BUDŻET PAŃSTWA I DANINY PUBLICZNE
Budżet państwa
plan wydatków i dochodów w roku kalendarzowym. Określany jest w corocznej ustawie budżetowej. W pierwszych artykułach znajdują się wartości odzwierciedlające wydatki i dochody.
Przewaga wydatków nad dochodami jest nazywana deficytem budżetowym. Natomiast przewaga dochodów nad wydatkami nadwyżką budżetową.
Obecne dochody Polski: 280 mld zł
Obecne wydatki Polski: 315 mld zł
deficyt budżetowy - zgodnie z kryteriami konwergencji (zbieżności finansowej) nie powinien przekraczać 3% PKB.
Od deficytu należy odróżnić dług publiczny państwa (rządu). Stanowi on ogólne zadłużenie państwa. W Polsce dług ten nie może przekraczać 3/5 PKB - 60%. Jest to norma konstytucyjna. Dług publiczny jest tworzony w dużym stopniu przez powtarzające się deficyty budżetowe
Deficyt budżetowy Polski: 35 mld zł
Dług publiczny: ≈800 mld zł
danina publiczna
to, co płaci każdy z nas na rzecz wspólnego budżetu (państwa czy lokalnego).
Najważniejszą daniną publiczną są podatki. Historycznie ważną daniną jest cło. Podatek VAT i podatek akcyzowy!
Kolejnymi daninami publicznymi są składki (ubezpieczeniowe, społeczne, zdrowotne) - nazywane też paparapodatkami, podatkami ukrytymi.
STRUKTURA DOCHODÓW BUDŻETOWYCH
definiuje, jakiego rodzaju daniny publiczne tworzą budżet państwa każdego roku
Lp. |
Podatek |
% całości wpływów budżetowych |
kwota |
1. |
VAT |
ok. 40% |
112 mld zł |
2. |
akcyzowy |
ok. 23% |
67 mld zł |
3. |
PIT |
ok. 21% |
58,8 mld zł * |
4. |
CIT |
ok. 8% |
22,4 mld zł * |
5. |
od gier hazardowych |
ok. 0,7% |
1,9 mld zł |
SUMA: |
92,7% |
262,3 mld zł |
* jest to wartość, jaka pozostaje w budżecie państwa po przesunięciu części wpływów budżetowych do jednostek samorządu terytorialnego.
4 podatki tworzą 92,7% budżetu państwa. Pozostałe należności to tzw. niepodatkowe wpływy budżetowe, np. cła, nie przekraczają one 1%.
W Polsce wpływy z ceł pozostają na poziomie 25%, tak jak w innych państwach UE. 75% zasila budżet UE, tworząc jej dochód własny.
LEGENDA
P - PRODUCENT
H - HURTOWNIK
D - DETALIŚCI
K - KONSUMENCI
US - URZĄD SKARBOWY
BP - BUDŻET PAŃSTWA
100 - wartość wyprodukowanego towaru
VAT: podatek przerzucalny, konsumpcyjny, pośredni, wielofazowy, powszechny
Podatek VAT ma charakter centralny - wszystko, co jest związane z VATem wpływa w całości do budżetu państwa.
FUNKCJA STYMULACYJNA BUDŻETU
Państwo rezygnuje z części dochodów wynikających z danin publicznych na rzecz rozwoju wybranej dziedziny gospodarki. Ta rezygnacja przejawia się np. w zastosowaniu ulg lub zwolnień podatkowych, tak żeby ukierunkować społeczeństwo na inwestycje i popyt w konkretnym obszarze. Np. 25 lat temu mała podaż budownictwa rodzinnego stanowiła problem społeczny. Państwo zrezygnowało z częściowego opodatkowania materiałów budowlanych. Materiały budowlane obciążono 7% podatkiem (podczas gdy powszechny wynosił 22%).
Polityka monetarna (E!)
stanowi część polityki fiskalnej w państwie. Jest realizowana przez Bank Centralny (Rada Polityki Pieniężnej). Także w strefie euro politykę pieniężną prowadzi europejski bank centralny. Wszędzie obowiązują te same zasady.
Polityka monetarna restrykcyjna (antyinflacyjna) |
Polityka monetarna ekspansywna |
Za wysoka inflacja, za dużo pieniędzy na rynku. |
Za niska inflacja, za mało pieniędzy na rynku. |
Ograniczanie poziomu pieniądza na rynku. |
Zwiększenie poziomu pieniądza na rynku |
Bank centralny sprzedaje papiery wartościowe , a pieniądze wpływają do banków. |
Skup papierów wartościowych. Przepływ pieniądza z banku na rynek. |
Trzeba podnieść stopę procentową. |
Obniżenie stopy procentowej |
Podniesienie rezerw obowiązkowych |
Obniżenie poziomu rezerw obowiązkowych |
Podstawowym celem Banku Centralnego jest dbałość o stabilizację cen - blokowanie inflacji.
Bank Centralny wspiera politykę gospodarczą rządu, pod warunkiem, że inflacja jest stabilna.
kurs waluty to wypadkowa popytu i podaży na daną walutę.
Wpływ na relację popytu i podaży pieniądza
Banki komercyjne (43%)
Instytucje finansowe niebankowe (40%), np. towarzystwa ubezpieczeniowe
Banki centralne (14%)
Drobni inwestorzy (3%) (operujący milionami)
Inflacja
ogólny wzrost cen, oparty o wskaźnik CPI
CPI - Consumer Price Index (Wskaźnik cen konsumenta)
koszyk kilku tysięcy dóbr, pogrupowanych rodzajowo
żywność 24%
utrzymanie mieszkania 20%
transport
turystyka/rekreacja
ochrona zdrowia
edukacja
Pożądana inflacja: 2,5%
wysoka: 5%
groźna: kilkadziesiąt, w skali roku
galopująca: kilkadziesiąt, w skali miesiąca
Podstawowe przyczyny inflacji:
zaimportowanie. W szczególności, jeśli mamy do czynienia ze wzrostem cen surowców
naciski rządu na Bank Centralny
niestabilna sytuacja gospodarcza w kraju
Skutki inflacji
spadek wartości pieniądza
spadek siły nabywczej
konsumenci kupują tańsze zamienniki
drenaż podatkowy
każdy towar jest droższy
wyższe opodatkowanie.
100zł+23=123zł +10*23% = 135,3zł
11,5 zł
2,3 zł
23 zł
135,3+(50*23%) = 196,8 zł
BP
US
US
K
D
H
P
schemat obrotu gospodarczego
4-9%