Demografia przedsiębiorstw (business demography)

wg UE i Eurostatu na demografię biznesu składa się szeroki zakres wskaźników opisujących dynamiczne aspekty podmiotów (businesses)

Demografia przedsiębiorstw dotyczy oceny stóp narodzin, śmierci i przetrwania firm, dzięki czemu można określić liczbę przedsiębiorstw aktywnych

Zgodnie z celami Strategii Lizbońskiej - stworzenie gospodarki umożliwiającej zrównoważony wzrost ekonomiczny

Zrównoważony rozwój jest koncepcją złożoną, obejmującą wszystkie obszary działania człowieka aż po

szczebel lokalny, i:

• ma na celu podniesienie jakości życia zarówno obecnych, jak i przyszłych pokoleń przy

jednoczesnym zachowaniu zdolności naszej planety do utrzymywania życia we wszelkich jego

różnorodnych formach;

• opiera się na zasadach demokracji, rządach prawa i poszanowaniu podstawowych praw, w tym

wolności, równości szans i zróżnicowania kulturowego;

• wspiera wysoki poziom zatrudnienia w gospodarce, której siła opiera się na wykształceniu,

innowacyjności, spójności społecznej i terytorialnej oraz ochronie zdrowia ludzkiego i środowiska

naturalnego

Trzy aspekty zrównoważonego rozwoju
środowisko naturalne stanowi niezbędną podstawę zrównoważonego rozwoju

• gospodarka jest narzędziem osiągania zrównoważonego rozwoju

• dobra jakość życia dla wszystkich ludzi (aspekt społeczny) jest celem zrównoważonego rozwoju.

Demografia przedsiębiorstw opisuje zdarzenia demograficzne takie jak „narodziny” i inne sposoby powstania oraz „śmierć” i inne sposoby likwidacji jednostek statystycznych i ich grup, także „przeżycie” jednostek;

Zdarzenia ta są badane dla następujących jednostek statystycznych: przedsiębiorstwo, jednostka lokalna, grupa przedsiębiorstw;

Demografia przedsiębiorstw to obserwacja w czasie „narodzin” nowych jednostek, ich „śmierci” oraz utrzymania przez te jednostki działalności przez określony czas - przetrwania, a także - obliczanie współczynników liczby „narodzin” i „śmierci” jednostek w stosunku do liczebności całej populacji oraz analiza wpływu tych zmian demograficznych na zatrudnienie, liczbę pracujących oraz obroty generowane w określonej populacji jednostek;

Znaczenie demografii przedsiębiorstw

Demografia przedsiębiorstw jest bardzo ważną dziedziną badań opartych
na rejestrach statystycznych;

Jest ona przedmiotem specjalnego projektu badawczego Unii Europejskiej, który w szczególności ma służyć określeniu wpływu zdarzeń „demograficznych” dotyczących przedsiębiorstw na zatrudnienie;

Demografia przedsiębiorstw dostarcza danych służących opracowaniu wskaźników strukturalnych potrzebnych do oceny realizacji odnowionej Strategii Lizbońskiej;

Demografia przedsiębiorstw jest przedmiotem wspólnego programu badawczego OECD i Eurostatu - `Entepreneurship Indicators Programme';

Obszar zainteresowań demografii przedsiębiorstw jest coraz szerszy. Nowymi dziedzinami badań są tu: demografia grup przedsiębiorstw, demografia pracodawców, demografia przedsiębiorstw „szybkiego wzrostu” (w których średnioroczny wzrost zatrudnienia lub obrotów przekracza 20%).

Regulacje prawne dotyczące demografii przedsiębiorstw

Podstawy prawne do prowadzenia badań z zakresu demografii przedsiębiorstw na szczeblu europejskim daje:

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 295/2008

w sprawie statystyki strukturalnej przedsiębiorstw (Aneks IX);

Przekazywanie przez poszczególne kraje uczestniczące w Europejskim Systemem Statystycznym danych z dziedziny demografii przedsiębiorstw do Eurostatu w 2008 r. było jeszcze dobrowolne, od 2009 r. - obowiązkowe;

Interpretację przepisów Unii Europejskiej w tym zakresie oraz słownik terminów dotyczących demografii firm zawiera wspólny podręcznik OECD
i Eurostatu:

Manual on Business Demography Statistics

„Narodziny” przedsiębiorstwa

Według zasad demografii przedsiębiorstw „narodziny” muszą spełniać pewne warunki:

przedsiębiorstwo musi stanowić nową kombinację czynników produkcji,

powstałe przedsiębiorstwo musi być faktycznie aktywne - tj. mieć zatrudnienie i/lub obroty,

powstanie przedsiębiorstwa odbywać się musi bez zaangażowania innych podmiotów (innego niż tylko finansowanie);

Nie są „narodzinami” sytuacje, gdy przedsiębiorstwo powstaje wyniku fuzji, podziału, rozpadu, restrukturyzacji;

Nie jest też „narodzinami” zmiana lub rozpoczęcie nowego rodzaju działalności, zmiana formy prawnej i zmiana grupy przedsiębiorstw, do której jednostka należy;

Przyjmuje się, że wznowienie działalności przedsiębiorstwa w ciągu
24 miesięcy - nie zalicza się do „narodzin”.

Śmierć” przedsiębiorstwa

Według zasad demografii przedsiębiorstw „Śmierć” przedsiębiorstwa następuje, gdy nastąpi rozwiązanie czynników produkcji, jednostka przestaje być aktywna i nie wznawia działalności przez kolejne 2 lata tj. nie ma zatrudnienia i obrotów;

Jeśli nastąpi reaktywacja przedsiębiorstwa w ciągu 24 miesięcy - oznacza to, że nie wystąpiła „śmierć” przedsiębiorstwa;

Nie są „śmiercią” przedsiębiorstwa:

przejęcia, podziały, rozpady, restrukturyzacje,

zmiana grupy przedsiębiorstw, do której przedsiębiorstwo należy,

zakończenie lub zmiana rodzaju działalności,

zmiana formy prawnej.

„Przeżycia” (przetrwania) przedsiębiorstw

W demografii przedsiębiorstw „przeżycia” (przetrwania) badane są poprzez porównanie populacji przedsiębiorstw w roku bieżącym z populacją nowopowstałych przedsiębiorstw w roku poprzednim;

Nowopowstałe jednostki są obserwowane przez 5 kolejnych lat;

Badanie wymaga połączenia populacji przedsiębiorstw z kolejnych lat oraz eliminacji przedsiębiorstw, które reaktywowały działalność w ciągu 24 miesięcy;

„Przeżycie” przedsiębiorstwa ma miejsca jeśli jest ono nadal aktywne;

„Przeżyciem” przedsiębiorstwa jest także tzw. „przeżycie w wyniku przejęcia” - ma to miejsce, gdy nowe przedsiębiorstwo powstaje wyłącznie w celu przejęcia starej jednostki lub jej czynników produkcji

Problemy którymi zajmuje się demografia przedsiębiorstw

Wielkość populacji (bezwzględna i w przeliczeniu na 1000 mieszkańców)

Struktura populacji według wielkości przedsiębiorstw

Struktura populacji według rodzajów działalności

Dynamika populacji

Średnia wielkość przedsiębiorstwa

Stopa narodzin (tworzenia nowych przedsiębiorstw) (rate of birth)

Stopa zgonów (śmiertelności) (rate of death)

Stopa przeżycia (rate of survival)

Dynamika procesów demograficznych w MPS jest silniejsza niż w DP

Podstawowy problem demografii przedsiębiorstw - metodologia

Dane - niepełne, trudne do uzyskania, mało wiarygodne

Najmniej informacji o mikroprzedsiębiorstwach - choć, ich udział w tworzeniu PKB, innowacjach, eksporcie jest niski - z demograficznego punktu widzenia, ta grupa przedsiębiorstw jest bardzo interesująca

Porównania międzynarodowe są nadal utrudnione - chociaż w ciągu ostatnich dziesięcioleci dokonał się postęp

Jednak nadal są poważne problemy przy porównywaniu danych

- różne bazy, rejestry, metodologie, klasyfikacje, bierze się pod uwagę/lub nie jednostki lokalne, zakłady, klasyfikacje (NACE),

Zmiany wielkości populacji przedsiębiorstw

emigracja

imigracja

zdarzenia obejmujące:

Narodziny (wejścia)

-nowa firma nowego przedsiębiorcy, nowa firma starego przedsiębiorcy, zmiana formy prawnej, przejęcie, podział, połączenie, zmiana lokalizacji, zmiana rodzaju działalności

Zgony (wyjścia)

-bankructwo, likwidacja z innych przyczyn, zmiana formy prawnej, przejecie, połączenie, zmiana lokalizacji, zmiana rodzaju działalności

Inne kwestie definicji statystycznych

samozatrudnieni, jednostki nieaktywne

Czynniki kształtujące populację przedsiębiorstw - ujecie modelowe

Konieczność stworzenia kompleksowej teorii dotyczącej kształtowania populacji firm

Czynniki działające w kierunku konwergencji (upodobniania) oraz czynniki działające w kierunku różnicowania populacji w poszczególnych gospodarkach

Czynniki konwergencji

1. Uniwersalne trendy (powszechne i ogólnoświatowe) oddziaływujące na populacje firm zawsze w tym samym kierunku:

1. Długookresowe trendy zmian sektorowych

trend polegający na przechodzeniu w miarę rozwoju gospodarczego
od fazy dominacji sektora I (Rolnictwo);

do fazy gospodarki industrialnej (sektor II - przemysł);

następnie do fazy dominacji sektora III - usług, czyli gospodarki postindustrialnej,

wreszcie następuje przechodzenie do gospodarki opartej na wiedzy (dominacja gałęzi związanych z kreowaniem i wykorzystywaniem technologii informacyjnych i telekomunikacyjnych)

2. Wahania koniunktury - recesje wywierają większy wpływ na DP, sektor MSP jest bardziej odporny

3. Wpływ przemian na rynku pracy nie jest jeszcze zbadany

4. Wpływ poziomu rozwoju gospodarczego - podobnie jak rynek pracy działa jako czynnik konwergencji

5. Trendy związane z postępem technicznym (organizacyjnym); technologie obróbki mechanicznej, chemicznej, technologie informatyczne i telekomunikacyjne,

taśmy produkcyjne, system fabryczny, produkcja wielkoseryjna, zmiany struktur organizacyjnych, outcourcing,

Struktura sektorowa - kształtuje populację przedsiębiorstw, co wynika z różnic w ekonomii skali, poziomu i dynamiki wydajności pracy,

-zmiany popytu rynkowego dyferencjacja (różnicowanie)

Czynniki różnicujące -

Czynniki naturalne (położenie, np. nadmorskie, klimat)

Kultura (tradycja, firmy rodzinne),

Polityka (grupy interesów, metody polityki gospodarczej)

Czynniki różnicujące
Czynniki naturalne	Kultura (tradycja)	Polityka

Populacja przedsiębiorstw

Struktura sektorowa (według rodzajów działalności)

Czynniki konwergencji (zbliżające)
Rozwój gospodarczy (PKB per capita)	Cykle koniunkturalne	Długo- okresowe trendy zmian sektorowych	Rynek (w tym rynek pracy)	Postęp techniczny

Model czynników kształtujących wielkość i strukturę populacji przedsiębiorstw

Stopa wejścia brutto (1) do gałęzi - (IN_PKD) - stosunek liczby przedsiębiorstw, które rozpoczęły działalność w gałęzi j w roku t do liczby przedsiębiorstw funkcjonujących w gałęzi j wg stanu na moment t-1 (w procentach)

albo

Stopa wejścia brutto (2) do gałęzi - iloraz nowych firm powstałych w roku t w gałęzi do całkowitej liczby firm na konie roku t.

Podobnie stopa wyjść

Stopa narodzin firm - determinanty

Powstawanie nowych firm - istota przedsiębiorczości

każdego roku powstaje wiele nowych firm - powstawanie firm jest zjawiskiem powszechnym

liczba nowo powstających firm i stopa narodzin firm są silnie zróżnicowane sektorowo, ale te różnice nie utrzymują się długo, nie są stabilne

liczba nowo powstających firm i stopa narodzin firm są silnie zróżnicowane w skali międzynarodowej (pomiędzy poszczególnymi krajami)

liczba nowo powstających firm i stopa narodzin firm wykazują duże wahania w czasie

stopa narodzin firm i stopa zgonów są ze sobą silnie skorelowane

czynniki makroekonomiczne maja, w zależności od sektora różny wpływ na procesy kreacji przedsiębiorstw

Większość nowo powstałych firm, to firmy małe - podobnie w przypadku zamykania

W efekcie duży obrót przedsiębiorstw (stopa narodzin + stopa zgonów) powoduje relatywnie mały obrót zatrudnienia

Zgodnie z teoria neoklasyczną - nowe firmy powstają jako czynnik równoważący rynek, przedsiębiorstwa pojawiają się w gałęziach, w których pojawiają się zyski nadzwyczajne

Bardzo duże różnice metodologiczne - niemożność rzetelnych porównań w czasie oraz porównań między państwami

Stopa narodzin - Kraje europejskie w latach 1995-2000:

Austria	7,4
Belgia	8,4
Dania	6,5
Finlandia	12,3
Francja	11,6
Niemcy	15,7
Grecja	11
Irlandia	14,2
Wlochy	8,1
Szwecja	8,2
Wielka Brytania	10,2

Polska (2006) 14,1%, (2005) 12,6%, (2004) 10,9%

STOPA ZGONÓW

Statystyka zgonów jeszcze mniej wiarygodna niż urodzeń

Trzy wyjaśnienia:

Wg teorii B. Jovanowica - im większa firma tym mniejsze prawdopodobieństwo zaskoczenia nieoczekiwanym poziomem kosztów,

Im starsza firma tym więcej czasu ma na uczenie się i lepiej potrafi przewidzeń swój poziom kosztów, obrotów

A więc dużym firmom towarzyszy mniejsze ryzyko upadku

G. Hall - małe firmy upadają częściej od dużych ponieważ niewielki portfel produktów uniemożliwia im rozłożenie ryzyka (oprócz ekonomii skali- ekonomia zakresu - wraz ze wzrostem przedsiębiorstwa rośnie prawdopodobieństwo zwrotu zainwestowanych środków oraz zmniejsza się ryzyko związane z portfelem

Struktura rynków, na których dominują MPS - rynki o niskich barierach wejścia, gałęzie rozwijające się narażone są na „przeludnienie”, stąd większe ryzyko likwidacji

Ważne też kompetencje do prowadzenia firmy

Firmy szczególnie narażone na zgon:

Przedsiębiorstwa młode

Przedsiębiorstwa działające w gałęziach lub regionach, w których następują poważne zmiany strukturalne

Czynniki powodujące zgony firm

Czynniki zewnętrzne - zmiany struktury rynku, gałęzi, nieodpowiednie produkty, nieodpowiednie możliwości produkcyjne, zmiany regulacyjne w gospodarce

Problemy finansowe, mały kapitał

Złe zarządzanie

Inne: personel, partnerzy, agenci, szczęście,...

D. Story wymienia 11 czynników determinujących prawdopodobieństwo zgonu firmy

wielkość,

wiek

typ własności

branża

wcześniejsze wyniki

uwarunkowania makroekonomiczne

czynnik ludzki i zarządzanie

lokalizacja

korzystanie z subsydiów państwowych

Wielkość- opuszczenie nie zawsze znaczy zgon, badania skłaniają do wniosku, że DP raczej uciekają z gałęzi a MPS częściej umierają

Wiek - wraz z wiekiem prawdopodobieństwo zgonu maleje

Typ własności - własność korporacyjna - charakterystyczna dla DP - tutaj częściej występuje: niewypłacalność, bankructwo,

Branża - nie ma specjalnego wpływu, więcej zgonów tam, gdzie są niskie bariery wejścia

Historia firmy ma znaczenie - firmy, które się rozwijały są mniej narażone na śmierć

Uwarunkowania makroekonomiczne - wysokość stóp procentowych, szokowe zmiany cen, kosztów-mniejszy wpływ niż na DP, podatki

Czynnik ludzki i zarządzanie - charakterystyka przedsiębiorcy, doświadczenie, wykształcenie, cechy indywidualne, wiek, więzy rodzinne,

Lokalizacja- wyższa stopa zgonów na terenach zurbanizowanych - co jest paradoksem, związanym z tym, że tam występuje zazwyczaj „przeludnienie” firm

Korzystanie z subsydiów państwowych - dostępność dotacji - zmniejsza zagrożenie śmiercią, ale pomoc państwa przy zakładaniu, powoduje powstanie dużej liczby firm i „przeludnienie”
i groźba upadłości

Podział, zmiana właściciela, formy prawnej, rodzaju działalności, nazwy, lokalizacji

Populacja przedsiębiorstw

Fuzje, łączenia, przejęcia

Narodziny

Śmierć

Ekonomia skali

---