Higiena i epidemiologia 17.12-wykład

Temat: Metody oceny stanu zdrowia populacji. Negatywne i pozytywne mierniki zdrowia. Najważniejsze środowiskowe uwarunkowania stanu zdrowia jednostki i populacji.

Metody oceny stanu zdrowia populacji.

I. Wywiad

-lekarski ( kliniczny, niewystandaryzowany)

-epidemiologiczny ( standardowy, jednolity)

II. Pomiar instrumentalny

-badanie przedmiotowe

-badania laboratoryjne i obrazowe

III. Pomiary populacji- statystyczna analiza danych (statystyka medyczna i demograficzna)

IV. Specjalne badania epidemiologiczne dokumentacji medycznej

V. Informatyczne przetwarzanie danych liczbowych

Narzędzia stosowane w epidemiologii

( czyli sposoby poznawania sytuacji zdrowotnej jednostki i populacji)

-kwestionariusz wywiadu

epidemiologiczny- standardowy, jednolity, w formie ustnej i pisemnej

-ankieta

-lekarskie badania przedmiotowe, badania laboratoryjne, obrazowe, testy diagnostyczne (pomiar instrumentalny)

-ujednolicone dokumenty służby zdrowia oraz dokumenty demograficzne (analiza dokumentacji)

-protokoły badawcze- specjalne badania epidemiologiczne dokumentacji medycznej (analiza dokumentacji)

-sprawozdania statystyczne

demograficzne i z jednostek służby zdrowia ( statystyczna analiza danych)

-programy statystyczne, pakiety, wzory statystyczne, znormalizowana nomenklatura (statystyczna analiza danych)

Mierniki zdrowia populacji

Grupy mierników zdrowia: pozytywne, negatywne

Mogą one być:

-osobnicze, gdy dotyczą poszczególnych jednostek

-zbiorowe, gdy rozpatrywane są z punktu widzenia populacji generalnej

Mierniki zdrowia populacji-pozytywne

1.Średnia długość życia jednostki, przeciętne dalsze trwanie życia

2.Przyrost naturalny

3.Liczba urodzeń żywych; Płodność kobiet; Dzietność kobiet

4.Odsetek mężczyzn zdolnych do służby wojskowej

5.Liczba osób 100-letnich w populacji

6.Cechy rozwoju fizycznego i umysłowego (wzrost, ostrość wzroku) itp.

Ad.1. Średnia długość życia jednostki, przeciętne dalsze trwanie życia

-wyraża średnią liczbę lat, jaką ma do przeżycia osoba w danym wieku

-nastąpił wzrost średniej długości życia o 4,3 lata dla mężczyzn oraz prawie o 4 lata dla kobiet w porównaniu z początkiem lat 1990

-w 2005r. przeciętne trwanie życia wynosiło 70,8 lat dla mężczyzn oraz 79,4 dla kobiet

(źródło: podstawowe informacje o rozwoju demograficznym Polski do 2006r., wyniki badań GUS 2007r.)

Ad. 2. Przyrost naturalny ludności

-jest to suma osób, wynikająca z liczby zgonów odjętej od liczby urodzeń, w określonym czasie (rok), na określonej przestrzeni (kraj, województwo) w stosunku do określonej stałej

Przyrost naturalny ludności-dane statystyczne

-w 2007r.- odnotowano istotny wzrost liczby urodzeń, ale także zwiększenie liczby zgonów; przyrost naturalny był dodatni i wyniósł prawie 11tys.

-dodatni przyrost naturalny odnotowuje się już 2 rok; cztery wcześniejsze lata charakteryzowały się ubytkiem naturalnym, np. w 2005r. wyniósł on 3,9 tys., a największy odnotowano w 2003r. i wyniósł minus 14,1 tys.

Ad. 3. Współczynnik urodzeń

Wu=Ut/Lt x C

Ut- liczba urodzeń w okresie t

Lt- średnia liczba osób w populacji w okresie t

C- constans ( 1000 lub 10 000)

Urodzenia- dane statystyczne

-w 2007r. zarejestrowano ponad 388tys. urodzeń żywych, co oznacza wzrost o prawie 14 tys. w stosunku do 2006r., ale także o 30% urodzeń mniej niż w 1990r. i blisko połowę mniej (ponad 46%) niż w 1983r., który był szczytowym rokiem ostatniego wyżu demograficznego (724 tys. urodzeń)

-pomimo rosnącej liczby urodzeń- w dalszym ciągu poziom reprodukcji nie gwarantuje prostej zastępowalności pokoleń; od 1989r. utrzymuje się w Polsce okres głębokiej depresji urodzeniowej

Ad.3. Współczynnik płodności kobiet

-określa średnią liczbę dzieci rodzonych przez jedną kobietę w danym społeczeństwie. Największy współczynnik występuje w krajach afrykańskich, np. w Nigrze powyżej 4, najniższy w Europie, poniżej 2.

Ad.3. Współczynnik dzietności

Dzietność-należy rozumieć przez nią ogólnie liczbę dzieci w rodzinie

Mierniki zdrowia populacji-negatywne

1.Umieralność

2.Śmiertelność

3.Zapadalność

4.Chorobowość

5.Absencja chorobowa

6.Niepełnosprawność

Ad.1.Współczynnik umieralności

=liczba zgonów ogółem/średnia liczebność populacji x K

K -stała (10 000; 100 000 osób) standardowa jednostka ludności

Umieralność- dane statystyczne

-w 2007r. zmarło ponad 377 tys. osób, tj. o prawie 8 tys. więcej niż w 2006r.

-w ogólnej liczbie osób zmarłych ok. 47% stanowią kobiety

Główne przyczyny zgonów w Polsce (2006r.-dane GUS)

-choroby układu krążenia- 45,6%

-choroby nowotworowe- 24,8%

-urazy i zatrucia- 6,8%

Ogólny współczynnik umieralności niemowląt

OWUN= licz. zgonów niemowląt 0-11(do 12) mies. w bad. okres./ liczba urodzeń żywych w danym roku x C

C=1000

Umieralność niemowląt-dane statystyczne

-w ogólnej liczbie zmarłych niemowląt ponad 70% umiera przed ukończeniem pierwszego miesiąca życia (w okresie noworodkowym), w tym ok. ¾ w okresie pierwszego tygodnia życia

Ad.2. Współczynnik śmiertelności

=liczba zgonów z powodu danej choroby/liczba chorych na tę chorobę x K

Ad.3. Współczynnik zapadalności (zachorowalności)

=liczba nowych przypadków/liczba populacji narażonej x K

Ad.4. Współczynnik chorobowości

=liczba osób chorych/liczba osób narażonych na chorobę x K

Czynniki wpływające na zdrowie społeczeństwa

-prozdrowotny styl życia w 50%

-uwarunkowania genetyczne 15%

-działania środowiska społecznego w 15%

-działania środowiska fizycznego w 10%

-opieka zdrowotna tylko w 10%

(źródło raport Lalonda)

Czynniki wpływające na zdrowie społeczeństwa

-medycyna naprawcza ma najmniejszy udział, bo tylko 3%

-dostępność świadczeń w podstawowej opiece zdrowotnej- 15%

-dochód narodowy determinujący styl życia ma największą moc sprawczą 70%

-środowisko fizyczne 12%, stanowi o dobrym stanie zdrowia społeczeństwa

(badania opublikowane przez WHO)

Triada epidemiologiczna

Środowisko

Czynniki gospodarza Swoiste czynniki chorobotwórcze

Promocja zdrowia

-to proces umożliwiający każdemu człowiekowi zwiększenie oddziaływania na własne zdrowie w sensie jego poprawy i potęgowania

Profilaktyka

-są to działania w zakresie przeciwdziałania rozwojowi choroby, przerwania lub zahamowania dalszego rozwoju choroby w stadium przedklinicznym w lub w stadium klinicznym

Poziomy profilaktyki

1.Zapobieganie pierwszej fazy jest przeciwdziałaniem powstaniu choroby przez zwiększenie odporności osobniczej na zachorowania lub zmniejszenie ekspozycji osób wrażliwych na czynniki szkodliwe (szczepienia, promocja zdrowia)

2.Zapobieganie drugiej fazy polega na możliwie wczesnym wykrywaniu choroby i jej skutecznym leczeniu (badania przesiewowe, okresowe)

3.Zapobieganie trzeciej fazy zmierza do przywrócenia choremu pełnego zdrowia, przeciwdziałanie niepełnosprawności, zejściu śmiertelnemu chorych, które nie mogą być wyleczone

Rodzaje profilaktyki

Profilaktyka I stopnia obejmująca umacnianie zdrowia, swoiste zapobieganie chorobom (działania promocji zdrowia, szczepienia ochronne); 

Profilaktyka II stopnia (wtórna) - obejmująca wczesne wykrycie nieprawidłowości i podjęcie działań do ich eliminacji, zahamowanie choroby, (profilaktyczne badania okresowe, badania przesiewowe, diagnostyczne);

Profilaktyka III stopnia: działania mające na celu niedopuszczenie do rozwinięcia już powstałej choroby, powrót do normalnego stanu zdrowia (rehabilitacja). 

Na każdym etapie profilaktyki istotne znaczenie ma edukacja zdrowotna, czyli uczenie się jak dbać o zdrowie własne i społeczności. Proces edukacji obejmuje dostarczanie wiedzy, kształtowanie postaw oraz rozwijanie umiejętności dokonywania wyborów niezależnego podejmowania życiowych decyzji.  

2

---