PERIODYZACJA - z pierwszego wykładu z dr Krakowiak w zeszłym semestrze

• 1890 - umowny początek Młodej Polski, modernizmu

• 1901 - w historii literatury apogeum MP, pismo literackie Chimera Z. Przesmycki

• 1905 - Rewolucja, zmiana sytuacji polityczno - społecznej wpłynęła na kształt literatury.

Ignacy Fik, krytyk literacki pisał w 1938 roku:

• 1905 to początek nowej jakości w literaturze, do głosu doszły nowe warstwy społeczne do tej pory marginalizowane (robotnicy, chłopi), pisarze pochodzenia chłopskiego opisują swoje środowisko.

• Kabaret i rewolucja - dwa główne nurty ideowe, Kabaret „Zielony balonik” w Krakowie, to wg Fika fakt epokowy.

• Kształtowanie życia kulturowego w epoce międzywojennej.

• Dojście do głosu kultury mieszczańskiej, nowe poglądy, kpina z tejże kultury.

Tomasz Burek - wszystko co nowatorskie rozpoczęło się w 1905

I wojna światowa 1914 - 1918 (ruch literatury pacyfistycznej w literaturze europejskiej)

1907 - 1914 Prokop Jan wskazuje na umowność, po rewolucji przed I wojną światową nastąpiły istotne i nowe zjawiska w lit.: proza rewolucyjna, proza groteskowa, poezja

1918 - Michał Głowiński, autorytatywnie stwierdza, że wtedy zaczął się wiek XX, wraz z odrodzeniem państwa polskiego tematyka i forma zmieniły się

1918-1939, 20-lecie, 10 lat witalistyczne, optymistyczne, 10 lat mroczne i katastroficzne

1927 - cenzura w obrębie 20-lecia, kończy się 2 seria Zwrotnicy Peipera; pogrzeb Słowackiego

1928 - koniec 1 serii miesięcznika „Skamander”, Karol Wiktor Zawodziński krytyk skamandrytów.

1932 - Stefan Kołaczkowski prof. UJ, „Rocznik literacki” synteza poezji, prozy i dramatu;

• dwa pierwsze tomy „Nocy i dni” - powieść rzeka o charakterze panoramicznym

• Morcinek Gustaw „Wyrąbany chodnik”

• Chormański Michał „Zazdrość i medycyna”

• Uniłowski Zbigniew „Wspólny pokój”

• Dołęga - Mostowicz Tadeusz „Kariera Nikodema Dyzmy”

• Zmiana nastroju, tendencji w życiu społecznym, kulturowym i literackim

• Całe spektrum dokonań prozatorskich

1932 - Ludwik Fryde: na arenę wkracza pokolenie 1910 (ludzie urodzeni ok. 1910)

• krytycy: Ignacy Fik, Kazimierz Wyka, Stefan Żółkiewski

• prozaicy: Witold Gombrowicz, Jerzy Andrzejewski, Zbigniew Uniłowski

• poeci: Konstanty Ildefons Gałczyński, Czesław Miłosz, Jerzy Zagórski (Żagaryści)

• mroczne, pesymistyczne postrzeganie świata, katastrofizm miedzywojenny

Stefan Żółkiewski, socjolog literatury, życie społeczno-kulturowe i jego zmiany ok. 1930

• wzrasta państwo jako organizm, unifikacja systemów prawnych, karnych, cywilnych

• ujednolicenie przepisów dot szkolnictwa średniego i wyższego

• powstaje Polska Akademia Literatury

• '31. radiostacja w Raszynie

• film dźwiękowy, zmiana tematów filmowych, anegdoty współczesne

• upowszechnia się literatura popularna, reportaże, tłumaczenia (więcej literatury anglojęzycznej)

• społeczno-kulturowe czynniki które udowadniają cenzurę 1932

1939 - 1945 II wojna światowa

Anna Nasiłowska „Trzydziestolecie - 1914 - 1944”

Nie należy wydzielać literatury po wojnach, wg wojen.

1949 - St. Barańczak, okres wojenny w literaturze kończy się w '49 w styczniu w Szczecinie zjazd Związku Literatów Polskich, gdzie proklamowany jest socrealizm jako jedyna, obowiązująca w kraju metoda twórcza.

PERIODYZACJA literatury po 45 roku - z pierwszego wykładu z dr Gontarz w tym semsestrze

Polska - cenzura wojenna, koniec wojny, koniec wcześniejszego okresu periodyzacji

Anna Nasiłowska „Trzydziestolecie 1914 - 1944” -> nie 45 formalne zakończenie wojny

1944 rok ostatecznej utraty złudzeń co do jakości państwa: stłumienie powstania warszawskiego, 22.07.1944 - manifest PKWN -> władza z nadania bolszewickiego, pożegnanie suwerennej państwowości.

1 OKRES

1945 - 56 -> przełom październikowy, przełom w rozkładzie władzy: Gomółka przywódcą przemian w obozie komunistycznej władzy tzw. Odwilż październikowa

1949 -> w styczniu zjazd Związku Literatów Polskich w Szczecinie (zjazd szczeciński), uchwała dotycząca przyjęcia realizmu socjalistycznego jako jedynej, obowiązującej metody twórczej dla pisarzy krajowych. Przyjecie wzorca radzieckiego.

Metoda twórcza - zespół reguł dot. tego jak pisać, utworzonych przez ideologów radzieckich od '34.

Do '49 okres swobody twórczej w literaturze, 1949 - 56 -> REALIZM SOCJALISTYCZNY

Edward Balcerzan, klasyczna periodyzacja, 2 kryteria

1. różnorodność w literaturze polskiej

2. rozbicie w literaturze polskiej

Ad. 2

• rok 49 okres swobody i zniewolenia twórców przez ideologię

• lit krajowa i emigracyjna (45 rok w sposób formalny), część pisarzy którzy wyjechali na zachód do Francji, Anglii, USA, postanowiła pozostać za granicą po 45 roku -> postawa ideologiczna -> protest przeciwko układom politycznym konferencji w Jałcie gdzie ustalono granice wpływów ideologicznych -> Polska pod wpływem ideologii, polityki, władzy ZSRR (aż do roku 89 - przemiany polityczne i uniezależnienie się)

• literatura emigracyjna - diaspora (rozłam)

Ad. 1

• literatura krajowa - status instytucji życia literackiego; Związek Literatów Polskich; pisma literackie; po wojnie funkcjonowały wydawnictwa, czasopisma prywatne, a obok nich państwowe. Prywatne prowadziły politykę wydawniczą, zważały na gusta czytelników, prowadziły prognozy marketingowe. Państwowe były zideologizowane.

• Warszawa przestała być ośrodkiem kulturalnym (została zrównana ze ziemią) więc Kraków się nim stał (nie dotknęły go działania wojenne) reaktywowały się filharmonie, teatry, UJ, związki literatów polskich, prywatne wydawnictwa rozpoczęły publikację tekstów lit. Uchodźcy z Warszawy: profesorowie, pisarze, krytycy

Periodyki

• 44 rok, Lublin, gazeta związana z władzą PKWN-owską, „Odrodzenie” tygodnik opiniotwórczy, w 45 przeniesiono redakcję z Lublina do Krakowa, redaktor St. Żółkiewski

• wyraźnie zideologizowana „Kuźnia” (ideologia marksistowska), spory na temat literatury, o kształt literatury. Jan Kot pisał ideologiczne teksty, znawca twórczości Szekspira.

• „Tygodnik Powszechny” pismo społeczno- kulturalne, światopogląd chrześcijański (z nadania kurii arcybiskupa Krakowa) red. Ks. Jan Piwowarczyk, Jan Turowicz (osoba świecka) ks. Adam Boniecki

• 46 w Krakowie pismo stricte literackie „Twórczość” (ukazuje się do tej pory). Pierwszym red był K. Wyka, badacz, krytyk literatury, organizator życia kulturalnego podczas okupacji (po wojnie w Krakowie, UJ); miesięcznik konspiracyjny, odkrywca K. K. Baczyńskiego. Publikowano literaturę bieżącą, powszechną. Pismo nie miało profilu ideologicznego, szerokie spektrum propozycji literackich. Ankieta dot. oceny 20-lecia międzywojennego (Dąbrowska, Miłosz, Iwaszkiewicz, Przyboś), oceniano pozytywnie dokonania: awangardy, twórczość Witkacego, Gombrowicza, Schulza (reformatorów prozy), Czechowicza, Miłosza, Przybosia.

Propagatorzy realizmu socjalistycznego:

Żółkiewski, postępowa, nowoczesna metoda twórcza, negatywna ocena 20-lecia, behawioryzmu, psychologizmu

Realizm socjalistyczny - wszyscy pisali o tym samym, w ten sam sposób, kolektywizm, brak indywidualności.

Pisarze na emigracji mięli swobodę wyboru treści i formy, tematyka martyrologiczna, rozliczanie z doświadczeniami łagrowymi, dotknięcia przez władze komunistyczne, Katyń, przeżycia w obozach.

Styl anachroniczny - nawiązanie do wzorca romantycznego np. Czapski

2 OKRES

1956 („odwilż”) - 1976 - opozycja polityczna w Polsce, KOR ukonstytuował się wobec wydarzeń czerwcowych przeciwko władzy komunistycznej. Warszawa, Radom wystąpienia robotników przeciwko władzy -> miało to społeczny charakter: wzrost cen żywności, propozycja reglamentowania żywności społeczeństwu, sprzeciw wobec rygorystycznej polityce ekonomicznej, pomoc adwokacka dla strajkujących i pomoc ekonomiczna dla rodzin. Wprowadzono poprawkę do konstytucji -> przewodnia rola PZPR, upolityczniono państwo, zapis o wiecznej przyjaźni państwa polskiego i ZSRR.

„Odwilż” odcięcie się od polityki stalinowskiej, zideologizowania i upolitycznienia. W literaturze zakończono okres realizmu socjalistycznego. Rozpoczął się okres względnej różnorodności:

• doganianie, uzupełnianie literatury powszechnej

• publikowanie twórców emigracyjnych, rzut tekstów Gombrowicza

• tłumaczenia lit powszechnej, egzystencjalnej

• pewna swoboda wyboru tematów i formy, kontrolowana przez państwo swoboda twórcza

• rozbicie na literaturę krajową i emigracyjną - nie wszyscy chcieli być publikowani w kraju

Rozbicie na dwie postawy

# postawa zaangażowana (politycznie, ideologicznie) rozliczanie się z systemem stalinowskim, wojną, okupacją. Polskie Państwo Podziemne, AK, walki z Niemcami i Bolszewikami, kontrola cenzury

#postawa neutralna - omijanie tematyki politycznej, swoboda pełna tylko w zakresie eksperymentów literackich kiedy nie miały charakteru politycznego: poezja lingwistyczna, Białoszewski, teatr osobny. Różewicz - forma literacka. Andrzejewski - rozbicie formy powieściowej.

3 OKRES 1976 - 89

1976 - pojawienie się 2go obiegu kulturalnego, rozbicie na literaturę oficjalna i drugoobiegową:

• konspiracyjne wydawnictwa, niezależne od państwowych, kontrolowanych przez władzę

• 2gi obieg pozwolił publikować pisarzom ograniczanym przez cenzurę: Andrzejewski, Barańczak, Szczepański, ponad 100 pisarzy krajowych, „kara za protest”

• marny papier i jakość, niewielki nakład, kolportaż ograniczony, nieoficjalny

• publikacje pisarzy emigracyjnych

• różnorodność w zakresie postawy zaangażowanej politycznie: twórcy Nowej Fali np. Barańczak

• zbliżenie literatury krajowej i emigracyjnej - oficjalnie trwało rozbicie, ale w 2gim obiegu publikowano i na emigracji zaczęto publikować pisarzy krajowych objętych zakazem publikacji

1989 - zakończenie periodyzacji

• przemiany polityczne, niezależna władza od ZSRR, ustalenia z Magdalenki, pierwsze wolne wybory do sejmu

• po 89 unieważniony podział na literaturę krajową i emigracyjną, swoboda publikacji

Globalizacja, przemiany środków komunikacji, przemiany ogólno kulturowe zbiegły się w Polsce z politycznymi

I to by było na tyle z wykładów, nie mam bladego pojęcia czy to wyczerpuje pytanie 1. Jeśli ktoś jest bardziej dociekliwy może sięgnąć do opracowań przesłanych przez Pawła, tam np. literatura emigracyjna jest opisana max szczegółowo.