I. MIEJSCE PRACY :
1. miejsce stałego wykonywania pracy ( miejsce pracy )
a: zasadą jest, że znajduje się w siedzibie pracodawcy
b: wyjątki : w jednostce organizacyjnej pracodawcy w tej samej lub innej miejscowości
c: istnieją rodzaje pracy, które odbywają się poza siedzibą pracodawcy , ale
ich miejscem pracy jest powierzchnia zajmowana przez zakład pracy w danej miejscowości
i w obrębie tej powierzchni się znajduje stanowisko pracownicze
kierowcy TIRÓW
akwizycja firm handlowych
agenci ubezpieczeniowi
d: jeśli brak jest powierzchni zajmowanej przez zakład pracy - miejscem pracy jest jednostka
przestrzenna w obrębie zakładu pracy, w której pracownik musi się stawiać co jakiś
czas w celu odbioru przydzielonych zadań lub składania sprawozdań z pracy.
2. miejsce wykonywania poszczególnych czynności :
a: w zakładzie pracy
b: poza zakładem pracy- w innym mieście, województwie, kraju
3. oznaczenie miejsca w umowie o pracę :
a: powinno być zawarte w umowie o pracę
b: jeśli nie jest zawarte to uznaje się za nie:
siedzibę pracodawcy
inne miejsce niż siedziba, jeśli stawił się tam pracownik i został dopuszczony do pracy
( tzw. ustalenie miejsca pracy w sposób dorozumiany )
III. CZAS PRACY
1. CZAS PRACY= to czas w którym pracownik pozostaje do dyspozycji pracodawcy w
zakładzie pracy lub poza zakładem pracy.
a: pozostanie w dyspozycji = rzeczywiste wykonywanie pracy lub oczekiwanie na
wykonywanie pracy
= oczekiwanie na wykonywanie jest wliczane do czasu.
= pracownik musi być obecny w pracy
b: do czasu pracy wlicza się :
= tzw. oczekiwanie na przydział pracy = bezczynność pracownika w miejscu pracy, który
oczekuje na stanowisku pracy na polecenia przełożonego .
=tzw. przestój =jest to przerwanie świadczenia pracy, które występuje w trakcie gotowości
pracownika do pracy i jest spowodowane z przyczyn pracodawcy .
= tzw. dyżur rozumiany jest dwojako:
+ w normalnych godzinach pracy:
# zalicza się do czasu pracy, gdy pracownik jest w stałej gotowości do pracy lub
wykonuje w tym czasie pracę, dla której dyżur ustanowiono
+ poza normalnymi godzinami pracy:
# zalicza się do czasu pracy, gdy pracownik w tym czasie wykonywał pracę
# nie zalicza się do czasu pracy, gdy pracownik był tylko w gotowości do pracy :
* przysługuje pracownikowi wtedy czas wolny odpowiadający długości dyżuru, a gdy
nie jest to możliwe- wynagrodzenie wg osobistego zaszeregowania pracownika.
= tzw. pogotowie pracy= to stan natychmiastowej gotowości wykonania określonych
czynności na wezwanie pracodawcy lub nawet bez tego wezwania.
+ jeśli łączy się z wykonywaniem pracy = wlicza się do czasu pracy
+ jeśli nie łączy się z wykonywaniem pracy= traktuje się jako dyżur
+ art. 137 KP= wobec pracowników zatrudnionych do pilnowania mienia lub ochrony
osób, oraz ratowników i straży pożarnej - można traktować gotowość jako czas pracy i
dopuszcza się przedłużenie dobowego wymiaru czasu do 24 h w okresie nie dłuższym
niż 1 miesiąc( okres rozliczeniowy )
= podróże służbowe
+ zasada- nie wlicza się czasu podróży służbowej do czasu pracy, chyba, że trwa ona w
czasie pracy
+ podróż służbowa to wykonanie na polecenie pracodawcy zadania poza siedzibą lub
poza miejscem stałej pracy.
+ wtedy z reguły pracownik NIE JEST do dyspozycji pracodawcy
+ pracownikowi przysługuje zwrot kosztów podróży
2. WYMIAR i ROZKŁAD CZASU PRACY
a: W wytycznych KE dot. polityki zatrudnienia kładzie się nacisk na elastyczność czasu
pracy polegająca na :
elastycznym rozkładzie czasu pracy
= tak by zachować równowagę między elastycznością, a bezpieczeństwem
redukcji czasu pracy
redukcji godzin nadliczbowych
rocznego rozkładu czasu pracy
promocji zatrudnienia w niepełnym wymiarze czasu pracy
b: WYMIAR CZASU PRACY
okres, w jakim pracownik jest obowiązany pozostać do dyspozycji pracownika w ciągu
każdej doby i każdego tygodnia
= dzienna i tygodniowa norma czasu pracy ma charakter maksymalny, tzn. może być on
tylko krótszy
c: ROZKŁAD CZASU PRACY
2 znaczenia :
= to rozłożenie wymiaru czasu pracy w poszczególnych dniach i tygodniach
+ wymiar tygodniowy i dobowy jest z reguły przeciętny, więc dla poszczególnych
pracowników jest on zależny od rozkładu czasu pracy
= dobowy rozkład czasu pracy obejmujący:
+ początek i koniec pracy
+ przerwy w pracy
+ przesuwanie zmian w pracy zmianowej
d: ZASADA :
= jest to zasada , która ma zastosowanie, jeśli prawo nie przewiduje innej normy czasu pracy
podstawowa norma czasu pracy na dobę wynosi 8 h
w przeciętnie 40 h w przeciętnie 5 dniowym tygodniu pracy
w przyjętym okresie rozliczeniowym nie przekraczającym 4 miesięcy
( Komentarz : W zasadzie użyto określenia przeciętny, tzn. że pracodawca może zatrudnić
pracownika w poszczególnym tygodniu na większą ilość dni i godzin, ale w innej części
okresu rozliczeniowego musi odpowiednio skrócić czas pracy )
e: każde święto przypadające w dniu innym, niż niedziela obniża wymiar czasu pracy w
danym okresie rozliczeniowym o 8 h ( np. jeśli święto przypada w sobotę- należy mu się
wolne w poniedziałek - tylko ?? )
w 5 dniowym tygodniu pracy ustawowym dniem wolnym jest niedziela, natomiast
drugim dniem wolnym od pracy może być dowolny dzień w tygodniu ( praktyka- to
sobota )
określenie dni wolnych od pracy następuje :
= przez rozkład czasu pracy w regulaminie pracy lub układzie zbiorowym pracy
f: definicja DOBY - to 24 h liczone od godziny w której pracę rozpoczął pracownik
g: w rolnictwie, hodowli, ochronie mienia i osób- okres rozliczeniowy przedłużony do 6 m.
następuje to w układzie zbiorowym pracy lub po uprzednim zawiadomieniu IP lub
wyrażeniu zgody zakładowej organizacji związkowej .
h: podstawowy 40 godzinny wymiar czasu pracy ma charakter ogólny, tzn. dotyczy on
pozostałych rozkładów czasu pracy
nie dotyczy pracy w ruchu ciągłym
i: możliwe jest powstanie tzw. równoważnego czas pracy = czyli przedłużenie normy
dobowej jest równoznaczne ze skróceniem czasu pracy lub przyznaniem dni wolnych od
pracy w okresie rozliczeniowym nie przekraczającym 1 miesiąca)
przedłużyć normę dobową :
= do 12 godzin - przy uzasadnionym rodzaju pracy lub jej organizacją
* przy szczególnie uzasadnionych przypadkach okres rozliczeniowy może być
przedłużony do 3 miesięcy
* przy pracach uzależnionych od pory roku i warunków atmosferycznych okres
rozliczeniowy może być przedłużony do max 4 miesięcy
= do 16 godzin- przy dozorze urządzeń lub częściowym pozostawieniu w pogotowiu
* po każdym okresie pracy przysługuje bezpośrednio odpoczynek , który
odpowiada co najmniej przepracowanym godzinom , niezależnie od odpoczynku
tygodniowego połączyć ją z skróconą liczbą dni pracy w tygodniu
= do 24 godzin- przy ochronie mienia i osób, w zakładowej straży pożarnej i służbie
ratowniczej
* okres rozliczenia można przedłużyć odpowiednio do 3 miesięcy lub 4 miesięcy
( tak jak przy przedłużeniu normy o 12 h )
* bezpośrednio po pracy przysługuje odpoczynek , który równa się co najmniej
przepracowanym godzinom.
skrócić czas pracy :
= praca przez mniej niż 5 dni w tygodniu
= stosowany jest do rodzajów pracy w warunkach szczególnie uciążliwych lub
szkodliwych dla zdrowia
= może polegać na wprowadzeniu przerwy, która jest wliczana do czasu pracy
= wykaz stanowisk ustala pracodawca po konsultacji z pracownikami i lekarzem.
praca w ruchu ciągłym :
= dot. prac które ze względu na technologie produkcji nie mogą być wstrzymane lub
konieczne jest zaspokajanie ciągłe potrzeb ludzkich
= można przedłużyć czas pracy do 43 h przeciętnie na tydzień w okresie rozliczenia
nie przekraczającym 4 tygodnie.
= dobowy wymiar jednego dnia w niektórych tygodniach może być przedłużony do
12 h
= jeśli praca dotyczy :
+ równoważnego czasu pracy
+ dozoru urządzeń
+ ochrony mienia i osób
+ pracy w ruchu ciągłym
+ systemu skróconego tygodnia pracy
+ przedłużonego dobowego wymiaru czasu pracy
(( czas pracy nie może przekroczyć 8 godzin dla:
# kobiet w ciąży,
# pracowników , którzy są zatrudnieni na stanowisku na którym występuje
przekroczenie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników
szkodliwych dla zdrowia
# pracowników opiekujących się dzieckiem do ukończenia 4 roku życia bez ich
zgody ))
j: TYGODNIOWY CZAS PRACY :
w przeciętnym okresie rozliczeniowym tydzień pracy z uwzględnieniem godzin
nadliczbowych nie może przekraczać 48 h
( nie dot. to pracowników zarządzających zakładem pracy w imieniu pracodawcy )
k: PRZERWY W PRACY :
przerwa w czasie pracy :
= płatna
+ jeśli dobowy wymiar czasu pracy wynosi co najmniej 6 h
+ przerwa płatna wynosi co najmniej 15 min i wlicza się do czasu pracy
= niepłatna
+ niewliczana do czasu pracy
+ w wymiarze nie przekraczającym 60 min
+przeznaczoną na spożycie posiłków i załatwienie spraw osobistych
+ wprowadza się w układzie zbiorowym pracy lub regulaminie pracy albo umowie .
okresy odpoczynku :
= prawo do odpoczynku :
+ dobowe wynosi co najmniej 11 h nieprzerwanie
# z wyj pracowników zarządzających zakładem pracy w imieniu pracodawcy-
* tygodniowy nieprzerwany odpoczynek nie może być krótszy niż 24 h
+ tygodniowy wynosi co najmniej 35 h nieprzerwanie
= odpoczynek tygodniowy powiązany jest z przeciętnym 5 dniowym tygodniem pracy
= odpoczynek powinien przysługiwać w niedzielę jako 24h poczynając od 6.00 rano
tego dnia .
= jeśli pracownik wykonuje pracę w niedzielę, odpoczynek może odebrać w innym dniu
tygodnia.
l : ROZKŁAD CZASU PRACY :
ustala się w :
= układzie zbiorowym pracy
= regulaminie pracy
= jeśli ich brak - w obwieszczeniu LUB umowie o pracę
przedłużenie okresu rozliczeniowego - wymaga zawiadomienia IP, jeśli brak zgody
związków lub związków nie ma
przerywany czas pracy można wprowadzić TYLKO w układzie
w umowie o pracę można:
= skrócony tydzień pracy
= pracę weekendową
= określenie liczby godzin w niepełnym wymiarze powyżej których przysługuje
wynagrodzenie za godziny nadliczbowe .
ł : inne regulacje :
tzw. system przerywanego czasu pracy :
musi być uzasadnione organizacją lub rodzajem pracy
pracownikowi w rozkładzie pracy przysługuje :
= nie więcej niż jedna przerwa trwająca nie dłużej niż 5 h
= przerwa nie wlicza się do czasu pracy, ale przysługuje prawo do wynagrodzenia w
wysokości ½ należnego za czas postoju
tzw. system zadaniowy czasu pracy :
musi być uzasadnione organizacją, rodzajem pracy lub jej miejscem
do wykonywania konkretnych zadań pracodawca w porozumieniu z pracownikiem
ustala czas niezbędny do wykonania powierzonych zadań .
tzw. indywidualny rozkład czasu pracy :
na wniosek pracownika można rozłożyć czas pracy w ramach systemu obejmującego
danego pracownika
m: regulacje od zasady :
SKRÓCONY TYDZIEŃ PRACY :
= na wniosek pracownika
= można wykonywać pracę przez mniej niż 5 dni w tygodniu
= przy równoczesnym przedłużeniu dobowego wymiaru czasu pracy-max 12 h
= w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca
(( studenci studiów zaocznych korzystają z tego ))
SYSTEM PRACY WEEKENDOWEJ :
= na wniosek pracownika
= można wykonywać pracę przez piątek, sobotę, niedzielę i święta
= przy równoczesnym przedłużeniu dobowego wymiaru czasu pracy-max 12 h
= w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca
(( studenci studiów dziennych korzystają z tego ))
WORK SHARING
= na jednym stanowisku jako jeden etat w pełnym wymiarze czasu pracy pracę wykonują
dwaj pracownicy
= między dwóch pracowników dzieli się wynagrodzenie, pełnowymiarowe stanowisko
ale odpowiedzialność każdy ponosi indywidualnie
= jest stosowana przy zwolnieniach grupowych
= w RP brak regulacji ustawowej
SKRÓCONY CZAS PRACY :
= dla osób pracujących w warunkach szczególnie uciążliwych lub szczególnie
szkodliwych dla zdrowia
= może polegać na wprowadzeniu przerwy w pracy wliczanej do czasu pracy, albo na
obniżeniu norm czasu pracy.
= wykaz prac ustala pracodawca po konsultacji z pracownikami lub ich przedstawicielami
oraz po zasięgnięciu opinii lekarza.
PRACA PRZERYWANA :
= pracownik nie może być zobowiązany do wykonywania pracy codziennie
= wykonuje on pracę w pewnych okresach, które przerywane są okresem nieświadczenia
pracy, np. instruktorzy sportowi, przewodnicy turystyczni
= świadczenie pracy odbywa się na podstawie jednej umowy na czas określony lub
nieokreślony ( umowa na czas określony może być zawarta na sezon- np. lato )
= brak regulacji w polskim prawie
= można ją stosować na zasadzie układów zbiorowych lub umowy na czas określony
= jeżeli pracodawca będzie chciał zatrudnić pracownika okresowo- można zawierać
umowę na czas określony:
+ jeśli umowa ta będzie sezonowa, cykliczna lub dorywcza- nie ma zastosowania
zakaz z art. 25 KP, ale do pozostałych zakaz ma zastosowanie.
= pracownik może wystąpić o urlop bezpłatny , w sytuacji mniejszego zapotrzebowania na
pracę lub z ważnej okoliczności po stronie pracodawcy.
( jeśli przy negocjowaniu umowy o pracę pracownik ustnie zobowiąże się do wzięcia
urlopu bezpłatnego w dogodnym czasie dla pracodawcy i w tym czasie potem nie bierze
tego urlopu- nie ma regulacji egzekwującej tę obietnicę, a zobowiązanie w umowie o
prace w formie pisemnej z wnioskiem o udzielenie urlopu bezpłatnego będzie nieważne
jako mniej korzystne dla pracownika, ponieważ urlop bezpłatny nie wlicza się do czasu
pracy!
PRACA NA WEZWANIE :
= nie określa ona ani liczby dni pracy w tygodniu ani w miesiącu
= polega na tym, że na polecenie pracodawcy pracownik ma być gotowy do świadczenia
pracy w danym dniu, lub dniach
= pracownik musi być w pełni dyspozycyjny
= zastosowanie w zakładach gastronomicznych, przy bankietach, biesiadach, w hotelu
w okresie przed świętami
n: ewidencja czasu pracy :
pracodawca ma obowiązek prowadzić ewidencję czasu pracy celem prawidłowego
ustalenia wynagrodzenia i innych świadczeń związanych z pracą
udostępnia ją na żądanie pracownika
o: ustalenie systemów i rozkładów czasu pracy :
ustala się je w układzie zbiorowym pracy, lub regulaminie pracy lub obwieszczeniu ,
jeśli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy i nie jest obowiązany do
sporządzenia regulaminu
jeśli brak zakładowej organizacji lub nie wyraziła zgody- można stosować rozkład
pracy podstawowy po uprzednim poinformowaniu IP
system skróconego tygodnia pracy i przedłużony dobowy wymiar czasu stosuje się w
umowie o pracę.
p: PRACA W GODZINACH NADLICZBOWYCH :
jest to praca wykonywana ponad normę dzienną, tygodniową zarówno podstawową oraz
przedłużoną, która wynika z KP, układów, regulaminów.
przesłanką uznania pracy w godzinach nadliczbowych jest:
= polecenie pracodawcy
= inicjatywa pracownika za zgodą pracodawcy
liczba godzin nadliczbowych :
= wobec szczególnych potrzeb pracodawcy :
+ 150 h na rok
= w układzie, regulaminie lub umowie można określić wyższą liczbę na rok, jeśli
czas pracy z uwzględnieniem godzin nadliczbowych nie przekraczał 48 h tygodniowo
w danym okresie rozliczeniowym.
zakaz stosowania godzin nadliczbowych :
= bezwzględny :
+ kobiety w ciąży
+ młodociany
+ pracownicy, na podstawie zaświadczenia o wstrzymaniu się od pracy w godzinach
nadliczbowych
+ pracownicy, zatrudnieni na stanowisku na którym występuje przekroczenie
najwyższych dopuszczanych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia
= względny :
+ pracownik wychowujący dziecko do 4 roku życia ale za jego zgodą
przypadki zmuszające do pracy w godzinach nadliczbowych:
= akcje ratownicze dla ochrony zdrowia, życia , ochrony mienia
= szczególne potrzeby pracodawcy
wynagrodzenie:
= oprócz wynagrodzenia :
+ dodatek 100 % wynagrodzenia jeśli pracował nadliczbowo:
# w nocy
# w niedzielę i święta, jeśli nie był to dzień pracy
# w dni wolne od pracy w zamian za pracę w niedzielę lub święto
# i przekroczył przeciętną tygodniową normę czasu pracy.
+ dodatek 50 % wynagrodzenia jeśli pracował nadliczbowo w inny dzień .
(( wynagrodzenie ustala się jako osobiste zaszeregowania, a jeśli brak- 60 % wynagrodzenia))
= zamiast dodatku można :
+ na wniosek pracownika- udzielić czasu wolnego
+ bez wniosku pracownika- udziela pracodawca czasu wolnego do końca okresu
rozliczeniowego w wysokości o ½ wyższego .
= pracownik zarządzający w imieniu pracodawcy i kierownik wyodrębnionej komórki
organizacyjnej wykonują pracę poza normalnymi godzinami bez wynagrodzenia i bez
dodatku, natomiast kierownik komórki wyodrębnionej za pracę w godzinach
nadliczbowych w niedzielę i święta otrzyma wynagrodzenie i dodatek w wys. 100 %
r : PRACA W PORZE NOCNEJ, NIEDZIELĘ i ŚWIĘTA :
w porze nocnej :
= 8 h między 22 , a 7
= pracownik pracujący w nocy ( praca w każdą dobę po co najmniej 3 h lub ¼ czasu pracy
w okresie rozliczeniowym to pora nocna)
= zakaz pracy w nocy (kobiet w ciąży, młodocianych, opiekujących się dzieckiem do 4 lat
bez zgody )
= wykaz prac w nocy określa pracodawca z zakładową organizacją lub przedstawicielami
pracowników, oraz po zasięgnięciu opinii lekarza
= na wniosek pracownika, pracodawca informuje o porze nocnej okręgowego IP
= pracownikowi przysługuje dodatek w wysokości 20 % minimalnego wynagrodzenia
za każdą godzinę
= jeśli praca wykonywana jest w porze nocnej poza zakładem- dodatek można zastąpić
ryczałtem
w niedziele i święta :
= jest dozwolona :
+ przy konieczności akcji ratowniczej w celu ochrony zdrowia, życia, mienia )
+ w ruchu ciągłym
+ w pracy zmianowej
+ przy niezbędnych remontach
+ w transporcie i komunikacji
+ przy pilnowaniu mienia i osób
+ przy hodowli i rolnictwie
+ przy pracach koniecznych ze wzgl. na użyteczność( ZOZ, hotele, gastronomia)
= nie jest dozwolona:
+ w placówkach handlowych
# chyba że dot. wykonywania prac koniecznych lub zaspokojenia potrzeb ludności
= praca w niedzielę i święto- wykonywana między 6.00 w tym dniu a 6.00 dnia następnego
= za pracę pracodawca ma obowiązek zapewnić
+ niedzielę = dzień wolny w 6 dni poprzedzających lub następujących po niedzieli
+ święto= dzień wolny do końca okresu rozliczeniowego
= pracownik pracujący w niedziele powinien raz na 4 tygodnie korzystać z wolnej niedzieli