MPS a rynek pracy
Współczesny wzrost gospodarczy nie opiera się na wzroście zatrudnienia
Jednak tworzenie nowych miejsc pracy pozostaje w centrum uwagi ekonomistów,...
Podstawowa cecha postępu technicznego - charakter pracooszczędny
Wydajność pracy stale rośnie
Wzrost liczby pracujących nie jest już potrzebny
Bezrobocie - priorytet gospodarek światowych
Wzrost gospodarczy - nie wymaga przyrostu zatrudnienia - a więc wzrost, któremu towarzyszy bezrobocie (lub wzrost generujący bezrobocie) trudno uznać za przejaw rozwoju (postępu)
Przez lata postęp techniczny wdrażany był przede wszystkim w dużych przedsiębiorstwach,
w masowej produkcji na wielka skalę
-wzrost skali produkcji powodował taki wzrost rynków zbytu, że ekspansja produkcji przewyższała pracooszczędny postęp techniczny
-ekonomia skali powodowała transfer miejsc pracy z przedsiębiorstw małych do dużych
Struktura zatrudnienia - w efekcie - zmieniała się na korzyść dużych firm (chociaż dane na ten temat są trudne do porównania)
Badania z lat 60. i 70. dowodzą, że istnieje ujemna korelacja między liczbą właścicieli przedsiębiorstw (liczbą firm) a wzrostem gospodarczym
(m. in. S. Kuznetz Wzrost gospodarczy narodów)
R. Lucas (laureat Nobla) - tę zależność wyjaśnia wzrostem płac pracowników najemnych (zwiększa on koszt alternatywny rozpoczęcia działalności na własny rachunek)
T. P. Schulz - zniechęcająco na samozatrudnienie działa asymetria informacyjna (małe podmioty mają trudniejszy dostęp do informacji)
Statystyki sprzed lat 70. - 80. nie umożliwiały porównań międzynarodowych
Dopiero od połowy lat 80. można było porównywać dane z różnych krajów
Analiza trendu w samozatrudnieniu w 23 krajach OECD w latach 1965-1987
Zmiany średniego udziału samozatrudnionych w zatrudnieniu ogółem w przemyśle przetwórczym - mają kształt litery „V” (choć w niektórych krajach inne trendy: odwrotne, stały spadek, itp.)
Z kolei badania w latach 1977 - 1990 wykazują na wyraźny spadek zatrudnienia w DP
Głoszono tezę, że przedsięborstwa, które nie przeszły restrukturyzacji (przesunięcie produkcji do mniejszych jednostek) były mniej konkurencyjne na rynku międzynarodowym.
Niewątpliwie- analizowanie zmian w zatrudnieniu w sektorze MSP zależy przede wszystkim od istnienia porównywalnych danych
Udział sektora MSP w zatrudnieniu w latach 1990-2002
Po odwróceniu się trendu związanego z liczbą pracujących w MSP (samozatrudnionych) w latach 80. nie zastanawiano się jak długo prawe ramię (litery V) będzie szło w górę
Istotne było, że przekroczony został punkt minimum ) choć w innym czasie w różnych krajach (między połową lat 70. i 80.)
Dane dla okresu po latach 80. - dostępne i porównywalne
Dane dla największych gospodarek (Niemcy, W. Brytania, Hiszpania, Kanada, USA) wykazują, na przyrost liczby przedsiębiorców wraz z samozatrudnionymi w latach 1970-1999
W ostatniej dekadzie XX w. (1990-2001) wskaźniki zatrudnienia maleją wraz ze wzrostem wielkości firmy
Zmiany zatrudnienia wg klas wielkości przedsiębiorstw w grupie krajów europejskich (E-19) w latach 1991-2001 (tys. osób)
Lata |
MPS |
DP |
1990 |
79226 |
41919 |
1991 |
79432 |
42045 |
1992 |
78094 |
40787 |
1993 |
76364 |
39446 |
1994 |
75731 |
39194 |
1995 |
76189 |
39404 |
1996 |
76317 |
39194 |
1997 |
76873 |
39488 |
1998 |
78274 |
40075 |
1999 |
79596 |
40452 |
2000 |
80793 |
40955 |
2001 |
81444 |
41123 |
dynamika
102,8 |
98,1 |
tys. osób
Struktura zatrudnienia wg klas wielkości przedsiębiorstw w 2000 r. w %
|
Mikro |
MSP |
DP |
Niemcy |
29 |
60 |
40 |
Grecja |
57 |
87 |
13 |
Wlochy |
48 |
80 |
20 |
Francja |
34 |
67 |
33 |
Wielka Brytania |
29 |
55 |
45 |
Kraje europejskie |
34 |
66 |
34 |
USA |
b.d. |
51 |
49 |
Japonia |
b.d. |
67 |
33 |
Tradycyjnie sektor MSP dominuje w krajach śródziemnomorskich, kraje z najniższym poziomem zatrudnienia w MSP - to: USA, Finlandia, Niemcy, Wielka Brytania
Branże, w których w ostatnich latach XX w. i na początku XXI (lata 1988-2003) rosło zatrudnienie (kraje E-19) w %
|
MSP |
DP |
Ogółem |
Przemysł wydobywczy, energetyka |
1,60 |
2,80 |
2,40 |
Przemysł przetwórczy |
-0,50 |
-0,80 |
-0,60 |
Budownictwo |
0,20 |
-0,60 |
0,10 |
Handel hurtowy |
0,70 |
0,30 |
0,60 |
Handel detaliczny |
0,00 |
-1,60 |
-0,50 |
Transport |
1,30 |
0,50 |
0,90 |
Usługi dla firm |
1,10 |
1,30 |
1,20 |
Usługi dla ludności |
-0,10 |
-0,90 |
-0,30 |
Razem |
0,20 |
-0,10 |
0,10 |
Poza przemysłem wydobywczym, energetyką oraz usługami dla firm we wszystkich pozostałych zatrudnienie szybciej rosło w sektorze MSP
WNIOSKI - punkt wyjścia do dalszej analizy
Sektor MSP w całym ostatnim ćwierćwieczu XX w. odegrał dominującą rolę w kreacji nowych miejsc pracy. Uzyskał (odzyskał) znaczący udział w zatrudnieniu w gospodarkach większości krajów świata.
Dynamika przyrostu miejsc pracy brutto jest nadal większa w mniejszych firmach niż w większych. Dotyczy to głównie porównań mikroprzedsiębiorstw i firm dużych. W przypadku przyrostu miejsc pracy netto różnice te nie wydają się już tak oczywiste.
Zdecydowana większość analiz wskazywała, że w latach 80. i 90. większość nowych miejsc pracy powstawała w sektorze MSP
D. Birch - zwróci uwagę, że w latach 1969-1976 w USA 2/3 nowych miejsc pracy zostało stworzonych w firmach zatrudniających poniżej 20 osób
Badania Bircha znalazły pozytywny oddźwięk, tym bardziej, że początek tal 70, to kryzys naftowy, który wywołał konieczność stosowania odpowiedniej, antykryzysowej polityki, dla której małe firmy tworzyły przestrzeń dla działań gospodarczych
Odwrócenie się od keynesizmu, decentralizacja gospodarki potrzebowały rozwiązań kryzysowych, które stwarzały m.in. nowe miejsca pracy tworzone przez MSP - argumenty za rola MPS w tworzeniu nowych miejsc pracy dostarczały argumentów dla reagonomiki i thatcheryzmu - republikanów amerykańskich i konserwatywnych brytyjczyków.
Badania, potwierdzające, że MPS stworzyły większość nowych miejsc pracy w latach 80. wywarły ogromny wpływ na politykę
Fakty statystyczne wywołały większy efekt polityczny
W sytuacji kryzysu lat początku 70. wyniki badań o zatrudnianiu przez MSP stworzyły pogląd - schemat rozumowania; jeżeli MPS tworzą dużo nowych miejsc pracy, a duże korporacje stosują pracooszczędne technologie, to polityka państwa powinna wspierać i promować MSP w celu zmniejszenia bezrobocia.
Zatrudnienie w MSP a walka z bezrobociem (ujęcie uproszczone - o czym należy pamiętać)
MSP
|
|
WZROST ZATRUDNIENIA
|
|
WSPARCIE ZE STRONY PAŃSTWA |
|
SPADEK BEZROBOCIA |
DP
|
|
SPADEK ZATRUDNIENIA |
|
BRAK WSPARCIA ZE STRONY PAŃSTWA |
|
WZROST BEZROBOCIA |
Wsparcie państwa - konieczne - jedna z przyczyn; koszty dostępu do zewnętrznych funduszy prywatnych w MPS jest większy niż w DP, dlatego wsparcie finansowe przez państwo wywoła w MPS pozytywną reakcję w postaci tworzenia miejsc pracy
Wyniki prac D. R. Holden i J. K. Swales (ang.) na sformułowanie stwierdzenia: (inni nazywają to efektem bazy)
„...proporcjonalny przyrost efektu w postaci wzrostu produkcji jest tym większy, im mniejszy był produkt wyjściowy”
Podobnie o warunkach polskich - P. Glikman „...z każdego tysiąca złotych środków trwałych zaangażowanych w sektorze MSP uzyskuje się czterokrotnie większą produkcję niż w przedsiębiorstwach dużych i wielkich.
Wniosek za MPS: należy kierować środki do tych firm, które mają największe szanse na wzrost.
Argument przeciw; większe prawdopodobieństwo upadku MPS (większe ryzyka zaprzepaszczenia środków pomocowych)
A więc:
Pomoc państwa powinna być taka, aby zmniejszyć prawdopodobieństwo upadku małej firmy na początku jej funkcjonowania (wtedy, gdy bariery finansowe są największe)
Kolejny wniosek za: niższy koszt tworzenia miejsca pracy w sektorze MSP - MSP dominują w działalnościach bardziej pracochłonnych
(ta sama ilość środków stworzy więcej miejsc pracy w MSP niż w DP)
ISTOTNE KWESTIE DO ROZWAŻENIA W ASPEKCIE WSPIERANIA ROZWOJU MSP
Nowe miejsca pracy - co to znaczy?
Pomiar przyrostu miejsc pracy netto i brutto
Pojęcie „nowe miejsca pracy” - pozornie oczywiste.
Nowe - czyli takie, którego nie było, zmniejszające bezrobocie;
Czy każde nowe miejsce zwiększa bezrobocie ?
Nowe to takie - które jest miejscem dodatkowym, którego wcześniej nie było z punktu widzenia makro - i w skali makro zmniejsza bezrobocie
Kwestia dopasowania popytu na prace do możliwości zasobów pracy
- jeżeli popyt jest dopasowany do bezrobotnych, to nowe miejsce pracy zmniejsza bezrobocie
- jeżeli popyt nie jest dopasowany, to utworzone nowe miejsce nie zmniejszy bezrobocia (na nowe miejsce pracy trafia osoba z innej firmy) - efekt przesunięcia
Poziom mikro i poziom mezo - nie są wystarczającą płaszczyzną do określenia czy stworzenie nowego miejsca pracy (w przedsiębiorstwie, w sektorze MPS) zmniejszy bezrobocie - to można określić w odniesieniu do skali makro
Przyrost netto - różnica między sumą nowo utworzonych a suma utraconych miejsc pracy
Przyrost brutto - suma nowo utworzonych miejsc pracy
Przyrost brutto - świadczy o żywotności danej grupy firm
Granice wzrostu zatrudnienia w sektorze MSP
Granice takie istnieją - wyznaczają je DP
W rozwiniętych gospodarkach - struktura populacji firm (udział zatrudnionych w MSP i DP) jest stała, a zmiany nie będą znaczące
Wzrost zatrudnienia może być związany z powstawaniem nowych firm w sektorze MPS lub może odbywać się w ramach istniejących firm (bez powstawania nowych)
Liczne badania nad wzrostem firm pozwoliły sformułować wnioski:
wzrost nie jest jedynym, ani nie najważniejszym celem działalności MPS
sukcesu firmy nie można utożsamiać z jej wzrostem
wzrostu firmy nie można utożsamiać ze wzrostem zatrudnienia
Większość przedsiębiorstw powstaje jako małe, funkcjonuje jako małe i umiera jako małe
Menedżerowie - bardzo często nie chcą zwiększyć rozmiarów firmy (obawa przed utratą kontroli nad firmą, małe ambicje, celem-przetrwanie, utrzymanie rodziny a nie rozwój, small business - sposób na życie, samorealizacja,...)
Firmy, w których wzrost zatrudnienia jest najbardziej prawdopodobny
nowo utworzone
młode wiekiem (dynamika wzrostu firm z wiekiem spadnie)
innowacyjne i działające w sektorach zaawansowanych technologii (high-tech)
zinternacjonalizowane (wychodzące poza rynki lokalne i krajowe)
działające w sieciach (współpracujące ze sobą)
[WYSOKA TECHNIKA [high technology, high-tech]
to dziedziny wytwarzania i wyroby odznaczające się wysoką naukochłonnością, tzw. wysokim poziomem aktywności B+R (R&D intensity). Dziedziny wysokiej techniki charakteryzują się przede wszystkim:
wysokim poziomem innowacyjności,
krótkim cyklem życiowym wyrobów i procesów i szybką dyfuzją innowacji technologicznych,
wzrastającym zapotrzebowaniem na wysoko kwalifikowany personel, szczególnie w zakresie nauk technicznych i przyrodniczych,
dużymi nakładami kapitałowymi, wysokim ryzykiem inwestycyjnym i szybkim „starzeniem się” inwestycji,
ścisłą współpracą naukowo-techniczną, w obrębie poszczególnych krajów i na arenie międzynarodowej, pomiędzy przedsiębiorstwami i instytucjami badawczymi (instytutami naukowymi, wyższymi uczelniami itp.),
wzmagającą się konkurencją w handlu międzynarodowym]
Obserwowana prawidłowość, że większość firm nie zwiększa zatrudnienia - oznacza konieczność selektywnej polityki wspierania zatrudnienia w MSP
Trudność takiej polityki polega na konieczności trafienia do konkretnych firm
Ponadto - polityka pro zatrudnieniowa to m. in. promowanie zakładania swoich firm przez bezrobotnych (ryzyko większej umieralności tych firm, z uwagi na brak przygotowania do prowadzenia biznesu)
MSP - sposób na bezrobocie?
Ponieważ głównym kreatorem nowych miejsc pracy są firmy nowe (w tym samozatrudnieni) oraz firmy młode - polityka pro zatrudnieniowa powinna być ukierunkowana na wspieranie:
powstawania nowych firm
samozatrudnienia
rozwoju firm szybko rosnących (młodych, innowacyjnych, w sektorach zaawansowanych technologii, próbujących wyjść poza rynki lokalne
(nie wiadomo czy takie działania nie spowodują wzrostu śmiertelności starych firm)
Badania relacji między stopą bezrobocia a stopą narodzin nowych firm wykazują, że nie tylko charakter i poziom bezrobocia determinują proces zakładania nowych przedsiębiorstw, ale i tworzenie nowych firm wpływa na poziom bezrobocia
Relacja pomiędzy poziomem bezrobocia a zakładaniem nowych przedsiębiorstw
|
Czynniki
(pull) |
|
|
|
|
Bezrobocie
|
|
Zakładanie nowych firm |
|
|
|
|
Czynniki wymuszające (push) |
|
Trzy poziomy analizy relacji bezrobocie-proces zakładania nowych firm:
Indywidualnego (jednostkowego - personal level) - mikroekonomicznego
regionalnego - mezoekonomicznego
krajowego - makroekonomicznego
1. Poziom indywidualny
bezrobotny podejmuje decyzje o założeniu firmy, gdy ocenia, że szanse na zdobycie nowej pracy są mniejsze niż zdobywanie dochodów poprzez
działalność na własny rachunek
najsilniejszy argument - brak alternatywy
czynniki zachęcające - mniejsze znaczenie
mało prawdopodobne, że bezrobotni uznają założenie firmy jako sposób realizacji swoich aspiracji
prawdopodobieństwo odniesienia sukcesu w tej grupie bezrobotnych zależy głównie od warunków otoczenia (koniunktura, infrastruktura biznesu, dostęp do źródeł finansowania)
wobec licznych problemów firmy założone przez bezrobotnych dążą głównie do przeżycia przetrwania
osobna grupa - pracownicy zwolnieni przez zakład pracy i wykonujący dalej swoje obowiązki pod warunkiem założenia własnej firmy - tam brak jest szans na rozwój firmy
bezrobotni - bardzo często nie maja (albo maja za niskie) kwalifikacje odpowiednie dla prowadzenia firmy - bardzo ważne i potrzebne tu są szkolenia, kursy,...
przeszkody założenia działalności - bariery psychologiczne, które rosną wraz z czasem pozostawania bezrobotnym
bariery finansowe, organizacyjne
Poziom regionalny- mezoekonomiczny
najczęściej na szczeblu regionalnym sprawdza się hipoteza pull, tzn. istnieje pozytywna korelacja pomiędzy tworzeniem nowych firm w regionach, a niskim bezrobociem
badania wykazały, że nowe przedsiębiorstwa najczęściej powstają częściej w dużych aglomeracjach, regionach z niższą stopą bezrobocia,
istotne były tu rynki zbytu, kwalifikacje, otoczenie biznesu,...
hipoteza push (w regionach z dużym bezrobociem powstaje więcej firm)ma jedyny argument za - korzyść z tanich zasobów: siła robocza, maszyny z likwidowanych fabryk,...
Szczebel makroekonomiczny - zależność między bezrobociem a zakładaniem firm - nie jest oczywista
relacje między poziomem bezrobocia a tworzeniem nowych firm są skomplikowane i niedostatecznie przebadane (udowodnione)
istnieje więc wiele koncepcji dotyczących tych zależności np: koncepcja mówiąca, ze w przypadku wahań koniunkturalnych zatrudnienie waha się w DP, w małych zatrudnienie rośnie bez względu na fazę cyklu
należy bardzo uważnie oceniać zależności między bezrobociem a zakładaniem nowych firm z uwagi na łagodny przebieg cykli (poza ostatnim kryzysem)
Jakość miejsc pracy w sektorze MSP
Kryteria oceny jakości miejsc pracy:
wysokość płac
poziom i zakres bonusów, dodatków
długość czasu pracy
techniczne uzbrojenie pracy
warunki bhp
ochrona praw pracowniczych
dostęp do szkoleń
stabilizacja zatrudnienia
satysfakcja z pracy
Analiza tych kryteriów wskazuje na przewagę DP
W skali makro rosnący udział MSP w zatrudnieniu ogólnym oddziałuje na hamowanie wzrostu wynagrodzeń oraz na wzrost rozpiętości wynagrodzeń
Wysokość płac
przyczyny niższych wynagrodzeń w MSP - niższa wydajność pracy, niższe przeciętne kwalifikacje (usytuowanie sektora MSP w gałęziach tradycyjnych), niższy stopień uzwiązkowienia,
Średnioroczne tempo wzrostu płac realnych w grupie krajów E-19 w latach 1988-2003 (%)
Klasa wielkości przedsiębiorstw |
Średnioroczne tempo wzrostu płac |
Mikro |
1,0 |
Małe |
1,1 |
Średnie |
1,4 |
MSP |
1,2 |
DP |
1,6 |
Ogółem przedsiębiorstwa |
1,4 |
Poziom i zakres bonusów, dodatków
Długość czasu pracy
badania wskazują, że przeciętna liczba przepracowanych godzin maleje wraz ze wzrostem firmy
Techniczne uzbrojenie pracy
(wartość majątku trwałego na 1 zatrudnionego) w MSP gorsze uzbrojenie niż w DP, w konsekwencji niższa wydajność pracy, gorsze warunki pracy
Warunki bhp
Mniejsze możliwości finansowe MSP
Ochrona praw pracowniczych
Mniejsza formalizacja stosunków, słabszy stopień zorganizowania pracowników, bardziej płynny (wymienny) podział obowiązków
Dostęp do szkoleń
Brak środków, nie zauważa się konieczności szkoleń, trudno zastąpić szkolącego się pracownika
Stabilizacja zatrudnienia
Elastyczność zatrudniania, sezonowość, czas pracy (niepełny), osłabienie lojalności pracowników w związku z poczuciem niepewności
Satysfakcja z pracy
Warunki do satysfakcji - mniejsze zespoły, większe więzy, poczucie wspólnych celów, mniejsza biurokracja
Spadek zatrudnienia w DP
Zamykanie części zakładów wchodzących w skład dużej firmy, całkowita likwidacja produkcji lub jej przeniesienie do innych zakładów,
Utworzenie firm odpryskowych (spin-offs) w celu opracowania innowacji produktowych lub technologicznych
Wprowadzenie pracooszczędnych technologii
Zmiany organizacyjne, polegające na podziale firmy na oddziały lub zakłady
Outsourcing, polegający na rezygnacji z działalności ubocznej, nie mieszczącej się w głównym profilu aktywności firmy
Zmniejszanie zatrudnienia w administracji, zarządzie
Zmiana charakteru zatrudnienia pracowników
Każda z tych przyczyn ma inną naturę i ocena końcowego efektu musi być odmienna
Istotna analiza zjawiska: zakładania działalności przez pracowników DP i wykonywanie przez nich tej samej pracy na rzecz tych samych DP - jedyna zmiana: zmiana formalnoprawnego charakteru
WAHANIA KONIUNKTURY A SEKTOR MSP
Ogólna prawidłowość, mówiąca, że w fazie kryzysu spada zatrudnienie nie znalazła potwierdzenia w przypadku kryzysów, jakie dotknęły sektor MPS gospodarek wielu krajów
w latach 70. i 80.
Cykl koniunkturalny nie ma dominującego wpływu na zatrudnienie w małych firmach oraz na udział sektora MSP w zatrudnieniu ogółem
Rośnie jednak w tym czasie „obrót” miejsc pracy, czyli dużo firm powstaje i dużo firm upada
W czasie recesji - firmy mogą przyjmować różne postawy:
przedsiębiorczą proaktywną odpowiedź
poprawę efektywności
brak reakcji
W fazie kryzysu DP ograniczają produkcję dóbr inwestycyjnych i konsumpcyjnych trwałego użytkowania (produkowanych przede wszystkim przez DP), co za tym idzie ograniczają zatrudnienie, natomiast w sektorze MPS następuje wtedy wzrost zatrudnienia
Ponadto w fazie kryzysu firmy w sektorze MPS utrzymują więcej zatrudnionych ponad poziom efektywny (racjonalny) wyższy niż DP (silniejsze niż w DP więzy nieformalne między szefami a pracownikami, zatrudnianie członków rodziny
Wpływ zmian koniunktury gospodarczej na decyzje firm związane z zatrudnieniem (w %)
Typ reakcji |
Firmy mikro |
Małe |
Średnie |
Redukcja zatrudnienia |
17 |
28 |
38 |
Utrzymanie poziomu zatrudnienia |
71 |
57 |
49 |
Zwiększenie zatrudnienia |
10 |
15 |
12 |
Brak odpowiedzi |
2 |
1 |
2 |
TERCJARYZACJA GOSPODARKI
Rosnąca rola usług i malejąca rola przemysłu są uważane za jedna z podstawowych z przyczyn wzrostu znaczenia MSP
W usługach punkt minimalnej skali efektywności w usługach znajduje się znacznie niżej niż w przemyśle
Jedna z opinii - przyrost MSP wynika ze wzrostu zatrudnienia w działających na mniejszą skale w usługach kosztem zatrudnienia w przemyśle, działającego na większą skalę
Inna opinia - zmiana struktury zatrudnienia wynika z przejścia od dychotomicznej struktury gospodarki w kierunku bardziej skomplikowanego systemu
W sektorze usług - firma może funkcjonować przy małej skali działalności, ponieważ koszty stałe w usługach odgrywają mniejsza rolę niż koszty zmienne, w efekcie mała firma usługowa nie musi rosnąć, żeby przetrwać.
Wzrost liczby MSP i ich makroekonomicznego znaczenia w wyniku powstawania społeczeństw postindustrialnych - niekwestionowany fakt.
Jest to efekt działania wielu czynników, głównie zmian w strukturze popytu, wynikających ze wzrostu zamożności społeczeństw
SZARA STREFA
Zakres szarej strefy w sektorze MSP jest większy niż w DP
Przede wszystkim w mikroprzedsiębiorstwach ma miejsce niedoszacowanie liczby pracujących
Przyczyny determinujące skalę nierejestrowanego zatrudnienia:
Wysokie koszty legalnej działalności firm
Wysokie koszty pracy
Nieelastyczne przepisy prawa pracy
Sytuacja na rynku pracy
Tradycje
Gwałtowne przemiany struktur gospodarczych
Wysokie koszty legalnej działalności firm, biurokracja
Koszty założenia i prowadzenia działalności - uważane za zbyt wysokie, w niektórych krajach (A. Łacińska) uważa się, że w pełni legalnie prowadzona działalność jest przywilejem tylko tych firm, które mają powiązania z administracją państwową.
Wysokie koszty pracy, ograniczenia
Podatki, ubezpieczenia, płaca minimalna, wymagania bhp, inne koszty pozapłacowe
Nieelastyczne przepisy prawa pracy
Nieelastyczne przepisy, wymogi, konieczność wypełniania wielu dokumentów, zniechęcają do podpisywania umów, gdy nie ma umowy łatwo pozbyć się pracownika
Sytuacja na rynku pracy
Przy wysokim bezrobociu ludzie łatwiej decydują się na pracę nielegalną
Do pracy na czarno - łatwo pozyskać imigrantów
Tradycje
W krajach i społecznościach, gdzie duże znaczenie odgrywają więzy nieformalne- rodzinne, etniczne (Wlochy, Grecja, kraje arabskie) praca nierejestrowana jest czymś normalnym, nie jest niczym nagannym
Gwałtowne przemiany struktur gospodarczych
Zmiany gospodarcze, transformacja - warunki sprzyjające (zmiana przepisów, brak uregulowań,...)
Wg szacunku Krajowej Izby Gospodarczej - w Polsce szara strefa zrealizowała:
40% usług budowlanych, 75% złomowania aut, 50% handlu materiałami budowlanymi, 30% handlu mięsem, 90% korepetycji,
Handel przygraniczny-wahadłowy
Liczba przedsiębiorstw i pracujący w przedsiębiorstwach według klas wielkości w sektorze niefinansowym, UE-27, 2007
Zmienna |
Mikro |
Małe |
Średnie |
MPS |
DP |
Razem |
Liczba przedsiębiorstw |
18788000 |
1402000 |
220000 |
20409000 |
43000 |
20452000 |
W procentach |
92 |
7 |
1 |
100 |
0 |
100 |
Przeciętna liczba pracujących |
2 |
19 |
100 |
4 |
1003 |
6 |
Przedsiębiorstwa i zatrudnienie według sekcji NACE PKD, UE-27. 2007
Sekcja |
Liczba przedsiębiorstw |
Przeciętna liczba pracujących |
||
|
MPS |
DP |
Razem |
|
Górnictwo |
22000 |
300 |
22300 |
37 |
Przemysł |
2357000 |
19000 |
2376000 |
15 |
Zaopatrzenie w energie, gaz i wodę |
29000 |
1100 |
30100 |
56 |
Budownictwo |
2914000 |
2500 |
2916500 |
5 |
Handel i naprawy |
6491000 |
6600 |
6497600 |
5 |
Hotele i restauracje |
1729000 |
1300 |
1730300 |
5 |
Transport, gospodarka magazynowa i łączność |
1243000 |
3500 |
1246500 |
10 |
Obsługa nieruchomości |
5625000 |
8500 |
5633500 |
5 |
|
20409000 |
43000 |
20452000 |
6 |
Biorąc pod uwagę stare (UE-15) i nowe (UE-12) kraje UE, w nowych krajach członkowskich jest nieco większe rozdrobnienie, jeżeli chodzi o zatrudnienie. Przeciętne zatrudnienie w firmie wynosi w UE-15 7 pracujących, w UE-12 6 pracujących
Przedsiębiorstwa i pracujący w krajach UE, 2007
Zmienna |
UE-15 |
UE-12 |
||||
|
MPS |
DP |
Razem |
MPS |
DP |
Razem |
Liczba firm |
16249000 |
33000 |
16282000 |
4160000 |
10000 |
4170000 |
Przeciętne zatrudnienie |
4 |
1062 |
7 |
4 |
803 |
6 |
Liczba przedsiębiorstw w USA, Japonii oraz UE
|
Mikro |
Małe |
Średnie |
MPS |
DP |
Razem |
Liczba firm |
||||||
USA |
14049000 |
468000 |
191000 |
14709000 |
36000 |
14745000 |
Japonia |
b.d. |
b.d. |
b.d |
4690000 |
13000 |
4703000 |
UE |
18788000 |
1402000 |
220000 |
20409000 |
43000 |
20452000 |
Udział w % |
||||||
USA |
95 |
3 |
1 |
100 |
0 |
100 |
Japonia |
b.d. |
b.d. |
b.d |
100 |
0 |
100 |
UE |
92 |
7 |
1 |
100 |
0 |
100 |
Pracujący w niefinansowym sektorze prywatnym w UE w 2007 r. oraz w USA w 2005 r.
|
Mikro |
Małe |
Średnie |
MPS |
DP |
Razem |
Liczba pracujących |
||||||
UE-27 |
38890000 |
27062000 |
21957000 |
87909000 |
42895000 |
130805000 |
USA |
18960000 |
9406000 |
11494000 |
39859000 |
32186000 |
72045000 |
|
|
|
|
|
|
|
Udział (%) |
30 |
21 |
17 |
37 |
33 |
100 |
W latach 2002 - 2007 liczba miejsc pracy w UE w sektorze przedsiębiorstw wzrosła o 8,7 mln. W sektorze MSP wzrost o 7,3 mln, w DP o 1,4 mln, przy wzroście bezrobocia o 84%
Udział w całkowitym zatrudnieniu 67%
Pracujący w przedsiębiorstwach niefinansowych według sekcji w 2007 r. w UE-27
Sekcja |
Mikro |
Małe |
Średnie |
MPS |
DP |
Razem |
Górnictwo |
45000 |
101000 |
100000 |
245000 |
564000 |
809000 |
Przemysł |
4969000 |
7281000 |
8809000 |
21059000 |
14447000 |
35505000 |
Zaopatrzenie w energię, gaz i wodę |
38000 |
83000 |
231000 |
352000 |
1319000 |
1671000 |
Budownictwo |
5734000 |
4335000 |
2206000 |
12275000 |
1690000 |
13965000 |
Handel i naprawy |
12855000 |
6669000 |
3925000 |
23448000 |
8542000 |
31990000 |
Hotele i restauracje |
4197000 |
2477000 |
994000 |
7669000 |
1655000 |
9324000 |
Transport, gospodarka magazynowa i łączność |
2291000 |
1794000 |
1565000 |
5650000 |
6459000 |
12110000 |
Obsługa nieruchomości |
8761000 |
4323000 |
4127000 |
17210000 |
8220000 |
25430000 |
Ogółem |
38890000 |
27063000 |
21957000 |
87908000 |
42896000 |
130804000 |
81% zatrudnienia sektora prywatnego dotyczy starych państw członkowskich UE, natomiast 19% to pracujący z nowych krajów członkowskich, jednocześnie 2/3 pracujących to zatrudnieni w MSP
PODSUMOWANIE
Nie ulega wątpliwości, że wkład sektora MSP w tworzenie nowych miejsc pracy w ostatnich dekadach był znaczący i większy niż przedtem
Trudno spodziewać się jednak dalszego wzrostu sektora MSP w latach kolejnych, po znacznym wzroście zatrudnienia w latach 1975-1995, po czym widoczna jest stabilizacja struktury zatrudnienia
Małe i średnie przedsiębiorstwa to kreatory miejsc pracy netto, miejsc pracy brutto, obecnie stają się nośnikiem schumpeterowskiej „kreatywnej dyskusji”, nośnikiem rynkowej selekcji, dzięki której szybciej niż DP dostosowują się do szybko zmieniającego się otoczenia
Zainteresowanie polityki prozatrudnieniowej powinno być skierowane przede wszystkim na firmy sektora MSP: szybko rosnące, młode, innowacyjne, wychodzące poza rynki lokalne, współpracujące w sieci
Traktowanie samozatrudnienia jako przejawu przedsiębiorczości, lekarstwa na bezrobocie jest tylko częściowo zasadne; ten typ pracy (poza wyjątkami dotyczącymi np. usług profesjonalnych) nie stwarza perspektyw rozwojowych
Rosnący udział MPS w zatrudnieniu oddziałuje na obniżenie przeciętnego poziomu płac, wydajności pracy, dostępnością szkoleń, kwalifikacjami
Miejsca pracy w MSP - mniej stabilne niż w DP, przy większej elastyczności zatrudnienia
liczba pracujących
2
19
100
1003