WYŻSZA SZKOŁA EKONOMICZNO - INFORMATYCZNA

W WARSZAWIE

Zagadnienia z finansów przedsiębiorstw.

1. Przedmiot nauki o finansach przedsiębiorstwa.

1. Przedmiot nauki o finansach przedsiębiorstwa.

Przedmiot finanse przedsiębiorstw rozpatrywany być może w różny sposób.

• Przede wszystkim w ujęciu encyklopedycznym, ujęciu nauki o finansach traktuje się finanse przedsiębiorstw jako element ogółu zjawisk ekonomicznych związanych z gromadzeniem i podziałem zasobów pieniężnych, bądź jako element pieniężnego mechanizmy wymiany i podziału wartości rzeczowych i usług.

• Finanse przedsiębiorstw to badania nad całością procesów, mechanizmów, zjawisk zachodzących w przedsiębiorstwie.

• Ogół zjawisk ekonomicznych związanych z gromadzeniem i podziałem zasobów pieniężnych.

Finanse przedsiębiorstwa jako przedmiot można rozważać jako element ogółu zjawisk ekonomicznych, związanych z gromadzeniem i podziałem zasobów pieniężnych, bądź jako element pieniężnego mechanizmu wymiany i podziału wartości rzeczowych i usług. Finanse występują w sferze wymiany i podziału. Ich szczególną cechą różniącą je od innych form jest pieniężny charakter. Do podziału dóbr i usług dochodzi w drodze przeplatających się ze sobą przepływów różnych kategorii strumieni pieniężnych.

Występują 4 elementy przepływów:

1. Strumień przepływów rynkowych, - który charakteryzuje się głównie bezpośrednim związkiem przepływu pieniądza z przepływem dóbr i usług.

2. Strumień przepływów transferowych, - który polega na przepływie pieniądz bez ekwiwalentu. Występuje tu przepływ w jedną stronę np. zasiłki, renty.

3. Przepływ kredytowy - dochody kredytowe, będące skutkiem bankowej kreacji pieniądza poprzez udzielenie kredytu.

4. Przepływ oszczędności- jest to strumień zdecydowanie różniący się od poprzednich, bo jest to strumień zatrzymywany, a nie jak poprzednie będące w ruchu. Ten strumień zatrzymany nie tworzy strumieni płynących dochodów, ale tworzy on zasoby.

Przepływy pieniądza i tworzenie zasobów odbywają się przez działania określonych podmiotów - osób fizycznych i prawnych, których właściwości pozwalają na ich wyodrębnienie w określone grupy. W konsekwencji, procesy i zjawiska finansowe przez nie realizowane można podzielić na 5 grup zjawisk finansowych: finanse przedsiębiorstw, ludności, publiczne, baków i innych instytucji kredytowych, ubezpieczeń.

Dla finansów przedsiębiorstw najbardziej charakterystyczne jest:

1. Gromadzenie przychodów

• Ekwiwalentnych (rynkowych) z tytułu sprzedaży towarów, wyrobów i usług

• Kredytowych z tytułu pożyczek bankowych

• Transferowych między innymi z rynku kapitałowego z budżetu

• Dokonywanie wydatków

• Ekwiwalentnych (rynkowych) z tytułu zakupu materialnych czynników produkcji i wynagrodzeń za pracę

• Transferowych występujących w postaci podatków, opłat oprocentowanie kredytów bankowych i obligacji, wypłaty dywident składek na ubezpieczenia społeczne i rzeczowe

• Kredytowych z tytułu spłaty pożyczek bankowych

2. Gospodarka finansowa przedsiębiorstw. Jej cele, fazy i kryteria oceny.

Gospodarka finansowa - definicje:

• Jako gospodarkę finansowa określamy czynności polegające na racjonalnym uruchamianiu strumieni pieniężnych oraz ich osiadaniu, (czyli tworzeniu oszczędności z uwzględnieniem opłacalności związanej z „unieruchomieniem” pewnego zasobu pieniędzy).

• Gospodarkę finansowa można rozumieć jako mechanizm ciągłego, odpowiednio zorganizowanego procesu gromadzenia przychodów i dochodów oraz realizacji wydatków.

• Gospodarka finansowa to prowadzenie nieustannej działalności w sferze operacji pieniężnej. Jest ona ciągłym procesem w ramach, którego dokonuje się ciągły ruch i dokonuje się zmiana przepływów (przepływy pieniężne spotykają się na swojej drodze z innymi przepływami).

Prowadzenie gospodarki finansowej oznacza uzyskiwanie i wydatkowanie pieniędzy z równoczesnym planowaniem działań w czasie krótkim i długim, oraz ich analizę i ocenę w celu ukształtowania przyszłych decyzji.

Cele gospodarki finansowej

Gospodarka finansowa powinna sprzyjać wzrostowi nadwyżki finansowej, ale i realizacji inwestycji rzeczowych, które nie zawsze idą w parze z powiększaniem bieżącego wyniku finansowego, powinna przyczyniać się do inwestycji finansowych, które w perspektywie posłużą zwiększaniu efektywności.

Za cel gospodarki finansowej uznać trzeba, obok powiększenia efektywności, także reprodukcję rozszerzoną kapitału własnego. Cele te mogą być realizowane przez gospodarkę finansową na drodze bardzo zróżnicowanych operacji, które wymagają szczegółowej analizy, prowadzonej z punktu widzenia przedsiębiorcy, jako długookresowej strategii bieżącej, taktyki finansowej.

Fazy gospodarki finansowej

Te czynności możemy określić także jako fazy albo etapy i wyodrębnić trzy podstawowe etapy:

1. etap przygotowania,

2. etap realizacji,

3. etap ewidencji, analizy, wnioskowania. Ten trzeci etap jest niezbędny po to, żeby można było dokonywać, realizować, prowadzić racjonalnie wszelkie procesy przedsiębiorstwa.

Celem przedsiębiorstwa jest:

1. pewna działalność zarobkowa,

2. jest osiągnięcie określonych zamierzeń ,określonych przedsięwzięć,

3. uzyskanie nadwyżki ekonomicznej,(nadwyżka powinna być wyrażona w pieniądzu, może być traktowana jako dążenia do uzyskania nadwyżki finansowej w stosunku do wyłożonego kapitału w przedsiębiorstwie.)

Cele przedsiębiorstwa jednoosobowego:

1. otrzymanie nadwyżki służącej do pokrycia potrzeb konsumpcyjnych właściciela ,

2. pokrycie potrzeb rozwojowych,

Cele spółek akcyjnych:

1. osiągnięcie nadwyżki ,która zagwarantuje zapłacenie dywidend akcjonariuszom spółki,

2. niekiedy walne zgromadzenie rezygnuje z wypłaty dywidend, kierując się motywem rozwojowym,

Cele przedsiębiorstw państwowych:

1. teoretycznie - jest uzyskiwanie nadwyżki zapewniającej wysokie nie podatkowe dochody budżetowi czy też skarbowi państwa,

W gospodarce naszej istnieją dwa przedsiębiorstwa państwowe:

1. państwowe przedsiębiorstwa samorządowe,

2. Państwowe przedsiębiorstwa menedżerskie ,

Cele przedsiębiorstwa menedżerskiego jest uzyskanie zysku bo od niego zależą wynagrodzenia menadżerów,

Cele przedsiębiorstwa samorządowego jest dochód czysty ( zysk + wynagrodzenia pracownicze),

Celem wspólnym dla wszystkich przedsiębiorstw jest dążenie do uzyskania wzrostu efektywności, rozumianej jako stosunek pożądanej kategorii nadwyżki (zysk, dochód czysty) do zaangażowanego kapitału

Celem działalności przedsiębiorstwa jest uzyskiwanie efektywności sprzyjającej interesowi zarobkowemu właścicieli, wzrostowi wartości przedsiębiorstwa .

Kryteriami oceny gospodarki finansowej rozpatrywanej w sposób izolowany są:

• Zachowanie płynności finansowej, co oznacza zdolność do terminowego regulowania wszelkich zobowiązań.

• Obniżka kosztów finansowych (kryterium to należy traktować na zasadzie racjonalności, tzn. obniżać koszty nie powodując przy tym ujemnych skutków)

3. Ryzyko, jego rodzaje, czynniki je wywołujące oraz sposoby ograniczania.

Definicje ryzyka:

• Ryzykiem nazywamy statystyczne prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia losowego o charakterze negatywnym dla dotkniętego nim podmiotu.

• Ryzyko występuje wtedy, kiedy prawdopodobieństwo realizacji zamierzonego zadania, wystąpienia określonych warunków itd., zawiera się w granicach O < P(x) < l, gdzie P(x) oznacza prawdopodobieństwo wystąpienia zmiennej losowej x.

• Statystycznie, pojęciem ryzyka określa się sytuację, w której co najmniej jeden z elementów składających się na nią nie jest znany, ale znane jest prawdopodobieństwo jego wystąpienia. Jeśli ten parametr jest źle oszacowany, lub pominięty, to wynik decyzji może być katastrofalny.

Kalkulacja ryzyka ma na celu zapewnienie wzrostu efektywności, mierzonej właściwą dla danego przedsiębiorstwa nadwyżką finansową. Kalkulacja ryzyka ma też na celu zapewnienie zwiększenia wartości samego przedsiębiorstwa.

Ryzyko dotyczy także nie podjętej na czas decyzji. Mówi się wów­czas o ryzyku utraconych potencjalnych korzyści.

Ryzyko może być powszechne (np. inflacja) bądź dotyczące tylko pewnych ogniw gospodarki Generalnie, im dłuższy jest horyzont czasu dla podejmowanych decyzji, tym wyższe ryzyko i niepewność . Dotyczy to zwłaszcza decyzji o inwestycjach rzeczowych i finansowych.

Czynniki wyróżniające ryzyko w makroekonomicznym układzie to koniunktura, dekoniunktura, inflacja, deflacja.

Każda z tych sytuacji wymaga odrębnej strategii i taktyki. Trzeba uwzględniać sytuację na świecie obecnie i w najbliższej przyszłości (wszę­dzie umiarkowana inflacja) oraz w Polsce (inflacja dość znaczna, ze zmien­ną tendencją spadkową). Inflacja w odniesieniu do konsumentów grozi generalnie spadkiem dochodów realnych i w ślad za tym - reorientacją struktury popytu. Natomiast dla producenta i pośrednika, gdy występuje inflacja, koszty i ceny sprzedaży rosną nierównomiernie, tworząc korzyści dla jednych, a powodując ich utratę u drugich, co wpływa na zmianę struktu­ry globalnego obrotu. W inflacji występuje spadek skłonności do inwesto­wania, bo pogarsza się relacja koszt - przychód. Rosną też inwestycje spe­kulacyjne (krótkookresowe, według zasady: zainwestować pieniądze i szyb­ko je wycofać).

W okresie recesji ryzyko rośnie, w okresie ożywienia gospodarcze­go - maleje. Te ogólne tendencje są korygowane przez stabilność lub nie­stabilność polityki:

• legislacyjnej,

• monetarnej,

• celnej,

• fiskalnej,

• oraz rodzaj sektora gospodarczego.

Rośnie ryzyko w produkcji dóbr wyższego rzędu (łatwiej sprowadzić telewizor niż go wyprodukować). Najniższy stopień ryzyka występuje przy produkcji dóbr codziennego użytku.

W każdym przedsięwzięciu wyróżniamy dwa rodzaje ryzyka:

Ryzyko operacyjne, które wiąże się z możliwością aktywnego oddziaływania na cenę, sprzedaż, koszty. W tej dziedzinie minimalne ryzyko po­noszą monopole. Ryzyko wiąże się także z:

- siłą oddziaływania konkurencji;

- możliwością wprowadzania substytutów;

- siłą przetargową oraz ewentualną spolegliwością dostawców;

- autentycznym znaczeniem pracowników najemnych i ich organizacji.

Ryzyko finansowe, które zależy przede wszystkim od udziału funduszy obcych w finansowaniu majątku przedsiębiorstwa, im większy jest ten udział, tym wyższe jest ryzyko.

Ogólne zasady związku ryzyka z efek­tywnością planowanego zamierzenia:

1. Przy dążeniu do osiągnięcia wyższej korzyści występuje wyższe ryzyko.

2. Zwiększone ryzyko oznacza możliwość wzrostu strat.

3. Granicę racjonalnej decyzji z punktu widzenia ryzyka wyznacza prawdo­podobieństwo poniesienia straty, odpowiadającej, co do swej wartości możliwej do uzyskania korzyści.

Sposoby ograniczenia ryzyka

Ryzyko można ograniczyć przez uzyskiwanie informacji na temat centralnych decyzji ekonomicznych, napięć i konfliktów wewnątrz kraju i poza nim.

Można również zmniejszać ryzyko zasięgając porady u fachowców, tworząc rezerwy, korzystając z usług towarzystw ubezpieczeniowych.

4. Ruch okrężny w przedsiębiorstwie i jego konsekwencje dla gospodarki finansowej.

Aby zrealizować ruch okrężny musimy spełnić prawidłowości:

1.w ruchu okrężnym wyróżniamy 3 fazy ruchu:

• faza zaopatrzenia

• faza produkcji

• faza zbytu

2. wszystkie fazy powinny występować kolejno po sobie ale i jednocześnie

3. rozmieszczenie składników rzeczowych w ruchu okrężnym zależy od :

• rodzaju działalności

• jakości gospodarowania

Inny jest w długim procesie produkcyjnym, budownictwie bo tam składniki majątkowe są długo zamrożone a inny w przedsiębiorstwach przemysłu lekkiego, przy krótkim procesie produkcji.

Jakość gospodarowania to podejmowanie w przedsiębiorstwie decyzji o charakterze długo albo krótko terminowym np. lokowania środków.

Konsekwencje ruchu okrężnego dla gospodarki finansowej przedsiębiorstwa:

1. w 1 i 3 fazie mamy doczynienia z wyodrębnieniem zjawisk finansowych. W 1 fazie (zaopatrzenia) pozyskujemy środki i zamieniamy na wartości rzeczowe a w 3 fazie ( zbytu ) wartości rzeczowe zamieniamy na środki pieniężne i dokonujemy dalszego podziału środków.

2. ruch okrężny ma charakter otwarty - zarówno w fazie zaopatrzenia i w fazie zbytu następuje powiązanie z funduszami zewnętrznymi. Jest to powiązanie z bankami, instytucjami ubezpieczeniowymi, kontrahentami. Może mieć charakter bierny i czynny:

• bierny - kiedy przedsiębiorstwo pozyskuje środki dla siebie

• czynny- kiedy pozyskuje środki na rynku finansowym

• w ruchu okrężnym produkty zachowują się nie jednakowo bo część się zużywa całkowicie i przechodzi w nowy wyrób (to są środki obrotowe) a te które są wykorzystywane w wielu cyklach ruchu okrężnego i mało się zużywają to są środki trwałe. Wyodrębnienie środków trwałych i obrotowych ze względu na proces zażywania się ich to konsekwencja ruchu okrężnego, to wyodrębnienie jest dalszą podstawą wyodrębnienia , bo cykl w przedsiębiorstwie jest różny. Przyjęto kryterium czasu tj. 1 rok.

Środki produkcji które się zużywają w ciągu roku to środki obrotowe a te które się nie zużywają w ciągu roku to środki trwałe.

1. w ruchu okrężnym zauważamy nierównomierny i równomierny ruch okrężny środków obrotowych. Nierównomierny - występuje przy zjawiskach sezonowości ( np. przemysł przetwórczy )






















W- wartość

t- czas

Ruch równomierny to stałe zapotrzebowanie na określone środki obrotowe.

2. stałe potrzeby powinny być finansowane funduszami własnymi a zmienne z funduszy kapitałów obcych.

Przedsiębiorstwo nie jest w stanie zabezpieczyć stałych potrzeb z własnych funduszy i część ich będzie finansowana z kapitałów obcych a koszt obsługi stałych potrzeb będzie większy (np. bo są odsetki od kredytów). Aby wyeliminować obce środki należy zmniejszyć zakres działania.

5. Przychody i koszty w przedsiębiorstwie.

Przedsiębiorstwa funkcjonują po to aby uzyskać przychody z różnych źródeł np. ze sprzedaży np. wyrobów gotowych lub usług.

Źródła przychodów:

1. przychody ze sprzedaży,

2. pozostałe przychody operacyjne,

3. przychody finansowe

wielkość przychodów zależy :

• od ilości sprzedanych produktów, towarów lub świadczonych usług

• od ceny po której te towary zostaną sprzedane

ilość przychodów zależy :

• od popytu na dany produkt,

• podaż ( możliwość produkcyjna przedsiębiorstwa)

• wysokości ceny,

• umiejętności marketingowej,

Żeby zwiększyć udział w rynku przedsiębiorstwo może dokonywać rat, bonifikat lub upustów w celu zachęcenia ( jednostkowa cena jest niższa, ale przychód z ogólnej sprzedaży jest większy).

Pozostałe przychody operacyjne to przychody z tytułu określonych (są to należne kwoty niezwiązane z podstawową działalnością przedsiębiorstwa) pozostałych działalności.

POZOSTAŁE PRZYCHODY OPERACYJNE

• przychody ze sprzedaży lub wpływy z likwidacji środków trwałych,

• przychody powstające w wyniku rozwiązania rezerw,

• przychody z umorzonych lub przedawnionych zobowiązań,

• przychodem będzie aktualizacja (wzrost) wartości posiadanych zapasów,

• przychodem będą otrzymywane odszkodowania, kary, grzywny,

• przychodem są otrzymywane dotacje, subwencje lub dopłaty , darowizny oraz nieodpłatne składniki majątku

PRZYCHODY FINANSOWE

(żeby przedsiębiorstwo mogło je uzyskać musi najpierw dokonać określone operacje finansowe, z których będzie mogło uzyskać przychody finansowe).

• należności z tytułu posiadanych przez przedsiębiorstwo udziałów w innych przedsiębiorstwach (podmiotach gospodarczych) np. darowizny, udziały w zyskach podmiotów zależnych,

• naliczenie odsetek od powierzonych innym podmiotom środków finansowych,( np. pożyczka, lokata w banku).

• zyski ze sprzedaży posiadanych papierów wartościowych,

• dodatnie różnice kursowe ( dot. Transakcji z partnerami zagranicznymi),

Przychody przedsiębiorstwo uzyskuje w oparciu o określone koszty.

KOSZTY W PRZEDSIĘBIORSTWIE

Kosztami będą te rodzaje wydatków , które są związane z bieżącą działalnością przedsiębiorstwa.

Wydatkiem nazywamy każdorazowe pomniejszenie (wypływ) środków z kasy czy rachunku bankowego przedsiębiorstwa.

NIE KAŻDY WYDATEK BĘDZIE KOSZTEM.

Problematyka kosztów jest bardzo istotna.

Od właściwej ewidencji kosztów zależy dochód i podatek.

Do kosztów uzyskania przychodu nie można zaliczyć:

• nakładów o charakterze inwestycyjnym ( wyjątkiem są środki trwałe których wartość nie przekracza 3.500 zł.)

• wydatków związanych z płaceniem kar, grzywien, odszkodowań itp.

• wydatki które z punktu widzenia ustawodawcy są uznawane za zbędne ( nadmierne wydatki na reklamę, amortyzacja drogich samochodów osobowych itp.)

SPOSOBY EWIDENCJI KOSZTÓW W PRZEDSIĘBIORSTWIE:

Kalkulacyjny układ kosztów stosują zwykle te przedsiębiorstwa, które wytwarzają produkcję o zróżnicowanej strukturze asortymentowej i dla prawidłowego skalkulowania cen poszczególnych jej asortymentów muszą znać koszt własny każdego rodzaju produktu.

Porównawczy układ stosują te przedsiębiorstwa które mają produkcję jednorodną i nie ma potrzeby dokonywania szczegółowej kalkulacji jednostkowego kosztu wytworzenia. Ważne jest natomiast określenie:

jaka część poniesionych w danym czasie kosztów odnosi się do produkcji sprzedanej w tym właśnie okresie.

Podział kosztów na IV grupy (wg rodzaju):

• koszty rzeczowe,

• koszty osobowe ( pracy)

• koszty finansowe,

• koszty pozostałe,

I grupa - Koszty rzeczowe wyodrębniamy podgrupy:

1. koszty związane ze zużyciem surowców, materiałów i energii potrzebnej do prawidłowego procesu produkcji w przedsiębiorstwie,

2. koszty związane ze zużyciem rzeczowych składników majątku trwałego przedsiębiorstwa (odpisy amortyzacyjne),itp. obniżanie kosztów (racjonalna polityka ) zezwala na swobodę wyboru metod odpisów amortyzacyjnych ( swoboda ograniczona przepisami podatkowymi). W zależności od metody będą różne długości (amortyzacje) i wielkości (kwoty) odpisu amortyzacyjnego. Ograniczenia : ustawodawstwo podatkowe - lista obiektów które muszą być amortyzowane metodą liniową

3. koszty zużycia tzw. usług obcych, takich jak usługi transportowe, telekomunikacyjne , remontowe

Przy tych kosztach przedsiębiorstwo może dążyć do obniżki poprzez:

dokonanie wyboru, czy te usługi wykonywane będą przez usługi obce czy zorganizuje przedsiębiorstwo wewnętrzną służbę, która będzie świadczyła tego typu usługi. Decyzje podejmowane są na bieżąco( w zakresie usług obcych).

II grupa KOSZTY PRACY

Ważną grupą kosztów są w przedsiębiorstwie koszty związane z zatrudnieniem pracowników. W ich skład , obok wynagrodzenia za bezpośrednio wykonaną pracę będą wchodziły również inne wydatki pracodawcy na rzecz zatrudnionych, nie objęte wynagrodzeniem za bezpośrednią pracę.

Będą to:

• wynagrodzenia za czas nie przepracowany,

• specjalne wypłaty: premie , gratyfikacje, nagrody,

• świadczenia w naturze,

• świadczenia ubezpieczenia społecznego

• koszty opieki społecznej i socjalnej

• koszty działalności szkoleniowej

III grupa -KOSZTY FINANSOWE

1. płacone przez przedsiębiorstwo odsetki i prowizje od kredytów i pożyczek zaciągniętych na finansowanie bieżącej działalności produkcyjnej

2. dyskonto potrącane przez nabywcę ( najczęściej bank) przy zakupie weksli, czeków obcych,

3. straty na sprzedaży papierów wartościowych,

4. ujemne różnice kursowe,

5. rezerwy tworzone na pewne lub prawdopodobne straty dotyczące prowadzonych przez przedsiębiorstwo operacji finansowych,

Przedstawione rodzaje kosztów dotyczą trzech sfer działalności przedsiębiorstwa:

• podstawowej działalności produkcyjnej,

• podstawowej działalności operacyjnej,

• działalności finansowej.

IV grupa - POZOSTAŁE KOSZTY

Przedsiębiorstwo ponosi jednak również pewne koszty nie związane bezpośrednio z żadną z tych sfer działalności. Będą to tzw. koszty ogólnozakładowe. Jako przykład takich kosztów można byłoby wymienić koszty ogólnego zarządu przedsiębiorstwa jak również wliczone w ciężar kosztów koszty delegacji służbowych

Efektywność gospodarowania i finansowania przedsiębiorstw.

Utarg jest podstawowym przychodem przedsiębiorstwa . Jest efektem zrealizowanej sprzedaży.

Sprzedaż może być traktowana dwojako:

• Memoriałowa,- w tym ujęciu sprzedaż polega na udostępnieniu produktu , wykonaniu usługi jej zafakturowanie i ewentualnym przyjęciu wykonanej pracy przez zleceniodawcę ( bez środków pieniężnych).Sprzedaż memoriałowa nie jest elementem finansów, bo nie występuje przepływ strumienia pieniężnego.

• Kasowa,- jest to zarówno wpływ gotówki jak też pieniędzy bezgotówkowych na rachunek bankowy.

Sprzedaż w ujęciu kasowym czyli utarg jest zjawiskiem finansowym . Ów utarg stanowi podstawowe źródło finansowania ponawianych cykli działalności przedsiębiorstwa.

Poziom utargu zależy od:

• cen realizacji,

• struktury asortymentowej,

• fizycznych rozmiarów sprzedaży.

Utarg można podzielić na :

• koszt,

nadwyżkę

1. Akumulacja.

2. Zysk i jego funkcje.

3. Wskaźniki absolutne i relatywne.

4. Charakterystyka majątku trwałego i obrotowego w przedsiębiorstwie.

5. Amortyzacja, metody i funkcje.

6. Finansowanie zewnętrzne i wewnętrzne.

7. Elementarne metody finansowania.

8. Cechy kapitału własnego i obcego.

9. Struktura kapitału i działanie dźwigni finansowej.

10. Kapitały własne, a forma organizacyjno-prawna przedsiębiorstwa.

6. Akumulacja.

Z makroekonomicznego punktu widzenia finansowym wyrazem nadwyżki ekonomicznej jest akumulacja pieniężna brutto. Inaczej można ją określić jako akumulację pieniężną netto zwiększoną o amortyzację ( cash flow brutto = akumulacja + amortyzacja).

Akumulacja netto stanowi różnicę pomiędzy utargiem a kosztami odnoszącymi się do tego utargu ( nadwyżka utargu nad kosztami) jest to tzw. akumulacja ze sprzedaży. Akumulacja ta skorygowana o saldo zysków i strat nadzwyczajnych stanowi akumulację z całokształtu działalności.

Akumulacja pieniężna jest zjawiskiem finansowym tzn. musi występować zawsze jako konkretna suma pieniędzy.

Akumulacja pieniężna zwana inaczej akumulacją finansową może składać się z:

• VAT-u

• akcyzy,

• zysku brutto,

Jeżeli jakiś element nie występuje to części składowe są redukowane o ten element i tak jeśli nie występuje VAT i akcyza to akumulacja powinna być równa zyskowi brutto.

Zysk może być utworzony z dotacji budżetowej a akumulacja nie może być utworzona z dotacji budżetowej.

Akumulacja pieniężna w skali kraju jest wielkością zagregowaną , stanowi sumę osiągniętą na poszczególnych wyrobach i usługach.

W przedsiębiorstwie wysokość akumulacji zależy od poziomu cen, kosztów, fizycznych rozmiarów sprzedaży, asortymentu sprzedaży. Im wyższy jest poziom cen tym większa może być akumulacja przy założeniu, niezmienności popytu.

Ekonomicznie akumulację można określić jako finansowy odpowiednik nadwyżki ekonomicznej netto w skali makro.

Występują różnice:

• akumulacja odnosi się do utargu

• nadwyżka ekonomiczna częściowo występuje w utargu, w części zaś w wytworzonych ale niesprzedanych wyrobach i usługach.

Akumulacja różni się od nadwyżki o różnicę remanentów towarów, wyrobów gotowych, usług, produkcji w toku wytworzonej ale nie sprzedanej.

W zależności od różnic remanentów akumulacja może być większa lub mniejsza od nadwyżki ekonomicznej.

Różnica między akumulacją a nadwyżką wywodzi się również z faktu że pewne elementy nadwyżki ekonomicznej tkwią w kosztach , dotyczy to ogółu kosztów finansowych.

7. Zysk i jego funkcje.

Zysk stanowi główną treść nadwyżki finansowej rozpatrywanej z mikroekonomicznego punktu widzenia ( w większości przedsiębiorstw).

Rola zysku wynika z funkcji jaką może on pełnić w przedsiębiorstwie.

Funkcje zysku ( można je określić jako zbiór podstawowych reguł):

1. zysk jest najbardziej ogólny i wszechstronnym miernikiem oceny pracy przedsiębiorstwa,

przyjęcie zysku jako miernika oceny pracy przedsiębiorstwa wynika z jego walorów w tej roli:

1. jest on wskaźnikiem odzwierciedlającym efekty działalności,

2. ma syntetyczny charakter,

3. ma najszersze pole recepcji( wiąże się ze wszystkimi elementami gospodarki przedsiębiorstwa),

4. jest zawsze skwantyfikowany ( określony jednoznacznie ilościowo).

2.zysk może motywować właścicieli kapitału i załogi do pomnażania jego,

W przedsiębiorstwie prywatnym zysk jest naturalnym motywem podejmowania dalszej realizacji działalności, jest on bowiem w tym zakresie czynnikiem sprawczym (motorycznym). Jest tak dlatego, że zysk powoduje powstanie dochodów osobistych właścicieli oraz tworzy podstawę do pomnażania wartości ich kapitału. W Firmach państwowych istnieje potrzeba zbudowania mechanizmu zainteresowania kierownictwa i załogi kształtowaniem zysku. Służyć temu mogą premie wypłacane z zysku , a także ocena jakości działania kierownictwa przez pryzmat osiągniętego zysku.

3. zysk stanowi źródło samofinansowania rozwoju przedsiębiorstwa. Zysk jest istotnym źródłem zwiększania kapitału własnego a pośrednio pozycji firm na rynku . Jest to czynnik wzmagający zainteresowanie właścicieli ( kadry kierowniczej i ewentualnie załogi) wynikiem finansowym. Z pewnym uproszczeniem można to sprowadzić do polepszenia warunków trwania i rozwoju pracy, a przynajmniej do utrzymania dotychczasowej jego sytuacji.

Przychody z działalności operacyjnej

-

Koszty działalności operacyjnej

=

Wynik na działalności operacyjnej

+

Przychody finansowe

-

Koszty finansowe

=

Wynik brutto na działalności gospodarczej

+

Zyski nadzwyczajne

-

Straty nadzwyczajne

=

Wynik finansowy brutto

-

Podatek dochodowy

=

Wynik finansowy netto

Podstawowe postacie wyniku finansowego w przedsiębiorstwie

Wynik finansowy netto ( zysk netto) stanowi różnicę pomiędzy wynikiem działalności operacyjnej ( w tym na operacjach finansowych) skorygowanym o saldo wyniku na operacjach nadzwyczajnych ( straty i zyski nadzwyczajne) a obowiązkowymi obciążeniami z tytułu podatku dochodowego i płatności z nim zrównanych.

Wynik działalności operacyjnej jest różnicą między sumą należnych przychodów ze sprzedaży produktów, towarów i innych składników majątku wyrażonych w rzeczywistych cenach sprzedaży z uwzględnieniem dotacji , upustów, rabatów i innych zwiększeń lub zmniejszeń , bez VAT i ewentualnie akcyzy a wartością sprzedanych wyrobów , usług, towarów i składników majątkowych po koszcie wytworzenia lub cenie nabycia , powiększonych o koszty ogólnego zarządu, koszty operacyjne oraz podatki wliczone w koszty sprzedawcy.

Jako zysk na operacjach finansowych traktujemy różnicę między przychodami z operacji finansowych ( udziały własnościowe w innych przedsiębiorstwach, papiery wartościowe i zyski z ich sprzedaży, oprocentowanie lokat, dodatnie różnice kursowe) a kosztami prowadzonych operacji finansowych ( zapłacone odsetki i prowizje od pożyczek i zobowiązań , straty poniesione na sprzedaży papierów wartościowych, ujemne różnice kursowe itp.).

8. Wskaźniki absolutne i relatywne.

Do analizy jakości osiągniętego zysku „ w czasie” i w przestrzeni stosujemy odmienne postacie analityczne.

Ze względu na postać możemy wyróżnić:

1. wskaźniki absolutne

2. wskaźniki realne,

Wskaźniki absolutne:

1. kwota zysku,

2. przyrost zysku,

Kwota zysku wskazuje na rozmiar uzyskanego efektu finansowego obliczanego w kwocie złotych.

Będąc miarą efektywności i rzeczywistym źródłem samofinansowania wskaźnik ten:

1. nie nadaje się do porównań w czasie i przestrzeni pozwalających na wyciąganie jednoznacznych wniosków co do zmiany w jakości gospodarowania.

2. sama kwota zysku bez powiązania jej z poziomem zaangażowanego kapitału względnie poniesionych nakładów, nie daje obrazu skali osiągnięć ekonomicznych

3. w warunkach inflacji porównywanie zmian zysku w różnych okresach wymaga doprowadzenia do porównywalności

Przyrost zysku

Uczynienie z przyrostu zysku podstawy oceny przedsiębiorstwa może w krótkim horyzoncie czasu wydatnie zwiększyć masę zysku. Jednak może to zagrażać pogorszeniem kondycji przedsiębiorstwa w skutek źle realizowanych oszczędności ( unikanie remontów, nakładów na bezpieczeństwo pracy, nadmierne ograniczenia w płacach) w imię preferowania szybkiego, bieżącego przyrostu zysku ze szkodą dla możliwości rozwojowych, a nawet dla przetrwania w długim okresie podmiotu gospodarczego. Wskaźnik ten wypaczony jest przez zjawiska inflacyjne, stąd może być stosowany w warunkach ustabilizowanej cenowo gospodarki.

Te wskaźniki nie są stosowane do oceny w przedsiębiorstwie bo mają dużo wad.

Relatywne wskaźniki wyniku finansowego mają dla celów analizy działalności przedsiębiorstwa przewagę nad miernikami absolutnymi, ze względu :

1. na możliwość dokonywania przy ich pomocy badań służących ocenie zjawisk w ujęciu dynamicznym oraz porównań między różnymi rodzajami działalności i przedsiębiorstwami,

2. na konstrukcję są one w znacznym stopniu przy wnioskowaniu uzależnione od przejawów inflacji ponieważ wartość licznika i mianownika podlega w przybliżeniu jednakowym zmianom .

Przy relatywnych wskaźnikach wyniku finansowego można wyróżnić:

1. współczynnik rentowności, których rezultat wyrażony jest w procentach,

2. wskaźniki zyskowności przedstawiające jednostki pieniężne określające wartości zysku przypadające na pewną wielkość ( sprzedaż, koszty, kapitał np. 1 zł. Zysku na 1.000 zł sprzedaży)

Wskaźniki te stanowią relacje pewnych postaci wyniku finansowego do podstawy , którymi są różne formy wielkości sprzedaży, kosztów, majątku ( aktywa) czy też kapitału.

Można wyróżnić trzy aspekty rentowności:

• rentowność sprzedaży określaną też jako rentowność handlową,

• rentowność majątku zwana rentownością ekonomiczną,

• rentowność zaangażowanych kapitałów własnych zwana rentownością finansową.

Wskaźnik rentowności sprzedaży netto można obliczyć w następujący sposób:

Wsk RSN =	ZN	x 100%
			SN

Wsk RSN - rentowność sprzedaży netto

ZN - zysk netto

SN - sprzedaż netto

Wskaźnik ten informuje jaki % zysku przynosi jednostka przychodu ze sprzedaży czyli odpowiada na pytanie jaki jest udział zysku netto w wartości sprzedaży. Większa wartość wskaźnika oznacza korzystniejszą kondycję finansową podmiotu gospodarczego. Większość wskaźników rentowności netto jest uzależniona od rodzaju działalności przedsiębiorstwa.

Wskaźnik rentowności majątku

Ocenę efektywności zaangażowania majątku umożliwia wskaźnik rentowności majątku, który można obliczyć:

Wsk RM =	ZN	X 100%
			AO

Wsk RM - rentowność majątku (ROA, ROI),

AO - majątek ogółem (aktywa ogółem),

ZN - zysk netto.

Wskaźnik ten określa wielkość zysku netto jaką przynosi jednostka zaangażowanego w przedsiębiorstwie majątku (odpowiada więc na pytanie jakiej wysokości zysk netto przypada na jednostkę majątku przedsiębiorstwa). Inaczej mówiąc pozwala określić efektywność wykorzystania majątku przedsiębiorstwa.

Trzeci aspekt badania rentowności przedsiębiorstwa dotyczy zaangażowania kapitału własnego czyli tzw. rentowności finansowej.

Rentowność finansową można obliczyć:

Wsk RKW =	ZN	x100%
			KW

Wsk RKW - rentowność kapitału własnego

ZN - zysk

KW - kapitał własny

Najogólniej można stwierdzić, że miernik ten odzwierciedla opłacalność inwestowania w daną firmę . Jego wysokość powinna być wyższa od stopy inflacji i kształtować przynajmniej na poziomie rynkowej stopy procentowej.

Wskaźnik ten można także porównać z oprocentowaniem kredytów udzielanych przez bank centralny - redyskontowego lub lombardowego. Najniższym progiem opłacalności jest oprocentowanie z wkładów terminowych.

Podział wyniku finansowego może być realizowany poprzez 3 metody:

1. kalkulacyjną,

2. wynikową,

3. mieszaną.

Metoda kalkulacyjna polega na kształtowaniu zysku wg normatywów , które odnoszą się do pewnego nośnika np. premia z zysku dla załogi w relacji procentowej do płac. Ten system jest jednak słabo przystawalny do gospodarki rynkowej i stąd właściwie funkcjonuje tylko w odniesieniu do zysku NBP .Zysk w NBP kalkulowany jest w relacji do różnego typu podstaw ( np. funduszu rezerwowego oraz funduszu płac) tu nawet nie występuje w pełni metoda kalkulacyjna ponieważ wpłata zysku do budżetu ma charakter rezerwowy ( wpłaca się bowiem pozostałość po dokonaniu odpisów)

Metoda wynikowa która jest metodą dominującą polega na procentowym obciążeniu zysku na rzecz budżetu i dowolnym ukształtowaniu podziału pozostałości zysku.

Metoda mieszana - jej elementy występowały do niedawna w przedsiębiorstwach państwowych. Dotyczyło to odpisu na rzecz budżetu w postaci obowiązkowej dywidendy . W spółkach akcyjnych w wysokości 8% zysku netto na rzecz zasilenia kapitału zapasowego ( do wysokości 1/3 kapitału akcyjnego).

9. Charakterystyka majątku trwałego i obrotowego w przedsiębiorstwie.

Majątek przedsiębiorstwa dzieli się na:

• majątek trwały

• majątek obrotowy.

Cechą charakterystyczną majątku trwałego jest to że jest wykorzystywany jest przez okres dłuższy niż 1 rok. Majątek trwały można sklasyfikować według funkcji, które pełnią rolę w procesach gospodarczych.

Składniki majątku trwałego można sklasyfikować wg funkcji, jakie pełnią w procesach gospodarczych na:

1. rzeczowy majątek trwały

2. wartości niematerialne i prawne.

3. należności długoterminowe.

4. inwestycje długoterminowe.

5. długoterminowe rozliczenia międzyokresowe kosztów.

1. Rzeczowy majątek trwały - jest sumą wartości obiektów stanowiących własność lub współwłasność danej jednostki w postaci nieruchomości /np. budowle/, maszyny, środki transportu, oraz inne kompletne i zdatne do użytkowania obiekty pod warunkiem że ich okres użytkowania jest dłuższy niż 1 rok.

2. Wartości niematerialne i prawne to :

• nabyte prawa majątkowe, nadające się do gospodarczego wykorzystania, użytkowane dłużej niż 1 rok, przeznaczone na potrzeby przedsiębiorstwa np.:

• autorskie prawa majątkowe,

• prawa do wynalazków,

• know - how.

• wartość firmy.

• koszty zakończonych prac rozwojowych.

3. Należności długoterminowe - są to należności których termin wymagalności jest większy od 1 roku, oprócz należności z tytułu dostaw i usług, które niezależnie od terminu rozliczania zaliczane są do należności krótkoterminowych.

4. Do inwestycji długoterminowych można zaliczyć te składniki aktywów przedsiębiorstwa, które są nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu wartości tych aktywów, a nie są użytkowane przez jednostkę lecz nabyte w celu osiągnięcia tych korzyści. Są to:

• nieruchomości,

• wartości niematerialne i prawne,

• długoterminowe aktywa finansowe tj.:

• nabyte udziały i akcje obce,

• inne papiery wartościowe( obligacje, weksle),

• udzielone długoterminowe pożyczki innym firmom,

• inne długoterminowe aktywa finansowe (lokaty długoterminowe, certyfikaty depozytowe),

• inne inwestycje długoterminowe (dzieła sztuki, metale szlachetne).

5. Długoterminowe rozliczenia kosztów to takie, w których rozliczanie rat kosztów odpisywane jest w okresie dłuższym niż 12 miesięcy. Koszty nie powinny obciążać wyłącznie wyniku danego okresu sprawozdawczego, w którym zostały zarachowane, a nawet zapłacone. Powinny one być rozłożone równomiernie w czasie, którego dotyczą.

Do długoterminowych rozliczeń międzyokresowych kosztów zaliczamy:

aktywa z tyt. Odroczonego podatku dochodowego,

inne rozliczenia międzyokresowe.

Na majątek trwały przedsiębiorstwa składają się środki trwałe i wartości niematerialne i prawne, które przedsiębiorstwo:

• zakupiło,

• wytworzyło, przebudowało i zmodernizowało,

• otrzymało bezpłatnie w formie darowizny, spadku lub w inny nieodpłatny sposób,

• przyjęto w formie aportu /wkład niepieniężny/ od udziałowców, akcjonariuszy lub wspólnika,

• użytkuje w oparciu o umowę najmu, dzierżawy lub leasingu,

• przejęło w wyniku zmiany, przekształcenia formy prawnej przedsiębiorstwa (połączenia lub podziału).

Żeby można było ten środek trwały wliczyć do majątku trzeba dokonać wyceny. Taką wycenę stanowi wartość początkowa środka trwałego. Ta wartość początkowa w zależności od tych różnych form pozyskania środków trwałych jest różna. Więc wartość początkowa dla nowych środków trwałych wykorzystywanych w procesach gospodarczych zalicza się do majątku trwałego w wysokości rzeczywistej ceny nabycia, bądź według kosztów poniesionych na wytworzenie tego środka. Jeśli dokonaliśmy wytworzenia, przeróbki to wyceniamy go według kosztu rzeczywistego /przebudowy, modernizacji/ . Gdy chodzi o środki trwałe, ale używane przez przedsiębiorstwo które przedsiębiorstwo zakupuje to wtedy te środki trwałe zakupione ich wartość ustalamy według rzeczywistej ceny zakupu, przy czym ta rzeczywista cena jest powiększona o koszty transportu. Gdy środki trwałe zostały uzyskane przez przedsiębiorstwo nieodpłatnie to wartość ich ustalamy według ceny rynkowej w dniu otrzymania tego środka.

Gdy przedsiębiorstwo dostanie środki trwałe w postaci aportu, to wtedy cenę ustala się indywidualnie przez osobę która wniosła ten aport, przy czym ta cena nie może wyższa od ceny rynkowej.

Możliwych jest 5 sposobów ustalenia wartości początkowej środka trwałego :

1. cena nabycia,

2. koszt wytworzenia,

3. wartość rynkowa lub w inny sposób ustalona wartość godziwa,

4. przyjmując zasadę kontynuacji,

5. indywidualne ustalenie wartości początkowej , gdy inny sposób nie jest możliwy.

Do majątku obrotowego przedsiębiorstwa zaliczamy wszystkie pozostałe składniki majątkowe, które nie zostały zaliczone do środków trwałych a są niezbędne do prowadzenia działalności gospodarczej. Są to składniki majątkowe, które przedsiębiorstwo zamierza zużyć, spieniężyć lub sprzedać w ciągu jednego cyklu gospodarczego.

Majątek obrotowy dzielimy na cztery grupy:

1. zapasy,

2. należności krótkoterminowe,

3. inwestycje krótkoterminowe,

4. krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe.

1. Zapasy

To rzeczowe aktywa obrotowe do zbycia lub zużycia w okresie 12 miesięcy odpowiadające kategorii aktywów rzeczowych trwałych.

Zapasy można podzielić na:

1. zapasy materiałowe:

• materiały podstawowe

• materiały pomocnicze

• paliwo

• opakowania

• części zapasowe do maszyn i urządzeń

2. zapasy produkcyjne:

• produkcja w toku

• półfabrykaty

• wyroby gotowe to wykonane we własnym zakresie i przeznaczone do sprzedaży innym jednostkom całkowicie zakończone wyroby gotowe i wykonane usługi.

• towary - czyli środki obrotowe przeznaczone do sprzedaży ale które nie zostały wytworzone w naszym przedsiębiorstwie.

• Zaliczki na dostawy.

2. Należności krótkoterminowe

• wszystkie należności z tytułu dostaw i usług, które ujmuje się w wobec powiązanych i pozostałych jednostek w podziale na do 12 miesięcy i ponad 12 miesięcy; oraz

• pozostałe należności płatne w o kresie do 12 miesięcy.

Wartość należności aktualizuje się [to jest zmniejsza ich wartość bilansową] uwzględniając prawdopodobieństwo ich zapłaty. Zmniejszenie należności zalicza się do kosztów. W przypadku konieczności odwrócenia aktualizacji to jest przywrócenia pierwotnej wartości należności powiększa się przychody.

Na należności niepewne nie tworzy się rezerw. Rezerwy tworzy się wyłącznie na zobowiązania a nie na niepewne co do wartości bilansowej aktywa.

Należności - powstają wtedy gdy materialnej sprzedaży wyrobów gotowych, towarów czy usług nie towarzyszy moment zapłaty - nie pokrywają się z momentem zapłaty.

Roszczenia - powstają gdy kontrahent nie akceptuje w całości lub częściowo należności.

Mogą wystąpić następujące należności i roszczenia:

1. należności z tytuły dostaw i usług

2. należności z tyt. podatków

3. dotacje i ubezpieczenia

4. wewnątrz zakładowe

5. pozostałe

6. dochodzone na drodze sądowej.

3. Inwestycje krótkoterminowe dzieli się na:

• aktywa finansowe (udziały, akcje, inne papiery wartościowe, pożyczki)

• środki pieniężne i inne aktywa pieniężne (krajowe i zagraniczne środki płatnicze w kasie i na rachunkach i inne aktywa finansowe krajowe i zagraniczne płatne w ciągu 3 miesięcy od otrzymania, nabycia, wystawienia lub założenia).

4. Do krótkoterminowych rozliczeń międzyokresowych zalicza się takie których okres rozliczenia w koszty jest nie dłuższy niż 12 miesięcy.

10. Amortyzacja, metody i funkcje.

Amortyzacja to wyrażony w formie pieniężnej stopniowy ubytek środka trwałego na skutek ich użytkowania, zaliczany w koszty produkcji.

Amortyzacja stanowi także instrument - z jednej strony ta amortyzacja obciąża koszty, a z drugiej strony jest narzędziem gromadzenia zasobów finansowych.

Funkcje amortyzacji:

1. funkcja umorzeniowa,

2. funkcja kosztowa,

3. funkcja finansowa.

Funkcja umorzeniowa polega na korekcie wartości początkowej środka trwałego przez uwzględnienie zużycia fizycznego i ekonomicznego.

Funkcja kosztowa polega na obciążeniu kosztów przedsiębiorstwa kwotą wyliczonej amortyzacji.

Funkcja finansowa polega na gromadzeniu funduszy pieniężnych przeznaczonych na reprodukcję środków trwałych.

W naszym kraju w celu ustalenia odpisów amortyzacyjnych od środków trwałych przyjęto zasady, że podstawą dla tych odpisów jest wartość początkowa środka trwałego.

W praktyce stosowane są cztery grupy metod amortyzacji środka trwałego jakimi są:

1. metoda naturalna,

2. metoda czasowa,

3. metody specjalne,

4. metoda jednorazowego odpisu.

Metoda naturalna amortyzowania środków trwałych zwana jest również metodą produkcyjną , bierze za podstawę do wyliczenia nakłady na środki trwałe oraz efekt jaki można uzyskać dzięki wykorzystaniu tego środka .

Uzależnia więc wysokość stawek amortyzacyjnych od wielkości produkcji w ujęciu fizycznym w danym okresie . Metoda ta może być wykorzystywana przez przedsiębiorstwa które mają produkcje jednorodną.

Stawka wyliczania przy metodzie naturalnej:

Stawkę amortyzacji przy metodzie naturalnej można obliczyć na podstawie wzoru:

A =

W Pp

Pw,

gdzie:

A — stawka odpisu amortyzacyjnego,

W — wartość początkowa środka trwałego,

Pp — planowana wielkość produkcji w całym okresie użytkowania środka trwałego,

Pw — wielkość produkcji wykonana w danym okresie.

Metoda czasowa -przedsiębiorstwo najczęściej stosuje czasowe metody amortyzacyjne na fundusz amortyzacyjny do których zaliczamy :

1. metodę liniową (stały odpis),

2. metodę degresywną ( malejący odpis) tj.:

1. metoda malejącej wartości bieżącej

2. metoda zmodyfikowana ( łącząca metody czasową i degresywną)

3. metoda wykorzystująca sumy lat użytkowania,

3. metoda progresywna ( rosnący odpis).

Metoda liniowa jest najprostszą, najczęściej stosowaną metodą liczenia amortyzacji. Polega ona na tym , że cały okres użytkowania wartość odpisów amortyzacyjnych od środków trwałych jest jednakowa niezależnie od intensywności wykorzystywania jego środka i jego rzeczywistego zużycia . Przy zastosowaniu tej metody więc równomiernie rozkłada się wartość środka trwałego na poszczególne lata użytkowania.

Stawkę amortyzacji rocznej można obliczyć w następujący sposób:

A =

W t

x 5000 = 1000 PLN

gdzie t to czas użytkowania,

lub:

A =

A% x W

gdzie A% to stopa odpisu amortyzacyjnego (A% = 100%/t).

Gdy nie znamy okresu użytkowania środka trwałego, a znana jest stopa amortyzacji, wówczas czas użytkowania środka trwałego obliczamy z wzoru:

t =

100 % A %

Metoda degresywna polega na zastosowaniu malejących odpisów amortyzacyjnych od środka trwałego w miarę upływa lat ich użytkowania.

Jest to uzasadnione tym, że w miarę upływu lat zmniejsza się przydatność środka trwałego oraz jego wartości .

Dlatego też na początku okresu użytkowania , gdy przy pomocy tego środka można wykonać większą ilość określonych wyrobów odpisy są większe, a następnie się zmniejszają, gdy środek trwały się zużywa i dodatkowo wymaga nakładów na remonty, które co prawda przywracają utraconą w procesie produkcji wartość środka trwałego ale powiększają także koszty danego okresu.

Stawkę amortyzacji rocznej przy metodzie malejącej wartości bieżącej można obliczyć jako:

A =	A % x WB 100 %

Gdzie:

- WB to wartość bieżąca środka trwałego, która stanowi różnicę między wartością początkową tego środka a zakumulowaną wartością rat umorzeniowych.

W naszym kraju stosuje się zmodyfikowaną metodę malejącej wartości bieżącej środka trwałego. Modyfikacja ta polega na zastąpieniu metody malejącej wartości bieżącej środka trwałego przez metodę amortyzacji liniowej w momencie gdy stawka amortyzacji liczona tą metodą degresywną będzie mniejsza niż stawka liczona metodą liniową.

W ten sposób przyspieszono tempo odtwarzania środka trwałego i tworzenia funduszu amortyzacyjnego.

Przy zastosowaniu metody wykorzystującej sumę lat użytkowania do naliczania stawki odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej środka trwałego stawka amortyzowana na początku jest wysoka i z rokiem maleje.

Wartość rocznych stawek odpisów amortyzacyjnych uzależniona jest od przypisanego ułamka.

Licznik ułamka - to lata użytkowania maszyny uporządkowane od najwyższego do najniższego

Mianownik - jest stały i odpowiada sumie wszystkich lat użytkowania

Np. środek trwały na 8 lat użytkowania

To 1 rok - w liczniku 8 a w mianowniku 36 ( 1+2+3+4+5+6+7+8 )

I tak 2 rok - w liczniku 7 a w mianowniku 36

Stopy % mogą być podwyższone gdy środki trwałe pracują w specyficznych warunkach ( trudnych )

Przyspieszona amortyzacja daje szybsze odtworzenie środka trwałego i wpływa na postęp technologiczny.

Metody progresywne Naliczanie odpisów amortyzacyjnych polega na tym że w pierwszym roku odpisy są najniższe a następnie rosną.

Metody te nie odpowiadają procesowi zużywania się środków trwałych i dlatego są stosowane rzadko.

Są stosowane w tych przedsiębiorstwach które zakupiły majątek trwały w oparciu o kredyty.

Metody specjalne. Gdy przedsiębiorstwa wykorzystują unikalne składniki majątku trwałego albo gdy nie istnieje możliwość wyliczenia stawek amortyzacyjnych dla pojedynczych składników majątku trwałego stosowane są specjalne metody amortyzacji do których zaliczamy:

1. metodę szacunkową amortyzacji

2. metodę kosztów likwidacji lub wymiany

3. metodę grupową amortyzacji

Metoda jednorazowego odpisu. Jest stosowana w przypadku gdy ich wartość początkowa jest równa lub niższa od pewnej kwoty np. 3.500 zł.

Metody różnią się wielkością odpisów, okresami amortyzowania, szybkością gromadzenia funduszy odtworzeniowego, szybkością gromadzenia środków pieniężnych.

Wielkość odpisu zależy od wyceny środka trwałego i metody amortyzacji.

Przedsiębiorstwo podejmujące decyzję o zastosowaniu określonej metody amortyzacji środka trwałego wpływa jednocześnie na wysokość:

• wyniku finansowego,

• kosztów,

• cen,

• rozrachunku nadwyżki finansowej,

• na wysokość obciążeń podatkiem dochodowym.

Niezależnie od przyjętej metody łączna kwota odpisów jest taka sama.

Metody różnią się:

• wielkością kwoty odpisów,

• okresami amortyzowania,

• szybkością gromadzenia funduszy.

Wielkość odpisu zależy od:

• metody amortyzowania,

• okresu umarzania,

• metody wyceny środków trwałych.

11. Finansowanie zewnętrzne i zewnętrzne.

Kapitał stanowi podstawę rozpoczęcia działalności przedsiębiorstwa oraz umożliwia jego funkcjonowanie. Wysokość kapitału zależy w dużej mierze od formy organizacyjno-prawnej przedsiębiorstwa, ponieważ forma ta decyduje o dostępności i szybkości zgromadzenia i powiększania kapitału.

Kapitał niezbędny do prowadzenia działalności gospodarczej można rozpatrywać w różnych aspektach.

Kryteria finansowania działalności przesiębiorstwa:

a) ze względu na dostęp do kapitału

• zewnętrzne

• wewnętrzne, zysk.

b) ze względu na czasookres wykorzystania kapitału

• długoterminowe

• krótkoterminowe

c) ze względu na źródło pochodzenia kapitału

• własne

• obce.

Finansownie zewnętrzne obejmuje kapitał pieniężny, rzeczowy jaki dopływa do przedsiębiorstwa od podmiotów w zróżnicowanej formie z wyłączeniem strumienia pieniężnego z tytułu sprzedaży wyrobów, towarów lub świadczenia usług.

Finansowanie zewnętrzne można podzielić na zewnętrzne własne i obce. Uzyskanie kapitału ze źródeł zewnętrznych własnych następuje w różnej postaci w zależności od formy prawnej przedsiębiorstwa. Kapitał dopływa do przedsiębiorstw m. in. w postaci wkładów, udziałów, tytułu sprzedaży akcji z pierwszej i kolejnych emisji, dotacji, wpłaty wpisowej.

Finansowanie zewnętrzne obce obejmuje wiele form zasilania przedsiębiorstwa w kapitał . Dopływ tego kapitału następuje poprzez: rynek finansowy i jego segmenty, rynek towarowy, szczególne formy finansowania.

Finansowanie wewnętrzne odbywa się poprzez:

1. z transformacji majątku

• z bieżących wpływów ( z tytułu sprzedaży towarów, wyrobów i usług).

• Z odpisów amortyzacyjnych,

• ze zprzedaży zbędnego majątku,

• z przyśpieszenia obrotu kapitału,

• pozostałe źródła.

2. poprzez kształtowanie kapitału

• zatrzymanie zysku

• kształtowanie długookresowych rezerw, funduszy emerytalnych.

Finansowanie wewnętrzne polega na uzyskiwaniu środków finansowych poprzez przekształcanie majątku i gromadzenie (kształtowanie) kapitału.

Zasilanie wewnętrzne w środki finansowe następuje głównie w wyniku realizacji przychodów ze sprzedaży wyrobów lub usług. Choć środki te napływają z zewnątrz to nie można ich zaliczyć do finansowania zewnętrznego. Mamy tu bowiem do czynienia z zamianą formy rzeczowej w formę pieniężną charakterystyczną dla ruchu okrężnego środków w przedsiębiorstwie.

Drugim ważnym źródłem finansowania wewnętrznego, a zarazem specyficznej formy transformacji majątku jest fundusz amortyzacji i stosowany mechanizm jego naliczania.

Przedsiębiorstwo może uzyskać środki pieniężne sprzedając te składniki majątku, które nie mają wpływu na jego zdolności produkcyjne i ogólne prawidłowe funkcjonowanie.

Podobne skutki na proces finansowania będą wywierały podejmowane w przedsiębiorstwie działania racjonalizatorskie prowadzące do skrócenia czasu ruchu okrężnego środków.

Jeśli przedsiębiorstwo zapewnia zysk i nie jest on w całości przejmowany przez budżet i właścicieli, to zysk jest czynnikiem wzrostu majątku i kapitału przedsiębiorstwa. Oznacza, że źródłem finansowania wewnętrznego jest zatrzymany zysk. Takim źródłem mogą być także tworzone w przedsiębiorstwie rezerwy długookresowe np. fundusz emerytalny.

12. Elementarne metody finansowania.

Procesy gospodarcze w przedsiębiorstwie finansowane są z reguły przy użyciu kombinacji jednocześnie występujących różnych metod. Owe kombinacje - w zależności od rodzaju - dają różne jakościowo, odmienne efekty. Pamiętając, że żadna z metod nie występuje samodzielnie, można wyszczególnić następujące sposoby finansowania:

- samofinansowanie,

- samospłata,

- kredytowanie bankowe,

- dotowanie,

- czerpanie środków z rynku finansowego.

Samofinansowanie działalności jest źródłem wewnętrznym, własnym. Występują dwa rodzaje samofinansowania: szersze i węższe. Szersze oznacza pokrycie wydatków wszelkiego rodzaju z przychodów. W normalnie funkcjonującym przedsiębiorstwie odbywa się to niejako automatycznie.

Węższe oznacza przeznaczanie własnych nadwyżek finansowych na finansowanie procesów wzrostu. Owymi nadwyżkami są: dochód (zysk netto), amortyzacja.

Cechą charakterystyczną samofinansowania jest konieczność uprzedniego, całkowitego lub częściowego, zgromadzenia funduszu samofinansowania. Fundusz ten stanowi zgromadzony i nierozdysponowany zysk netto (dochód) zatrzymany i fundusz amortyzacyjny.

Samofinansowanie w wąskim zakresie prezentuje wiele zalet. Umożliwia ono rozwiązanie najbardziej palących dla przedsiębiorstwa problemów przy zastosowaniu rachunku mikroekonomicznego.

Samofinansowanie w wąskim ujęciu ma też swoje wady. Jest ono usztywnione faktem konieczności posiadania uprzednio funduszy własnych. Rozmiar tych funduszy jest nikły, stąd trudno przy samofinansowaniu liczyć się z poważną rozbudową bądź rekonstrukcją działalności. Samofinansowanie oznacza także znaczne rozproszenie środków. Sprzyja ono także petryfikacji (skostnieniu) struktur. W warunkach znacznej inflacji ciężar gatunkowy amortyzacji ulega redukcji.

Samospłata jest odwrotnością procesu samofinansowania. Przy samofinansowaniu najpierw wygospodarowuje się fundusze, a następnie podejmuje działalność. Przy samospłacie najpierw uzyskuje się określony przedmiot i dzięki jego eksploatacji odtwarza się środki na spłatę zobowiązania. Można mówić o samospłacie w wąskim i szerokim znaczeniu. Jest to albo pokrycie zobowiązań “brutto” ( handluje się pożyczonym towarem), albo “netto” ( pokrywanie zobowiązań rozwojowych).

Źródłem samospłaty przy inwestycjach rzeczowych jest najczęściej amortyzacja i część wyniku finansowego. Amortyzacja jako jedyne źródło samospłaty występuje wówczas, gdy okres samospłaty jest równy okresowi amortyzacji. Jeśli okres samospłaty jest krótszy od okresu amortyzacji to źródłem uzupełniającym jest zysk. Wpływa to korzystnie na efektywność.

Na pozór samospłata nie odpowiada gospodarce rynkowej, lecz systemowi nakazowo- rozdzielczemu. Jednak w gospodarce rynkowej typowym przykładem samospłaty jest leasing. W Polsce istnieją dwie podstawowe formy leasingu: leasing operacyjny i finansowy.

Przy leasingu operacyjnym (czysta dzierżawa) występuje opłata za wykorzystany sprzęt . U leasingobiorcy jest to koszt jego działalności, dla leaingodawcy jest to przychód, od którego może odliczyć amortyzację obiektu, ponieważ środek trwały jest nadal jego własnością i pozostaje w jego ewidencji. Po okresie umowy środek jest oddawany leasingodawcy.

Leasing finansowy odznacza się tym, że nast epuje przekazanie jakiegoś przedmiotu, a naastępnie- po upływie pewnego terminu i zgodnie z umową- przejmuje się go na własność, uprzednio dopłacając różnicę.

Kredytowanie bankowe w swym charakterze jest zbliżone do samospłaty. Można je rozpatrywać w szerszym lub węższym ujęciu. Zaletą kredytowania jest optymalne oddziaływanie na efektywność. Kredytowanie bowiem zmusza do kalkulacji opłacalności. Kredyt trzeba spłacić w terminie i z odsetkami. Jest to forma elastyczna. Kredyt można swobodnie kształtować w zależności od tempa realizacji inwestycji: zwalniać lub przyspieszać jego wykorzystanie w stosunku do pierwotnych założeń. Z punktu widzenia kredytobiorcy kredyt jest “nieograniczoną” formą finansowania.

Dotowanie, jako forma bezzwrotnego finansowania z budżetu, podlega obecnie totalnej krytyce i jest w praktyce stopniowo eliminowane. Jest to bowiem źródło darmowe i nic nie kosztuje ono przedsiębiorstwa, z wyjątkiem starań o jego uzyskanie. W drodze dotacji utrzymuje się na koszt społeczeństwa nieefektywną działalność. Dotacja jest jednak potrzebna przynajmniej z dwóch przyczyn:

• gdy cena jest decydowana lub współdecydowana przez władzę państwową i kształtowana na relatywie niskim poziomie. Jest to dotacja przedmiotowa tworząca zysk.

• gdy jest to działalność o niebagatelnym znaczeniu społeczno-gospodarczym, a nie przynosząca bezpośrednio zwrotu nakładów, przynajmniej w postaci amortyzacji (np. budowa dróg, jeżeli za ich wykorzystanie nie pobiera się opłaty).

Czerpanie środków z rynku finansowego - mamy tu do czynienia z pozyskiwaniem kapiatału przez przedsiębiorstwa w różnych postaciach i o różnym przeznaczeniu (bieżącym i rozwojowym). Jest to z znacznym stopniu uzależnione od formy prawnej przedsiębiorstwa i “zasobności” rynku finansowego. Na przykład w spółkach akcyjnych typową formą wstępnego pyzyskiwania kapitału własnego jest emisja akcji oraz pożyczki obligacyjne przy zasilaniu w kapitał obcy. Wraz z rozwojem gospodarki rynkowej należy liczyć się ze wzrostem pozabankowych źródeł finansowania.

13. Cechy kapitału własnego i obcego.

Kapitał własny stanowi środki oddane do dyspozycji przedsiębiorstwa na czas nieokreślony, może to być także wkład rzeczowy (aport).Konsekwencją bezterminowego angażowania kapitału jest powstanie stosunków własnościowych. Angażując kapitał jego właściciel ma prawo decydować o jego wykorzystaniu i uczestniczyć w podziale zysku lub czasem mieć obowiązek uczestnictwa w pokrywaniu strat przedsiębiorstwa. Wycofanie kapitału jest możliwe w momencie likwidacji przedsiębiorstwa.

Ponadto uzyskany ze źródeł zewnętrznych własnych kapitał stanowi z reguły bazę gwarancyjną dla wierzycieli.

Kapitały obce są to źródła finansowania majątku przedsiębiorstwa stanowiące własność innych podmiotów, podlegające zwrotowi w określonym umową czasie. Występują w postaci zaciągniętych pożyczek, kredytów, zobowiązań wobec dostawców oraz innych zobowiązań. Istotną cechą finansowania zewnętrznego jest to, że od pożyczonego kapitału należy z reguły płacić odsetki. Kapitał obcy może być w części utracony w wyniku występujących strat wtedy, gdy dla ich pokrycia okaże się niewystarczający kapitał własny.

Przedsiębiorstwa korzystają z kapitałów obcych dla sfinansowania potrzeb rozwojowych, a także potrzeb bieżących w sytuacjach niewystarczającego finansowania kapitałami własnymi.

Podstawowymi formami kapitałów obcych są kredyty bankowe i pożyczki, finansowanie poprzez emisję dłużnych papierów wartościowych, faktoring, a także przez umowy leasingu.

14. Struktura kapitału i działanie dźwigni finansowej.

Przedsiębiorstwo w czasie prowadzenia działalności gospodarczej korzysta zarówno z kapitału własnego, jak i kapitału obcego. Dąży przy tym do takiego stosunku, który zapewnia osiągnięcie maksymalnej rentowności (zyskowności) kapitału własnego przy nie przekraczaniu dopuszczalnego stopnia ryzyka, wynikającego z zadłużenia firmy.

Struktura kapitału ma ewidentny wpływ na wygospodarowany zysk netto. Istotną rolę odgrywają tu kapitały obce, zwłaszcza długoterminowe, z którymi wiąże się konieczność ponoszenia odsetek, zaliczanych do kosztów finansowych.

Ocena czy zadłużenie jest umiarkowane czy też nadmierne powinna być rozpatrywana w kontekście zdolności firmy do obsługi długu, tzn. Do pokrycia kosztów związanych z zadłużeniem przedsiębiorstwa. W przypadku posiadania przez firmę takiej zdolności można mówić o efekcie tzw. dźwigni finansowej.

Dźwignia finansowa to dodatni efekt finansowy związany z korzystaniem przez przedsiębiorstwo z kapitałów obcych.

Dźwignia finansowa mierzy efekt wpływu kapitału obcego na poziom zysku, a w konsekwencji na stopę zwrotu z kapitału własnego.

Mechanizm działania dźwigni finansowej można wyjaśnić następująco:

• kapitał całkowity jest źródłem “wypracowania” zysku operacyjnego,

• część zysku operacyjnego wypracowanego przez kapitał obcy po spłacie odsetek “osiada” w firmie i zwiększa zysk przypadający na kapitał własny,

• dodatkowo przedsiębiorstwo korzysta z osłony (tarczy) podatkowej, jako, że część zysku wypracowana w postaci odsetek zmniejsza podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym.

Uzyskanie dodatkowego efektu dźwigni finansowej, wyrażającego się podniesieniem rentowności kapitału własnego firmy uzależniona jest od dwóch podstawowych warunków:

11. dodatni efekt dźwigni finansowej występuje wówczas, gdy rentowność kapitału przedsiębiorstwa jest wyższa od stopy oprocentowania kapitału obcego

EBIT/kapitał ogółem * 100% > i

gdzie:

EBIT - zysk przed spłatą odsetek i opodatkowaniem

i - stopa oprocentowania kapitału obcego.

W przeciwnym razie zysk wypracowany przez obcą część kapitału będzie niższy od należnych odsetek, które pochłoną dodatkowo część zysku wypracowanego przez kapitał własny, obniżając jego wartość.

• przedsiębiorstwo powinno zachować właściwą strukturę kapitału. Zbyt wysoki udział kapitału obcego w kapitale firmy może spowodować nadmierny koszt użycia kapitału.

Dźwignia finansowa to po prostu dodatkowa korzyść przejawiająca się w podniesieniu rentowności kapitału własnego, uzyskana przez przedsiębiorstwo w rezultacie efektywnego wykorzystania kapitałów obcych. Dodatni wpływ wykorzystania kapitałów własnych odczuwalny jest wówczas, gdy koszt (stopa) odsetek płaconych kredytodawcy jest niższy od stopy zyskowności majątku przedsiębiorstwa.

Efekt dźwigni finansowej zapisywany jest jako:

WSKAŹNIK RENTOWNOŚCI KAPITAŁU WŁASNEGO - SKORYGOWANY WSKAŹNIK RENTOWNOŚCI MAJĄTKU= DŹWIGNIA FINANSOWA

gdzie:

Wskaźnik rentowności kapitału własnego jako:

zysk netto/ kapitał własny

Skorygowany wskaźnik majątku jako:

zysk netto+ efektywny koszt kapitału obcego/ majątek ogółem.

15. Kapitały własne a forma organizacyjno - prawna przedsiębiorstwa.

W przedsiębiorstwie państwowym fundusze własne odzwierciedlają wartość powierzonego przez państwo majątku. Do funduszy własnych należą:

• fundusz założycielski, który stanowi wkład majątkowy Skarbu Państwa w postaci aktywów trwałych, aktywów obrotowych oraz dotacji na inwestycje, stanowi fundusz powierzony,

• fundusz przedsiębiorstwa stanowi wyraz dorobku przedsiębiorstwa wynikającego z całokształtu jego działalności, traktowany jest jako własność przedsiębiorstwa, stanowi fundusz samofinansowania,

• fundusz z aktualizacji wyceny aktywów trwałych,

• nie podzielony wynik finansowy.

• W spółdzielni fundusze własne to:

• fundusz udziałowy stanowiący podstawowy fundusz, tworzony jest z wpłat- udziałów członkowskich i zasilany z odpisów z nadwyżki bilansowej,

• fundusz zasobowy jest drugim funduszem podstawowym, powstaje z wpłat wpisowego członkowskiego i zasilany jest z zysku netto oraz wartości majątkowych przejętych nieodpłatnie, stanowi fundusz samofinansowania.

Przedsiębiorstwo prywatne prowadzone przez osobę fizyczną- nie podlega żadnym unormowaniom prawnym dotyczącym funduszy własnych. Funduszem jest więc kapitał własny (prywatny) zaangażowany w działalność przedsiębiorstwa, którym dowolnie dysponuje właściciel.

W spółkach: jawnej, komandytowej, partnerskiej ( spółki osobowe) kodeks spółek handlowych kapitał własny określa jako kapitał wspólników, równocześnie nie podając wysokości tego kapitału. Kwestie nie uregulowane prawem regulują zapisy w umowie spółki.

W spółce komandytowo- akcyjnej (również osobowej) kodeks spółek handlowych obliguje do utworzenia kapitału zakładowego, który jest kapitałem powierzonym przez akcjonariuszy. Oprócz kapitału zakładowego spółka tworzy kapitał zapasowy i rezerwowy z zysku.

W spółce z o.o. (spółka kapitałowa) kapitałem własnym jest kapitał udziałowy (zakładowy), który tworzą wspólnicy z wniesionych do spółki udziałów (zarówno w formie pieniężnej jak i aportów). Kapitał zakładowy (powierzony) nie może być mniejszy niż 50 tys. złotych i interpretowany jest jako część majątku, którą wspólnicy w interesie wierzycieli zobowiązują się utrzymać w całości i nie rozdzielać między wspólników.

Spółki te mogą tworzyć z wygospodarowanego zysku netto kapitał zapasowy i rezerwowy na pokrycie przyszłych strat lub innych wydatków. Tworzenie tych dwóch funduszy nie jest obligatoryjne.

W spółce akcyjnej (spółce kapitałowej) kapitałem powierzonym jest kapitał zakładowy, wnoszony do spółki przez akcjonariuszy.

Zgodnie z kodeksem spółek handlowych w spółkach akcyjnych musi być tworzony kapitał zapasowy. Powstaje on z wygospodarowanego zysku netto, a dokładnie co najmniej 8% zysku za dany rok obrotowy przekazuje się na ten kapitał, dopóki nie osiągnie on co najmniej 1/3 kapitału zakładowego. Dofinansowany jest z dopłat akcjonariuszy w zamian za przyznanie szczególnych uprawnień oraz z nadwyżek uzyskanych ze sprzedaży akcji powyżej ich wartości nominalnej.

Wartość początkowa środka trwałego w niektórych przypadkach jest pomniejszana o wartość rezydualną (wartość likwidacyjną środka trwałego).

Metoda malejącej wartości bieżącej jest również nazywana metodą geometryczno-degresywną [H. Litwińczuk, 1995, s. 41] oraz metodą malejącej podstawy amortyzacji DDB (double declining balance) [J.G. Siegel, J.K. Shim, S.W. Hartman, 1997, s. 156].

- 1 -

Zmienne zapotrzebowanie na środki obrotowe

t

W

Równomierny ruch

Nierównomierny ruch

---