Funkcje systemu resocjalizacji
L.Pytka wymienia 3 takie funkcje:
Opiekuńcze - zaspokajanie aktualnie i potencjalnie potrzeb pierwszego i wyższych rzędów wychowanka. Opieka ma być wielostronna i perspektywiczna, obejmująca nie tylko obecne stany, ale także przyszłe.
Wychowawczo - dydaktyczne - przysposobienie wychowanka do adekwatnego funkcjonowania w takich rolach społecznych jak: rola ucznia w szkole, pracownika, obywatela przez uczestnictwo w specjalnie do tego celu zorganizowanych zajęciach. System pełniąc tą funkcję pełni zarazem takie funkcje jak: adaptacyjna (adaptacja do społeczeństwa) i kreacyjna (wychowanie do twórczości).
Terapeutyczne - trafne i rzetelne diagnozowanie zaburzeń i dysfunkcji, indywidualne i społeczne działanie wychowanków, postulowanie określonych modyfikacji motywacji i postaw oraz stosowanie odpowiednich (optymalnych) - stosownie do rozpoznania diagnostycznego - środków leczenia somatycznego i psychologicznego, przywracających zaburzoną homeostazę somatyczną i psychiczną jednostki. Działania terapeutyczne interweniują w najgłębsze warstwy osobowości wychowanków i zwykle obejmują nie tylko modyfikację zachowań, ale także modyfikację funkcji struktur regulacyjnych osobowości, tj. sieci poznawczej, popędowo-emocjonalnej, wartościująco-normatywnej.
Procedury systemu resocjalizacji
Na wstępie należy zdać sobie sprawę z faktu, że aby oddziaływanie miało charakter pełny i efektywny należy dysponować następującymi środkami:
własną osobą oraz środkami wpływu osobistego;
grupą wychowawczą, za którą są odpowiedzialni oraz środkami wpływu grupowego;
dobrami kultury i cywilizacji współczesnej, którymi mogą modyfikować przekonania, uczucia i zachowania osób nieprzystosowanych społecznie (L. Pytka, 2000).
Dotyczą trzech grup oddziaływań:
Oddziaływania psychotechniczne - polegają na trafnym doborze i zastosowaniu środków wpływu osobistego w zaspokajaniu potrzeb wychowanka, w jego wychowaniu i terapii. Podstawowym środkiem wpływu wychowawcy na wychowanka jest wykorzystanie zależności osobowej o charakterze indywidualnym, "twarzą w twarz" w codziennych kontaktach interpersonalnych. Procedura ta pozwala na znaczny stopień identyfikacji psychologicznej wychowawcy i wychowanka i jego indywidualny rozwój osobowy.
Oddziaływania socjotechniczne - odwołują się do optymalnych środków wpływu grupowego na jednostkę lub inną grupę społeczną będącą przedmiotem sterowania, tj. do tzw. więzi wewnątrz- i międzygrupowych w zaspokajaniu potrzeb wychowanków, w ich uspołecznianiu oraz oddziaływaniu terapeutycznym. Socjotechnika umożliwia głównie wzrost poziomu dojrzałości interpersonalnej wychowanków wyrażającej się adekwatnym spostrzeganiem i ocenianiem zachowań cudzych i własnych w kontekście społecznym. Środki socjotechniczne wykorzystują presję grupy.
Oddziaływania kulturotechniczne - polegają na wykorzystywaniu w opiece, wychowaniu i terapii resocjalizacyjnej środków wpływu wywieranych przez kulturę i cywilizację na poszczególne osoby i grupy wychowawcze. Dobierając adekwatnie do potrzeb i zainteresowań wychowanków rozmaite formy zajęć kulturotechnicznych, kształtuje się nie tylko określone przekonania, łagodzi napięcia i konflikty wewnętrzne, ale przede wszystkim modyfikuje się zachowania wychowanków zgodnie ze społecznie akceptowanymi wzorami kulturowymi. Procedura kulturotechniczna ma wysokie walory integracyjne, umożliwia w znacznym zakresie identyfikację wychowanka z wartościami społeczno-kulturowymi, blokując tym samym ewentualne motywacje do działania antyspołecznego, sprzecznego z istniejącym systemem wartości i norm moralnych, obyczajowych i prawnych. Procedura, o której mowa, pozwala na ponowną integrację jednostki ze społeczeństwem i jej prawidłową, niezaburzoną adaptację społeczną.
Efektywność resocjalizacyjna powyższych procedur stosowanych w rozwijaniu funkcji opiekuńczych, wychowawczych i terapeutycznych jest uzależniona od:
wyjściowego stanu osobowości wychowanka, uprzednich wpływów społecznych, a zwłaszcza podkulturowych;
sprawności metodycznej (kwalifikacji i umiejętności wychowawców) kadry pedagogicznej trafnie postulującej cele operacyjne stosownie do treści rozpoznania diagnostycznego i własnych możliwości;
klimatu społecznego instytucji resocjalizującej, czyli zbioru parametrów określających: jakość stosunków interpersonalnych w placówce, stopień autonomii osobistej wychowanków oraz charakter kontroli sprawowanej przez kadrę pedagogiczną (np. kontrola opiekuńcza lub represyjna).