
3. Rozumienie dyskryminacji i rodzaje praktyk dyskryminacyjnych
4. Określenie uprzedzeń społecznych - społeczne i osobowościowe uwarunkowania
5. Rozumienie pojęcia integracji w socjologii, psychologii, pedagogice i pedagogice specjalnej
W socjologii odnosi się do scalania grup społecznych
W psychologii integrowanie struktur psychicznych, im bardziej zintegrowany człowiek tym bardziej rozwinięty człowiek
W pedagogice specjalnej jest to włączenie uczniów niepełnosprawnych do kształcenia uczniów pełnosprawnych, jest traktowany jako pożądany wynik rehabilitacji,
6. Wąskie i szerokie rozumienie integracji
rozumienie szerokie integracji rozumiane jest jako umiejętność harmonijnego współżycia i współdziałania osób niepełnosprawnych w kierunku ich pełnego uczestnictwa we wszystkich formach i sytuacjach życia społecznego ( realne uczestnictwo osób niepełnosprawnych w życiu społecznym pozwalające tym osobom doświadczyć wysokiej jakości życia w ich własnej percepcji)
wąskie rozumienie integracji bezpośrednio dotyczy zagwarantowania prawa do edukacji lub pracy osobom niepełnosprawnym wspólnie z osobami pełnosprawnymi (dotyczy integracji szkolnej, )
7. Integracja jako następstwo izolacji, jako opozycja izolacji i jako uzupełnienie izolacji
8. Różnice w tradycyjnym i współczesnym podejściu do dziecka
niepełnosprawnego, jego rodziny, koncepcji i stylu kształcenia
Podejście tradycyjne |
Podejście integracyjne |
-kształcenie segregacyjne -zwracano uwagę na to że terapia dziecka może odbywać się bez rodziny dziecka (izolacja dziecka od rodziny), -zakładano że można pomagać samemu dziecku, -używano terminu dziecko specjalne,(etykietowanie dziecka) -statyczne rozumienie potrzeb dziecka, -zaburzenia dziecka, braki, medyczne aspekty leczenia, -aby dziecko mogło uczęszczać do szkoły należy go przygotować , -dzieci z problemami wymagają indywidualnego nauczania( mogą przebywać w placówkach specjalnych , klasach wyrównawczych) -najlepiej uczyć dzieci w grupach jednorodnych ( tylko z jedną niepełnosprawnością) , Zwracano uwagę na fakt ze o losie dziecka decydują specjaliści, Oddzielny system finansowania dla placówek specjalnych a placówek ogólnodostępnych - źródeł niepowodzeń szkolnych poszukiwano w dziecku, w jego brakach |
- uznano, że praca z dzieckiem nie jest możliwa bez rodziny , -a by dobrze pracować z dzieckiem należy wspierać rodzinę , trzeba zostawić dziecko w jego naturalnym środowisku i razem z rodzicami specjaliści podejmują terapię, -nie można osiągnąć dobrych rezultatów jeśli pomaga się samemu dziecku trzeba zaangażować rodzinę, - nie dziecko jest specjalne ale ma specjalne potrzeby edukacyjne, - są dynamiczne potrzeby rozwoju dziecka , -koncentracja na mocnych stronach dziecka , na pozytywnych właściwościach rodziny, pozytywne właściwości środowiska lokalnego, - przygotowanie szkoły do przyjęcia dziecka, -dzieci z problemami mogą być kształcone w mniejszych grupach, odpowiednio do tego dostosowanych, - efektywność uczenia wzrasta w grupach zróżnicowanych, -o losach dziecka decydują rodzice, - wspólny system finansowania i zarządzania szkolnictwem, Źródeł niepowodzeń szkolnych poszukuje się w nieprawidłowym przygotowaniu szkoły i kadry |
9. Rodzaje integracji
1. integracja fizyczna - osoby funkcjonują obok siebie, ale nie ze sobą
2. integracja funkcjonalna- częściowa integracja
a) niższego rzędu- polega na tym, że uczniowie realizują inny program, ale pracują razem
b) wyższego rzędu- realizacja tego samego materiału ale za pomocą różnych metod
3. integracja społeczna- jest to wzajemne uczestnictwo w podejmowanych zadaniach i formach życia społecznego osób niepełnosprawnych
4. integracja pełna-
a) totalna- opiera się na stworzeniu jednolitego kształcenia dla wszystkich dzieci wiąże się z odrzuceniem tradycyjnego podejścia do osób niepełnosprawnych, polegającego na ich spostrzeganiu przez pryzmat patologii i diagnozy medycznej ( szkoła ma dysponować wszystkimi środkami by zapewnić najlepsze kształcenie osobom niepełnosprawnym , integracja pełna nie może być prowadzona u osób głęboko upośledzonych, autystów i ze sprzężeniami, bo ta integracja nie będzie w stanie zaspokoić wszystkich potrzeb tych osób
b)częściowa- mamy placówki integracyjne i kształcenia specjalnego, tworzenie szkół ogólnodostępnych, klas integracyjnych
5. integracja sferyczna i hierarchiczna
1.Integracja sferyczna dotyczy opisu i ukazania specyfiki szczególnych miejsc w których ona zachodzi: miejsce zabaw, szkoła. Pomimo tego, że zachodzą wzajemne oddziaływania tych sfer integracja w nich jest odmiennie warunkowana i w pewnym stopniu od siebie niezależna . Pewną odmianą sferycznej integracji jest jej podział na obszary funkcjonowania osoby niepełnosprawnej, np. edukacja, może być dzielona ze względu na spójność norm, sposoby funkcjonowania, komunikację , wyróżniamy :
a)integrację normatywną - zgodność norm , wartości ludzi o różnych rodzajach sprawności
b) integrację funkcjonalną- umiejętność współdziałania osób pełnosprawnych i niepełnosprawnych w życiu społecznym
c) integracja komunikatywna- zdolność wzajemnego komunikowania się,
d) integracja kulturowa- spójność pewnych norm kulturowych
ze względu na źródło wsparcia
-społecznego udzielanego osobom niepełnosprawnym wyróżnia się integrację rodzinną, lokalną, edukacyjną, zawodową , religijną, narodową,
2. integracja hierarchiczna opiera się na warunkowaniu kolejnych etapów na podstawie poprzednio osiągniętych
Wyróżnia się trzy główne:
integracja instytucjonalna- wyznacza pozycję społeczną osób niepełnosprawnych , wyznacza administracyjne miejsce i role tych osób w życiu społecznym , łączy się ze statusem prawnym osób niepełnosprawnych
integracja interpersonalna- oznacza stopień gotowości do komunikowania się osób sprawnych z niepełnosprawnymi na poziomie kontaktów interpersonalnych,
integracja psychiczna- oznacza ona nie tylko akceptację osoby niepełnosprawnej ale także wewnętrzne przekonanie o zasadności tego procesu i gotowości do uczestniczenia w nim
10. Teoretyczne podstawy integracji:
a) koncepcja człowieka (behawiorystyczna, psychodynamiczna,
poznawcza, humanistyczna) a model kształcenia integracyjnego
behawiorystyczna zakłada zależność bodziec- reakcja , my przy użyciu odpowiedniego bodźca wywołamy określoną reakcję. Wystarczy że przyjmie ona określony repertuar bodźców pozytywnych lub negatywnych, aby uzyskać odpowiednią reakcję, zakłada się że jest to człowiek zewnątrz sterowany, reaktywny, można go urobić, człowiek który podlega manipulacji
b) filozoficzna koncepcja człowieka
- traktuje się człowieka jako osobę albo byt osobowy, w byciu osobą niepełnosprawną nie różni się niczym od nas . w fakcie byciu osobą są dwa główne wymiary:
godność- największy wymiar człowieka i człowieczeństwa, bez względu na to jakie mamy zdolności czy braki bezwarunkowo posiadamy, ograniczenia nie odbierają nam godności
przygodność - pewna niedoskonałość człowieka, przemijalność w człowieku jest wiele przemijalnym rzeczy, utracanych
c)koncepcja niepełnosprawności- biopsychospołeczna koncepcja niepełnosprawności , w każdej tych sfer może dochodzić do pewnego odchylenia w stosunku do normy biologicznej: zaburzenia, zniesienia, ograniczenia przebiegu pewnych funkcji organizmu w zależności od stopnia, rodzaju, w także zakresu uszkodzenia
od normy psychicznej- ograniczenia aktywności procesów psychicznych,
od społecznej - ograniczenie uczestnictwa w życiu społecznym
d )modele niepełnosprawności- wzrasta struktura składająca się z elementów powiązanych ze sobą
model medyczny- ustala się przyczyny organiczne i funkcjonalne niepełnosprawności po ustaleniu przyczyn organizuje się rehabilitację i opiekę medyczną, celem jest ograniczenie i zwalczanie posiadanych skutków ograniczeń. W oparciu o ten model buduje się obraz osoby niepełnosprawnej, która jest oparta na posiadanych przez nią ograniczeniach, koncentrujemy się na ubytkach, ograniczeniach ucznia niepełnosprawnego, nie zwrócimy uwagi na jego mocne strony, nie uwzględniamy szans na rozwój
model społeczny —punkt ciężkości analiz jest przeniesiony z ograniczeń na posiadane przez osoby niepełnosprawne możliwości , niepełnosprawność jest utratą, ograniczeniem możliwość uczestnictwa w życiu społecznym, nie z powodu niepełnosprawność lecz z powodu barier architektonicznych, kulturowych, niepełnosprawność jest traktowana jako zjawisko skonstruowane społecznie, kulturowe, indywidualne, deficyty jednostek wynikają z postrzegania społecznego niż z samej jednostki
model antropologiczny- dopełniający, podkreśla się odrębność osób niepełnosprawnych ich tożsamość ograniczenia przy mocnym akcentowaniu mocnych stron , będzie to realistyczna ocena osób niepełnosprawnych i sytuacji życiowej tych osób
e) koncepcja potrzeb
opiera się na koncepcji Maslova, wszystkie osoby bez względu na ograniczenia mają takie same potrzeby. Teoria wspólnych i swoistych cech i potrzeb wg Hulka: wszyscy mamy wspólne potrzeby, ale niepełnosprawność może modyfikować sposoby zaspokajania potrzeb, rodzaj stopień , niepełnosprawność traktuje się jako jedną z cech jednostki, która może mieć wpływ na rozwój jednostki, na funkcjonowanie w życiu społecznym, cechy wspólne umożliwiają realizację idei integracji niepełnosprawnych i pełnosprawnych, natomiast cechy swoiste są postrzegane jako wskaźnik różnic indywidualnych
f) model współczesny model kształcenia
został poszerzony o humanistyczny wymiar, zakłada troskę o jakość życia, wartość zdrowia, funkcjonowanie osoby niepełnosprawnej w ujęciu subiektywnym i obiektywnym
g) współczesne cele edukacyjne
wartości, postawy, umiejętności, wiedza, wartość człowieka tkwi w nim samym
h) humanizacja edukacji
oznacza pełne poznanie potrzeb i aspiracji edukacyjnych każdego człowieka, stymulowanie jego rozwoju, zaspokajanie potrzeb przy uwzględnianiu indywidualnych możliwości i zastosowaniu metod, które są dostosowane do tych możliwości , polega na indywidualnym traktowaniu wszystkich osób bez względu na posiadane ograniczenia co powinno pojawiać się w dialogowej relacji między nauczycielem i uczniem niepełnosprawnym
program
ma być propozycją rozwijania wielokierunkowej aktywności dziecka, treści programowe należy realizować biorąc pod uwagę potrzeby edukacyjne dzieci i wspieranie ich aktywności na wszystkich płaszczyznach funkcjonowania
j) diagnozowanie osiągnięć rozwojowych dziecka
- metody obserwacyjne- wskaźnikiem zewnętrznym ocena opisowa, na pierwszym etapie ocena opisowa , w wyższych klasach dodatkowo wskaźnikiem jego wysiłku w realizację zadań edukacyjnych z zestawieniem jego możliwości
k) ocenianie dziecka
- porównuje się ucznia do określonej normy, w przypadku uczniów niepełnosprawnych przyjmuje się tzw. Normę indywidualną - porównanie do dotychczasowych osiągnięć tego dziecka co umożliwia zaobserwowanie postępów dziecka
l) czynniki wspomagające kształcenie integracyjne
tkwiące w dziecku , jego otoczeniu , szkole, zwraca się uwagę na
zasoby osobiste ( potencjał tkwiący w dziecku), w postaci jego mocnych cech,
zasoby społeczne- potencjał tkwiący w otoczeniu dziecka, rodzina akceptująca dziecko, ośrodki rehabilitacyjne
m) założenia rehabilitacji kompleksowej
- zakłada się , że jej ostatecznym celem jest integracja na wszystkich płaszczyznach życia społecznego,
-celem jest przywrócenie maksymalnej sprawności fizycznej, psychicznej i społecznej co prowadzi do optymalnego uczestnictwa w życiu społecznym,
11. Koncepcja normalizacyjna: adaptacyjna, różnorodności i redukcji kompleksowości
Zasada normalizacyjna teoretyczne podstawy kształcenia opiera się na pojęciu normalizacji została przyjęta , rozumienie normalizacji obejmującej 8 elementów składowych:
- normalny system życia,
-normalny rytm tygodnia,
-normalny rytm roku,
-normalny bieg życia,
-uznanie dla oczekiwań i preferencji jednostki oraz podmiotowe jej traktowanie, - normalne kontakty heteroseksualne,
-normalny standard ekonomiczny,
- normalne warunki mieszkaniowe
Koncepcja normalizacji może przyjąć 3 formy:
- koncepcja adaptacyjna:
# społeczeństwo jako system zróżnicowanych ról społecznych,
#w każdym społeczeństwie jest hierarchia statusów społecznych, jest względnie trwała i ma nadrzędne znaczenie dla całości organizacji społeczeństwa,
# funkcjonuje nowoczesne społeczeństwo według tej struktury i nie ma oczekiwań, że ta struktura się zmieni zawsze będzie hierarchia ról, stanowisk, zauważa się , że będzie tendencja do wyostrzenia tych stanowisk, będzie coraz większy rozdźwięk między ludźmi biednymi i bogatymi, miejsce jednostki w strukturze społecznej wyznacza jej zakres możliwości, indywidualnych kompetencji w podejmowaniu decyzji i na ile realizuje ona poszczególne cele i zadania ,
# status jednostki zależy od posiadanych przez nią zdolności do pełnienia przyznanej jej roli społecznej,, miejsce jednostki w życiu społecznym oddziałuje na jej relacje międzyludzkie,
-Koncepcja różnorodności:
#występuje wiele poziomów różnic między pełnosprawnymi i niepełnosprawnymi, niepełnosprawność jest poważnym czynnikiem różnicującym i utrudniającym czynnikiem do wyższych stanowisk ,
# osoby niepełnosprawne są traktowane w kategoriach zwykłej różnicy, ale wieża się ona bezpośrednio z ograniczeniem możliwości jednostki w zakresie podnoszenia swojego statusu i zdobywania zasobów i dostęp do tych zasobów jest niewielki
- Koncepcja redukcji kompleksowości
# odnosi się do kształcenia,
# zakłada, że szkoła jest rozbudowanym systemem, który składa się z części składowych po to by usprawnić realizację poszczególnych celów kształcenia,
# poszczególne podsystemy odpowiadają za realizację konkretnych celów kształcenia,
# w ramach tej koncepcji zakłada się regułę kompleksowości- wszystkie podsystemy realizują specyficzne dla siebie zadania na podstawie następuje poziom pracy na podstawie specyfiki kształcenia uwzględniające zdolności i możliwości uczniów
12. Cztery stanowiska w rozumienia pojęcia „inkluzja”
1- używają zamiennie obu terminów integracja = inkluzja oznacza wspólną edukację niepełnosprawnych i pełnosprawnych
2. wskazują że inkluzja odnosi się do jakości kształcenia niesegracyjnego osób niepełnosprawnych,
3. opiera się na krytyce kształcenia integracyjnego, zwolennicy kształcenia włączającego uważają , że kształcenie integracyjne zbyt mocno koncentrowało się na rozbudowaniu specjalnej infrastruktury pedagogicznej na terenie szkoł ogólnodostępnych
4. inkluzja utożsamia się z całkowitą likwidacją kształcenia segregacyjnego
13. Integracja a inkluzja - różnice
Zawierają się w dwóch aspektach:
sposób integrowania ucznia niepełnosprawnego z klasą - Thomas uważa że inkluzja polega na przyjęciu wszystkich dzieci przez szkołę ogólnodostępną , integracja akcentuje że jest to przeniesienie dziecka z jednej placówki do drugiej ale bez żadnej pewności, że po umieszczeniu dziecka w szkole ogólnodostępnej nastąpi korzystna zmiana w jego poziomie funkcjonowania edukacyjnego i społecznego, proces integracji opiera się na tzw. Modelu gotowości- potencjalni uczestnicy kształcenia integracyjnego muszą wykazać się gotowością do podjęcia tego typu kształcenia
Sposób rozumienia odmienności ucznia i jego stylu uczenia się- Thomas uważa że integracja odnosi się do włączenia do ogólnodostępnego systemu kształcenia wybranych grup dzieci- podkreśla krytykując termin specjalne potrzeby edukacyjne
- proces inkluzji w przeciwieństwie do integracji zakłada u podstaw akceptację uczestnictwa wszystkich dzieci w szkole ogólnodostępnej
14. Współczesne typy kształcenia uczniów niepełnosprawnych
a) Segregacyjny
b) Niesegregacyjne :
integracyjne nauczanie pojedynczych uczniów niepełnosprawnych w klasie z dziećmi prawidłowo rozwijającymi się
wspólnego nurtu jest to pewna alternatywa dla kształcenia dzieci w placówkach specjalnych, dzieci niepełnosprawne mogą sobie radzić z nauką w szkole ogólnodostępnej przy zaawansowanej pomocy specjalistycznej. Ich kształcenie nie polega na realizacji tego samego programu, dziecko posiada orzeczenie o niepełnosprawności objęte jest programem indywidualnego kształcenia specjalnego, objęci są opieką pedagogów specjalnych przez cały pobyt w szkole ogólnodostępnej, zaletą jest umożliwienie uczniom niepełnosprawnym dostępu do powszechnych form kształcenia i zabezpieczenie ich przed izolacją, pełni znaczącą rolę w procesie wspomagania akceptacji i tolerancji osób niepełnosprawnych w życiu społecznym
asymilacyjny nie dostrzega się potrzeby łączenia dróg edukacyjnych wszystkich dzieci w jednej szkole ogólnodostępnej, ale dokładanie starań aby jak najwięcej dzieci mogło do niej uczęszczać, nie tworzy się odrębnej struktury dla dzieci niepełnosprawnych, która pozwalałaby na integrację uczniów poprzez zastosowanie odpowiednich metod i środków , nie są brane pod uwagę orzeczenia o niepełnosprawności , nie są tworzone indywidualne programy nauczania
inkluzyjny- nauczanie kilkuosobowych grup dzieci niepełnosprawnych w szkołach powszechnych
15. Podstawy prawne kształcenia integracyjnego i inkluzyjnego (w tym Deklaracje i międzynarodowe ustalenia)
Deklaracja Madrycka- podejmuje problem edukacji jako podstawowego prawa wszystkich ludzi niezależnie od rasy, płci, możliwości i zdolności, takie same prawa dla wszystkich obywateli niezależnie od stopnia niepełnosprawności, szanowanie odmienności, osoby niepełnosprawne domagają się równych praw a nie współczucia, bariery tkwiące w społeczeństwie prowadzą do dyskryminacji
Deklaracja z Salamanki każde dziecko ma fundamentalne prawo do nauki i należy dać mu szansę osiągnięcia i utrzymania odpowiedniego poziomu kształcenia , każde dziecko ma indywidualne, charakterystyczne cechy, zainteresowania, zdolności i potrzeby w zakresie nauczania
16. Formy kształcenia integracyjnego
-wyróżniamy szkoły integracyjne ( każda w szkole zawiera uczniów niepełnosprawnych i pełnosprawnych),
- szkoła z oddziałami integracyjnymi- ( posiada co najmniej dwie klasy integracyjne)
- klasy współpracujące- są to klasy do których mogą przychodzić uczniowie klas specjalnych na niektóre zajęcia do uczniów pełnosprawnych
- klasy pomocnicze- są to grupy specjalne, zorganizowane w szkołach ogólnodostępnych, zadania klasy pomocniczej: stwarzanie warunków do uzupełnienia braków w zakresie realizacji procesu nauczania lub rozwoju kompensacji społecznych, przygotowanie do uczęszczania do szkoły ogólnodostępnej, zapobieganie powstaniu zakłóceń i niepowodzeń w nauce i zachowaniu dzieci upośledzonych umysłowo, które w konsekwencji mogły by prowadzić do konieczności przeniesienia ich do szkoły specjalnej
17. Organizacyjny aspekt kształcenia integracyjnego (w tym audiogram)
18. Społeczny aspekt kształcenia integracyjnego, w tym:
a) Postrzeganie osób niepełnosprawnych i wszystkie mechanizmy towarzyszące temu procesowi
b) Negatywne zjawiska w procesie postrzegania osób z niepełnosprawnością
19. Aspekt rewalidacyjno-terapeutyczny w kształceniu integracyjnym:
a) Rodzaje rewalidacji i ich cele
fizyczna- koncentruje się na usprawnianiu motorycznym przy uwzględnieniu ogólnej sytuacji psychomotorycznej dziecka
psychiczna - ukierunkowana jest na zapobieganie psychicznym skutkom niepełnosprawności wydobywanie mocnych stron dziecka i kształtowanie na ich podstawie struktury ,, ja”
społeczna- ukierunkowana na kształcenie u dzieci niepełnosprawnych postaw i umiejętności społecznych
b) Zasady rewalidacji
1. zasada akceptacji,
2. zasada pomocy z uwzględnieniem kultury moralnej ( jeśli dziecko nie chce czegoś zrobić nie należy go zmuszać)
3. zasada indywidualizacji ( autorewalidacyjna)
4. zasada terapii pedagogicznej,
5. zasada współpracy z rodziną
20. Współpraca z rodzicami
21. Kompetencje pedagoga pracującego w kształceniu integracyjnym
- kompetencje interpersonalne ( rozumienie świata, sytuacji edukacyjnych)
- kompetencje realizacyjne- zdolność działania ( znajomość zasad, metod, środków działania i umiejętność posługiwania się nimi
-wiadomości o różnych rodzajach i stopniach niepełnosprawności, etiologia zaburzeń, specyficznych potrzeb ludzi niepełnosprawnych, możliwościach wspierania ich rozwoju,
-znajomość programów specjalnych, metod, form, środków kształcenia specjalnego, orientacja w przepisach dotyczących kształcenia specjalnego i integracyjnego
22. Przygotowanie szkoły i klasy integracyjnej do przyjęcia ucznia z:
a) Upośledzeniem umysłowym
b) Niepełnosprawnością ruchową
c) Niepełnosprawnością zmysłową (wzroku, słuchu)
d) Chorobą przewlekłą