Okres wylęgania boreliozy z Lyme, objawiającej się w postaci rumienia wędrującego, wynosi przeciętnie od 3 do 30 dni. Jednak w przypadku braku EM inne objawy wczesnego stadium zakażenia mogą wystąpić po wielu miesiącach, a stadium późnego nawet po kilku latach. Obraz kliniczny jest zmienny i często objawy kliniczne stadium wczesnego mogą być słabo zaznaczone albo w ogóle nie występować, a niektórzy chorzy zgłaszają się z dolegliwościami charakterystycznymi dla ostatniego okresu choroby. Zdarza się współistnienie różnych faz choroby u jednego pacjenta. Pojawienie się pierwszego stadium choroby związane jest z odpowiedzią organizmu na miejscowe rozprzestrzenianie się krętkow B.b. w skórze. Patognomicznym objawem tego okresu jest rumień wędrujący. Występuje on u około połowy pacjentów. W stadium wczesnym rozsianym bakterie drogą krwi i chłonki przenikają do różnych tkanek i narządów. Powstają tam nacieki złożone z limfocytów i komórek plazmatycznych, w naczyniach krwionośnych zmiany o typie vasculitis, których przyczyną może być obecność krętków lub kompleksów immunologicznych wewnątrz lub wokół ścian naczyń. U części osób nie leczonych (ok. 20%) mogą rozwinąć się w wiele lat po zakażeniu objawy późnej boreliozy z Lyme, prowadzące do trwałego uszkodzenia zajętych narządów. Rumień wędrujący EM jest zmianą skórną powstającą w miejscu lub pobliżu punktu ukłucia przez kleszcza. U dorosłych najczęściej lokalizuje się na kończynach i tułowiu, u dzieci - na głowie i szyi. Początkowo jest to czerwona grudka lub plamka, która powiększa się obwodowo. Towarzyszy temu centralne przejaśnianie się zmiany i tworzenie się 1-2 cm obrączki rumieniowatej, odgraniczonej od zdrowej skóry. Nietypowe postacie mają nieregularny kształt, czasem z obecnością wybroczyn lub pęcherzyków. Według zaleceń CDC średnica zmiany ponad 5 cm jest cechą charakterystyczną, odróżniającą EM od skórnego odczynu hyperergicznego, występującego bezpośrednio po ukłuciu przez kleszcza lub owada. Początek rumienia może pozostać bezobjawowy, może towarzyszyć mu miejscowo świąd i pieczenie skóry lub objawy ogólne: męczliwość, gorączka, bóle głowy, mięśni i stawów, miejscowa limfadenopatia, zaburzenia czucia i kołatanie serca. Leczony czy nie, rumień ustępuje bez śladu, rzadko przed upływem 4 tygodni.

Chłoniak limfocytarny skóry (LBC) jest swoistą, łagodną zmianą skórną w postaci grudki lub guzka o sinoczerwonej barwie, wzmożonej spoistości, średnicy 1-5mm. Pojawia się w kilka tygodni do 10 miesięcy od kontaktu z zakażonymi kleszczami, niekoniecznie w miejscu jego ukłucia. Nie leczony utrzymuje się nawet kilka lat. Występuje rzadko (ok. 1% chorych) Zmiana, najczęściej pojedyncza, umiejscawia się na płatkach usznych, brodawkach i otoczkach sutkowych, mosznie. Opisywano również postacie rozsiane. Rumień wędrujący mnogi to liczne zmiany skórne o charakterze rumienia wędrującego, które są zazwyczaj mniejsze od pojedynczych. Występują tylko u niektórych pacjentów z EM uprzednio obecnym. Około połowie pacjentów towarzyszą przy tym objawy ogólne (bóle głowy, mięśniowo-stawowe, sztywność karku, osłabienie). Przewlekłe zanikowe zapalenie skóry kończyn ACA ujawnia się jako sinawoczerwona zmiana skórna o charakterze ciastowatego obrzęku, najczęściej na dystalnych częściach kończyn. U około 20% chorych jest poprzedzona wystąpieniem EM na tej samej kończynie od pół roku do 8 lat wcześniej. Po kilku latach zmiany zapalne przekształcają się w zanikowe. Dotyczy to głównie naskórka, który cienieje, łatwo dochodzi do jego urazów i powstawania trudno gojących się owrzodzeń. Pojawiają się neuropatie obwodowe oraz bóle mięśniowo-kostne. Niekiedy dochodzi do zwichnięć, zwłaszcza w zajętych stawach dłoni i stóp. Opisywane zmiany zwykle obserwowane były u osób starszych, które rzadko pamiętały kontakt z kleszczem, Często ACA współistnieje z neuroboreliozą. Zmiany w układzie krążenia pojawiają się u około 4-8% pacjentów, zwykle po kilku tygodniach od zakażenia. Chorzy zgłaszają omdlenia, uczucie kołatania serca, bóle w klatce piersiowej. Opisywano zaburzenia przewodnictwa i rytmu, zapalenia osierdzia, wsierdzia i mięśnia sercowego oraz rzadkie przypadki pancarditis. Choroba przebiega u około 70% pacjentów pod postacią bloków przedsionkowo-komorowych o zmiennym stopniu. U około 50% pacjentów pojawia się wysięk do worka osierdziowego, rzadko dochodzi do niewydolności krążenia. Zwykle zmiany w układzie krążenia ustępują szybko, maksymalnie po 6 tygodniach bez następstw. Jednak u około 5% chorych zaburzenia rytmu serca nie ustępują całkowicie. Nieznaczne zaburzenia przewodzenia, nie powodujące dolegliwości subiektywnych, mogą być obserwowane u ok. 40% chorych. W niektórych przypadkach może dojść do kardiomiopatii rozstrzeniowej. Neuroborelioza - w początkowym okresie objawy są bardzo zmienne, charakterystyczna jest jednak senność i łatwa męczliwość. Choroba ujawnia się zwykle pod postacią limfocytarnego zapalenia mózgu, zapalenia nerwów czaszkowych lub zapalenia korzeni nerwowych. Klasyczną postacią jest zespół Bannwartha. Charakterystycznym objawem wczesnej neuroboreliozy jest porażenie nerwu twarzowego, które może poprzedzać lub następować po zespole Bannwartha, czasem towarzysząc objawom zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Zmiany w płynie mózgowo-rdzeniowym to cytoza rzędu 50-500 kom/mm3, podwyższony poziom białka (60-120mg%) przy prawidłowym lub nieznacznie obniżonym poziomie glukozy i dodatnich odczynach globulinowych, Późna neuroborelioza to zmiany w układzie nerwowym, które utrzymują się lub ujawniają po roku od pierwszych objawów choroby. Mogą dotyczyć zarówno OUN, jak i obwodowego układu nerwowego. Przyjmują postać encephalitis, encephalomeningitis, encephalomyelitis, radiculoneuritis. Obserwuje się również zespoły otępienne, depresyjne, psychotyczne, pseudoguzowe, porażenia spastyczne, niedowłady, upośledzenie czynności zwieraczy. Zaburzenia ze strony OUN mogą przypominać stany poudarowe z przemijająca hemi- lub monoparezą, uszkodzeniem nerwów czaszkowych, głównie VII i VIII. Są one spowodowane zaburzeniami przepływu krwi w naczyniach mózgowych. Zmiany w móżdżku mogą prowadzić do zaburzeń równowagi i chodu. W obwodowym układzie nerwowym najczęściej dochodzi do polineuropatii czuciowej z porażeniami spastycznymi, bólami korzeniowymi, nietrzymaniem moczu. Cechą charakterystyczną badania histopatologicznego tkanek OUN jest częste występowanie ognisk demielinizacji podobnych do stwierdzanych w stwardnieniu rozsianym.

LECZENIE

We wczesnej fazie choroby większość klinicystów zaleca stosowanie penicylin półsyntetycznych. W leczeniu EM stosuje się najczęściej penicyliny półsyntetyczne oraz antybiotyki z grupy tetracyklin. Zalecany czas leczenia - 21 do 30 dni.

---