Przedmiot finanse przedsiębiorstwa rozpatrywany być może w różny sposób. Przede wszystkim w encyklopedycznym ujęciu nauki o finansach traktuje się finanse przedsiębiorstw jako element ogółu zjawisk ekonomicznych związanych z gromadzeniem i podziałem zasobów pieniężnych bądź jako element pieniężnego mechanizmu wymiany i podziału wartości rzeczowych i usług.

Finanse występują w sferze wymiany i podziału. Ich szczególną cechą różniącą je od innych form jest pieniężny charakter. Do podziału dóbr i usług dochodzi w drodze przeplatających się ze sobą przepływów różnych kategorii strumieni pieniężnych.

Strumienie pieniężne można sklasyfikować wg:

- kryterium przedmiotowego

- kryterium podmiotowego

Kryterium przedmiotowe pozwala wyodrębnić rodzaje zjawisk pieniężnych niezależnie od tego, jakie podmioty biorą w nich udział dokonując wydatków czy też realizując przychody pieniężne:

Przychody i wydatki (strumienie) pieniężne ekwiwalentne albo rynkowe.

Cechą charakterystyczną jest powiązanie wydatku jednego podmiotu gospodarczego ze wzajemnym świadczeniem ze strony innego podmiotu gospodarczego, który realizuje przychód pieniężny.

Przychody i wydatki rynkowe to:

- ruchy pieniądza związane z zakupem towarów i usług

- wynagrodzenie za pracę

Dla przychodów i wydatków ekwiwalentnych w warunkach gospodarki rynkowej charakterystyczne jest to, że są one regulowane przez mechanizm rynkowy, który wyznacza ceny i stawki wynagrodzeń w zasadzie zgodnie z relacjami popytu i podaży. Chociaż działanie mechanizmu rynkowego może podlegać różnorodnym zewnętrznym wpływom na skutek np.: opodatkowania sprzedaży towarów, prawnej interwencji państwa na rynku pracy (ustaleniem płacy) podejmowanie działań regulacyjnych przez związki zawodowe.

Przychody i wydatki pieniężne redystrybucyjne zwane także transferami.

Cechą charakterystyczną przychodów i wydatków redystrybucyjnych jest brak wzajemnego świadczenia ze strony podmiotu gospodarczego otrzymującego środki pieniężne od innego podmiotu.

Do redystrybucyjnych strumieni pieniężnych zalicza się:

- podatki i opłaty przekazywane przez różne jednostki na rzecz budżetu

- emerytury renty zasiłki przekazywane z budżetu na rzecz uprawnionych do ich otrzymania

- różnego rodzaju subwencje, dotacje i darowizny

Ich cechą charakterystyczną jest to, że nie są regulowane przez mechanizm rynkowy, lecz przede wszystkim przez normy prawne na podstawie bardzo różnych kryteriów

Przychody i wydatki pieniężne kredytowe (związane z operacjami kredytowymi banku.

Przychodami kredytowymi nazywamy przychody pieniężne, jakie osiągają nie bankowe jednostki gospodarujące zadłużające się w bankach a więc wykorzystujące pożyczki bankowe.

Wydatkami kredytowymi są wydatki tych jednostek związane ze spłatą poprzednio wykorzystywanych kredytów bankowych

Dla banków udzielenie kredytu nie jest wydatkiem pieniężnym a spłata kredytu przez pożyczkobiorcę nie jest przychodem pieniężnym.

W przypadku przychodów i wydatków kredytowych mamy do czynienia z kreacją nowych i likwidacją istniejących zasobów pieniężnych.

Wyróżniamy jeszcze oszczędności.

Różnią się od poprzednich trzech strumieni pieniężnych tym, że są zatrzymanym w ruchu strumieniem pieniężnym a więc w rzeczywistości zasobem.

Podmiotowo klasyfikacja zjawisk finansowych opiera się na kryterium rodzajowego różnicowania jednostek gospodarczych, które dokonują operacji pieniężnych oraz dokonują gromadzenia pieniądza.

Wyróżniamy 5 grup zjawisk finansowych: finanse przedsiębiorstw, ludności, publiczne, baków i innych instytucji kredytowych, ubezpieczeń.

Dla finansów przedsiębiorstw najbardziej charakterystyczne jest:

gromadzenie przychodów

ekwiwalentnych (rynkowych) z tytułu sprzedaży towarów, wyrobów i usług

kredytowych z tytułu pożyczek bankowych

transferowych między innymi z rynku kapitałowego z budżetu

dokonywanie wydatków

ekwiwalentnych (rynkowych) z tytułu zakupu materialnych czynników produkcji i wynagrodzeń za pracę

transferowych występujących w postaci podatków, opłat oprocentowanie kredytów bankowych i obligacji, wypłaty dywidend składek na ubezpieczenia społeczne i rzeczowe

kredytowych z tytułu spłaty pożyczek bankowych

Nauka o finansach przedsiębiorstwa - wykrywa prawidłowości a także opisuje i analizuje funkcjonowanie całości mechanizmu finansowego przedsiębiorstwa.

Prowadzona w ramach tej nauki badanie obejmują wszystkie zjawiska finansowe i procesy finansowe zachodzących w przedsiębiorstwie ze szczególnym uwzględnieniem jego otoczenia czasu i ryzyka.

Cechami finansów przedsiębiorstwa są:

wiedza stosowana, pragmatyczna (różna od teoretycznych podstaw)

mikroekonomiczny punkt widzenia właścicielka a niekiedy zarządzającego (menedżera)

ograniczenie zakresu badań do wyodrębnionej jednostki tzn. wydzielenie tej gospodarki do gospodarstwa domowego. (Stąd 3.03.02Np. przedmiotem rozważań nie będzie gospodarstwo rolne, bo jest brak rozgraniczenia między warsztatem pracy a gospodarstwem domowym)

identyfikacja zjawisk finansowych o przedsiębiorstwie i jego otoczeniu

badanie wpływu regulacji prawnych na postawy zachowawcze przedsiębiorcy, menedżerów jak te relacje rzutują na decyzje

treść metody i sposoby oceny gospodarki finansowej przedsiębiorstwa na te sposoby patrzymy z innego punktu widzenia, będziemy ocenić efekt pracy poszczególnego przedsiębiorstwa

Gospodarka finansowa przedsiębiorstwa

Czynności polegające na racjonalnym uruchamianiu strumieni pieniężnych oraz ich osiadaniu, czyli tworzeniu oszczędności z uwzględnieniem opłacalności związanej z „nie uruchomieniem” pewnego większego lub mniejszego zasobu pieniędzy.

Jest to mechanizm ciągłego odpowiednio zorganizowanego procesu gromadzenia przychodów i dochodów oraz realizacji wydatków.

W wyniku przeplatających się strumieni mamy do czynienia z różnymi formami rozliczeń.

Stosujemy dwa kryteria przedmiotowe, (czego dotyczy rozliczenie) i podmiotowe, (kto dokonuje rozliczeń) do podziału rozliczeń.

Kryterium przedmiotowe

Pozyskiwanie kapitału własnego i obcego realizowana na podstawie prowadzonego rachunku opłacalności i dostępności źródeł finansowania. Przedsiębiorstwo podejmujące decyzję, aby pozyskać kapitał wchodzi w rozliczenia, analizuje się opłacalność, co jest lepsze fundusze obce czy własne akcje.

Wydatki przeznaczone na inwestycje o charakterze rzeczowym (zakup i modernizacja środków trwałych) i finansowych (operacje krótko i długoterminowe)

Zakup surowców, materiałów, opakowań, szeroko rozumianych zapasów

Wypłaty wynagrodzeń pracowników - za pracę bezpośrednio, ZUS, podatek, fundusze socjalne ubezpieczenia

Świadczenia podatkowe i quasi podatkowe, dochodowy od osób prywatnych, akcyza, od nieruchomości, od środków transportowych, cło

Kryterium podmiotowe (dotyczy przedsiębiorstwa jako podmiotu)

Procesy rozliczeń z pracownikami

Procesy rozliczeń z instytucjami ubezpieczeniowymi, bankami, budżetem, dostawcami, odbiorcami, giełdą papierów wartościowych

I Faza przygotowawcza, czyli jest to faza pewnych czynności poprzedzających ruch pieniądza. Chodzi tu o przygotowanie operacji pieniężnych obsługujących pożądane przez przedsiębiorcę procesy, ich prognozowane, planowane oraz podejmowanie decyzji z uwzględnieniem czasu i ryzyka.

II Faza realizacji, czyli są to czynności związane z rzeczywistością realizacją operacji pieniężnych.

III Faza ewidencji analizy i wnioskowania, czyli zapis operacji finansowych, mających miejsce w przeszłości i ich analiza oraz wnioskowanie, które służy ukształtowaniu tych zjawisk w przyszłości, a więc podejmowaniu decyzji w sferze rzeczowego i finansowego zarządzania przedsiębiorstwem.

Ogólnym celem gospodarki finansowej jest osiągnięcie zamierzeń czy też zadań stawianych przed przedsiębiorstwem przez jego właścicieli.

Za istotny cel przedsiębiorstwa uznać trzeba uzyskiwanie przezeń nadwyżki ekonomicznej, wyrażanej w pieniądzu, jaki pewnej nadwyżki finansowej w stosunku do wyłożonego kapitału.

Cele przedsiębiorstwa są różne:

Małe prywatne przedsiębiorstwo jednoosobowe - jego celem jest otrzymanie nadwyżki służącej pokryciu potrzeb konsumpcyjnych właściciela i ewentualne pokrycie potrzeb rozwojowych.

Spółki akcyjne - celem może wydawać się osiągnięcie takiej nadwyżki, która zagwarantuje zapłacenie satysfakcjonujących dywidend akcjonariuszom spółki. Akcjonariusze mogą zrezygnować z dywidend i mogą przeznaczyć na rozwój przedsiębiorstwa, co może dać w przyszłości większą kwotę dywidend.

Przedsiębiorstwa państwowe - celem tych przedsiębiorstw teoretycznie jest uzyskanie nadwyżki, zapewniającej wysokie nie podatkowe dochody budżetowi, czy też skarbu państwa.

Cel ten w praktyce jest tylko pozorny, ponieważ:

Typ przedsiębiorstwa państwowego - menedżerskiego, gdzie celem jest zysk, (jeśli od niego zależą wynagrodzenia menedżerów)

Typ przedsiębiorstwa państwowego - samorządowego gdzie celem jest dochód czysty (w uproszczeniu: zysk + wynagrodzenie pracownicze)

Cel ogólny przedsiębiorstwa to dążenie do uzyskiwania wzrostu efektywności, rozumianej jako stosunek pożądanej kategorii nadwyżki (zysk, dochód czysty, itp.) do zaangażowanego kapitału.

Celem działalności przedsiębiorstwa jest uzyskiwanie efektywności sprzyjającej interesowi zarobkowemu właścicieli, wzrostowi wartości przedsiębiorstwa i tym celem podporządkowana być powinna jego gospodarka w tym także gospodarka finansowa.

„Wartość przedsiębiorstwa” to nie tylko księgowa wycena jego majątku, lecz również takie elementy jak jego pozycja na rynku, możliwości pozyskiwania itp. Słowem jego wartość rynkowa. Czynniki te, jak wiadomo maja np.: istotne znaczenie w przypadku notowanym na giełdzie spółek akcyjnych.

Gospodarka finansowa powinna, zatem sprzyjać wzrostowi nadwyżki finansowej, ale także i realizacji inwestycji rzeczowych, które nie zawsze idą w porze z powiększeniem bieżącego wyniku finansowego, przyczynia się do inwestycji finansowych, które w perspektywie posłużą zwiększeniu efektywności. Cele te mogą być realizowane przez gospodarkę finansową na drodze bardzo zróżnicowanych operacji, które wymagają szczegółowej analizy, prowadzonej z punkt widzenia przedsiębiorstwa, jego długoterminowej strategii i bieżącej taktyki finansowej. Te z kolei w ramach realizowanej gospodarki finansowej przedsiębiorstwa.

Sprawne działanie gospodarki finansowej, dysponowanie środkami na sfinansowanie procesów realnych stwarza podstawę do uzyskiwania wysokiej efektywności i rozwoju firmy.

Kryteria oceny gospodarki finansowej

Gospodarka finansowa powinna być prowadzona racjonalnie. Ową racjonalność można rozpatrywać na dwóch płaszczyznach:

„zewnętrznej”

„wewnętrznej”

Płaszczyzna „zewnętrzna” to całość gospodarki przedsiębiorstwa w tym także finansowej. Płaszczyzna „wewnętrzna” to gospodarka finansowa rozpatrywana w sposób izolowany.

Racjonalność czynności ujmowanych w skali „zewnętrznej” mierzona przede wszystkim jest wpływem:

na maksymalizację nadwyżki finansowej

pomnażania wartości przedsiębiorstwa stanowi podstawę oceny zarówno gospodarki finansowej, jak też całości efektów działalności przedsiębiorstwa

Kryterium oceny gospodarki finansowej rozpatrywanej w sposób izolowany są:

zachowanie płynności finansowej, co oznacza zdolność do terminowego regulowania wszelkich zobowiązań

obniżka kosztów finansowych, kryterium to należy traktować na zasadzie racjonalności tzn. obniżać te koszty, które mają istotne znaczenie, a nie powodują ujemnych skutków.

Otoczenie wynika z systemu gospodarczego danego kraju. System gospodarki rynkowej. Funkcjonuje rynek pieniężny kapitałowy. Istnieje szereg instytucji giełdowych, brokerzy, maklerzy, pośrednictwo finansowe, kasy pożyczkowe, fundusze inwestycyjne. Bardziej szczegółowo wypełnia ten system, system prawny, bankowy, podatkowy. Całość zakreśla ramy, w które musi się wpleść nasze przedsiębiorstwo. Ważny jest też element ryzyka i czasu.

Ryzyko i niepewność w działalności gospodarczej.

Ryzyko występuje w każdej decyzji podejmowanej przez nas. Im dłuższy okres (horyzont) analizowania tym większe ryzyko.

Statystycznie pojęciem ryzyka określa się sytuację, w której co najmniej jeden z elementów składających się na nią nie jest znany, ale znane jest prawdopodobieństwo jego wystąpienia. Jeśli ten parametr jest źle oszacowany lub pominięty to wynik decyzji może być katastrofalny.

Im dłuższy jest horyzont czasu dla podejmowanych decyzji, tym wyższe jest ryzyko i niepewność.

W konsekwencji decyzje podjęte muszą okazać się niewłaściwe i przynieść faktycznie w przyszłości:

mniejsze korzyści od przewidywanych przy podejmowaniu przedsięwzięcia

może nie przynieść żadnych korzyści

może doprowadzić do wystąpienia strat

Ryzykiem nazywamy statystycznie prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia losowego o charakterze negatywnym dla dotkniętego nim podmiotu.

Ryzyko występuje wtedy, kiedy prawdopodobieństwo realizacji zamierzonego zadania dla spełnienia się określonych warunków itd. Zawiera się w granicach 0<f(x)<1, gdzie P(x) oznacza prawdopodobieństwo wystąpienia zmiennej losowej.

Niepewność:

brak pewności, bezpieczeństwa

wahanie

Niepewność występuje wtedy, kiedy podejmujący decyzję wie, iż wszystkie dopuszczalne zdarzenia i wyniki są możliwe, ale nie jest możliwe określenie prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia losowego.

Różnice między ryzykiem i niepewnością:

Niepewność jest niepoliczalna tzn. brak jest statystycznych parametrów dla oszacowania możliwości powstania zdarzenia losowego.

Dotyczy to zwykle zdarzeń pojedynczych, nietypowych

Źródłem ryzyka mogą być:

1. Czynniki makroekonomiczne - niezależne od przedsiębiorcy i przedsiębiorstwa takie jak:

niekorzystna koniunktura w kraju (ma istotne znaczenie), w czasie dobrej koniunktury nasze decyzje mają małe ryzyko jesteśmy pewni, że plan się powiedzie

występowanie zjawisk inflacyjnych (inflacja powoduje erozję sił nabywczych pieniądza deprecjacja kapitału, należności, zaś zobowiązania rosną)

zmiany sytuacji rynkowej (szoki popytowo podażowe i zmiany cen na rynku)

zmiany polityki fiskalnej i monetarnej (zmiana podatków, zmiany stóp procentowych)

zmiany ogólnej sytuacji ekonomicznej i społecznej w kraju (zmiana systemu politycznego)

ograniczenie skłonności do inwestowania

zmiany w stosunkach z zagranicą (wojny w krajach ograniczają inwestycje w tych krajach)

polityka przyjęta przez banki (trudny czy łatwy pieniądz, przyjazny kredyt czy nie)

wzrost kosztów obcych źródeł finansowania

niestabilny lub nieskuteczny system prawny

itd.

2. Czynniki mikroekonomiczne związane ·· z sektorem, w którym działa przedsiębiorstwa oraz

charakterystyczne dla przedsiębiorstwa, do których zaliczyć można między innymi:

zmiany struktur organizacyjnych i własnościowych (zmiana zarządu, zmiany właścicieli)

nieodpowiednie proporcje w źródłach finansowania majątku

postępująca dekapitalizacja majątku i narastające zacofanie techniczne

wzrost konkurencji

dyferencjacja w poziomie zmian technologii i innowacjach

niekorzystną strukturę majątku przedsiębiorstw

niewłaściwe decyzje dotyczące zarządzania przedsiębiorstwem

itd.

Zakres oddziaływania czynników makroekonomicznych na wielkość ryzyko przy podejmowaniu decyzji może być ograniczony poprzez:

rzetelną analizę koniunktury gospodarczej

wykorzystywanie bieżących informacji dotyczących szeroko rozumianej polityki gospodarczej i społecznej

obserwację rozwoju stosunków z zagranicą

Przedsiębiorca może zmniejszyć wielkość ryzyka występującego przy podejmowaniu decyzji, gdy:

będzie uwzględniać opinię ekspertów

utworzy w przedsiębiorstwie rezerwy na pokrycie skutków niepomyślnych decyzji

skorzysta z usług towarzystw ubezpieczeniowych

Podziały ryzyka

Najbardziej ogólny podział ryzyka wyróżnia:

ryzyko subiektywne - związane z niedoskonałością człowieka, który subiektywnie określa wystąpienie określonych zjawisk

ryzyko właściwe - funkcjonuje na zasobach prawa wielkich liczb (pożary, klęski, żywioły, kataklizmy)

Z punktu widzenia przedmiotu ryzyko można podzielić w następujący sposób:

inwestycyjne

transakcyjne

kredytowe

papieru wartościowego

kursu walutowego

stopy procentowej

płynności

Przyjmując kryterium rodzajowe można wymienić między innymi ryzyka:

gospodarcze

polityczne

rynkowe (traktowane szeroko z uwzględnieniem otoczenia zewnętrznego - handlu zagranicznego)

bankowe

Przy uwzględnieniu zakresu oddziaływania można wyodrębnić ryzyka:

powszechne

dotyczące sektora lub gałęzi

przedsiębiorstwa

W każdym przedsięwzięciu przy podejmowaniu każdej decyzji możemy wyróżnić dwa rodzaje ryzyka:

ryzyka operacyjne

Na poziom ryzyka operacyjnego wpływa możliwość aktywnego oddziaływania na sprzedaż, cenę, koszty. Istotna jest struktura majątku, którym dysponuje dane przedsiębiorstwo. Istnieje pewna prawidłowość, jeżeli wzrasta udział majątku trwałego w całej strukturze majątku przedsiębiorstwa to zwiększa się również ryzyko operacyjne prowadzonej działalności.

ryzyka finansowe

Zależy przede wszystkim od struktury źródeł finansowania przedsiębiorstwa. Jeżeli wzrasta udział funduszy (kapitałów) obcych w finansowaniu majątku przedsiębiorstwa, to zwiększa się również ryzyko finansowe w przedsiębiorstwie. jednocześnie w niektórych przypadkach wzrost udziału kapitałów obcych w finansowaniu przedsiębiorstwa może spowodować wzrost rentowności jego kapitału ogółem w przedsiębiorstwie - dźwignia finansowa.

Jednakże nadmierny wzrost udziału funduszy obcych w finansowaniu działalności przedsiębiorstwa może spowodować także brak płynności finansowej w przedsiębiorstwie, czyli brak płynności finansowej w przedsiębiorstwie, czyli brak zdolności do terminowego regulowania zobowiązań wobec swoich kontrahentów (partnerów w rozliczeniach).

Ogólne zasady związku ryzyka z efektywnością planowanego zamierzenia:

występowanie wyższego ryzyka przy dążeniu do osiągnięcia wyższej korzyści

zwiększone ryzyko oznacza możliwość wzrostu strat

granicę racjonalnej decyzji z punktu widzenia ryzyka, wyznacza prawdopodobieństwo pomniejszenia straty odpowiadającej, co do swej wartości możliwej do uzyskania korzyści

Procesy gospodarcze w przedsiębiorstwie można wyodrębnić jako ruch rzeczy i wartości (kapitału). W układzie rzeczowym mamy do czynienia z przesuwaniem się przedmiotów i usług od producenta do ostatecznego nabywcy - odbiorcy (konsument, inwestor, zagranica)

Wartość zaangażowanych pieniędzy, środków i przedmiotów pracy jako kapitał, dokonuje w przedsiębiorstwie ruchu okrężnego na zasadzie formuły (uproszczonej)

pieniądz - towar - pieniądz

Ruch okrężny pieniądza

Część pieniędzy wypada z ruchu okrężnego w postaci:

płac

innych wynagrodzeń pracowniczych

funduszy celowych

amortyzacji (może zasilać po rozliczeniu utarg, specyficzny koszt, który zostaje w przedsiębiorstwie)

dochodów osobistych właścicieli

podatkowe i nie podatkowe świadczenia na rzecz instytucji finansowych

spłat pożyczek

W ruchu okrężnym przedsiębiorstwa występują trzy fazy ruchu okrężnego:

faza zaopatrzenia - środki zamieniamy na materiały

faza produkcji - proces produkcji

faza zbytu - wyrób gotowy

Wszystkie fazy powinny występować kolejno, ale także i jednocześnie

Rozmieszczenie wartości majątkowych w ruchu okrężnym wynika z:

rodzaju działalności

jakości gospodarowania

Konsekwencje przebiegu ruchu okrężnego środków (kapitału) w przedsiębiorstwie:

Ruch okrężny jest podstawą klasyfikacji zjawisk finansowych, które występują w:

I fazie pozyskiwanie kapitału i zaopatrzenie w środki produkcji

III fazie uzyskiwanie przychodów i ich podział

2. Ruch okrężny ma charakter otwarty tzn., że ma powiązania z funduszami zewnętrznymi:

powiązanie o charakterze biernym (absorpcja środków)

powiązanie o charakterze czynnym (lokowanie środków na rynku finansowym)

3. W ruchu okrężnym środki produkcji zachowują się niejednakowo:

część zużywa się stopniowo utrzymując swoją postać rzeczową (środki trwałe)

część zużywa się całkowicie przekształcając się w gotowy wyrób (środki obrotowe)

W ruchu okrężnym środków obrotowych analizowanych w sposób wyodrębniony można wyróżnić:

nierównomierny wyodrębniony ruch okrężny związany jest z sezonowością kształtowania się produkcji, konsumpcji (wynikające z pór roku, przyzwyczajeń) związany jest także natężenie i spadek działalności

równomierny ruch okrężny określa pewną wielkość stałą, poniżej, której zaangażowanie czynników nie spada

W ruchu okrężnym można wyróżnić zapotrzebowania na środki obrotowe o charakterze

stałym

okresowym (przejściowym) wynikającym z wahań

Ruch okrężny tworzy podstawę do rozgraniczenia kapitałów na:

kapitały własne

kapitały obce

Przychody przedsiębiorstwa.

Przychody przedsiębiorstwa:

ze sprzedaży

pozostałe operacje

finansowe

Przychody ze sprzedaży:

W zależności od tego, co jest przedmiotem działalności przedsiębiorstwa będą to przychody ze:

sprzedaży produktów

sprzedaży towarów

Produktem wytwarzanym przez przedsiębiorstwo może być dobro materialne lub usługa.

Przychody ze sprzedaży towarów uzyskują przedsiębiorstwa handlowe przedmiotem działalności, których jest odsprzedaż uprzednio nabytych towarów.

Przychody ze sprzedaży uzależnione są od:

ilości sprzedawanych produktów i towarów:

popyt na dany produkt

możliwości produkcyjne

działania marketingowe

wysokości ceny - ceny kształtuje rynek

Pozostałe przychody operacyjne

Do tej grupy przychodów zaliczamy, które nie są związane z podstawową działalnością przedsiębiorstwa, jaka jest wytwarzanie odpowiednich dóbr i usług.

Pozostałe przychody operacyjne:

przychody ze sprzedaży lub wpływy z likwidacji środków trwałych

przychody powstające w wyniku rozwiązania rezerw

przychodem są umorzone lub przedawnione zobowiązania

przychodem będzie aktualizacja (wzrost) wartości posiadanych zapasów

przychodem będą otrzymane odszkodowania, kary, grzywny, które my otrzymamy

przychodem są otrzymane dotacje, subwencje lub dopłaty darowizny

nieodpłatne składniki majątku

Przychody finansowe

Obejmują one kwoty należne przedsiębiorstwu z tytułu prawdopodobnych operacji finansowych. Przychody tego typu uzyskują te przedsiębiorstwa, które dokonały uprzednio odpowiednich inwestycji finansowych: zakupiły akcje, obligacje, udziały, bony i dokonały lokat itp.

Przychody finansowe

należności z tytułu posiadanych udziałów w innych przedsiębiorstwach

naliczenie procentu od powierzonych innym podmiotom środków finansowych

zyski ze sprzedaży posiadanych papierów wartościowych

dodatnie różnice kursowe

Koszty w przedsiębiorstwie

Wydatkiem nazywamy każdorazowe pomniejszenie (wypływ) środków pieniężnych z kasy lub rachunku bankowego przedsiębiorstwa

Nie każdy jednak wypływ pieniężny będzie kosztem. Kosztami będą te rodzaje wydatków przedsiębiorstwa, które są związane z jego bieżącą działalnością.

Do kosztów uzyskania przychodów nie mogą być zaliczane:

nakłady o charakterze inwestycyjnym (wszystkie zakupione środki trwałe lub wartości niematerialne i prawne do 3500 zł może przedsiębiorstwo dokonać jednorazowego odpisu amortyzacyjnego, obciążyć koszty)

wydatki związane z płaceniem kar, grzywien, odszkodowań itp.

wydatki, które z punktu widzenia ustawodawcy są uznane za zbędne (nadmierne wydatki na reklamę, amortyzacja drogich samochodów osobowych itp.)

Sposoby ewidencji kosztów w przedsiębiorstwie:

kalkulacyjny układ kosztów

porównawczy układ kosztów

Kalkulacyjny układ kosztów stosują zwykle te przedsiębiorstw, które wytwarzają produkcję o zróżnicowanej strukturze asortymentowej i dla prawidłowego skalkulowania cen poszczególnych jej asortymentów muszą znać koszt własny każdego rodzaju produktu.

W przedsiębiorstwach, których produkcja jest jednorodna nie ma potrzeby dokonywania szczegółowej kalkulacji jednostkowego kosztu wytworzenia. Ważne jest natomiast określenie i jaka część poniesionych w danym czasie kosztów odnosi się do produkcji sprzedanej w tym właśnie okresie. W takich przedsiębiorstwach stosowany jest, tzw. porównawczy układ ewidencji kosztów.

Ogół ponoszonych kosztów można podzielić na poszczególne ich rodzaje:

koszty rzeczowe

koszty osobowe

koszty finansowe

pozostałe koszty

Koszty rzeczowe:

koszty związane ze zużyciem surowców, materiałów i energii potrzebnej do prawidłowego przebiegu procesu produkcyjnego w przedsiębiorstwie - na obniżkę kosztów możemy wpłynąć poprzez obniżenie jednostkowego zużycia surowców, racjonalniejsze wykorzystanie materiałów, obniżka cen, poszukiwanie substytutów surowców, zmiana dostawcy, który proponuje lepsze warunki zakupu

koszty związane ze zużyciem rzeczowych składników majątku trwałego przedsiębiorstwa - jego amortyzacją - zmiana metody odpisu amortyzacyjnego w ramach ustaleń przez państwo

koszty zużycia tzw. usług obcych takich jak usługi transportowe, telekomunikacyjne, remontowe, ochrona obiektów itp. - wybór najtańszą lub najkorzystniejszą firmę transportową lub założy własny dział transportowy

Koszty pracy w przedsiębiorstwie

Ważną grupą kosztów są w przedsiębiorstwie koszty związane z zatrudnieniem pracowników. W skład ich wchodzą:

wynagrodzenia za bezpośrednio wykonywaną pracę

inne wydatki pracodawcy

Wynagrodzenie za bezpośrednio wykonaną pracę to płace za czas faktycznie przepracowany tak w ramach:

normatywnego czasu pracy

w godzinach nadliczbowych

oraz w postaci stałych dodatków do płacy

Inne wydatki pracodawcy to:

wynagrodzenia za nie przepracowany czas pracy

socjalne wypłaty: premie, gratyfikacje, nagrody

świadczenia w naturze

świadczenia ubezpieczenia społecznego

koszy opieki społecznej i socjalnej

koszty działalności szkoleniowych

Narzut na ZUS

W systemie obowiązującym do roku 1998 włącznie składka wynosiła 45% płacy brutto. Od 01.01.1999 roku omawiana składka została podzielona na dwie części. Pierwszą z nich płacił pracownik i wynosiła ona 23% płacy brutto. Pracodawca wpłacał do ZUS pozostałe 22%. Obecnie pracownik płaci 18,71% a pracodawca 17,88%.

Z Funduszu Pracy są wypłacane zasiłki dla bezrobotnych a także jest finansowanie ich przekwalifikowania lub przyuczenie do zawodu oraz prace interwencyjne i pożyczki na zorganizowanie własnego przedsiębiorstwa przez osoby pozostające bez pracy.

Z Funduszu Gwarantowanego Świadczeń Pracowniczych w przypadku niewypłacalności pracodawcy są wypłacane wynagrodzenia za pracę, jednorazowe odszkodowania z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, wynagrodzenie za czas nieuzasadnionego przestoju itp.

Odpis zasadniczy na Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych

Odpis podstawowy, (bo może nastąpić odpis uzupełniający z zysku) wynosi 37,5% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w roku poprzednim lub drugim półroczu roku poprzedniego, (jeśli wystąpił istotny wzrost płac). Odpis ten stanowi iloczyn średniego przewidywanego zatrudnienia w danym roku i normy procentowej kwoty średniego wynagrodzenia z roku poprzedniego.

Koszty finansowe

płacone przez przedsiębiorstwo odsetki i prowizje od kredytów i pożyczek zaciągniętych na finansowanie bieżącej działalności produkcyjnej

dyskonto, potrącenie przez nabywcę (najczęściej bank) przy zakupie weksli i czeków obcych

straty na sprzedaży papierów wartościowych

ujemne różnice kursowe

rezerwy tworzone na pewne lub prawdopodobne straty dotyczące prowadzonych przez przedsiębiorstwo operacji finansowych

Przedsiębiorstwo ponosi jednak również pewne koszty nie związane bezpośrednio z żadną z tych sfer działalności. Będą to tzw. koszty ogólnozakładowe. Jako przykład takich kosztów można byłoby wymienić koszty ogólnego zarządu przedsiębiorstwa, jak również podatki wliczone w ciężar kosztów, koszty delegacji służbowych itp.

Sprzedaż memoriałowa i sprzedaż kasowa

Sprzedaż może być traktowana dwojako:

jako sprzedaż memoriałowa - w tym ujęciu sprzedaż polega na udostępnianiu produktu, wykorzystywaniu usługi jej zafakturowaniu i ewentualnym przyjęciu wykonanej pracy przez zleceniodawcę,

sprzedaż w ujęciu kasowym - jest to zarówno wpływ gotówki, jak też pieniędzy bezgotówkowych na rachunek bankowy.

Sprzedaż w ujęciu kasowym, czyli utarg jest zjawiskiem finansowym. Ów utarg stanowi podstawowe źródło finansowania ponawianych cykli działalności przedsiębiorstwa.

Poziom utargu zależy od:

cen realizacji

struktury asortymentowej

fizycznych rozmiarów sprzedaży

Utarg możemy podzielić na dwie części:

koszt

nadwyżkę

Z makroekonomicznego punktu widzenia finansowym wyrazem nadwyżki ekonomicznej jest akumulacja pieniądza brutto. Inaczej można ją określić jako akumulację pieniężną netto zwiększoną o amortyzację (cash flow brutto = akumulacja + amortyzacja).

Akumulacja pieniężna netto stanowi różnicę między utargiem a kosztami odnoszącymi się do tego utargu (nadwyżki utargu nad kosztami) jest to tzw. akumulacja ze sprzedaży. Akumulacja ta skorygowana o saldo zysków i strat nadzwyczajnych stanowi akumulację z całokształtu działalności.

Akumulacja pieniężna jest zjawiskiem finansowym tzn. musi występować zawsze jako konkretna suma pieniędzy.

Akumulacja pieniężna zwana inaczej akumulacją finansową może składać się z:

VAT-u

akcyzy

zysku brutto

Jeśli jakiś element nie występuje to części składowe są redukowane o ten element. I tak, jeśli nie występuje VAT i akcyza to akumulacja powinna być równa zyskowi brutto.

Akumulacja pieniężna w skali kraju jest wielkością zagregowaną. Stanowi ona sumę osiągniętą na poszczególnych wyrobach i usługach.

W przedsiębiorstwie wysokość akumulacji zależy od poziomu cen, kosztów, fizycznych rozmiarów sprzedaży asortymentu sprzedaży. Im wyższy jest poziom cen tym większa może być akumulacja, przy założeniu niezmienności popytu.

Nadwyżka ekonomiczna nie jest pojęciem jednoznacznym. Inna jest nadwyżka w ujęciu makroekonomicznym, z punktu widzenia państwa, a inna w ujęciu mikroekonomicznym, z punktu widzenia przedsiębiorstwa.

Także typ własności i forma organizacyjna wyznacza charakter nadwyżki ekonomicznej.

W skali mikroekonomicznej nadwyżka i jej wyraz finansowy zależy od formy własności przedsiębiorstwa i jego kształtu prawnego.

W przedsiębiorstwach prywatnych nadwyżkę finansową jest zysk netto (zysk po opodatkowaniu) powiększony o amortyzację. Jest to, bowiem źródło pomnażania kapitału i tworzenia dochodów osobistych właścicieli.

W obu tych przypadkach podstawową rolę odgrywa zysk, ponieważ on od trafności podejmowanych decyzji, podczas gdy amortyzacja jest naliczona automatycznie w sposób podyktowany obowiązującymi przepisami prawnymi.

Zysk i jego funkcje

Funkcje te określić można jako zbiór podstawowych reguł:

zysk jest najbardziej ogólnym i wszechstronnym miernikiem oceny pracy przedsiębiorstwa

zysk może motywować właścicieli kapitału i załogę do jego pomnażania

zysk stanowi źródło samofinansowania rozwoju

Ad1. Przyjęcie rynku jako miernika oceny wynika z jego waloru w tej roli:

jest on wskaźnikiem odzwierciedlającym efekty działalności

ma syntetyczny charakter

ma najnowsze pole recepcji (wiąże ze wszystkimi elementami gospodarki przedsiębiorstwa)

jest zawsze skwantyfikowany (określony jednoznaczny ilościowo)

Ad2. W przedsiębiorstwach prywatnych zysk jest naturalnym motywem podejmowana i dalszej realizacji działalności, jest on, bowiem w tym zakresie czynnikiem sprawczym (motorycznym). Jest tak, dlatego, że zysk powodują powstanie dochodów osobistych właścicieli oraz tworzy podstawę do pomnażania wartości ich kapitału.

W firmach państwowych istnieje potrzeba zbudowania mechanizmu zainteresowania kierownictwa i załogi kształtowaniem zysku. Służyć temu mogą premie wypłacone z zysku, a także ocena jakości działania kierownictwa przez pryzmat osiągniętego zysku.

Ad3. Zysk jest istotnym źródłem zwiększenia kapitału własnego a pośrednio pozycji firmy na rynku\. Jest to czynnik wzmagający zainteresowanie właścicieli (kadry kierowniczej i ewentualnie załogi) wynikiem finansowym. Z pewnym uproszczeniu można to sprowadzić do polepszenia warunków trwania i rozwoju miejsca pracy, a przynajmniej do utrzymania dotychczasowej jego sytuacji.

Przychody z działalności operacyjnej -

Koszty działalności operacyjnej =

Wynik działalności operacyjnej +

Przychody finansowe -

Koszty finansowe =

Wynik brutto na działalności gospodarczej +

Zyski nadzwyczajne -

Straty nadzwyczajne =

Wynik finansowy brutto -

Podatek dochodowy =

Wynik finansowy netto

Podstawowe postacie wyniku finansowego w przedsiębiorstwie.

Wynik finansowy netto (zysk netto) stanowi różnicę pomiędzy wynikiem działalności operacyjnej (w tym na operacjach finansowych) skorygowanym o saldo wyniku na operacjach nadzwyczajnych (straty i zyski nadzwyczajne) a obowiązkowymi obciążeniami z tytułu podatku dochodowego i płatności z nim zrównanych.

Wynik działalności operacyjnej jest różnicą pomiędzy sumą należnych przychodów ze sprzedaży produktów, towarów i innych składników majątku wyrażonych w rzeczywistych cenach sprzedaży z uwzględnieniem dotacji, opustów, rabatów i innych zwiększeń lub zmniejszeń bez VAT i ewentualnie akcyzy, a wartością sprzedanych wyrobów, usług towarów i składników majątkowych, po koszcie wytworzenia, lub cenie nabycia, powiększonych o koszty ogólnego zarządu, koszty operacyjne oraz podatki wliczone w koszty sprzedaży.

Jako zysk na operacjach finansowych traktujemy różnice między przychodem z operacji finansowych (udziały własnościowe w innych przedsiębiorstwach, papiery wartościowe i zyski z ich sprzedaży, oprocentowanie lokat, dodatnie różnice kursowe) a kosztami prowadzonych operacji finansowych (zapłacone odsetki i prowizje od pożyczek i zobowiązań, straty poniesione na sprzedaży papierów wartościowych, ujemne różnice kursowe itp.).

Do analizy jakości osiągniętego zysku „w czasie” i „w przestrzeni” stosujemy odmienne postacie analityczne. Ze względu na postać możemy wyróżnić:

wskaźniki absolutne

wskaźniki relatywne

Wskaźniki absolutne:

kwota zysku

przyrost zysku

Kwota zysku wskazuje rozmiar osiągniętego efektu finansowego, obliczonego w kwocie złotych. Będąc miarą efektywności i rzeczywistym źródłem samofinansowania, wskaźnik ten:

nie nadaje się do porównań w czasie i przestrzeni pozwalających na wyciąganie jednoznacznych wniosków, co do zmian w jakości gospodarowania

sama kwota bez powiązania jej z poziomem zaangażowanego kapitału, względnie poniesionych nakładów, nie daje obrazu skali osiągnięć ekonomicznych

w warunkach inflacji porównywanie zmian zysku w różnych okresach wymaga doprowadzenia danych do porównywalności.

Uczynienie z przyrostu zysku podstawy oceny przedsiębiorstwa, może w krótkim horyzoncie czasu, wydatnie zwiększyć masę zysku. Jednak może to zagrażać pogorszeniu kondycji przedsiębiorstwa w skutek źle realizowanych oszczędności (unikanie remontów, nakładów na bezpieczeństwo pracy, nadmierne ograniczenia w płacach) w imię preferowania szybkiego bieżącego przyrostu zysku, ze szkodą dla możliwości rozwojowych nawet dla przetrwania w długim okresie podmiotu gospodarczego.

Wskaźnik ten wypaczony jest przez zjawiska inflacyjne, stąd może być stosowany w warunkach ustabilizowanej cenowo gospodarki.

Relatywne wskaźniki wyniku finansowanego mają dla celów analizy działalności przedsiębiorstwa przewagę nad miernikami absolutnymi, ze względu:

na możliwość dokonywania przy ich pomocy badań służących ocenie zjawisk w ujęciu dynamicznym oraz porównań między różnymi rodzajami działalności i przedsiębiorstwami,

na konstrukcję, są one w znacznym stopniu, przy wnioskowaniu uniezależnione od przejawów inflacji, ponieważ wartość licznika i mnożnika podlega w przybliżeniu jednakowym zmianom.

Przy relatywnych wskaźnikach wyniku finansowego można wyróżnić:

współczynnik rentowności, których rezultat wyrażony jest w procentach,

wskaźnik zyskowności przedstawiające jednostki pieniężne określające wartości zysku przypadającego na pewną wielkość (sprzedaż, koszty, kapitał-1 zł zysku na 1000 zł sprzedaży).

Wskaźniki te stanowią relację pewnych postaci wyniku finansowego do podstawy, którymi są różne formy wielkości sprzedaży, kosztów, majątku (aktywa) czy też kapitału.

zysk operacyjny = wskaźnik rentowności sprzedaży

sprzedaż netto (zyskowności)

Wskaźnik ten informuje o wysokości zysku wygospodarowanego na działalności typowej, który przypada na każdy 1 zł wykonanego obrotu (w relacji do przychodów ze sprzedaży netto) lub procent (np.7%) wartości przychodów. Omawiany wskaźnik uwidacznia efektywność działania w podstawowej dziedzinie, do której przedsiębiorstwo zostało powołane.

marża zysku = zysk brutto

brutto sprzedaż

Miernik ten daje bardziej ogólny pogląd na rentowność sprzedaży, bowiem uwzględnia obok wyników operacyjnych - także zyski poza operacyjne i efekty nadzwyczajne. Informuje, zatem jaka wartość zysku, wyrażona w złotych lub w procentach przypada na sprzedaż brutto lub netto.

zyskowność = zysk netto

sprzedaży sprzedaż netto

Omawiany miernik wskazuje, jaki realny zysk w postaci zysku pozostającego w przedsiębiorstwie otrzymuje się z przychodu ze sprzedaży netto.

rentowność = (zysk netto +/- zmiana kosztu)*100

kosztów koszty własne +/- zmiana kosztu

Wskaźnik rentowności kosztów jest relacja zysku do kosztów własnych. Stanowi on miarę efektywności poniesionych nakładów. Wskaźnik ten jest w porównaniu z miernikiem rentowności sprzedaży bardziej podatny na manipulację oraz wahania, bowiem zmiana w poziomie kosztów powoduje także korektę licznika o tę samą kwotę. W związku z tym nawet niewielkie i przypadkowe zmiany w poziomie kosztów mogą silnie wpłynąć na wielkość miernika.

zyskowność = zysk netto

majątku majątek

Majątek może być ujmowany najczęściej - ze względu na dostępność danych - według wartości księgowej lub, - co byłoby bardziej poprawne - rynkowej.

Wskaźnik zyskowności (rentowności) majątku, zwany także wskaźnikiem zwrotu z inwestycji ilustruje efektywność przedsiębiorstwa w zakresie gospodarowania aktywami i dlatego można go uznać za miarę jakości gospodarowania. Jego wadą jest to, że nie uwzględnia on wpływu struktury źródeł finansowania.

rentowność = zysk netto*100

kapitału kapitał własny

Najczęściej można stwierdzić, że miernik ten odzwierciedla opłacalność inwestowanie w daną firmę. Jego wysokość powinna być wyższa od stopy inflacji i kształtować się przynajmniej na poziomie rynkowej stopy procentowej.

Podział wyniku finansowego w przedsiębiorstwie

Wynik finansowy dzielony jest przy użyciu trzech metod:

kalkulacyjnej - polega na kształtowaniu zysku według pewnych normatywów odnoszących się do jakiegoś nośnika np. premie z zysku dla załogi w relacji procentowej do płac. Ten system jest jednak słabo przystosowalny do gospodarki rynkowej i stąd właściwie funkcjonuje tylko w odniesieniu do zysku NBP

wynikowej - jest to metoda panująca, polega ona w gruncie rzeczy na procentowy obciążeniu zysku na rzecz budżetu i dowolnym ukształtowaniu podziału pozostałości zysku.

mieszanej - jej elementy występowały do niedawna w przedsiębiorstwach państwowych. Dotyczyło to odpisu na rzecz budżetu w postaci obowiązkowej dywidendy. W spółkach akcyjnych w wysokości 8% netto na rzecz zasilania kapitału zapasowego.

Majątek z punktu widzenia roli, jaką spełnia w procesach gospodarczych dzieli się na:

majątek trwały - wykorzystywany w wielu cyklach ruchu obrotowego

majątek obrotowy

Podział majątku na trwały i obrotowy jest konsekwencją ruchu okrężnego środków. Charakterystyczną cechą majątku trwałego jest to, że jest wykorzystywany w działalności gospodarczej na ogół w wielu cyklach produkcyjnych, przez stosunkowo długi okres dłuższy niż jeden rok i nie wchodzi w naturalnej postaci do wytworzonego produktu.

Środki trwałe, więc przenoszą w każdym procesie produkcyjnym na wytworzony produkt gotowy tylko niewielką część swojej wartości.

Składniki majątku trwałego można sklasyfikować według funkcji, które pełnią w procesach gospodarczych. Można, więc wyodrębnić pięć podstawowych grup majątku trwałego:

rzeczowy majątek trwały

wartość niematerialne i prawne

należności długoterminowe

inwestycje długoterminowe

długoterminowe rozliczenia między okresowe

Do rzeczowego majątku trwałego przedsiębiorstwa należą środki trwałe, przeznaczone na potrzeby podmiotu gospodarczego to jest:

grunty własne oraz prawo do użytkowania wieczystego gruntu,

budynki o różnym przeznaczeniu np. hale produkcyjne, magazyny, biurowce, budynki mieszkalne a także będące odrębną własnością lokale spółdzielcze, własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego oraz spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego,

budowle np. bocznice kolejowe, gazociągi, wodociągi, sieć centralnego ogrzewania, podstacje trakcji elektrycznej, oświetlenie trenu,

urządzenia techniczne i maszyny,

środki transportu,

pozostałe środki trwałe (np. inwentarz żywy),

środki trwałe w budowie to takie, które są w okresie budowy, montażu lub ulepszenia istniejącego środka trwałego,

zaliczki na środki trwałe w budowie są to pieniężne wydatkowanie na rzecz przyszłych dostaw, robót lub usług związanych ze środkami trwałymi nie rozliczonymi.

W skład wartości niematerialnych i prawnych przedsiębiorstwa wchodzą:

nabyte prawo majątkowe nadające się do gospodarczego wykorzystania o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok przeznaczonego, takie jak:

autorskie prawa majątkowe, prawa pokrewne licencje, koncesje

prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych oraz zdobniczych

know-how (wiedza o tym jak coś zrobić)

wartość firmy, którą jest różnica między ceną nabycia określonego przedsiębiorstwa (lub jego części) a niższą od niej wartością godziwą przyjętych aktywów netto

koszty zakończonych prac rozwojowych, prowadzonych przez jednostkę na własne potrzeby, których rezultatów mogą być wykorzystane do produkcji nowych lub ulepszonych określonych produktów lub technologii

Do wartości niematerialnych i prawnych nie można zaliczyć:

wartości wytworzonych przez przedsiębiorstwo we właściwym zakresie

od 1.01.2002 kosztów organizacji poniesione przy założeniu lub późniejszym rozszerzeniu przedsiębiorstwa

Za należności długoterminowe przedsiębiorstw są uważane te, dla których termin wymagalności jest większy od jednego roku, oprócz należności z tytułu dostaw i usług, które niezależnie od terminu rozliczenia zaliczane są do należności krótkoterminowych.

Należności długoterminowe można podzielić na:

należności od jednostek powiązanych, do których należą: jednostka dominująca oraz jednostki zależne, współzależne, jak też znaczony inwestor i jednostki z nim stowarzyszone

należności od pozostałych kontrahentów

Do inwestycji długoterminowych można zaliczyć te składniki aktywów przedsiębiorstwa, które są nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu wartości tych aktywów (poprzez odsetki, dywidendy, czynsze z najmu dzierżawy, zyski transakcji handlowych np. ze sprzedaży gruntu budynków i niektórych praw lub z tytułu wzrostu ich wartości rynkowych) a nie są użytkowane przez jednostkę, lecz zostały nabyte w celu osiągnięcia tych korzyści, a zaliczamy od nich w szczególności:

nieruchomości

wartości niematerialne i prawne

długoterminowe aktywa finansowe, które rozpatrujemy z podziałem na aktywa w jednostkach powiązanych oraz aktywa w pozostałych jednostkach o wyróżniamy wśród obu tych grup:

nabyte udziały obcych podmiotach lub nabyte akcje obce

inne papiery wartościowe takie jak obligacje, długoterminowe weksle, listy zastawne, kwity depozytowe itp.

udzielone długoterminowe pożyczki innym przedsiębiorstwom

inne długoterminowe aktywa finansowe, do których zaliczamy: jednostki uczestnictwa otwartych funduszy inwestycyjnych, lokaty terminowe zawarte na okresy dłuższe niż 12 miesięcy, bony oszczędnościowe, certyfikaty depozytowe itp.

inne inwestycje długoterminowe do tej grupy zaliczmy pozostałe składniki aktywów nabyte w celu osiągnięcia korzyści takich jak: dzieła sztuki, metale szlachetne, drogie kamienie itp.

Ostatnią grupą majątku trwałego stanowią długoterminowe rozliczenia między okresowe kosztów a więc takie, w którym rozliczenie rat kosztów odpisywane są w okresie dłuższym niż 12 miesięcy. Nie przedstawiają one żadnych składników majątkowych jak poprzednie cztery omawiane grupy a ich zadaniem jest przypisanie określonych wydatków dokonywanych przez przedsiębiorstwo do okresu rozrachunkowego, w którym zaistniał związany z nim koszt.

Dlatego niektóre z tych kosztów nie powinny obciążać wyłącznie wyniku danego okresu sprawozdawczego, w którym zostały zarachowane a nawet zapłacone.

Powinny one być rozłożone równomiernie w czasie, którego dotyczą.

Do długoterminowych kosztów zaliczamy:

aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego

inne rozliczenia między okresowe

Przedsiębiorstwo może zaliczyć do majątku trwałego te środki, które są:

wykorzystywane dłużej niż jeden rok

w momencie przekazania kompletne i zdatne do użytkowania

jest jego własnością lub współwłasnością

kontrolowane przez podmiot gospodarczy

przeznaczone do oddania w użytkowanie na podstawie umowy najmu, dzierżawcy lub innej o podobnym charakterze np. umowy leasingu

o wartości początkowej ponad 3500 PLN i podlegające odpisom amortyzacyjnym

są obcymi środkami trwałymi używanymi przez przedsiębiorstwo na podstawie umowy najmu dzierżawy lub innej o podobnym charakterze i przedsiębiorstwo ma prawo do ich amortyzowania

Na majątek trwały przedsiębiorstwa składają się środki trwałe i wartości niematerialne i prawne, które przedsiębiorstwo:

zakupiło

wytworzyło (nie zalicza się do wartości niematerialnych i prawnych) przebudowała i zmodernizowała

otrzymało bezpłatnie w formie darowizny, spadku lub w inny nieodpłatny sposób

przyjęto w formie aparatu (wkład niepieniężny) od udziałowca, akcjonariusza lub wspólnika

użytkuje w oparciu o umowę najmu, darowizny lub leasingu

przejęło w wyniku, przekształcenia formy prawnej przedsiębiorstwa połączenia lub podziału.

Wartość początkową nowych środków trwałych, które przedsiębiorstwo wykorzystuje w procesach gospodarczych zalicza się do majątku trwałego w wysokości rzeczywistej ceny nabycia lub kosztów poniesionych na ich wytworzenie, przebudowę, rozbudowę lub modernizację

Wartość początkową nabywanych używanych środków trwałych ustala się w wysokości rzeczywistej ceny zakupu powiększonej o koszt transportu, remontu i zainstalowania

Środki trwałe, które przedsiębiorstwo otrzymało nieodpłatnie powiększają wartość majątku przedsiębiorstwa o kwotę stanowiącą wartość rynkową tego środka w dniu otrzymania go, chyba, że umowa o nieodpłatnym przekazaniu określa tę wartość w niższej wysokości.

Wartość środków trwałych wniesionych do przedsiębiorstwa w postaci aportu zwiększa kwotę ustaloną przez dany podmiot gospodarczy samodzielnie, przy czym nie może być ona wyższa od ich wartości rynkowej.

Wartość początkową środków trwałych przyjętych w wyniku zmiany formy prawnej przedsiębiorstwa przekształconego podzielonego lub połączonego ustala się przyjmując zasadę kontynuacji, która polega na uwzględnianiu tej wartości początkowej, jaka była w ewidencji przedsiębiorstw przekształconego, przejmowanego czy podzielonego.

Zużycie środków trwałych może mieć charakter:

zużycia fizycznego

zużycia ekonomicznego (moralnego)

Ekonomiczne (moralne) zużycie środków trwałych polega na utracie przez te środki wartości jeszcze przed upływem okresu ich rzeczywistego fizycznego wykorzystywania.

Może to być spowodowane przez:

tempo postępu technicznego

skonstruowane bardziej wydajnych środków trwałych

unowocześnienie technologii produkcji wytwarzania środków trwałych

import nowocześniejszych linii produkcyjnych

brak popytu na wyrobu wytwarzanie przez dane środki trwałe

konieczność zmian charakteru produkcji

Proces zużywania fizycznego i ekonomicznego środków trwałych powodujący w konsekwencji zmniejszanie się wartości majątku trwałego określa się mianem umorzenia.

Natomiast to samo zmniejszenie w procesie produkcji wartości środków trwałych poprzez stopniowe przenoszenie ich wartości na nowe produkty wytwarzane za ich pomocą zaliczane do kosztów produkcji prowadzonej przez przedsiębiorstwo działalności gospodarczej nazywa się amortyzacją.

Można wyodrębnić trzy główne funkcje amortyzacji:

funkcję umorzenia, która polega na konkretne wartości początkowej środka trwałego przez uwzględnienie zużycia fizycznego i ekonomicznego

funkcję kosztową, która polega na obciążeniu kosztów przedsiębiorstwa kwotą wyliczonej amortyzacji

funkcję finansową, która polega na gromadzeniu funduszy pieniężnych przeznaczonych na reprodukcję środków trwałych.

Możliwych jest pięć sposobów ustalania wartości początkowej:

cena nabycia

koszt wytworzenia

wartość rynkowa lub w inny sposób ustalona wartość godziwa

przyjmując zasadę kontynuacji

indywidualne ustalenie wartości początkowej, gdy inny sposób nie jest możliwy.

W praktyce stosowane są cztery grupy metod amortyzacji środków trwałych, jakimi są:

metoda naturalna

metody czasowe

metody specjalne

metody jednorazowego odpisu.

Naturalna metoda amortyzowania środka trwałego zwana jest również metody produkcyjną bierze za podstawę do wyliczenia nakładów na środek trwały oraz efekt, jaki można uzyskać dzięki wykorzystywaniu tego środka. Uzależnia, więc wysokość stawek amortyzacyjnych od wielkości produkcji w ujęciu fizycznym w danym okresie. Metoda ta może być wykorzystywana przez przedsiębiorstwa, które maja produkcję jednorodną.

Przykład

Przedsiębiorstwo „ZET” zakupiło maszynę, której wartość początkowa wynosiła 10000,-. Przewidywana ilość wyrobów, które mogą być wykonane przy pomocy tego środka wynosi 50000 sztuk. W pierwszym roku przedsiębiorstwo wyprodukowało 5000 sztuk wyrobów gotowych.

10000 x 5000 = 1000

50000

Przedsiębiorstwo najczęściej stosują czasowe metody naliczania odpisów amortyzacyjnych na fundusz amortyzacyjny, do których zaliczamy:

metodę liniową

metodę degresywną

metoda malejącej wartości bieżącej

metoda zmodyfikowana

metoda wykorzystująca sumę lat użytkowania

metoda progresywna

Metoda liniowa jest najprostszą i najczęściej stosowana metoda liczenia amortyzacji. Polega ona na tym, że przez cały okres użytkowania wartość odpisów amortyzacyjnych od środków trwałych jest jednakowa niezależnie od intensywności wykorzystywania tego środka i jego rzeczywistego zużycia. Przy zastosowaniu tej metody, więc równomiernie rozkłada się wartość środka trwałego na poszczególne lata użytkowania.

Metoda liniowa

Stawkę amortyzacji rocznej można obliczyć

- roczna stawka odpisu amortyzacyjnego

- wartość początkowa środka trwałego

- czas

Przykład

Przedsiębiorstwo „ZET” zakupiło maszynę o wartości początkowej 10000 i okresie użytkowania 8 lat. Roczna stawka odpisu amortyzacyjnego wyniesie:

A = 10000 / 8 = 1250 zł

A%= 100%/8 = 12,5%

A=12,5%*10000=1250 zł

Roczna stawka odpisu amortyzacyjnego przy zastosowaniu metody liniowej będzie, co roku przez 8 lat wynosiła 1250 zł.

Metody degresywne polegają na zastosowaniu malejących odpisów amortyzacyjnych od środków trwałych w miarę upływu lat ich użytkowania. Jest to uzasadnione tym, iż w miarę upływu lat zmniejsza się przydatność środka trwałego oraz jego wartość. Dlatego też na początku okresu użytkowania, gdy przy pomocy tego środka można wykonywać większą ilość określonych wyrobów, odpisy są większe, a następnie się zmniejszają, gdy środek trwały się zużywa i dodatkowo wymaga nakładów na remonty, które co prawda przywracają utraconą w procesie produkcji wartość środka trwałego, ale powiększają także koszty danego okresu.

1. Metoda malejącej wartości

Stawkę amortyzacji rocznej przy metodzie malejącej wartości bieżącej obliczamy

- wartość środka trwałego, która stanowi różnicę pomiędzy wartością początkową tego środka, a zakumulowaną wartością rat umorzeniowych

Przykład

Wartość początkowa 10000 zł okres użytkowania 8 lat, stopa odpisu 30%

rok 1 = 30%*10000 = 3000 zł

rok 2 = 30%*(10000-3000) = 2100 zł

rok 3 = 30%*(10000-3000-2100) = 1470 zł

rok 8 - zostało do amortyzacji 247 zł

2. Metoda zmodyfikowana

W naszym kraju stosuje się zmodyfikowaną metodę malejącej wartości bieżącej środka trwałego.

Modyfikacja ta polega na zastąpieniu metody malejących wartości bieżącej środka trwałego przez metodę amortyzacji liniowej w momencie, gdy stawka amortyzacji liczona tą metodą degresywną będzie mniejsza niż stawka amortyzacyjna wyliczona przy metodzie liniowej. W ten sposób przyspieszono tempo odtwarzania środków trwałych i tworzenia funduszu amortyzacyjnego.

Środek się amortyzuje całkowicie i w krótszym czasie.

3. Metoda wykorzystująca sumę lat użytkowania.

Przy zastosowaniu tej metody do naliczania stawki odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej środka trwałego, stawka amortyzacji na początku jest wysoka i z każdym rokiem maleje. Wartość rocznych stawek odpisów amortyzacyjnych uzależniona jest od przypisanego ułamka. Liczniki tego ułamka to lata użytkowania maszyny uporządkowane od najwyższego do najniższego, natomiast mianownik jest stały i odpowiada sumie wszystkich lat użytkowania środka trwałego. stawki

Stawki zawsze są liczone od wartości początkowej

Metoda progresywna

Metody progresywne naliczania odpisów amortyzacyjnych polegają na tym, iż w pierwszym roku użytkowania środka trwałego odpisy są najniższe, a następnie, co roku są wyższe. W praktyce metoda ta jest rzadko stosowana, ponieważ nie odpowiada procesowi zużywania się środków trwałych.

W przypadku, gdy przedsiębiorstwa wykorzystują unikalne składniki majątku trwałego albo, gdy nie istnieje możliwość naliczenia stawek amortyzacyjnych dla pojedynczych składników majątku trwałego stosowane są specjalne metody amortyzacji, do których zalicza się:

metodę szacunkową amortyzacji

metodę kosztów likwidacyjnych lub naprawy

metodę grupową amortyzacji

W Polsce istnieje również możliwość stosowania metody jednorazowego odpisu amortyzacyjnego od środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych w przypadku, gdy ich wartość początkowa jest równa lub niższa od pewnej kwoty (np. 3500 zł)

Przedsiębiorstwo podejmując decyzję o zastosowaniu określonej metody amortyzacji środka trwałego wpływa jednocześnie na wysokość:

wyniku finansowego

kosztów

cen

rachunku nadwyżki finansowej

na wysokość obciążeń podatkiem dochodowym.

Zastosowanie przez przedsiębiorstwo w metodach liniowej oraz degresywnej stopy odpisów amortyzacyjnych mogą w niektórych przypadkach zostać podwyższone, gdy:

wykorzystuje się środki trwałe w warunkach pogorszonych lub złych

bardziej intensywnie niż przeciętnie

występuje konieczność zachowania szczególnej sprawności technicznej

występuje wysokie bezrobocie w szczególnych strefach ekonomicznych

w gminach zagrożonych recesją i degradacją społeczną

Przyspieszona amortyzacja środków trwałych sprzyja:

postępowi technicznemu gdyż szybciej zostaje utworzony fundusz na odtworzenie środków trwałych nim jeszcze nastąpi ich fizyczne zużycie

biorąc pod uwagę wartość pieniądza w czasie w przedsiębiorstwie, które przynosi zyski może spowodować znaczne oszczędności

Niezależnie od przyjętej metody łączna kwota odpisów jest taka sama.

Metody różnią się:

wielkością kwoty odpisów

okresami amortyzowania

szybkością gromadzenia funduszy

Wielkość odpisu zależy od:

metody amortyzowania

okresu umorzenia

metody wyceny środków trwałych.

Majątek obrotowy

Do majątku obrotowego przedsiębiorstwa zaliczymy wszystkie pozostałe składniki majątkowe, które nie zostały zaliczone do środków trwałych a są niezbędne do prowadzenia działalności gospodarczej. Są to te składniki majątkowe, które przedsiębiorstwo zamierza zużyć spieniężyć lub sprzedać w ciągu w ciągu jednego cyklu gospodarczego.

W większości przedsiębiorstw można wyodrębnić cztery podstawowe grupy środków obrotowych są to:

zapasy

należności krótkoterminowe

inwestycje krótkoterminowe

krótkoterminowe rozliczenia między okresowe

Do zapasów, czyli rzeczowego majątku obrotowego w przedsiębiorstwie można zaliczyć:

zapasy materiałowe

materiały podstawowe stanowią podstawę wytwarzanych wyrobów

materiały pomocnicze zapewniają dodatkowe własności oraz konserwację urządzeń

paliwo to zapasy przeznaczone na cele technologiczne, energetyczne i gospodarcze

opakowania

części zapasowe do maszyn i urządzeń

zapasy produkcyjne

produkcja w toku to środki obrotowe, które są zaangażowane w procesie produkcji w okresie ich przetworzenia

półfabrykaty to produkty o pewnym stopniu przetworzenia, który ukończył pewien etap produkcji

wyroby gotowe w pełni ukończone przeznaczone do sprzedaży

towary środki obrotowe przeznaczone na sprzedaż, ale nie wytworzone w danym przedsiębiorstwie

zaliczki na dostawy to zaliczki na zakup materiałów, robót, usług nie służących inwestycjom

Należności krótkoterminowe, które powstają wówczas, gdy moment sprzedaży wyrobów gotowych, towarów i usług nie pokrywa się z terminem zapłaty.

Występują następujące:

z tytułu dostaw i usług o okresie spłaty

- do 12 miesięcy

- powyżej 12 miesięcy

z tytułu podatków dotacji i ceł, ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych świadczeń

- inne należności

- do chodzone na drodze sądowej

Do inwestycji krótkoterminowych można zaliczyć krótkoterminowe aktywa finansowe płatne i wymagalne lub przeznaczone do zbycia w ciągu 12 miesięcy albo stanowiące aktywa pieniężne.

W tej grupie aktywów zaliczamy:

krótkoterminowe aktywa finansowe

udziały lub akcje

inne papiery wartościowe

udzielone pożyczki

inne krótkoterminowe aktywa finansowe

środki pieniężne i inne aktywa pieniężne

środki pieniężne w kasie i na rachunkach w formie krajowych środków płatniczych, walut obcych i dewiz

inne środki pieniężne np. czeki, weksle obce, bony itp., jeżeli są płatne w ciągu 3 miesięcy od daty wystawienia

inne aktywa pieniężne, do których można zliczyć m.in.: naliczone odsetki od aktywów finansowych

inne inwestycje krótkoterminowe

Krótkoterminowe rozliczenia między okresowe, do których zaliczamy wydatki poniesione w krótkim okresie, które stopniowo obciążają koszty, ponieważ dotyczą dłuższego okresu do 12 miesięcy. Rozliczenia te dotyczą opłaconych z góry kosztów czynszu, dzierżawy, remontów, ubezpieczeń itp.

Wielkość i struktura poszczególnych rodzajów środków obrotowych niezbędnych przedsiębiorstwu do prowadzenia działalności gospodarczej jest uzależniona od:

rodzaju i charakter działalności gospodarczej

wielkości podmiotu gospodarczego

możliwości finansowych

lokalizacji przedsiębiorstwa i możliwości komunikacyjnych

umiejętności gospodarowania środkami obrotowymi

szybkości obiegu środków obrotowych wykorzystywanych w działalności gospodarczej

Istnieje wiele wskaźników, które umożliwiają ocenę efektywności wykorzystana zasobów majątkowych przedsiębiorstwa.

Najczęściej stosowane:

wskaźnik obrotu zapasami

wskaźnik obrotu zapasami w dniach

wskaźnik obrotu należnościami

wskaźnik obrotu należnościami w dniach

Dobrze jest, kiedy 1 i 3 rosną z okresu na okres a 2 i 4 maleją.

Ad1. sprzedaż netto

wskaźnik obrotu zapasami = średni stan zapasów

Wskaźnik ten informuje ile razy w ciągu roku następuje rotacja zapasów.

Jeżeli zwiększa się wskaźnik rotacji zapasów, czyli zapasy wystarczają na coraz mniejszą liczbę dni sprzedaży, wówczas taka sytuacja jest na ogół korzystna dla przedsiębiorstwa.

Zwiększają się koszty ich magazynowania i następuje uwolnienie kapitału obrotowego zaangażowanego w finansowaniu zapasów.

Ad2. średni stan zapasów * 360

wskaźnik obrotu zapasów w dniach = sprzedaż netto

Wskaźnik ten informuje, co ile dni przedsiębiorstwo odnawia swoje zapasy dla zrealizowania określonej sprzedaży. Im wyższy wskaźnik rotacji w dniach, tym korzystniejsza sytuacja dla firmy.

Ad3. sprzedaż netto

wskaźnik obrotu należnościami = średni stan należności

Wskaźnik ten informuje, ile razy w ciągu roku przedsiębiorstwo odtwarzało stan swoich należności. Przedsiębiorstwa chcąc uatrakcyjnić i ułatwić sprzedaż swoich wyrobów udzielają kredytu swoim klientom. Przyjmuje się, że przedsiębiorstwo powinno odtwarzać należności od 7 do 10 razy.

Jeżeli jest mniejszy niż 7 tzn., że przedsiębiorstwo ma kłopoty z uzyskaniem zapłaty na towar. Jeżeli powyżej 10 szybko płacą nam wierzyciele, ale mogą odejść od nas i szukać u konkurencji lepszych warunków płatności.

Ad4. średni stan należności * 360

wskaźnik rotacji należności w dniach = sprzedaż netto

Wskaźnik ten informuje o liczbie dni sprzedaży, za którą nie otrzymano zapłaty oraz jak długo środki są zamrożone w należnościach.

Niski wskaźnik dobrze dla przedsiębiorstwa, ale ponieważ jesteśmy rygorystyczni, jeśli chodzi o termin płatności możemy stracić klientów. Duży nie otrzymujemy płatności, co może doprowadzić do problemów finansowych przedsiębiorstwa.

Kapitał zapasowy do finansowania działalności bieżącej i rozwojowej przedsiębiorstwa może pochodzić z różnych źródeł i dopływać w różnej formie. Jeżeli za kryterium przyjmiemy źródło pochodzenia kapitału to wyróżniamy:

źródła zewnętrzne → finansowanie zewnętrzne

źródła wewnętrzne →finansowanie wewnętrzne

Finansowanie zewnętrzne obejmuje kapitał pieniężny: rzeczowy, jaki dopływa do przedsiębiorstwa od podmiotów w zróżnicowanej formie z wyłączeniem strumienia pieniężnego z tytułu sprzedaży wyrobów, towarów lub świadczenia usług.

Finansowanie zewnętrzne można podzielić:

zewnętrzne własne

zewnętrzne obce

Uzyskiwanie kapitału ze źródeł zewnętrznych własnych następuje w różnej postaci w zależności od formy prawnej przedsiębiorstwa.

Kapitał dopływa do przedsiębiorstw między innymi w postaci:

wkładów

udziałów

z tytułu sprzedaży akcji z pierwszej i kolejnych emisji

dotacji

wpłaty wpisowe itp.

Finansowanie zewnętrzne obce obejmuje wiele form zasilania przedsiębiorstwa w kapitał. Dopływ tego kapitału następuje poprzez rynek finansowy i jego segmenty, przez rynek towarowy oraz w drodze szczególnych form finansowania.

Finansowanie zewnętrzne

własne

emisja akcji

dopłaty akcjonariuszy

udziały

dopłaty wspólników

wkłady wpisowe

dotacje

pozostałe

obce

1. poprzez rynek finansowy

a) kredyty krótkoterminowe

- kredyty w rachunku bieżącym

- kredyty w rachunku kredytowym

- kredyty wekslowe

- kredyty pod zastaw ruchomości

pozostałe kredyty

b) długoterminowe pożyczki i kredyty

- pożyczka obligacyjna

- pozostałe pożyczki

- kredyty inwestycyjne i hipoteczne

2. poprzez rynek towarowy

- kredyt dostawcy

- kredyt odbiorcy

3. szczególne formy finansowania

- faktoring

- leasing

Finansowanie wewnętrzne

1. Z transformacji majątku

z bieżących wpływów

(ze sprzedaży wyrobów towarów i usług)

z odpisów amortyzacyjnych

ze sprzedaży zbędnego majątku

z przyspieszenia obrotu kapitału

pozostałe źródła

2. Poprzez kształtowanie kapitału

zatrzymanie zysku

- kształtowanie długookresowych rezerw

funduszy emerytalnych

Zasilanie wewnętrzne w środki finansowe następujące głównie w wyniku realizacji przychodów ze sprzedaży wyrobów lub usług. Choć środki te napływają z zewnątrz do przedsiębiorstwa , to nie można ich zaliczyć do finansowania zewnętrznego. Mamy tu bowiem do czynienia z zamianą formy rzeczowej w formę pieniężną, charakterystyczną dla ruchu okrężnego środków w przedsiębiorstwie.

Drugim ważnym źródłem finansowania wewnętrznego a zarazem specyficznej transformacji majątku jest fundusz amortyzacji i stosowany mechanizm jej naliczania.

Przedsiębiorstwo może także uzyskiwać środki pieniężne sprzedając te składniki majątku, które nie maja wpływu na jego zdolności produkcyjne i ogólnie prawidłowe funkcjonowanie.

Czynniki kształtujące strukturę kapitału:

forma organizacyjno-prawna przedsiębiorstwa

sytuacja finansowa danego przedsiębiorstw

stan gospodarki

stan rynku finansowego i jego segmentów.

Fin p-stw 01/06/2003

Podstawowe zalety kapitału z punktu widzenia p-stwa polegają na tym, że:

jest on stabilnym źródłem finansowania działalności p-stwa

wpływa na zwiększenie płynności finansowej p-stwa

stanowi bazę gwarancyjną dla wierzycieli

angażowany na czas nieokreślony, stanowi podstawę do powstania stosunków własnościowych

ze stosunków własnościowych wynika prawo do udziału w podziale zysku.

WADY:

nie zawsze przynosi on oczekiwane KORZYŚCI, ZWŁASZCZA W SYTUACJI występowania w p-stwie strat

w zależności od formy prawne p-stwa i warunków umowy współwłaściciel uczestniczy lub nie w jego stratach

straty uszczuplają kapitał własny

w sytuacji upadłości i likwidacji p-stwa roszczenia właścicieli są zaspokajane po uregulowaniu zobow wobec różnych wierzycieli

w porównaniu do kapitału obcego mało elastyczny.

KAPITAŁ OBCY cechują ZALETY:

stanowi elastyczne źródło finansowania

umożliwia podjęcie i realizację przedsięwzięć przekraczających własne możliwości finansowe p-stwa

jego wykorzystanie może wpływać na obniżenie obciążeń podatkowych oraz wzrost rentowności kapitału własnego. Wierzyciel z reguły nie ma prawa głosu przy podejmowaniu decyzji w p-stwie

umożliwia kształtowanie optymalnej struktury kapitału.

Negatywne skutki angażowania kapitału obcego polegają na:

kapitał obcy oddawany jest do dyspozycji danego p-stwa na określony czas, po którym podlega zwrotowi

wierzyciel ma prawo do odsetek

uzyskanie kapitału obcego często wymaga zabezpieczenia lub gwarancji

w warunkach inflacji wierzyciele mogą żądać dodatkowych gwarancji, zapewniających realną wartość pożyczonego kapitału

wraz ze wzrostem zadłużania się p-stwa rośnie z reguły ryzyko i koszt kapitału obcego

wysoki stopień zadłużenia może prowadzić nawet do przyznania pewnych uprawnień wierzycielowi

T; Funkcje kapitału

Kapitały angażowane w p-stwach pełnią szereg funkcji. Kapitałowi własnemu przypisuje się pełnienie:

funkcji gwarancyjnej

roboczej

Kapitał obcy pełni tylko funkcję roboczą.

Sposoby finansowania:
- samofinansowanie

-Kredytowanie bankowe

-Dotowanie

-Czerpanie środków z rynku finansowego

SAMOFINANSOWANIE działalności jest źródłem wewnętrznym, własnym

Występują 2 pojęcia samofinansowania szerokie i wąskie.

SZEROKIE - ozn pokrycie wydatków z wszelkiego rodzaju własnych przychodów. W normalnie funkcjonującym p-stwie odbywa się to niejako automatycznie.

WĄSKIE - ozn przeznaczenie własnych nadwyżek finansowych na finansowanie procesów wzrostu. Owymi nadwyżkami są:

dochód netto

amortyzacja

rozwiązywane rezerwy celowe (np. nieściągalne należności, na ryzyko i przecenę)

SAMOSPŁATA -jest odwrotnością samofinansowania. Przy samofinansowaniu najpierw wygospodarowuje się fundusze, a następnie poodejmuje działalność.

Przy samospłacie najpierw uzyskuje się określony przedmiot i dzięki jego eksploatacji odtwarza się środki na spłatę zobowiązania. Na pozór samospłata nie odpowiada gospodarce rynkowej, lecz systemowi nakazowo - rozdzielczemu. Jednak w gospood rynk typowym przykładem samospłaty jest leasing.

ZALETĄ KREDYTOWANIA jest optymalne oddziaływanie na efektywność.

Kredytowanie zmusza bowiem do kalkulowania opłacalności . Kredyt trzeba spłacić w terminie wraz z odsetkami. Jest to w przeciwieństwie do samofinansowania forma elastyczna. Kredyt można swobodnie kształtować zależnie od tempa realizacji inwestycji: zwalniać lub przyspieszać jego wykorzystanie w stosunku do pierwotnych założeń. Kredyt jest „nieograniczoną” formą finansowania.

DOTOWANIE - to forma bezzwrotnego finansowania z budżetu - podlega obecnie totalnej krytyce i jest w praktyce stopniowo eliminowana.

Jest to bowiem źródło darmowe i p-stwa w związku z jego wykorzystaniem nie ponosi żadnych kosztów, z wyjątkiem starań o jego uzyskanie.

Występowanie dotacji jest jednak uzasadnione:

gdy o ocenie decyduje lub współdecyduje władza państwowa i owa cena kształtowana jest w konsekwencji relatywnie na niskim poziomie. Jest to dotacja przedmiotowa, tworząca zysk.

Gdy jest ot działalność o niebagatelnym znaczeniu społeczno- gospodarczym, a nie przynosząca jednak bezpośrednio zwrotu amortyzacji (np.budowa dróg, jeżeli za ich wykorzystanie nie pobiera się płaty)

Rynek finansowy jako źródło zasilania finansowania p-stwa.

P-stwa mogą finansować swoją działalność ze środków pożyczonych bezpośrednio na rynku finansowym.

Spośród instrumentów rynku pieniężnego w takiej roli występują bony komercyjne (commercial paper) oraz komercyjne weksle inwestycyjno- terminowe, zaś w przypadku rynku kapitałowego jako źródło zasilania w kapitał p-stw występują obligacje p-stw w akcje.

T: Kapitał własny a forma organizacyjno - prawna p-stwa.

Z punktu widzenia własności wyróżniamy:

p-stwa państwowe

p-stwa spółdzielcze

p-stwaprywatne

Wstępują 2 formy organ -prawne p-stw państwowych;

p-stwa samorządowe

jednoosobowa spółka Skarbu Państwa

W p-stwie samorządowym występują 3 typy funduszy własnych:

fundusz założycielski

fundusz p-stwa

fundusz zmian aktualizacji wyceny

P-stwo spółdzielcze: (kapitały własne)

fundusz udziałowy

fundusz zasobowy

Formy p-stw własności prywatnej:

pp-stwa jednoosobowe

sp osobowe

jawne

partnerskie

komandytowe

komandytowo-akcyjne

3) sp kapitaŁowe

sp z o.o.

skcyjna

SPÓŁKA Z O.O - ma 2 lub więcej właścicieli. Tworzy się radę nadzorczą i zarząd. Istotą jest odpowiedzialność wspólników ograniczona do wysokości zadeklarowanych wkładów, które mogą mieć charakter rzeczowy i finansowy.

Zwiększenie kapitału własnego następuje poprzez zwiększenie :

liczby udziałowców

kwoty udziałów

do 01/01/2001r- kapit udział do 4000zł

od 01/011/2001r -do 50000

kapitał własny w sp jest zaangażowany w postaci:

w formie kapitału zakładowego (zw akcyjnym)- pochodzi ze sprzedaży akcji po cenie nominalnej.

w formie kapitału zapasowego

ew rezerwowego

Zwiększyć kapitał akcyjny możemy przez:

dodatkową emisję akcji

zmiany strukturalne w kapit własnym polegającym na przeniesieniu części kapitału zapasowego

1. Kapitał akcyjny jest najczęściej powiększany przez emisję dodatkową. Może to nastąpić;

emisja własna

subsmisja czyli sprzedaż przez pośrednika

Z SUBSMISJĄ związana jest:

umowa komisu czyli kredyt pod zastaw akcji

umowa transakcji gdzie emitent otrzymuje od pośrednika wpłatę całości kapitału

2. Kapitał akcyjny można zwiększyć przez zmiany strukturalne w kapitale własnym. Przenosi się wówczas część kapitału zapasowego na rzecz kapit akcyjnego. W takich sytuacjach:

podwyższeniu ulega cena akcji tzw.przestemplowanie

bezpłatnie przydziela się dodatkowe akcje dotychczasowym akcjonariuszom

KAPITAŁ ZAPASOWY tworzony jest z:

różnicy między ceną emisyjną, a ceną nominalną po potrąceniu kosztów emisji

zatrzymanego zysku, odpis minimalny stanowi 8% zysku netto a gromadzony jest do wysokości 1/3 kapitału akcyjnego.

Wskaźnik skorygowanej rentowności majątku:

Zysk netto + odsetki od kapitału obcego

- podatek od wartości odsetek

= wartość majątku ogółem

Wpływ zastosowania kapitału obcego na efektywność kapitału własnego określamy jako różnicę między wskaźnikami rentowności kapit własn(zysk netto/kapitał własny) wskaźnikiem skorygowanej rentowności majątku.

Przykład

koszt odsetek= 4 400 j.p.

zysk netto = 23 600 j.p.

wartość majątku = 170 000 j.p.

wartość kapiit własnego = 144 000 j.p.

koszt rzeczywisty zaangażowanego kapit obcego wyniesie:

4 400 - (27% z 4 000)= 4 400- 1188= 3212 j.p.

(23 600 +3 212) x100% /170 000 = 15,8%

słownie: zysk netto + kwota faktyczna kosztu odsetek / wartość majątku. Uzyskujemy w ten sposób skorygowany wsk rentowności majątku.

Natomiast wsk rentowności netto kapit własnego wynosi:

23 600 x 100%/ 144 000 = 16,4% - stopień działania dźwigni finansowej jest dodatni i wynosi z zaokrągleniu ; 16,4% - 15,8% = 0,6%

Z punktu widzenia opłacalności zastosowania kapitału obcego jest to dla p-stwa korzystne, lecz w tym konkretnym przypadku w małym stopniu, co wynika głównie z wysokiej ceny kredytu.

Odwrotny wynik, tzw.ujemny ozn niewypłacalność angażowania kapitału obcego.

---