Wojna anarchiczna-(np.30-letnia),wojska niezdolne do uzyskania decyzji,kierujący niezdolni do osiągania celów wojen.
Zach. model wojny-Victor Hanson,wojna-wynik słabości państwa-jest dział. nietrwałą prowadzoną specjalistycznymi środkami (uzbrojeni),budującą jasne rozróżnienie pomiędzy cywilami a wojskowymi.
Skutki wzr. liczeb. wojsk:
-zmusza do rozłamu w armiach,które są zbyt liczne,aby mogły zostać połączone w jednolitą całość,co skutkuje rozsz.teatru działań -sprzyja ciągłości wojny(część armii walczy,część odpoczywa) -powoduje spadek kosztów zw.z utrzym.wojska („zużywają” się szybciej na polu walki) -zmniejsz znacz terenu
Nowe wymiary strategii wg Michaela Howarda:
- operacyjny-do poł. XIX w.-Najważniejszy talent dowódcy (wojna klasyczna)
- logistyczny-od poł. XIX w., logistyka wsparciem dla działań operac.(wojna przemysł.- np. secesyjna, I WŚ)
- społeczny-zdolność mobilizacji narodu pomimo ciężkich warunków(wojna nar.-np. rew. francuska)
- techniczny-koniec XIX w.- nowe wynalazki i technika stają się decydujące (wojna techniczna- np. II WŚ)
Rytm rewolucji wg płk. Krepinevicha:
XIVw.- rew.-wojska piechoty,XV w.-rew.wojska artyleryjskie,XVIw.-rew.systemy fortyfikacyjne i w okrętach liniowych,XVII w.-rew.Wojskowa(regularna wojna),Koniec XVIII w.-rew.Napoleońska,II poł XIX w.-rew.W transporcie Kolej.,broni strzeleckiej,statkach parowych i stali węglowej,I poł.XXw.-rew.W siłach zmech,lotnictwie i informacji
Manewr- połączenie działań zaplan.w czasie i przestrzeni,prow.w specyficznej dziedzinie i przyczyniających się do osiągnięcia wyzn.celu w ramach danej misji,jest środkiem przybliżającym do militarnego celu,którym może być tarcie lub unicestwienie,manewr nie jest antyteza tarcia,lecz jego warunkiem Tarcie-wyczerpywanie wroga odbywa się mech,w efekcie strategii progresywnego niszczenia
Modele gen. Beaufre:
- m.zagrożenia bezpośredniego(broń jądrowa-str.odstraszania)
- m.nacisku pośredniego (podstępne działania polit, dyplom,ekon)
- m.działań sukcesywnych (łączy bezpośrednie zagrożenie i nacisk bezpośredni w razie potrzeby)
- m.przedłużonej walki totalnej o słabej sile militarnej(wojny dekolonizacyjnych)
- m.gwałtowanego konfliktu (str.napoleońska)
Str.konwencjonalna- wojna regularna,naprzeciw siebie są regular wojska,suwerenne polit. jedn,obow.prawo woj.i m-nar,mające na celu ograniczenie destrukcyjnych skutków szczególne wśród ludności cywil, „szlachetny szczebel przemocy w historii, prawny”,wymiar str.jest mocniejszy niż w wojnie nieregularnej
Str.alternatywna- wojna nieregularna,nie zna żadnych reguł,nie jest powstrzymywana przez jakąkolwiek etykę wojenną,brak dyscypliny,odmowa podporządkowania się scentralizowanej władzy,co najmniej jeden z uczestn.nie jest uznany za wroga(partyzanci, powstańcy),najstraszniejsze z wojen,stały elem.historii,wymiar str.słabszy niż w wojnie regularnej,mimo to w historii udawało się połączyć 2rodzaje armii (Fr.w Indochinach,USA w Wietnamie),w XXw. przybrała obrót systemat i scentral.-stała się wojną rewolucyjną
Mała wojna-wojna partyzancka,oparta na zasadzkach,potyczkach i walkach wręcz
Wojna koronkowa- najdoskonalsza forma wojny regularnej, obejmuje drugorzędne operacje wojenne,apogeum- XVIIIw.
Cel polityczny, a cel wojskowy-Clausewitz, przeciwstawienie wojny o celu nieograniczonym (unicestwienie przeciwnika, zniszczenie)z wojnami o celu ograniczonym (zwycięstwo bez konieczności niszczenia państwa przejętego,które może w przyszłości być kartą przetargową) Ograniczenie może być też różnego rodzaju-celami, zasięgiem geograficznym, stosowana bronią,itp. Najtrafniejszym podejściem dot. ograniczeń jest R.Aron: wojny ograniczone rozgrywają się w okr. ramach,których nie można rozszerzać do woli…”
Str.unicestwiania- Napoleon,skupienie na bitwie,niszczeniu i zwycięstwie,wiąże się z wojną totalną,operacyjnie sekwencyjny(niżej), całkowite zniszczenie wroga poprzez systematyczne działania.Jest w istocie str. bezpośrednią, gdyż celem jest zniszczenia wroga w siłach żywych
Str.wyczerpywania- męczenie przeciwnika serią poj. ciosów, niekoniecznie wyklucza bitwę,2 bieguny- bitwa i manewr +decyzje generała,wiąże się z wojną ograniczoną,str. alternatywne są str.wyczerpywania,bo odrz.bezpośrednie starcie na froncie,operacyjnie kumulacyjny(niżej),zniszczenie wroga stopniowe,może być str.bezpośrednią i pośrednią (osłabia sukcesywnie lub na tyłach teatru działań)
Uwarunk.str.- cele i środki
2 sposoby operacyjne wg Wylie:
- sekwencyjny-char.dla str. unicestwiania,każde działanie prowadzi do rezultatu,jest zależne od poprz. i wpływa na następne
- kumulacyjny-char.dla str. wyczerpywania,wynik jest osiągany poprzez masę małych,niezależnych od siebie działań
Str. zniszczenia-str wyczerpywania o silniejszej intensywności,może być w postaci tarcia i paraliżu (tarcie wyżej,paraliż- odebranie zdol działania wroga poprzez unieruchomienie, neutralizację jego celów)
Str wzbraniania- jej formą tez może być paraliż,ale w sytuacji,gdy wróg nie jest zniszczony tylko niezdolny do działania- wyczerp. jest wtedy dynamiczne w efekcie strategii zakazu (np. zablokowany dostęp zaopatrzenia),kiedyś była natural.sposobem str alternatywnych,małej wojny i powstania.Paraliż strategiczny-mógł być osiągnięty jedynie przy wykorz.teatru działań sprzyjającego ofensywie (pustynia) lub wobec zdemoralizowanego przeciwnika,którego wewn. rozpad był mocno zaawansowany,jest mniej destrukcyjny niż unicestwienie i szybszy do osiągnięcia niż tarcie.
Str bezpośrednia-działa od silnego do silnego w celu zniszcz. lub neutraliz.wroga w jak najszybszym czasie,jej archetypem jest otw.ofensywa,która nie wyklucza dział.na tyłach
Str pośrednia-działa od silnego do słabego w celu zachwiania równowagi wroga przed ostatecznym ciosem lub od słabego do silnego w celu zmęczenia przeciwnika.Badaniami nad tą strategią zajmował się Basil Liddell Hart,ale aby dojść do bilansu należy przyjąć bardzo uproszczoną definicję podejścia pośredniego(gwarantuje dopr.do przeciwnika nieprzygot.do stawienia czoła atakowi).Jej archetypem jest manewr dywersyjny służący unieruchomieniu przeciwnika oraz elast. obrona,by przeciwstawić się atakującemu i go odeprzeć.
Obie strategie są wariantami celów wojskowych, którymi są unicestwienie i tarcie.
Str ofensywna-atakujący chce narzucić swoja wolę broniącemu się,daje wyższość moralną oraz swobodę działania, zakłada pewna przewagę mater,może przekształcić się w defensywną w wyniku działań wojennych
Str defensywna-broniący się chce przeszkodzić atakującemu w narzucaniu mu swej woli,nie wyklucza ataku,może przekształcić się w ofensywną w wyniku działań wojennych
Str odstraszania-pojawiła się w zw.z wynale. bomby jądrowej
Paradygmat polityczny- wiąże się z wymiarem wyższym, politycznym, z ogólnym prowadzeniem wojny
Paradygmat militarny-sytuuje się w ścisłych ramach organizacji aparatu wojsk.i prowadzenia operacji
Szkoły strategiczne:
-klasyczna- skoncentr na prow.wojny,ważne zwycięstwo, podejście woluntarystyczne(str to sztuka i wiedza generała), nadal aktualna -neoklasyczna-koniec XIXw.,Postęp naukowy, paradygmat- zwycięstwo, wojna włączona w szerszą perspektywę konfliktową, woluntaryzm złagodzony, uwzgl war.geogr. i hist.-współczesna-po 1945, paradygmat zwycięstwa odrzucony,str jako nauka społ,nieograniczona do dziedziny konfliktowej, udział badaczy cyw i wojsk
Ewol.teorii strXX,XXI:od początku XXw.strategia zwiększa obszar zainteresowań,ewoluuje w kierunku str.unicestwienia. Sprzyjał temu postęp w zbrojeniach i technologii. Pojawiła się geostrategia.I poł.XXw.-pojawia się bomba jądrowa-podział str na konwencjonalna i nuklearną(str odstraszania). Nowe brzmienie wzbogacone o przemyślenia filozof,społ i techniczne. Geostrategia-str dużych przestrzeni,koord. działania toczące się równocześnie na rozrzuconych teatrach;
Etapy struktury rewolucji naukowych wg Thomasa Kuhna:
-Ist.teoria powszechn.uznawana,przyjmowana jako paradygmat
-Paradygmat nie daje satysfakcjonującej odpowiedzi,ujawnia swe ograniczenia,syt sprzyja nowemu paradygmatowi
-Propozycja nowego paradygmatu,konfrontacja ze starym
-Stary paradygmat zostaje odrzucony,nowy staje się prawomocnym, powyższy cykl trwa stale.
Paradygmat wypiera poprzedni-ma char. kumulacyjny-łączy w pozytywne, pożądane cechy starego paradygmatu i nowego
Zasada korespondencji- dopuszcza się istnienie starej i nowej teorii jednocześnie, tyle że stara teoria jest szczególnym przypadkiem nowej.
Zmiana w podejściu do str XXw-do II WŚ uznawano strategię głównie jako dziedzinę wojskową,była domeną działalności Sił Zbrojnych,które dysponowały własnymi środkami-szkołami, czasopismami,wyd.Tradycyjne podejście przeżyło ewolucję,doszło do rozszerzenia definicji poza strefę wojsk.Zapożyczono elementy z ekonomii i nauk politycznych.
Zmiany w metodzie studiów strategicznych- wcześniej nie miały char epistemologicznego i metodycznego.Str miała cele operacyjne,była bardziej sztuką niż nauką.
Zakwestionowanie klasycznych metod strategicznych-pojawienie się bomby jądrowej spowodowało wzrost znaczenia analityków cywilnych,uświadomiono sobie względny char str wojsk- zakwestionowało klasyczne rozumienie str.
Metoda hist.- niewystarczająca,gdyż bomba atomowa wpłynęła na szersze znaczenie strategii(poza wojskowe)
M.realistyczna- niewystarczająca,użycie takiej broni nie jest ściśle związane z celami strategii
M.geograf-strefa działań wojskowych liczona jest w tysiącach
M.kulturowa-użycie broni jądrowej wiąże się z prawami logiki technicznej wykraczającej poza standardowe ramy strategii
M.scenariuszowa- najbardziej użyteczna-formuła wymyślania nieprawdopodobnego, prognozy
Analizując poszcz.metod tworzy się str pozorną i imaginacyjną
Zmiany przedmiotu zainteresowania strategii- odejście od zajmowania się wyłącznie operacjami wojskowymi w kierunku strategii uwzględniającej wszystkie nowe aspekty polityczne. Broń jądrowa spowodowała kryzys tradyc. poglądów.Rozwój
Koncepcje strategiczne XX w- USA: Herman Kahn,Bernard Brodie, Raymond Aron,Henry Kissinger,Thomas Schelling, Edward Luttwaka.Powstanie wspólnoty strategicznej- wymiana myśli pomiędzy ośrodkami państwowymi, uczelniami,centrami naukowymiinstytutami. Anglia:Basil Liddel Hart, rozróżnienie pomiędzy odstraszaniem obroną, Królewski Instytut Sił Połączonych,M-nar Instytut Studiów Strategicznych, ZSRR:skupienie na strategii operacyjnej,konwencjonalnej- Volnaj Strategia,marsz Sokołowski.Francja: strategia-domena wojskowych,Ośrodek Badań Przyszłościowych i Obliczeń,Poirer,Beaufre,Ailleret,Gallois-spójna doktryna strategiczna poza monopolem amerykańsko- sowieckim,str zintegrowana(teoria+ praktyka+ myśl+ cele+ działania)
Str totalna wg Beaufre- stworzona w kontekście zimnej wojny,odstraszanie przed użyciem broni jądrowej, S.T.rozumiana jako połączenie różnych str ogólnych: polit,ekon,dyplom i wojsk,wojna straciła najwyższą pozycję.
System strategiczny- wywodzi się z ogólnej teorii systemów w biologii, przeniesiona do nauk społecznych,polityki i wojskowości,str jako system systemów;
Teoria systemów wg Couytau- Begarie- zorganizowana całość,w której wszystkie elem są w stałych relacjach i która posiada wewnętrzne uregulowanie,wchodzi w interakcje ze środowiskiem, stabilność zapewnia sprzężenie zwrotne w wymianie system- środowisko.Nie wyklucza gwałtownych zmian oraz radykalnych transformacji. Str ewoluuje w kierunku rosnącej złożoności.
System strategiczny organizacji-jest połączeniem wszystkich sił zaangażowanych w strategii zintegrowanej.Scala klasyczną politykę wewn i zagr,dyplom,str,instytucje, nieformalne grupy nacisku w złożoną architekturę obejmującą sfery: materialną i cywilizacyjną.
Studia strategiczne-Lawrence Freedman: stanowią próbę intelektualnego rozwiązania pewnego rodzaju problemów,nie zaś system badań nad określoną sferą rzeczywistości.
Koncepcje i taksonomie: wynik myśli str- str jako nauki. Takson.jest prakseologią,wiedzą służącą dział,str jako sztuce.
Teoria-dąży do zgłębiania pojęć i metod o globalnym zasięgu w celu dojścia do wiedzy,która byłaby wykorzystywana powszechnie niezależnie od geogr i hist;schemat do rejestr,klasyfik i org.danych i wiedzy.Ma moc organizacyjną,wart.krytyczną i niekiedy moc przewidywania.
Funkcje teorii:opisowa, komunikowania(przekazywanie wiedzy),przedstawiania (wymyśla konfiguracje strategiczne,które jeszcze nie istnieją).
Doktryna-wynik wyrachowanego wyboru spośród mnogości istniejących teorii. Wydobywa z nich uprzywilejowany obraz i koncepcję działania. Lokalna,przystosowana do środowiska nar i techn,ma praktyczny cel,weryfik w terenie.Przewodnik w prow wojen i kierowaniu operacjami innymi niż wojna.Nigdy nie jest neutralna,kieruje nią jawna zasada efektywności. Jednostronna,skoncentrowana na wymiarze operacyjnym.
Funkcje doktryny: podwójna funkcja deklaratywna-sygnał w stos do sprzymierzonych i klientów+proponowana jako wzór.