„MYŚL WCZESNOCHRZEŚCIJAŃSKA I KATOLICKA WOBEC CIAŁA”

CZĘŚĆ I

CZŁOWIEK I JEGO CIAŁO W NAUCE KOŚCIOŁA I FILOZOFII WCZESNOCHRZEŚCIJAŃSKIEJ

W koncepcjach antropologicznych, właściwych filozofii i teologii chrześcijańskiej w całym ich przebiegu historycznym przyjmowano status ontyczny człowieka jako bytu złożonego z ciała i duszy rozumnej. Podstawowym kanonem chrześcijaństwa jest założenie wyższości duszy nad ciałem. Zadaniem duszy jest poznanie w sensie ostatecznym Boga, a więc osiągnięcie szczęścia i zbawienie przez człowieka (albo w całości, albo tylko przez duszę w zależności od ujęcia).

U zarania myśli chrześcijańskiej pojawiły się różne trendy i sposoby ujęcia relacji między duszą a ciałem, wynikające z rozmaitych wpływów, które podlegało wczesne chrześcijaństwo. Na skutek ich działania wykształciła się po kilku wiekach z chaosu, gdyż kościół nie wypracował jeszcze swej głównej doktryny - pewna określona, posiadająca stałe założenia i elementy wizja człowieka. Stanowiła ona podstawę nowych ujęć, modyfikacji, pojawiających się w późniejszych nurtach chrześcijańskich: katolickich, prawosławnych i protestanckich.

Wczesna doktryna chrześcijańska stanowiła wiele negatywnych ocen i postaw wobec ludzkiej cielesności. Do afirmacji cielesności przyczynił się rozwój tendencji reformistycznych podczas pontyfikatu Leona XIII. Obecne zmiany te zachodzą w wyniku silnych oddziaływań związanych z Soborem Watykańskim II, który miał na celu najlepsze przystosowanie nauki Kościoła do problemów współczesnego świata. Niebagatelną rolę odegrał w przewartościowaniu stosunku do ciała ludzkiego szybko postępujący rozwój wiedzy i nauki. Kulminacją pozytywnego zainteresowania problematyką ciała na gruncie katolicyzmu stały się m.in. filizoficzno-teologiczne badania Karola Wojtyły nad trancendowaniem osoby w czynie oraz JPII nowoczesna interpretacja przekazów biblijnych.

Wg JPII refleksja znajdująca się w Księdze Rodzaju jest prawdziwym początkiem teologii ciała. Teologia może być również teologią ciała. Przez to, że Bóg (słowo) stał się ciałem weszło niejako głównymi drzwiami do teologii. Wcielenie oraz wyrastające z niego odkupienie stało się też ostatecznym źródłem sakramentalności małżeństwa.

JPII i za nim szkoła lubelska oraz filozofowie z nią związani nie zauważają, iż istotna rolę w przewartościowaniu funkcji ciała w myśli chrześcijańskiej dokonali przedstawiciele filozofii rosyjskiego prawosławia (Sołowiow, Mereżkowski, Rozanow,Bierdiajew) oraz myśliciele protestanccy, nawiązujący do poglądów Pawła z Tarsu.

Antropologia starotestamentowa, stanowiąca istotne zaplecze chrześcijaństwa, pojmująca również człowieka jako złożenie ciała i duszy została w pierwszych wiekach wzbogacona o orficko-pitogorejsko-platonską koncepcję „ciała jako więzienia” duszy. Sprzyjało to rozwojowi i pogłębianiu refleksji nad problemami upadku, grzechu i odkupienia.

Wzbogacenie to rozszerzyło pole teoretycznych, filozoficznych i teologicznych dociekań oraz praktyczno-religijnej aktywności; z drugiej natomiast zaważyło w znaczny sposób i na wiele wieków na negatywnym pojmowaniu ludzkiej cielesności. Nie sprzyjało to również istniejącej w nauce kościoła i filozofii chrześcijańskiej tendencji przeciwstawnej, afirmującej istotną funkcję ludzkiego ciała, jako obrazu Boga, miejsca, gdzie pojawia się Duch Święty i elementu niezbędnego do zbawienia, do zmartwychwstania człowieka.

Negatywny stosunek do ciała potwierdzały i pogłębiały neopitagoreizm, filozofia Filona Aleksandryjskiego, sytuująca je na najniższym poziomie w hierarchii bytów, Ploton, gnostycyzm, który wywarł wpływ na rozmaite sekty, zgromadzenia. Z tego względu zawierały one wiele elementów gnostyckich (np. traktowanie ciała jako składnika zbędnego, przeszkadzającego w zbliżeniu się do Boga).

Ważną rolę odegrał też, trwający przez 4 wieki, wrogi stosunek do chrześcijaństwa, za nim stało się religią panującą. Na ujemny stosunek do ciała wpływały również niektóre teorie np. koncepcje propagujące przesadną ascezę (złe ciało, dobra dusza).

Rozdział I Helleńskie(religijne i filozoficzne) źródła chrześcijańskiej koncepcji ciała - od orfizmu do gnozy.

→ źródeł antropologii chrześcijańskiej można doszukiwać się poza Biblią w orfizmie (helleńskiej religii i filozofii)

→ orfizm (od króla Tracji - Orfeusza; początek VII-VI w p.n.e., a koniec V-IV w p.n.e.) zmienił orgiastyczny i erotyczny kult Dionizosa na głębszą religię opartą na przeżyciu (sacrum), czystości sumienia, praktyce ascetycznej

→ antropogeneza człowieka (powstanie człowieka):

• Człowiek powstał z popiołów ciał Tytanów, posiadła naturę dobrą-duchową pochodzącą od Dionizosa i naturę złą-cielesną wywodzącą się z popiołów tytanów

• Ciało jest więzieniem dla pierwiastka boskiego czyli duszy

• Kategorie duszy:

1. dusze cierpiące ze względu na pochodzenie i przewinienia religijne w poprzednich wcieleniach życiu doczesnym

2. dusze, które dzięki czystemu życiu są godne istnienia wiecznego i szczęśliwego

3. dusze, które popełniły zbrodnie, których nie można odpokutować, które zasłużyły na mękę

→ ORFIZM - zakładał dualizm duszy i ciała, dusza posiadała wyższość nad napiętnowanie grzechem; dusza pierwiastek boski, który dąży do Boga, zbawienia, grzechem obarczona jest i dusza, i ciało; dusza zabiega o oczyszczenie z grzechu (oczyszczenie dusz za pomocą kar w kolejnych wcieleniach).

→ ORFIZM ODDZIAŁYWAŁ NA POGLĄDY:

• PITAGOREJCZYKÓW

• dusza istnieje niezależnie od ciała; - dusza trwa po śmierci ciała; - dusza doskonalsza od ciała;

• dusza musi odpokutować za grzechy na ziemi; - ciało jest więzieniem dla duszy

• misteria (praktyki religijne) mają zapobiegać niszczeniu

• PLATONA

• dusza jest czynnikiem życia, bez którego ciało jest martwe; -dusza tylko chwilowo łączy się z ciałem

• misteria orfickie

• dusza: 1) ujęcie szersze: składa się z części rozumnej, impulsywnej, zmysłowej; 2) ujęcie węższe: to tylko część rozumna niczym nie związana z ciałem

→ UJĘCIE SUBSTANCJONALNE

• KARTEZJUSZ

• Ciało nie może bezpośrednio wpłynąć na to by cokolwiek zmieniło się w duszy, ani dusza na jakiekolwiek zmiany w ciele, to jednak owe substancje mogą wpłynąć na zmianę kierunku tego, co dzieje się w drugiej substancji. Substancje duszy i ciała są tak od siebie różne, że nie mogą na siebie oddziaływać i tego nie czynią i nie muszą czynić, gdyż wyręcza je w tym Bóg

• SPINOZA

• dusza i ciało to dwie zalety tej samej substancji - Boga. Dualizm duszy i ciała jest pozorny, ponieważ wprowadza dwie nazwy dotyczące tej samej substancji, a mianowicie Boga.

→ W ANTYKU HELLEŃSKIM WYODRĘBNIŁY SIĘ DWA PODSTAWOWE NURTY ANTROPOLOGICZNE

• NURT DIONIZYJSKI

- deklarował sens życia, wartości doczesne, cielesne i zmysłowe. Wprowadzał do kultu religijnego potrzebę rozwoju sprawności fizycznej, artystycznej i intelektualnej. Rywalizacja olimpijska była przejawem wiary, stanowiła formy praktyki sakralnej. Wszechstronne wychowanie zalecające równomierny rozwój ciała i intelektu. Kładziono nacisk na edukację cielesną

• NURT APOLLIŃSKI

POGLĄDY PLATONA

• ORIENTACJA DIONIZYJSKA

• akceptował Zeusa, Dionizosa, Erosa; √ równomierne doskonalenie ciała; √ Dionizosowi pisząc dramaty

• cześć oddawana Zeusowi w igrzyskach; √ Erosowi pisząc o cielesności i preferencjach seksualnych

• pochwała cielesności na gruncie „Paidei”, „Kalokagatii”; √ akceptuje miłość erotyczną, kult Erosa

• ORIENTACJA APOLLIŃSKA (ORFICKO-PITAGOREJSKA)

• marność, podrzędność przemijającej materii ciała ludzkiego, w stosunku do idei trwałych i wietrznych

• ciało - źródło doczesnego zła i nieszczęść

NEOPITAGOREIZM

• człowiek to mikrokosmos; √ dusza ludzka jest spokrewniona z Bogiem, pozamaterialna i niezależna

• koncentracja na własnościach duszy

• duszę należy udoskonalać za pomocą cnót moralnych

GNOSTYCY CHRZEŚCIJAŃSCY

• ciało jest złe i należy je potępiać; √ utożsamiali duszę z człowiekiem

• środkiem wyzwolenia z ciała jest doznanie objawienia Boga

Rozdział II Człowiek i jego ciało w perspektywie Starego i Nowego Testamentu.

STARY TESTAMENT (opis stworzenia człowieka przedstawiony został w Księdze Rodzaju)

• człowiek to jedność psychofizyczna, ma wymiar cielesny

• Księga Rodzaju - pozytywny stosunek do ciała ludzkiego

• stworzenie ciała jest początkiem ludzkiej egzystencji

→ pierwszy starotestamentalny opis człowieka:

• ma charakter kosmologiczny gdyż jest włączony w cykl 7-dniowego stworzenia świata mówi się, że Bóg stworzył człowieka na obraz i podobieństwo Boga jako mężczyznę i niewiastę

• podkreślenie ciała w miłości małżeńskiej do prokreacji

• człowiek ma wypełniać przez jedność cielesną (K-M) obowiązki wobec Boga

↑ opis ten ma charakter teologiczny, ponieważ określa stosunek człowieka do Boga

→ drugi opis stworzenia człowieka ma akcent antropomorficzny

• człowiek ukształtowany z prochu ziemi, Bóg tchnął w jego nozdrza oddech życia

• cielesność ma status nadprzyrodzony, bo jest odzwierciedleniem intencji Boga

• ciało ma nieodzowny związek z materią tj. prochem

• Adam stworzony z prochu i natchniony życiem, w drugiej kolejności powstała Ewa

• jedno ciało jest źródłem podziału na mężczyznę i kobietę

• z żebra Adama Bóg ukształtował kobietę i przyprowadził do człowieka

• rozdwojenie umożliwiło miłość i prokreację

• małżeństwo pieczętuje cielesną jedność

• Stary Testament podkreśla fundamentalne znaczenie cielesności w procesie powstania człowieka

• ciało ma właściwości nadprzyrodzone, bo jest intencją Boga

• Stary Testament jest apoteozą cielesności

• grzech pierwotny zerwał umowę z Bogiem i doprowadził do zaniku bezpośredniej więzi z Bogiem

• człowiek jako całość został napiętnowany grzechem, ciało zostało skazane na śmiertelność w życiu doczesnym

• ciało kierowane wolą duszy, zostało ukarane i pozbawione przywilejów z okresu rajskiego

• ciało i dusza utraciły status doskonałości

• ciało i dusza zostało skazane na oczekiwanie zbawiciela, który odkupi grzech pierworodny i za pomocą zmartwychwstania ciało powróci do pierwotnej niewinności

• ciało nie było napiętnowane złem (Ks.Rodz.)

Ewangelia św. Mateusza

• źródłem grzechu jest dusza - wolny wybór Adama i Ewy

• ciało Maryi jest podstawą boskiego poczęcia, możliwość kreowania za jego pomocą istot boskich

NOWY TESTAMENT

• ciało zostaje wyniesione przez: sakrament małżeństwa, dziewictwo

• Jezus występuje przeciw popędom, pożądaniom, które obniżają cielesność

• w ciele może zamieszkać światło usuwające ciemności w drodze do zbawienia

• dzięki cielesności możemy zabiegać w życiu doczesnym o zbawienie

• pozytywny stosunek do cielesności Jezus ujawnia uzdrawiając chorych, ulecza duszę a ciału przywraca światło

• przywracanie zdrowia cielesnego jest świadectwem miłości Boga wobec wiernych

• ciało ludzkie jest miejscem gdzie przebywa Duch Święty (Kor)

PAWŁOWA TEORIA REKAPITULACJI (Rzym) to, co straciliśmy w Adamie, odzyskaliśmy w Chrystusie; Chrystus dał początek odkupionej ludzkości. Odkupienie pojawi się po zmartwychwstaniu duszy i ciała. Teoria ta potępia uczynek Adama, który jest źródłem grzechu

Teoria rekapitulacji uświęca i oczyszcza ludzką cielesność, wyznacza jej funkcję oręża.

• w Nowym Testamencie śmierć ciała nie jest ostatecznym kresem człowieka

śmierć jest pomostem do życia wiecznego

Rozdział III Wczesnochrześcijańska myśl filozoficzna i teologiczna wobec problematyki ciała.

We wczesnym chrześcijaństwie powstały dwie przeciwstawne tendencje w pojmowaniu ontologii człowieka:

1. orientacja orficko-platońsko-gnostyczna

• podważa pozytywne znaczenie ciała w procesie zbliżenia się do Boga

• ciało jest przeszkodą, ograniczeniem, źródłem wszelkiego zła i nieszczęść, przekleństwem człowieka

• jedynie dzięki duszy, po spełnieniu wielu warunków można osiągnąć szczęście i zbawienie

• dusza chce uwolnić się z ciała, aby zbliżyć się do Boga i osiągnąć szczęście i zbawienie

• rozdźwięk ontologiczny między cielesnością a duszą

• koncepcja wędrówki dusz, koła żywotów i kolejnych wcieleń

• wyższość dusz nad ciałem

2. kierunek biblijny, jako źródła znajdują się w Starym i Nowym Testamencie

• człowiek to ciało i dusza, dwa najważniejsze komponenty

• ciało i dusza mają właściwości, które się dopełniają

• ciało i dusza to składniki niezbędne do zbawienia

• ciało niezbędne do zbliżenia z Bogiem

Przedstawiciele:

• Aureliusz Augustyn i Ireneusz

ŚCIERANIE SIĘ OBU TENDENCJI

↓

KWADRATUS

• refleksja o człowieku o znamionach nurtu orficko-pitagorejsko-platońskiego

- dusza skażona jest piętnem grzechów i przebywa w ciele jak w więzieniu

• refleksja biblijna

- jedność duszy i ciała; ponieważ dusza ożywiając ciało od wewnątrz tworzy z nim całość, czyli człowieka

- dusza prowadzi do zbawienia

SEKTY, KTÓRE KIEROWAŁY SIĘ GNMOSTYCKĄ WIZJĄ CZŁOWIEKA

• antynomizm - negowali cielesność, przypisywali zło materii, odrzucali zmartwychwstanie ciała, ponieważ to siedlisko zła

• Apellici - wierzyli w preegzystencję duszy. Ciało to więzienie duszy, które upadły i za karę zostały połączone z ciałem przez śmierć duszy możemy wyzwolić się z ciała, które jest skazane na wieczne potępienie i nie może doznać zmartwychwstania. Ciało Chrystusa było dla nich pozaziemską formą materii

IRENEUSZ

• nauka skierowana przeciw gnozie

• człowiek to całość złożona z ciała i duszy

• należy poznać duszę człowieka jako ściśle jednostkową

• duszę i ciało musi spotkać potępienie za doczesne uczynki

• dusza jest materialna, może być przypisana do jednego ciała

• zmartwychwstanie dotyczy całego ciała

ORYGNES

• źródłem zła nie jest Bóg, materia, ani ludzkie ciało. Zło wynika z nadużywania wolności. To człowiek przeobraża świat w dobrym lub złym kierunku. Wolność zapewnia człowiekowi dusza. Człowiek na skutek błędnej decyzji zamknął się i uwięził w ciele. Bóg ukarał go nie materią, lecz pożądliwością cielesną. Umieszczenie ducha w ciele jest karą za grzechy. Im większy grzech, tym brzydsze ciało. Ciało za karę, zostało uczynione siedliskiem pożądliwości. Głosił, że do zjednoczenia z Bogiem potrzebna jest jedynie przemiana duszy

APELLICI

• człowiek to jedność duszy i ciała

• śmierć dotyczy człowieka w całości

• dusza jest materialna i śmiertelna

ŚCIERANIE SIĘ OBU TENDENCJI

↓

GRZEGORZ Z NYSY

• nurt orficko-platońsko-gnostycki:

- materia ulega duchowemu działaniu Boga, obejmuje ideę niematerialności duszy ludzkiej

• nurt biblijny

- człowiek stworzony na obraz i podobieństwo Boga

- dusza zaczyna istnieć równocześnie z ciałem, jest nierozdzielna od człowieka

- podział na ciało, duszę i ducha

NEMEZJUSZ

• nurt biblijny:

- dusza w okresie życia człowieka związana jest z cielesnością

- głosi wyższość duszy nad ciałem o podporządkowaniu ciała duszą, to dusza kieruje ciałem, modyfikuje je i zmienia

• nurt orficko-platońsko-gnostycki:

- człowiek składa się z duszy, ciała i intelektu

- człowiek jako połączenie duszy z ciałem, został wyposażony w poznanie intelektualne

- dusza tworzy formę ciała, dusza jest bytem nieśmiertelnym, istnieje niezależnie, uwalnia się po śmierci ciała

ŚREDNIOWIECZE → AURELIUSZ AUGUSTYN→ NOWA ANTROPOLOGIA CHRZEŚCIJAŃSKA

• nurt orficko-platońsko-gnostycki:

- dusza zgrzeszyła i za karę została połączona z ciałem. Ciało stało się dla duszy więzieniem

• nurt biblijny:

- dusza naznaczona jest piętnem grzechu, ale wynika to ze złego postępku Adama. Człowieka pojmował jako istotę uduchowioną, skierowaną ku Bogu. Dusza nie jest równorzędna ciału w życiu doczesnym. Podkreślał wyższość duszy nad ciałem. Człowiek w duszy odnajduje Boga. Dusza a nie ciało poznaje Boga. Dusza w przeciwieństwie do ciała jest nieśmiertelna. Dusza jednak nie jest wyobcowana - jest związana z cielesnością.

- ostatecznie dochodzi do wniosku, że to ciało przebywa w duszy. Ciało nie może być źródłem zła, może być jedynie przeszkodą w poznaniu Boga

AURELIUSZ AUGUSTYN

→ teoria illuminizmu (wyklucza negatywne oddziaływanie ciała na duszę)

• łączność duszy i ciała

• podkreślone przyrodnicze właściwości człowieka

• zakłada wyższość duszy nad ciałem, ale nie rozbija podmiotu ludzkiego

• ciało nie stanowiło więzienia dla duszy

• po śmierci dusza uchodziła z ciała, bo było ono martwe a ona nieśmiertelna a nie, że śmierć było drogą ucieczki dla duszy

→ koncepcja poznania naturalnego

• poznanie zmysłowe nie prowadzi do wiedzy pewnej

• zmysłowość jest odpowiedzią duszy na cielesność

• dusza porządkuje wrażenia zmysłowe, które są jej własnością

• nie występuje ani przeciw cielesności ani przeciw poznawaniu zmysłowemu

• źródłem wiedzy pewnej jest tylko Bóg

• Boga można odnaleźć tylko w sobie, we własnej duszy

→ teoria zmartwychwstania

• zmartwychwstanie dotyczy ciała, z którym łączy się nieśmiertelna dusza

• zmartwychwstanie dotyczy wszystkich ludzi w dniu Sądu Ostatecznego

KONCEPCJA ZŁA

• koncepcja o charakterze funkcjonalnym - zło występujące na świecie jest wskazane, bo przyczynia się do harmonii świata, zło jest pozorne, bo spełnia pozytywną rolę, utrzymuje ład

• koncepcja o charakterze ontologicznym - zło jest niebytem, brakiem czegoś pozytywnego, zło jest pozorne, bo występuje w formie nieobecności lub niebytu. Zło jest dziełem wolnych stworzeń a nie Boga. Źródłem zła jest wolna droga.

→ teoria zbawienia człowieka

• w teorii zbawienia dusza i ciało to substancje całkowicie równorzędne

NAWIĄZANIEM DO POGLĄDÓW AURELIUSZA AUGUSTYNA SĄ POGLĄDY MAKSYMA Z CHRYZOPOLIS:

• podział na niematerialną, niepodzielną i nieśmiertelną duszę oraz materialne, podzielne i zniszczalne ciało

• odrzuca reinkarnację duszy, dusza nie może istnieć przed ciałem i łączyć się z innym

• Bóg stworzył jednocześnie ciało i duszę dla dobra człowieka, a nie po to by go karać

• podkreśla znaczenie ciała

w wyniku skierowania uwagi na rzecz, człowiek uległ rozdwojeniu, zagubił więź między duszą a ciałem, człowiek uległ uprzedmiotowieniu, zatracił wewnętrzną tożsamość, która gwarantowała zbawienie

CZĘŚĆ II

Rozdział IV Jan Paweł II - ciało i osoba w perspektywie aksjologicznej i ontologicznej.

W rozważaniach filozoficznych i teologicznych Karola Wojtyły występują refleksje antropologiczne, w których człowiek interpretowany jest w kategoriach metafizyki realistycznej.

ANTROPOLOGIA ADEKWATNA - której celem jest dążenie do zrozumienia i tłumaczenia człowieka w tym, co istotowo ludzki. Owa antropologia jest wizja człowieka o charakterze redukcjonalistycznym.

• powstanie człowieka możemy odczytać z tekstów biblijnych

• człowiek powstał na obraz i podobieństwo Boga

• ciało jest darem od Boga, człowiek miał być w ponadczasowym związku z Bogiem. Jednak od zaistnienia grzechu człowiek stracił nieśmiertelność na rzecz życia doczesnego

• podstawą antropologii adekwatnej jest ustanowienie wewnętrznej spójności i harmonii między ciałem i osobą

• początkiem człowieczeństwa jest ciało

• ciało ma wymiar sakralny, aksjologiczny, symboliczny

• człowiek staje się osobą (bytem osobowym), bo ma wolną wolę

• ciało to dar od Boga, świadectwo i nośnik prawd moralnych

• człowiek i jego akty spełniają się w czynie, który jest świadomym działaniem człowieka, czyn odzwierciedla życie wewnętrzne

• czyn to kontakt człowieka ze światem, musi on być normalny

• płeć jest początkiem istnienia ciał, które są połączone miłością w sakramencie małżeństwa, w małżeństwie wypełniają rolę jaką dał im Bóg, czyli prokreację

• płeć rodzi oblubieńczy sens ciała, prowadzi do tajemnicy stworzenia i odkupienia ciała

• płeć jest najgłębszą warstwą prostoty i czystości

• miłość, u której podstaw jest samotność człowieka, który cierpi z powodu braku bliskiej mu osoby. Mężczyzna ma tak miłować tak kobietę, jak Bóg umiłował Kościół

• małżeństwo, jako sakrament święty afirmuje ciało. Miłość małżeńska sankcjonuje kontakty cielesne, miłość erotyczną, prokreację

• chrzest oczyszcza ciało, jest elementem wprowadzającym do kościoła i daje możliwość zmartwychwstania

• zmartwychwstanie - to stan doskonałości i szczęśliwości człowieka przez zjednoczenie duszy z ciałem, daje pierwotną doskonałość między tym c duchowe, a tym co cielesne w człowieku

→ w poglądach antropologicznych JPII wywodzą się dwa nurty, które potwierdzają się monistyczny wydźwięk prezentowanych rozważań o człowieku

1. nurt wywodzi się z refleksji mistycznej, znajdującej swój wyraz w opracowaniach nawiązujących do doktryny Jana od Krzyża

2. nurt humanistyczny eksponuje wielkość i godność człowieka

TOMISTYCZNA ANTROPOLOGIA FILOZOFII → TOMASZ Z AKWINU

• wyrażał przekonanie o cielesnym pochodzeniu jednostki ludzkiej

• dusza ludzka jest jedynie formą substancyjną ciała, jest to ograniczony nierozerwalny związek duszy z ciałem

• człowiek jest psychofizyczną jednią

• dusza jest ciałem podczas życia doczesnego

• Bóg stwarza duszę ludzką bezpośrednio w ciele i niezależnie od ciała

• po śmierci ciała dusza bytuje aż do zmartwychwstania ciała

• dowartościowuje ciało

• do pojęcia człowieka nie należy sama dusza, ale byt złożony z ciała i duszy rozumnej

• zespolenie duszy z ciałem przynosi korzyści

ETAPY W TWÓRCZOŚCI, DZIAŁALNOŚCI I ŻYCIU KAROLA WOJTYŁY

1. zainteresowanie mistyka katolicką - człowiek i jego problemy i więzi z Bogiem

2. etyka katolicka oparta na zasadzie personalizmu tomistycznego, swoją uwagę kieruje na człowieka i jego przeżycia

3. dotyczył problematyki społecznej, czyli badał jak osoba spełnia się w czynie. Przyjął, że człowiek - osoba wciela się we własny czyn i poprzez czyn ten obiektywizuje. Czyn jest obiektem bezpośredniego aktu poznawczego.

• JPII wyraźnie odcina się od nurtu orficko-platońsko-gnostyckiego, od tradycji helleńskiej i wskazuje, że dla katolika i chrześcijanina podstawowym źródłem antropologii i wiary powinna być Biblia.

• Dowodzi, że właśnie w wymiarze eschatologicznym przywrócona zostaje pierwotna doskonałość między tym co duchowe a tym, co cielesne w człowieku.

„BÓG, CIELESNOŚĆ I MIŁOŚĆ”

Rene Girard - geneza religii i kultury

Życie społeczne, instytucje mają swoje źródło w religii, którą stworzył człowiek.

Stwierdził, iż człowiek nowoczesny jest ambitny, a zarazem głęboko niezadowolony z siebie, że neguje swoją kondycję i zastany porządek społeczny - jest próżny. Jest to próżność, która rodzi pożądanie. Człowiek próżny nie może wydobyć pożądania z siebie, nie jest zdolny pożądać sam z siebie, przedmiot pożądania musi być mu wyznaczony przez osobę trzecią. Powstaje w układzie: pożądający - pośrednik - przedmiot pożądania. (nie pożądanie naturalne).

Aby człowiek próżny pożądał jakiegoś obiektu, wystarczy go przekonać, że ten obiekt jest pożądany przez kogoś trzeciego, z kim się wiąże pewien prestiż.

Girard - nazywa to pożądaniem trójstronnym.

Nie ma kultury, która by nie zakazywała gwałtu lub okazji jego stosowania wewnątrz grupy. Przyczyna konfliktów wynikających imitacji, czy rywalizacja o obiekt, stanowi źródło nie tylko zakazów, lecz także rytuałów oraz organizacji wszystkich systemów religijnych.

Doświadczenie pierwszej przemocy i ofiarniczej śmierci, wstrząs spowodowany tym faktem, wywołało potrzebę wypracowania nakazów i zakazów regulujących postępowanie zapobiegające kryzysom społecznym i męczeńskiej śmierci. Nakazy i zakazy stanowiły uspokojenie, spowodowało to przekonanie o konieczności stosowania bogobojnych świętych reguł. Prowadziło to do powstania rytuałów rozładowujących konflikty i kryzysy za pomocą mechanizmu ofiary, kozła ofiarnego. Zakazy są pierwszym, a rytuały drugim zjawiskiem niezbędnym do ustanowienia religii.

Złożenie kozła ofiarnego miało na celu zneutralizowanie źródła zła.

Ludzie obciążają winą za wszelkie przeciwności losu kogokolwiek, tylko nie siebie samych. Wytypowana osoba - kozioł ofiarny, jest osobą niewinną.

Powstanie religii wynika z przemiany agresji w pojednanie. Kluczową rolę odgrywa ofiara (kozioł ofiarny), która wpływa na osłabienie agresji rozbudzonej w wyniku kryzysu społecznego .1) kryzys mimetyczny; 2) przerzucenie agresji na ofiarę zastępczą; 3) śmierć kozła ofiarnego; 4) uspokojenie; 5) sakralizacja.

Ofiara staje się zalążkiem nowego porządku religijnego (Jezus Chrystus), każdy nowy porządek religijny wyłania się z gwałtu. Mechanizm nowego ładu zawiera usunięcie gwałtu przez gwałt.

Akt prześladowania stanowi rdzeń sacrum, że odrzucenie przemocy jest aktem pierwotnym, ustanawiającym religie i kulturę w każdej społeczności.

„BÓG, CIELESNOŚĆ I MIŁOŚĆ”

Bóg i afirmacja czyli o pewności istnienia Boga.

TYPY WIARY A PEWNOŚĆ ISTNIENIA BOGA

MARTIN BUBER - myśliciel żydowski

• koncepcja dwóch wiar przedstawił w celu porównania religii żydowskiej i chrześcijańskiej (chrześcijaństwo i judaizm)

• zakwestionował wiarę chrześcijańską

• podstawą do zakwestionowania był brak ciągłości wiedzy depozytem wiary (księgi święte) a wyznaniami między Chrystusem a Pawłem z Tarsu

• analiza wiary oparta jest o doświadczenie wewnętrzne

• nie wątpi w Boga - Jahwe

• podstawą religii chrześcijan jest wiara w Jezusa Chrystusa, jako Boga współtworzącego Trójcę Świętą

• wyróżnił dwa typy wiary

• typ wiary oparty na relacji „Ja-Ty” (człowiek-Bóg)

• typ charakterystyczny dla judaizmu

• wskazuje na przeżycia religijne oparte na całkowitym oddaniu się Bogu

• człowiek tworzy wiarę pod bezpośrednim wpływem Boga

• nie potrzebuje ludzkich gwarancji

• typ wiary oparty na relacji „Ja-To” (człowiek o boskiej prawdzie)

• właściwy dla chrześcijaństwa

• przyjmuję za prawdę treści z przekazu Pawła z Tarsu

• człowiek przyjmuje prawdy wiary głoszone przez Pawła z Tarsu

• Buber traktuje Św. Pawła apostoła za twórcę chrześcijańskiej koncepcji wiary, różnej od wiary biblijnej

• Stawia pytanie o role Jezusa oraz Pawła z Tarsu w kształtowaniu wiary

• Paweł z Tarsu to twórca nowej religii, która zerwała z założeniami Starego Testamentu, judaizmem i poglądami Jezusa

Buber zaproponował:

• nowe odczytanie testów skrypturystycznych

• sympatię wobec osoby i nauczania Jezusa

• Paweł z Tarsu dał początek wierze chrześcijańskiej

• Stawia w nowym świetle wiarę żydowską i chrześcijańską, ze względu na idee stosunku do Boga

• Bóg judaizmu to Bóg narodu wybranego i inicjator przymierza

• Bóg chrześcijanin to Bóg odkupiciel, człowiek historyczny, któremu przypisano właściwości boskie

• Konsekwencją dwóch typów wiary jest wprowadzenie Jezusa historycznego i Jezusa jako podstawę wiary chrześcijańskiej, tj. wiarę Jezusa i wiarę w Jezusa

• Buber twierdzi, że istnienie ciągłości między wiarą Jezusa a wiarą Izraela

• W chrześcijaństwie jest brak ciągłości między wiarą Jezusa historycznego a Jezusem wiary przepowiadanej przez pierwotny Kościół

NIEUSTANNE TROPIENIE ŚLADÓW BOGA

E. LEVINAS - jego filozofia ma wydźwięk konfesyjny, jest nieustannym tropieniem śladów Boga

• jego rozważania poszukiwań istnienia Boga są trudne w interpretacji (pełne sprzecznych emocji)

• istnienie Boga ma sens jedynie w obrębie doświadczonego świata, do którego nawiązuje ludzka myśl

• próbuje dopisać fenomenologiczną konkretność znaczenia Boga (tzn. jak Bóg się zjawia)

• szuka wyobrażenia Boga w formie postaci

• Bóg nawiedza ludzką myśl, ale nie można go osadzić w konkretnym obrazie

• Bóg nie jest dostępny przez zmysły

• istnienie Boga nie jest nam obojętne, ponieważ oddziaływują na nas, jako Byt i wywołuje u nas dążenie do zbawienia

• Bóg chce abyśmy poprzez CZYN realizowali dobro a najwyższą formę czynu etycznego jest OFIARA ŚMIERCI

• podkreśla niemożność poznania Boga , mimo że odczuwamy jego obecność oraz potrzebę etycznego spełnienia w formie bezinteresownej miłości i ofiary

• poprzez ofiarę i miłość osiąga się najwyższe dostępne ludziom doświadczenie istnienia Boga

• z jednej strony podkreśla zasadność podziału wiary na dwa typy (wyższość judaizmu nad chrześcijaństwem)

• z drugiej strony koncentruje się na Bogu, przeżycie bliskości Boga, nawiedzanie Boga

• usiłuje doszukać się jego śladów wszędzie tam, gdzie nawiedza on człowieka

• interesuje go nawiedzenie i przeżycie bliskości Boga, która pojawia się w jego myśli

• o istnieniu Boga świadczy to, że myślimy i chcemy myśleć o Bogu

• tropi on ślady Boga we własnych myślach, a nie w św. księgach, czy faktach historycznych

• o pewności istnieniu Boga świadczy to, że myślimy i chcemy myśleć o Bogu

• rozważania jego kładą kres sugestiom o wyższości jednej religii nad innymi

• o potrzebie i pewności istnienia Boga decydują argumenty antropologiczne

DIALEKTYKA ISTNIENIA BOGA

G. MARCEL - myśliciel wyróżnił dwa typy filozofii: statyczny („myśl pomyślna”) i dynamiczny („myśl myśląca”)

• istnienie Boga związane jest ze świadomością człowieka tj. z jego myślą myślącą (indywidualno-subiektywne doświadczenie)

• doświadcza się Boga ale nie poprzez zmysły ale w formie refleksji myśli

• o stanie Boga mówimy z punktu widzenia Jego oddziaływania na świadomość człowieka

• w argumentacji antropologicznej istnienie Boga to jego bezpośredni stosunek do ludzkiej świadomości

• afirmacja (uznanie) Boga jest wyjaśnieniem Boga

• wiara nie jest argumentem uzasadniającym istnienie Boga, bo jeśli pojmujemy ją na poziomie naszej wiedzy to wyrabiamy sobie o nim pojęcie jako o tkwiącym w przestrzeni i czasie

• są dwa przeciwstawne sposoby negacji istnienia Boga

• pojmowanie Boga w sposób empiryczny (stwierdzamy, że nie pojmujemy Boga w doświadczeniu relacja podmiot-przedmiot)

• Boga nie można traktować jako fakt czy przedmiot empiryczny (zmysłowy) odczuwamy Boga wewnętrznie w formie myśli, nie może mu przysługiwać istnienie realnego

• doświadcza się Boga w formie empirycznej, ale nie poprzez zmysł, tylko w postaci refleksji myśli

• mówi o istnieniu Boga z punktu widzenia jego oddziaływania na świadomość człowieka

• istnienie Boga to nic innego, jak stosunek bezpośredni do ludzkiej świadomości

• wierzymy w Boga i w jego istnienie właściwe przez wiarę

• AFIRMACJA: Boga łączy się z wiarą, która jest potwierdzeniem niepewności co do istnienia Boga

• Afirmacja oparta jest na wewnętrznym doświadczeniu sacrum, jest uwarunkowana subiektywnie, jest efektem aktywności ludzkiej myśli

• myśl afirmuje Boga, a Bóg nawiedza ludzką myśl

• WIARA jest aktem w którym duch wypełnia przestrzeń pomiędzy ja myślącym i ja empirycznym

• duch jest jedynie dzięki wierze w Boga

• wiara jest aktem ustanawiającym ducha

• duch jest myślą zindywidualizowaną, która ustanawia akt wiary

• jedyny związek między Bogiem i światem to WIARA wierzącego

WIARA W BOGA JAKO EFEKT GRY W CHOWANEGO

P. WUST

• próba poszukiwania osobistej drogi do Boga poprzez przeżycia wewnętrzne

• próba musi uwzględniać relacje między człowiekiem wątpiącym w swoje możliwości poznawcze z Bogiem

• próba musi być subiektywnym przeżyciem religijnym

1. Filozofia służebnicą wiary.

• Wust wskazuje na potrzebę rozdziału filozofii od religii

• inna jest analiza filozoficzna Boga, i inna jest analiza w religijnym ujęciu

• refleksja filozoficzna zmierza do uzyskania pewności istnienia Boga

• wiara jest aktem zmierzającym w kierunku Boga

• każda próba nawiązania kontaktu z Bogiem oparta jest na niepełnej wiedzy o jego istnieniu

• ryzyko istnienia Boga to świadoma podstawa rozważań na temat Boga

• człowiek posiada naturę, która łączy to co religijne i filozoficzne

• przeżycie religijne pobudza refleksję filozoficzną

• Religia pewność Boga.

• religijna pewność Boga wynika z potrzeby nieśmiertelności do której dąży człowiek

• Bóg jest w świadomości osoby wierzącej

• jeśli Bóg jest w naszym sumieniu i oddziałuje na nasze myślenie to w świetle religii jest sens aby rozpatrywano jego istnienie

1. Gra w chowanego.

• człowiek odczuwa subiektywny stan pomiędzy pewnością i niepewnością, ponieważ Bóg przybliża się i oddala, skrywa i ujawnia

• stan niepewności wytwarza silną więź, która charakteryzuje się stałą gotowością wyczekiwania na objawienie Boga

• dla człowieka wierzącego nie jawność i skrytość Boga jest najcudowniejszym i przejmującym lękiem

1. Ryzyko wiary, czyli w kręgu Pascala.

• skrywanie i oddalanie Boga, może doprowadzić do rozdarcia wewnętrznego, czyli do niewiary

• niewiara przekreśla możliwość zbawienia

• przyjęcie istnienia Boga nie daje pewności jego istnienia

• u podstawy wiary jest powątpiewania (stymulator wiary)

• niewiara nie maże nieść za sobą odrzucenia wiary czy negacji istnienia Boga, bo niepewność jest świadectwem pewności

PASCAL (zakład Pascala) „jeśli wygrasz zyskujesz wszystko, jeśli przegrasz, nie tracisz nic”

• należy postępować tak jakby Bóg istniał

• Wust posuwa się w swoich rozważaniach dalej niż Pascal

• w żadnym przypadku nie może okazać się, że Bóg nie istnieje

• niepewność w odniesieniu do istnienia Boga jest bezzasadna

• niepewność jest elementem gry Boga z człowiekiem, której konsekwencją powinno być wzmocnienie wiary

• jeśli nie ma niepewności to nie ma co się zakładać. Jeśli nie ma zakładu, nie ma ryzyka pozostaje jedynie pewność

• pewność przynosi wiara, wytrwanie przy tej wierze, gdy Bóg prowadzi z nami grę (skrytość-objawienie) to sprawa przenikania i woli

• celem Boga jest udoskonalenie woli niż intelektu

• dla Wusta logiczne jest, że Bóg istnieje, wiara związana jest z niewiarą i to wzmacnia religijność

FILOZOFIA BOGA A PROBLEM ISTNIENIA BOGA

1. Filozofia Boga i inne określenia.

S. KOWALCZYK

• do określenia refleksji nad Bogiem, używa się takich określeń jak teologia, teodycea, teologia racjonalna, teologia naturalna, filozofia Boga

• analiza problemu Boga w myśli filozoficznej

• próbuje dowieść sensowności i konieczności istnienia Boga katolickiego

• uważa, że całkowicie odmienny jest formalny przedmiot dociekań teologii i filozofii, ponieważ inny jest sposób uzasadnienia ich twierdzeń i różny motyw pewności

→ teologia - budzi problematykę natury Boga w świecie objawienia, dogmaty opierają się na autorytecie Boga

→ filozofia - posługuje się metodami i źródłami naturalnymi

→ TEODYCEA - filozofia Boga, mówi o istnieniu i naturze Boga w oparciu ludzki zmysł doszukujący się przyczyny istnienia świata

• część pierwsza filozofii Boga - stanowi problem istnienia Boga, odwołuje się do kosmologii i antropologii

• część druga filozofii Boga -pokrywa się z teologią opartą na Objawieniu

• przedmiotem teodycei jest realność i natura Boga

• filozofia Boga

• TEOLOGIA - bada problematykę natury Boga w świecie objawienia

- nie wpływa bezpośrednio na filozofię, nie narusza jej rozwiązań ani metod badawczych

• ANTROPOLOGIA FILOZOFICZNA

FILOZOFIA	TEOLOGIA
relacje osobowe łączące ludzi posługuje się metodami i źródłami naturalnymi relacje przyczynowe między bytem przygodnym i pierwszą przyczyną sprawczą	informuje o relacjach między człowiekiem i Bogiem ni można ustalić czym jest relacja wewnętrzna oczywistość uzasadnionych tez

„BÓG, CIELESNOŚĆ I MIŁOŚĆ”

Eros platoński i kwestia miłości erotycznej w poglądach Jana Pawła II.

DIONIZJE, CZYLI U PODSTAW HELLEŃSKICH KONCEPCJI CIAŁA I MIŁOŚCI

• u podstaw helleńskich koncepcji ciała i miłości leży religia Dionizosa, z niej wyodrębniły się dwa nurty:

• NURT DIONIZYJSKI

• miał charakter orgiastyczny; - afirmował życie, wartości cielesne i zmysłowe;

• do kultu religijnego wprowadzał potrzebę rozwoju sprawności fizycznej, artystycznej, intelektualnej - bo tak jak Sparta potrzeba była silnych i sprawnych żołnierzy

• rywalizacja olimpijska była przejawem wiary, formą praktyki sakralnej

• zalecał równomierny rozwój intelektu i ciała

• NURT APOLLIŃSKI

• rozwijany przez pitagorejczyków i Platona

• antropologia chrześcijańskich korzeni sięga do refleksji orfickiej i apollińskiej

• chcieli pogłębienia duchowych przeżyć religijnych; - czystości sumienia;

• negacja wartości ciała, sprawności fizycznej zmysłowości erotycznej

• zalecali ascezę, która była skierowana przeciw cielesności

PLATON - z jednej strony Platon był zwolennikiem i współtwórcą tradycji apollińskiej, z drugiej zaś nurtu dionizyjskiego. Wynika z tego, że jego poglądy są pod względem filozoficznym i religijnym niespójne.

CIAŁO I MIŁOŚĆ

• nurt religijny apolliński (orfizm) -źródło doczesnego zła i nieszczęścia

• ciało więzienie duszy; - dusza miała osiągnąć wybawienie, wolność od ciała, szczęście

• nurt dionizyjski - zwolennik miłości erotycznej

• potrzeba kultu Erosa, jako jednego z najważniejszych bogów, który daje energię witalną

• tworzy sztukę natchnioną; - przypisuje boskie właściwości erotyczne; - równomierne doskonalenie ciała

WCZESNE CHRZEŚCIJAŃSTWO WOBEC CIAŁA, PŁCI I MIŁOŚCI

• wczesne chrześcijaństwo przyjęło platońską koncepcję miłości, lecz była to miłość wyłącznie do Boga i kościoła oraz miłość do bliźnich

• z platońskiej koncepcji miłości chrześcijaństwo odrzuciło seksualizm

AFIRMACJA I NEGACJA CIAŁA

Antropologia wczesnochrześcijańska, jej stosunek do ciała, płci i miłości kształtowała się na podstawie dwóch głównych trendów: judaistycznego i apollińsko-orficko-platońskiego.

• Z platońsko-gnostyckiego odczytywania Biblii wynika negacja ciała i jego własności.

• podważanie wartości ciała; - jest przeszkodą i ograniczaniem w zbliżaniu się do Boga

• źródłem zła, nieszczęścia przekleństwa; - tylko dusza osiąga szczęście i zbawienie

• kierunek biblijny ponieważ jego źródła znajdują się w ST i NT

• ciało i dusza to komponenty, które mają się wzajemnie dopełniać; - są one tak samo niezbędne do zbawienia

Przedstawiciele: Paweł z Tarsu, Kwadratus, Ireneusz, Tacjan, Arnobiusz

POTĘPIENIE PŁCI I EROTYKI

• negatywny stosunek do ciała spowodował, że potępiona została płciowość i miłość erotyczna

• uznano, że potrzeby cielesne i popędliwość płciowa są złe, prowadzą do degradacji człowieka i oddalają od Boga

MAKSYM WYZNAWCA (tj. Maksym z Chryzopolis)

- podział na płeć dokonał się po grzechu pierworodnym; - ułomność ludzka wynika z podziału na płcie; - płeć oddala od Boga

Potępienie płci lub afirmacja.

• PROTESTANTYZM - podkreśla wartości ciała; - afirmuje zmysłowość i erotykę

• PRAWOSŁAWIE - nurt tradycyjny; - przewartościowanie ciała, płci, miłości erotycznej

• nurt afirmujący płeć i miłość erotyczną (Rozanow, Bierdiajew, Sołowiow)

O EROSIE PLATOŃSKIM- czyli miłość w poglądach Platona

1. MIŁOŚĆ PLATONICZNA

• zniekształca teorię miłości Platona; - oparta jedynie na przeżyciach emocjonalnych

• nie zmierza do kontaktu cielesnego

• MIŁOŚĆ PLATOŃSKA

• punktem wyjścia jest ciało ludzkie i jego piękno

• przez piękno ciała poznajemy ideę piękna

• MIŁOŚĆ HO MOSEKSUALNA

• najwartościowsza miłość dla mężczyzny to miłość do młodych chłopców

• miłość powinna się konkretyzować w homoseksualizmie

JAN PAWEŁ II WOBEC EROSA

• sowo „eros” jest obce i nieznane na terenie biblijnym;

• wszystko, co łączy się z erosem, bywa określane jako erotyczne

• „eros” w ujęciu Platona to siła wewnętrzna, która porywa do wszystkiego co piękne, dobre, prawdziwe; √ Eros tj. seksualizm, to podłoże etyki

• człowiek zaczynając interesować się pięknem ciała zaczyna od doznań estetycznych

• miłość erotyczna to przeżycia zmysłowe, seksualne i doświadczenia psychologiczne

• „EROS” w ujęciu JPII to dążenie kobiety i mężczyzny do zbliżenia, zjednoczenia ciał

• odnosi się też do sfery psychicznej tzn. miłości platonicznej

• „erosem” określa także pożądanie erotyczne, psychologiczne, seksuologiczne, które dąży do wartości seksualnych; - Inna realizacja erosa jest niezgodna z teorią zbawienia i etosu

• JPII przyjmuje wersję, że EROS to siła wewnętrzna, która porywa człowieka do tego co dobre i piękne, owe porywy powinny być skierowane przeciwko pożądliwości ciała

• Eros powinien być skierowany na miłość i prokreację w małżeństwie

MIŁOŚĆ EROTYCZNA

PLATON	JAN PAWEŁ II
miłość erotyczna to homoseksualizm w wydaniu męskim pierwszeństwo zbliżenia seksualnego, potem zbliżenie emocjonalne nie kładzie nacisku na małżeństwo relacje między partnerami bez odniesienia do Boga seksualizm odnoszony do Boga Erosa	partnerstwo między mężczyzną i kobietą w małżeństwie pierwszeństwo zbliżenia emocjonalnego, potem zbliżenie seksualne wyklucza doświadczenia erotyczne poza małżeństwem związki partnerski, małżeńskie podporządkowane Bogu erotyka (oblubieńczość, pożądliwość) wywodzi się od Boga - Stwórcy

JAN PAWEŁ II

• według niego ciało, płeć i miłość erotyczna to źródła norm powinnościowych, etyki godności; - odrzuca negację ciała;

• dostrzega w Biblii (Ks.Rodz.), pochwałę płciowości i miłości erotycznej, która jest inna od poglądów Platona

• z koncepcji Erosa platońskiego - wydobywa wątki miłości erotycznej, które współistnieją z kategorią chrześcijańską; - aprobuje zmysłowość, płciowość w małżeństwie

PROOBLEM GRADACJI PŁCI

PLATON - podkreśla wyższość płci męskiej w związkach seksualnych

JAN PAWEŁ II - nie zgadza się z tak pojmowaną relacją płci

• z pierwszego opisu stworzenia człowieka wynika, że obie płcie są równorzędne w stosunku do siebie

• Stworzenie kobiety i mężczyzny jako partnerów, którzy tak samo odrzucają samotność lub jej nie odrzucają.

• „Komunia osób”, czyli jedność jest tylko wtedy, gdy jest męskość i żeńskość w małżeńskim zjednoczeniu.

• Przeżywanie nagości jest potwierdzeniem równości płci.

• Zadaniem wspólnym danym od Boga dla kobiety i mężczyzny jest prokreacja, błogosławieństwo płodności, obie płcie są jednakowo niezbędne.

• Równości płci dowodzi miłość i szczęśliwość. Miłość zrodziła obie płcie, nie wywyższając żadnej.

• Po zmartwychwstaniu zagadnienie miłości erotycznej zostaje zneutralizowane

SUPLEMENT CIAŁO I PŁEĆ W PERSPEKTYWIE TEOLOGII CIAŁA JP II

U podstaw zaistnienia, rozbudzenia potrzeb wynikających z oblubieńczego sensu ciała zajmuje się samotność, osamotnienie. Ona sprawia, że cierpimy z powodu braku osoby bliskiej, obiektu nie spełnionej miłości erotycznej, małżeńskiej, z powodu niezaspokojenia potrzeby prokreacji. Ono sprawia, że poszukujemy osoby której możemy zaufać, kogo można kochać i być przez niego kochanym.

• bądźcie podlegli, żony swym mężom jak Panu, gdyż mąż jest dla żony głową, jak Chrystus dla Kościoła

• mężowie miłujcie żony, tak jak Chrystus umiłował Kościół, miłować jak własne ciało, kto miłuje swoją żonę, sam siebie miłuje

Poprzez sakrament małżeństwa Bóg udziela się człowiekowi, obdarowuje go miłością. Poprzez sakrament chrztu, obmycie głowy następuje oczyszczenie i wprowadzenie do organizmu Kościoła, a także otwarcie przed człowiekiem możliwości zmartwychwstania. Zmartwychwstanie - zjednoczenie duszy z ciałem. Dla katolika podstawowym źródłem antropologii i wiary powinna być Biblia.

W życiu doczesnym ważne jest panowanie ducha nad ciałem jest to wyrazem duchowo dojrzałej osobowości.

JPII przeciwstawia się platońsko-gnostycznej negacji ciała.

„BÓG, CIELESNOŚĆ I MIŁOŚĆ”

Koncepcja ciała w polskim personalizmie katolickim.

Personaliści katoliccy w Polsce akcentują - duchowe wartości i powinności ludzkiej.

Wskazują również na materialne uwarunkowania bytu ludzkiego, głosząc, że jest on podmiotem cielesno-duchowym, zdolnym działać w sposób rozumny, dobrowolny i społeczny.

Personalizm - kierunek filozoficzny oparty na metafizycznym albo religijnym założeniu, że rozwój osobowości człowieka jest źródłem i celem życia jednostkowego, społecznego.

JPII wskazuje na to, iż ciało posiada właściwości sakralne, stanowiące źródło wartości duchowych, powinności moralnych.

Personaliści katoliccy koncentrują się przede wszystkim na analizie pojęcia osoby, potrzeby jej doskonalenia w perspektywie zbawienia. Zalecają odsunięcie się od dóbr świata materialnego, jednostkowego od zmysłowości.

MIECZYSŁAW GOGACZ Człowiek jest osobą. Posiadanie ciała nie decyduje o stanowieniu osoby. Gdyby ciało sprawiało, że dany byt jest osobą, to zwierzęta też byłyby osobami. Status osoby zależy bardziej od rozumu, duszy. Na początku drogi ludzkiej jest Bóg, na jej końcu - również Bóg, jako cel ostateczny.

Ciało nie zawiera wartości sakralnych, doskonałych, które można byłoby uwydatnić, pielęgnować, rozwijać we współczesnym wraz z osobą dążeniu do zjednoczenia z Bogiem.

ALBERT MIECZYSŁAW KRĄPIEC Ciało tych wartości nie posiada wg A.M.Krąpca człowiek jawi się dwustronnie: jako natura (biologiczna chociaż swoista strona człowieka) i jako duch. Jaźń jako centrum, jako przedmiot aktów filozoficznych i aktów psychiczno-duchowych. Krąpiec owo centrum traktuje w sposób duchowy. Popiera tezę chrześcijańską o zwierzchności duszy nad ciałem. Na określenie tożsamości przedmiotu nie mają wpływu doznania zmysłowe, lecz jedynie niematerialna strona bytu.

M.A.Krąpiec twierdzi, że dusza jest nieśmiertelna (człowiek jest nieśmiertelny). Afirmuje przy tym duchowy charakter jednostki, a ciału nadaje podrzędny status „to dusza organizuje sobie ciało, które istnieje istnieniem duszy”.

JERZY KALINOWSKI Boża idea każdego stworzenia wyznacza mu jego doskonałość duchową właściwą mu pełnię bytu. Każdym czynem ludzkim, jako spełnionym przy współudziale rozumu i woli, zajmuje człowiek postawę dodatnią lub ujemną względem swego ostatecznego przeznaczenia. Wybrane wartości są ściśle związane z „zapotrzebowaniami” osoby, tzn. osoba realizuje dokładnie te wartości, które uważa za właściwe i które powinny być zgodne z pojęciem dobra. Owo dobro nie jest utożsamiane z dobrami cielesnymi, pożądaniami, namiętnościami, seksualnymi potrzebami. Wszystkie winny być podporządkowane doskonaleniu osoby. Rozpatruje człowieka w sferze aktywności moralnej, doskonalenia osoby. Pełnia bytowa człowieka realizuje się tylko dzięki osobowości, że wyłącznie z jej aktów moralnego wyboru wartości wynikają.

ADAM RODZIŃSKI koncentruje uwagę na kształtowaniu się wartości w relacjach międzyosobowych. Człowiek jest powołany do bycia moralnym. Afirmuje wartości etyczne potwierdzające sens godności człowieka, zdążającego do połączenia się z Bogiem.

TADEUSZ STYCZEŃ Najistotniejszą właściwością człowieka jest godność osobowa, stanowiąca ośrodek i pierwotne źródło moralności, potwierdza się ona w relacjach międzyosobowych, w czynie. Pełnię afirmacji osiąga się po uwzględnieniu w procesie afirmacji etycznych założeń, objawionych przez Boga. Godność osób widać w kontaktach drugiej osoby. Osoba i Bóg stanowią źródło wartości moralnej.

TADEUSZ ŚLIPKO Człowiek najpełniej realizuje się w świecie wartości etycznych, doskonaląc osobę w procesie dążenia do celu ostatecznego, w świadomym przeżyciu wartości oraz w świadomym przeżyciu powinności, czyli koniecznego spełnienia się w czynach moralnych. Duchowe aspekty samodoskonalenia człowieka w drodze do Boga. Do poznania człowieka nie wystarczy widzieć zewnętrzną stronę cielesności, trzeba sięgnąć do jego wnętrza. Aby poznać człowieka należy spojrzeć w sposób wolny od obciążeń materialnej konkretności osoby.

JP II (KAROL WOJTYŁA) prezentował poglądy typowe dla personalistycznej antropologii. Podkreślał problematykę doświadczenia wspólnoty, solidarności, uczestnictwa w realizowaniu wspólnego dobra, miłości i odpowiedzialności.

Czyn stanowi szczególny moment ujawnienia się osoby. Pozwala najwłaściwiej odsłonić jej istotę i najpełniej ją zrozumieć.

„ktoś” - to osoba, która ma władzę dysponowania swoim ciałem na podstawie decyzji wolnej, osobnej osobowo, zakładającej konieczność doskonalenia się w drodze do Boga.

Źródło moralności - kontekst horyzontalny - społeczność (wartość w kontakcie z innymi osobami) - wertykalny kontekst - układ pionowy - konfrontacja wewnętrznie doświadczonych norm z obiektywnymi, objawionymi przez Boga wartościami.

Ciało jako pierwotna wartość.

Bóg dał ciało człowiekowi aby ten za jego pomocą realizował te wartości, które zostały w nim zaprojektowane.

„BÓG, CIELESNOŚĆ I MIŁOŚĆ”

Problematyka ciała, płci i miłości erotycznej w filozofii rosyjskiego prawosławia.

FILOZOFIA PRAWOSŁAWIA Z KOŃCA XIX I XX WIEKU

Soteriologia - dążenie do zbawienia

Eschatologia - pośmiertne losy człowieka

→ TENDENCJE HISTORYCZNE

1. ORIENTACJA ORTODOKSYJNA

• związana z oficjalną nauką Cerkwi na temat ludzkiego ciała w perspektywie soteriologicznej i eschatologicznej

• przedstawiciele pierwszej tendencji nawiązywali do zapoczątkowanego w okresie wczesnochrześcijańskim nurtu, który zgodnie z platońską, neoplatońską i gnostycką wizją człowieka, podważał wartości ciała i jego potrzeb

• CIAŁO traktowano jako tę część podmiotu ludzkiego, która oddala się od Boga, którą należy poddać rygorystycznej procedurze ascetycznej, by człowiek mógł osiągnąć cel ostateczny - ZBAWIENIE.

1. DRUGA TENDENCJA MIAŁA CHARAKTER NIEZALEŻNY

• związana była z akademiami duchowymi

• jej przedstawiciele podkreślają istotną funkcję CIAŁA w procesie poznawczym, mistycznym i soteriologicznym

• przedstawiciele drugiej tendencji kontynuowali ukształtowany również we współczesnym chrześcijaństwie nurt przeciwstawny, który uznając wyższość duszy nad ciałem, podkreślali jednocześnie jego wartość w perspektywie soteriologicznej, tak w życiu doczesnym jak i na płaszczyźnie eschatologicznej.

1. TRZECIA TENDENCJA

• filozofowie zróżnicowanego wewnętrznie ruchu „nowej świadomości religijnej”

• ich poglądy stanowiły przełom w DOWARTOŚCIOWANIU CIELESNOŚCI, ZMYSŁOWOŚCI, NAMIĘTNOŚCI, NATURALNYCH POTRZEB, PŁCI I MIŁOŚCI SEKSUALNEJ

• w sensie genetycznym, ontologicznym i teologicznym dowartościowano ciało, a w myśli religijnej rosyjskiej obniżano wartość ciała, płci i miłości erotycznej

• przedstawiciele tej tendencji wystąpili przeciw całej tradycji chrześcijańskiej i z tego względu sięgnęli bezpośrednio do przekazów skrypturystycznych, próbując znaleźć tam aspiracje i uzasadnienie dla swojej wizji człowieka, aprobującego zmysłowość i potrzeby płci.

1.CIAŁO JAKO ŚWIADECTWO ZŁA - PRZEKLEŃSTWO PŁCI

→ przedstawiciele nurtu ortodoksyjnego

SERAFIN Z SAROWA

• biskup, przełożony klasztoru Nikona

• według niego celem chrześcijańskiego życia jest osiągnięcie Ducha Świętego i Ducha Bożego

• mówił, że człowiek powinien być skoncentrowany wyłącznie na duchowych aspektach życia ziemskiego, na doskonaleniu duszy za pomocą modlitwy, postu, czuwania i innych uczynków chrześcijańskich

• CIAŁO, było skażone, miało zepsutą naturę i należało go poddać dywinizacji, aby ciało było dopełnieniem duszy, która dążyła do Boga

JAN KLIMAK

• Nauczał, że najlepszym sposobem opanowania namiętności odwrócenia się od grzechu, nawrócenia na drogę zbawienia jest życie ZAKONNE

• Podobnego zdania był filozof mistyk i asceta

IZAAK SYRYJCZYK

• twierdził, że prawdziwe chrześcijańskie życie zaczyna się od NARODZENIA

• twierdził, że praktyki ascetyczne zbliżają do Boga

• zwrócenie się do Boga wymagało całkowitego odrzucenia świata wyrzeczenia się naturalnych skłonności a należało się skoncentrować na woli i doskonaleniu duszy

→ ortodoksyjne prawosławie

• poprzez wyrzeczenie się wszystkiego co naturalne, osoba realizuje się w pełni

• cierpienie, którego nie akceptujemy nie jest drogą prowadzącą do zjednoczenia

• dusza może się rozwijać i doskonalić jedynie w odosobnieniu

• ciało jest poddane żądzy, namiętnościom, wszelkiemu złu

• wyrazem chrześcijaństwa jest asceza

• negatywny stosunek do ciała doprowadził do potępienia ludzkiej płciowości i miłości płciowej

• potrzeby cielesne, biologia, popędliwość płciowa są złe i prowadzą do degradacji

MAKSYM WYZNAWCA z Chryzopolis

• uważał, że ułomność natury ludzkiej wynika z faktu podziału na płcie, że podział ten deprecjonuje byt ludzki. W tym sensie płeć oddala człowieka od Boga

• płeć to przejaw upadku ludzi wygnanych z Raju

• płciowość jest negatywna, to grzeszny fakt


SEKTY KOŚCIOŁA WSCHODNIEGO

SKOPCY

• podkreślali konieczność tzw. wybielania, czyli kastracji mężczyzn, jest to konieczność do zwalczania zła, którego nosicielem jest CIAŁO (kastracja kobiet - amputacja piersi i zew.narządy płciowe)

LICHACZOWCY (odłam skopców)

• kastracja nie uwalnia od grzechu

POMORCY

• traktowali współżycie małżeńskie jako nierząd

• zalecali celibat

• nie uznawali małżeństw

• zalecali surowy rygoryzm, pokuty, umartwiania, życie klasztorne i pustelnicze

• propagowali wstrzymanie się od stosunków płciowych

FIEDOSIEJEWCY

• nakazywali celibat

• zmuszali małżeństwa do rozwodu i ponownego chrztu

NOWOSKOPCY

• chcieli ominąć nakaz wybielanie przez dyscyplinę duchową i ascezę

• zezwalali na kastrację przed śmiercią

N.A.BIERDIAJEW

• twierdził, że tradycyjne poglądy prawosławne na temat płci, że zepchnęło płciowość w chaos, zaszczuło je uznało za coś niegodnego człowieka, wyrzuciło poza nawias wartości

• miłość płciowa stała się czymś szkodliwym, wyklętym, wstydliwym, niegodna uzewnętrznienia

• dopuszcza miłość płciową ale tylko jako przejaw słabości grzesznej natury ludzkiej

I.BRIANCZAMINOW

• głosił, że prawdziwa droga do Boga wiedzie przez walkę z ciałem i sercem

• ciało i serce było rozumiane jako uosobienie uczuciowości, podatności na słabości ziemskiego, doczesnego rodzaju

• hamować należy cielesność, która jest źródłem grzechu

• ciało jest niegodne człowieka i zbawienia

• ciało ma naturę „bydlęcą”, „zezwierzęconą”, „bestialską”

• ciało, które posiadało boski rodowód, miało wiecznie trwać utraciło swoje właściwości na skutek złamania przymierza z Bogiem

• ciało stało się więc świadectwem niemocy, śmiertelności i zła

• dzięki dobroci Boga, CIAŁO przemienione w proch może ulec ZMARTWYCHWSTANIU, aby człowiek jako całość mógł być oddany pod Sąd Ostateczny

• ciała grzeszników, którzy nie zaznali miłosierdzia ulegają pobudzeniu do życia by cierpieć nieustające męki i zgryzoty

• ciało jest źródłem wszelkiego zła i grzechu, dlatego ponosi karę, cierpi wieczne katusze

2.PŁEĆ I MIŁOŚĆ W PERSPEKTYWIE CIELESNEGO I DUCHOWEGO PRZEŻYWANIA BOSKOŚCI

- drugi nurt pojmowania CIAŁA wywodzi się z rosyjskich akademii duchowych, nawiązywał do osiągnięć naukowych, był ruchem scjentystycznym - ciało stało się organizmem - dowartościowało ciało

W.I NIESMIEŁOW

• podkreślał, że nie należy utożsamiać przeżyć psychicznych z duszą

• nie należy sprowadzać pojęcia duszy i przeżyć sakralnych do wartości ściśle religijnych, bo człowiek jest bytem przyrodniczym, o naturalnej genezie

• o istocie człowieka jednak decyduje wewnętrzne przeżycia, psychiczne o charakterze religijnym, wiara w Boga

• to przeżycia psychiczne a nie cielesność wyznaczają właściwości i określają osobowość

• właściwości fizyczne są podstawą ludzkiej natury

• oddzielał to co duchowe od uwarunkowań przyrodniczych

• sprzeciwiał się koncepcjom naturalistycznym, dla których byt był materialistyczny i biologiczny

• podkreślał zwierzęcy charakter cielesności, ale też dowartościowywał ludzką płeć i miłość erotyczną, akcentując potrzebę cielesności i duchowego przeżywania boskości

P.D. JURKIEWICZ

• życie duchowe należy opisywać w wartościach psychologicznych nie utożsamiając przeżyć psychicznych z duszą o charakterze religijnym

• przeżycia psychiczne są w stosunku do ciała autonomiczne i nie można obejść się bez fizjologii

• głosił nowoczesne i radykalne poglądy, które były sprzeczne z wykładnią antropologiczna Cerkwi

• abstrahował od chrześcijańskiego dualizmu duszy i ciała (idealne-duchowe<=>cielesne-fizjologiczne)

• wskazywał na jedność cielesną-duchową bytu ludzkiego

• przyczyny przeżyć duchowych zależą od ciała; mało niezbędny warunek do ZBAWIENIA

3. DYWINIZACJA CIAŁA, DEFINICJI PŁCI I MIŁOŚCI EROTYCZNEJ

- nurt trzeci związany był z „nową świadomością religijną”, w ich poglądach zwłaszcza przewartościowaniu uległa ludzka cielesność i płciowość

Gdyby ciało było złe, to by nie było ujęte w sakramentach.

D.S.MEREŻKOWSKI

• krytykował chrześcijaństwo, prawosławie za powiększenie dysharmonii między duszą i ciałem

• podkreślał, że miłość do drugiego człowieka jest chrześcijaństwem, a nie miłość do jego wybranej części

• całe oblicze prawosławia może być łatwo przyjęte jako metafizyka ducha, odrzucająca wszelką metafizykę ciała

• jednak wniknięcie w kościelną metafizykę ciała znosi sprzeczne i historyczne chrześcijaństwo kościelne jest bardziej religią ciała niż ducha

• HISTORYCZNY KOŚCIÓŁ troszczy się o uświęcenie cielesnego, materialnego życia ludzkiego

• PRAWOSŁAWNY KOŚCIÓŁ pielęgnuje ciało, święci je, kropi święconą wodą, namaszcza olejem i przygotowuje ciało do zmartwychwstania

W.W.ROZANOW akt cielesny jest drogą poznania tajemnicy Boga

• krytykował prawosławie za to, że sprowadził na świat i na ciało cierpienie i zło

• koncentrował się na ciele w kategorii płciowości

• uważał, że cielesność i płciowość pozwalają na nawiązanie kontaktu z Bogiem, stają się środkiem do odczuwania Boga w przeżyciu cielesnym

• gdy akt cielesny jest tylko przeżyciem zmysłowym, bez kontaktu z Bogiem to jest to rozpusta

• krytykował ontologię prawosławną w imię obrony wartości ciała

• dzięki duszy też zbliżamy się do Boga, ale jest to czynnik równorzędny wraz z ciałem

• przeżycie erotyczne staje się przeżyciem mistycznym, zbliża nas do Boga

• odwołuje się do Nowego Testamentu, zniekształca go i interpretuje jednostronnie

W.S.SOŁOWIOW

• jego poglądy odznaczały się niezależnością, samodzielnością myślenia, w stosunku do prawosławnej wizji człowieka

• wg niego tylko miłość płciowa może doprowadzić do rzeczywistego, nierozerwalnego zjednoczenia dwóch istnień w jedno

• miłość płciowa jest najwyższą formą miłości, jest ważniejsza od miłości mistycznej, gdyż między żywym człowiekiem a Bogiem nie zachodzi wspólnota życiowa, cielesne obcowanie

• sens miłości nie polega tylko na afirmacji popędu płciowego, płeć męska i żeńska nie odnoszą się jedynie do zbiorowości ludzkiej

• kategorie płci dla Sołowiowa są kategoriami kosmicznymi

• uważał, że Bóg stworzył człowieka po to, by w miłości płciowej osiągnął pełnię człowieczeństwa

• aspekt społeczny żyje w społeczeństwie, podlega prawom etycznym i moralnym

• miłość związana z naturą człowieka

• u filozofii człowieka dużą rolę odgrywa „kobiecość”

N.A.BIERDIAJEW

• twierdzi, że CIAŁO podobnie jak DUCH i DUSZA jest składnikiem ludzkiej osobowości

• wskazywał na inspirujący wpływ płciowości na osobowość, na różne przejawy twórczości

• negacja płci i ascetyzm jest zwyrodnieniem, odrzuceniem podstawowej zasady życia

• wysoko cenił poglądy W.S.Sołowowa, które dotyczyły sensu miłości

• według niego człowiek najpierw potwierdza się i realizuje w miłości płciowej

• inne formy miłości prowadza do zachwiania równowagi między kochającym i obiektem uczucia

• podkreślał podobnie jak Sołowow i Rozonow, konieczność uduchowienia miłości erotycznej, dopełnienia jej uczuciem, jest to warunkiem uaktywnienia tkwiących w niej wartości religijnych

• osądzał on jednak miłość płciową wprowadził pojęcie romantyczności, odniósł je do okresu między średniowieczem a współczesnością

„FILOZOFICZNE ASPEKTY KULTURY FIZYCZNEJ I SPORTU”

CZĘŚĆ I

FILOZOFICZNE I METODOLOGICZNE ASPEKTY NAUK O KULTURZE FIZYCZNEJ

Rozdział 4. Humanistyczne Nauki o kulturze fizycznej w świetle metodologii.

4.1. Ajdukiewicz - podział nauk ze względu na ich ostateczne przesłanki.

Podstawowym założeniem, na podstawie którego autor dzieli nauki ze względu na ich przesłanki:

1. APRIORYCZNE (dedukcyjne) - niezależne od doświadczenia; np. nauki formalne - matematyki, logika

2. APOSTERIORYCZNE (indukcyjne) - oparte na doświadczeniu; np. nauki empiryczne - przyrodnicze, praktyczne

3. HUMANISTYCZNE - nawiązujące do przesłanek wymienionych już, mogą tworzyć na ich podstawie sądy syntetyczne, wyjaśniające lub nowe twierdzenia i teorie o charakterze intuicyjnym

4.2. Krajewski - podziały dychotomiczne.

Wyróżnia podział dychotomiczny, tworzący pary o odmiennych właściwościach. Dotyczy to nauk formalnych i empirycznych, przyrodniczych i humanistycznych, monologicznych i stosowanych (czyli praktycznych)

4.3. Nauki humanistyczne i społeczne - nieostrość cezury.

Nieostrość cezury dotyczy podziału na:

1. nauki humanistyczne

2. nauki społeczne

Podział ten jest niewystarczający, bo nauki humanistyczne tradycyjnie nazywane są społecznymi. Dotyczy to politologii, socjologii, psychologii, pedagogiki, historii. Idealny typ nauk humanistycznych tofilozofia.

4.4. Struktura organizacyjna jednostek dydaktyczno-naukowych a metodologiczny punkt widzenia.

Struktura organizacyjna jednostek dydaktyczno-naukowych dotyczy podziału na wydziały, katedry, zakłady. Ścisłe związki nauk społecznych i humanistycznych uwzględniają m.in.:

1. Wydział Nauk Społecznych Uniwersytetu Gdańskiego

2. Wydział Nauk Społecznych Uniwersytetu im. A.Mickiewicza w Poznaniu

3. Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Jagiellońskiego

Podobne sytuacje w sensie rozważań organizacyjnych można zaobserwować na AWF w

W-wie. W 1990r. Dokonano restrukturyzacji uczelni. W miejsce kilku instytutów wprowadzono wydziały, a te z kolei podzielono na katedry i zakłady. Do roku 1990 był Instytut Nauk Humanistycznych obejmował: zakład filozofii, socjologii, organizacji kultury fizycznej, psychologii, pedagogiki, HKF, a po 1990 roku Katedra Nauk Społecznych obejmuje: zakład pedagogiki, psychologii, HKF.

Do nauk humanistycznych kultury fizycznej - biorąc pod uwagę układ strukturalny właściwy AWF należą filozofia i socjologia zajmujące się czasem wolnym, kulturą fizyczną, sportem, wychowaniem fizycznym, turystyką, rekreacją ruchową oraz organizacją. Na pewno do tych nauk zalicz się również teorię wychowania fizycznego, teorię osób niepełnosprawnych, wychowanie zdrowotne, czy też olimpizm i etnologię sportu.

CZĘŚĆ II

ANTROPOLOGICZNE I AKSJOLOGICZNE ZAŁOŻENIA KULTURY FIZYCZNEJ

Rozdział 4. Kultura fizyczna w świetle społecznej doktryny Kościoła.

4.1. Wartości ludzkie jako podstawa społecznej nauki Kościoła.

Współczesna katolicka myśl społeczna przyjmuje, że jednostka ludzka znalazła się w głębokim i wielorakim kryzysie, który powoduje zagrożenia dla samospełnienia, samoafirmacji, tożsamości człowieka. Wywołany on został przede wszystkim prze nędzę, głód i niski poziom cywilizacji oraz ideologię, propagandę i rządy totalitarne, a także kryzys pracy.

Kościół współczesny kładzie nacisk (za sprawą JPII) na problematykę aksjologiczną, podkreślając, iż u źródeł chrześcijańskiej myśli społecznej, leży właściwa dla tej formacji myślowej wizja człowieka, która została przedstawiona w rozprawach antropologicznych Karola Wojtyły „Osoba i czyn”, „Miłość i odpowiedzialność”.

W myśli społecznej JPII człowiek oglądany jest z dwóch perspektyw: wspólnotowej i społecznej. Wspólnotowej, czyli człowiek jako istota wspólnotowa jest odpowiedzialny za kształtowanie „wspólnoty osób” mając na względzie perspektywę zbawienia. Społecznej, czyli człowiek jest podmiotem stosunków społecznych, odpowiedzialnych za rozwój i postęp ludzkości. Obie perspektywy krzyżują się oraz się uzupełniają.

4.2. Etyczny wymiar pracy.

Człowiek zdaniem JPII bytuje z innymi, działa w grupach społecznych, w rodzinie, polityce, pracy. Przedstawia 4 określenia właściwości pracy:

1. tylko człowiek jest zdolny do pracy, i tylko on ją wykonuje

2. praca jest dobrem człowieka, przez pracę człowiek urzeczywistnia siebie

3. praca nosi na siebie szczególne znamię człowieka

4. praca jest doskonaleniem człowieka i świata, czyni bowiem człowieka bardziej panem świata, człowiek jest pierwszą podstawą wartości pracy, bo to praca jest dla człowieka, a nie człowiek dla pracy

4.3. Kryzys tożsamościowy człowieka.

Do „wyobcowania człowieka z człowieczeństwa” przyczyniają się dwa systemy społeczno-gospodarcze. Pierwszy to indywidualizm, który odwraca jednostkę od wspólnoty oraz egoistyczne dobro jednostki w stosunku do dobra wspólnoty. Po drugie to totalizm, podporządkowujący bez reszty dobro jednostki społeczeństwu-państwu. Pozbawiając jednostkę praw staje się ono w istocie systemem opartym na przemocy.

Człowiek podporządkowując się tym systemom ulega alienacji, a jego źródłem jest brak uczestnictwa, co prowadzi do zaniku wspólnoty i uniemożliwia samorealizację osoby. Praca, która miała sprzyjać rozwojowi człowieka traci sens, bo redukuje człowieka do roli elementu produkcyjnego, czyli deformacji psychicznych.

4.4. Deformacja ethosu pracy.

U podstaw kryzysu jednostkowego i społecznego znajduje się deformacja etosu pracy.

Alienacja stosunków gospodarczo-społecznych i politycznych wywołuje w świetle społecznej nauki różnorodne zagrożenia i konflikty w cywilizacji duchowej i materialnej. Podlega im cała kultura oraz kultura fizyczna i sport, ponieważ nie może być ujmowana jako zjawisko autonomiczne w stosunku do kultury w ogóle, ani w izolacji od problemów ludzkiej egzystencji.

4.5. Kultura fizyczna wobec zagrożeń społecznych.

Kultura fizyczna:

• przezwycięża zagrożenia cywilizacyjne

• kreuje twórczość, własną wolę, subiektywny wybór, wolność wypowiedzi

• hamuje proces dezintegracji osobowości

• przyczynia się do rozwoju wartości humanistycznych, wiary we własne „ja”

• sprzyja rozwojowi fizycznemu i psychicznemu

• może odzyskać tożsamość człowieka zagubionego

Negatywne ujęcie kultury fizycznej:

• podporządkowanie człowieka polityce, pieniądze, zysk za wszelką cenę

• przekraczanie norm wysiłku, barier biologicznych, czasowych

• agresja, alkoholizm, nikotynizm, doping

• komercjalizacja sportu, korupcja działalność mafijna

Tak pojmowana kultura fizyczna obraca się przeciw człowiekowi i należy przeciwstawiać się tym postaciom kultury fizycznej, która niszczy człowieczeństwo. JPII podkreśla, że można to zapewnić realizacja augustyńskiej zasady „wolność w stanie moralnie dojrzałym”, „wolność w pełnym rozwoju”. To znaczy należy stworzyć i realizować program wolności „od”, by budować wolność „do”, czyli „wolność większą”.

4.6. Humanizm integralny jako wyznacznik uczestnictwa w kulturze fizycznej.

Humanizm integralny:

• kładzie nacisk na obowiązek równomiernego rozwoju człowieka

• należy uwzględnić to, że człowiek jest bytem niepodzielnym

• doskonalenie wyłącznie ciała prowadzi do powstania fałszywej kultury fizycznej, która może doprowadzić do dezintegracji

4.7. Kultura fizyczna zwierciadłem założeń ustrojowych.

Kultura fizyczna, tak jak inne formy kultury, związana jest, ściśle z całym światem wytworów ludzkich. Oparta na grze rynkowej, tworzy fałszywe wartości, prowadzi do destrukcji tożsamości człowieka integralnego. Jednostka ludzka staje się bytem przedmiotowym, wtórnym i przypadkowym, przestaje być tym, „przez co człowiek jako człowiek staje się bardziej człowiekiem”.

4.8. Kultura fizyczna w perspektywie „trzeciej drogi”.

JPII postuluje za przyjęciem „trzeciej drogi” jest to chrześcijański projekt pożądanego modelu społeczeństwa, którego fundamentem są założenia moralne przyszłej „cywilizacji miłości”. Projekt ten przyjmuje, że źródła kryzysu i zła społecznego, tkwią przede wszystkim w samym człowieku, „w pysze ludzkiej i egoizmie”. Warunkiem wyzwolenia z fałszywych wartości i pseudo kultury jest etyczna przemiana serc ludzkich w procesie wychowania nasyconego wartościami moralnymi i religijnymi wspólnoty chrześcijańskiej.

CZĘŚĆ III

FILOZOFICZNE I METODOLOGICZNE ASPEKTY SPORTU

Rozdział 3. Ład wewnętrzny i sport.

Rozdział ten zajmuje się problematyką rozwoju i wewnętrzną harmonią osobowości i zdrowia.

Przyczyną zaburzeń ładu wewnętrznego jest:

• apoteoza ciała i sprawności fizycznej

• fetyszyzacja zwycięstwa i rekordu

Punktem rozważań jest pojęcie osobowości:

• psychofizyczny zespół cech uwarunkowanych społecznie, które umożliwiają świadome działanie

• osobowość wpływa na losy jednostki, oddziałuje też na jej zdrowie

• osobowość istnieje w podmiocie

3.1. Osobowość i zdrowie - zapośredniczenia i związki.

Współczesna ontologia określa trzy warstwy człowieka, o różnych statusach ontycznych:

1. cielesność - o statusie materialnym

2. socjalność - o statusie relacyjnym

3. psychikę - o statusie idealnym

Na strukturę człowieka, kształt jego myśli, aktywności ruchowej i stosunków z innymi ludźmi ma wpływ - zdrowie.

• niezbędna podstawa osiągnięcia maksymalnie wszechstronnego poziomu zorganizowania warstw ontycznych człowieka

• umożliwia przekraczanie homeostazy

• doskonali osobowość i wzmaga aktywność

• jest świadectwem harmonijnego rozwoju

• jest podstawą uprzedmiotowienia własnej wizji świata

• jest podstawowym warunkiem zaistnienia osobowości wszechstronnej

3.2. W poszukiwaniu dynamicznej koncepcji zdrowia.

Maciej Demel - każda próba sprecyzowania zdrowia przynosi korzyści

J.Blicharski - zdrowie to samowystarczający układ równowagi między procesami anabolizy i katabolizy na płaszczyźnie: somatycznej, integracji, dezintegracji, psychicznej, syntonii, dystonii, społecznej

M.Demel - zdrowie to poziom sprawności funkcji ustrojowych w stosunku do środowiska oraz sztuka panowania nad własnym ciałem i psychiką

• osobowość oddziaływuje na zdrowie w sposób ofensywny i dynamiczny

• osobowość wykształca zdrowie pozytywne

• zdrowie rzutuje na rozwój osobowości

3.3. Osobowość i zdrowie a sport wyczynowy.

• dyscypliny kultury fizycznej kształtują osobowość i zdrowie

• wychowanie fizyczne - kształtuje osobowość

• doskonali zdrowie fizyczne, psychiczne, społeczne

• kształtuje sprawność, wolę, postawy

• sport wyczynowy

• osobowość i zdrowie podporządkowane zwycięstwu, sukcesowi sportowemu

• prowadzi często do nadmiernego rozwoju i przerostu strefy materialnej człowieka i zachodzić może od wewnątrz zjawisko dezintegracji

• jednostka ponosi klęskę w osiągnięciu jedności ze światem

• następuje degradacja zdrowia

• sportowcy rozwój ciała traktują instrumentalnie co powoduje zaburzenia wewnętrznego ładu

• apoteoza ciała w sporcie prowadzi do zaniedbania kształcenia i rozwoju innych sfer ontycznych jednostki (osobowość, zdrowie)

• wychowanie w kulturze fizycznej zawiera dwa programy działania:

• program somatyczny

• dotyczy biotechnicznych czy biologicznych wersji wychowania fizycznego

• teorii treningu

• walki sportowej

• pedagogiki sportowej

• program humanistyczny

• wychowanie fizyczne i wychowanie zdrowotne

• wychowanie przez sport (rozwój osobowości)

• rozwój osobowości i kształtowanie zdrowia możemy uzyskać dzięki programowi humanistycznemu, doskonali ciała i osobowość

CZĘŚĆ IV

PEDAGOGICZNE I ETYCZNE PROBLEMY SPORTU

Rozdział 3. Czy zasada fair play jest najwyższą wartością sportu?

3.1. Perspektywa poznawcza a początek ideologiczny i postulatywny badaniach nad ideą fair play.

W badaniach na fair play należy rozdzielić perspektywę poznawczą (naukową) z porządkiem ideologicznym i postulatywnym

Problematyka fair play jest ściśle związana z całością życia sportowego o charakterze indywidualnym i zbiorowym, z przygotowaniem do realizacji, z realizacja i odbiorem widowiska sportowego, a także z sytuacjami zaistniałymi po zawodach. Czyli zasada ta nie odnosi się wyłącznie do sportowców biorących udział w zawodach, lecz do wszystkich, którzy mają jakikolwiek udział w ich powstaniu i uczestnictwie. Stosowanie zasady fair play wpływa w sposób istotny na jego kształt i przebieg realizacji widowiska sportowego.

3.2. Fair play jako wartość względna, komplementarna i instrumentalna.

• negacja zasady fair play jako najwyższej wartości sportu

• z dziejowego punktu widzenia zasada fair play nie była dla nich najważniejsza, bo wartością najwyższa dla starożytnych igrzysk olimpijskich było doświadczenie sacrum

• we współczesnym sporcie wyczynowym liczy się: zwycięstwo, sukces, mistrzostwo w określonej dyscyplinie, natomiast zdrowie, doświadczenie religijne, moralność nie jest celem sportu na najwyższym poziomie

• również w sporcie dla wszystkich (rekreacja ruchowa, fizyczna) wartości moralne nie stanowią celu najwyższego. Wartościami są: profilaktyka, zachowanie, rozwój zdrowia, utrzymanie i doskonalenie sprawności fizycznej, aktywny wypoczynek

• sport szkolny realizowany w ramach wychowania fizycznego tez nie ma za wartość najważniejszą zasady fair play. Celem nadrzędnym jest ideał wychowania

3.3. Podsumowanie.

• niektóre sporty pomijają zasadę fair play (sztuki walki)

• zasada fair play może być jedynie uzupełnieniem przepisów, w sensie regulaminowym i prawnym nie ma żadnego znaczenia

• zawodnik nie uwzględniający norm fair play nie łamie reguł ani moralnie, ani prawnie

• zasada fair play nie jest ani normą uniwersalną, ani konieczną

Wiele osób uważa, że reguły fair play wywierają istotny wpływ na wizerunek współczesnego świata, jednak prof. J. Kosiewicz uważa, że mimo szlachetnego, dżentelmeńskiego wydźwięku nie oddziaływują w sposób istotny, ani nie zastępują reguł postępowania codziennego, usytuowanych z dala od sportu, występujących w relacjach religijnych, politycznych, gospodarczych, zawodowych, rodzinnych, rówieśniczych.

CZĘŚĆ V

SPORT I WARTOŚCI OLIMPIJSKIE

Rozdział 3. Dylematy i perspektywy współczesnego olimpizmu.

Igrzyska olimpijskie to najważniejsze z igrzysk starogreckich, które odbywały się ku czci Zeusowi. Odbywały się od 776r. p.n.e. Co 4 lata w Olimpii i ta cykliczność została zachowana do dziś. Igrzyska olimpijskie ze względu na swą odwieczność i periodyzację, religijność i filozoficzność tworzą nowe zasady, przypominają stare wartości i obyczaje. Jednak poprzez upływający czas kreuje własne wartości i zasady postępowania, ale mimo to jak długi okres przyczynił się do zmian kulturowych. Pęd cywilizacyjny, odkrycia naukowe, nowe możliwości wprowadzą do teraźniejszego olimpizmu nowe perspektywy i wiele nowych dylematów. Sport jest związany z Międzynarodowym Komitetem Olimpijskim oraz z różnego rodzaju strukturami, instytucjami państwowymi, narodowymi, politycznymi czy ekonomicznymi. Igrzyska Olimpijskie są wyjątkowym faktem kulturowym, także podlegają nowym tendencjom charakterystycznym dla cywilizacji postmodernistyczne, czyli, że ma prawo posiadać swoje poglądy swój sposób na życie i nikt nie ma prawa tego ocenić w kategoriach moralnych

Autor jako dylematy, problemy współczesnego sportu wymienia i zwraca szczególną uwagę na patologie sportu, doping farmakologiczny, agresje kibiców, korupcje i kaperownictwo.

Patologia sportu stanowi istotne zagrożenie w igrzyskach olimpijskich. Jest to społeczne zagadnienie, na które zwracają uwagę socjolodzy, pedagodzy, psychologowie i filozofowie. Patologia sportu zostaje wcielana podczas pracy treningowej są to również zachowania jednostki lub grupy sportowców oraz sposoby funkcjonowania systemu sportowego, które sprzeczne są z wartościami olimpijskimi.

3.1. O patologiach sportu.

Jednym z ważnych zagadnień, na które zwracają uwagę zwłaszcza socjolodzy, psycholodzy, pedagodzy i filozofowie są patologie społeczne, ponieważ stanowią istotne zagrożenie dla igrzysk olimpijskich. Patologia życia sportowego różni się w sposób istotny od patologii społecznej w ogóle, z jednego zasadniczego powodu: otóż wartości społeczne są oparte przede wszystkim na przesłaniach o wydźwięku politycznym, ekonomicznym, ideologicznym, religijnym, rasowym itp. Zasady sportu światowego tu, bowiem mamy do czynienia ze zjawiskiem uniwersalizacji reguł i norm postępowania, charakterze etycznym i utylitarnym. Nad przestrzeganiem zasad czuwają międzynarodowe związki i zrzeszenia sportowe, a w wymiarze obyczajowym czynią to Międzynarodowy Komitet Fair Play, Europejska Komisja Fair Play.

U podstaw upowszechniających się coraz bardziej zachowań patologicznych leży zjawisko lekceważenia i nowożytnych zasad antropologii olimpijskiej, zalecający harmonijny rozwój ciała i ducha.

3.2. Doping farmakologiczny jako środek do sukcesu.

W USA w latach dwudziestych, wprowadzono prohibicję, która - mimo woli - doprowadziła do rozrostu przestępczości i alkoholizmu w społeczeństwie amerykańskim.

Próba ochrony zdrowia sportowców zawodzi , gdy szara strefa dopingowa się zrasta. Zakazany doping jest szczególnie groźny, gdy stosują go osoby niefachowe, zawodnicy pozbawieni opieki medycznej. Szczególnie niepokojącym zjawiskiem jest podawanie w jawnej lub niejawnej formie zakazanych specyfików farmakologicznych dzieciom i młodzieży sportowej, nieświadomej ich ujemnych skutków. Przedstawiciele nauk o sporcie alarmują, że zjawisko „koksowania” rozszerza się. „Szpikować się” zaczynają osoby uprawiające sport amatorsko np. w ośrodkach kulturystycznych, fitness.

3.3./ 3.4. O korupcji i kaperownictwie. / Frustracje społeczne a agresja kibiców.

Sport na najwyższym poziomie przynosi duże zyski nie tylko zawodnikom i trenerom, ale i organizatorom imprez, producentom sprzętu itp. Dlatego wskazuje się szczególnie szkodliwe zjawisko korupcji oraz kaperownictwa.

Korupcja dotyczy przekupstwa sędziów i organizatorów imprez, a także trenerów i sportowców, stojących na drodze do sukcesu własnego zawodnika czy własnej drużyny. Jest to zjawisko naganne w sensie moralnym.

Kaperownictwo szczególnie dotkliwie uderza w uzdolnioną sportowo młodzież, która traktowana jest w sposób instrumentalny, nie bacząc na jej potrzeby edukacyjne i wychowawcze. „Wyrywa” się młode osoby z ich naturalnego środowiska szkolnego i rodzinnego, kusząc dużym profitem za postępy w sporcie. Kończy się to dla takiego osobnika najczęściej zaburzeniem świata, wartości i rodzinnych związków. Działacze, biznesmeni kierują się głównie własnym interesem, zyskiem dla siebie.

Szczególnie ważną rolę może odegrać edukacja moralna sportowca, nawiązująca do tradycyjnych-wywodzących się z helleńskiego i średniowiecznego etosu rycerskiego - zasad fair play.

Wychowanie olimpijskie powinno mieć charakter permanentny i powszechny, co wyeliminowałoby również opresję kibiców. Zdaniem filozofów i psychologów działania typu wprowadzaniem kart identyfikacyjnych i rejestrację chuliganów zabezpieczeniami pomiędzy sektorami kibiców nie są jednak odpowiednie i wystarczające.

3.5. Kryzysy ideologii ruchu olimpijskiego.

Historia ruchu olimpijskiego wciąż się rozwija, mimo, że na swojej drodze napotyka różne kryzysy i przeszkody. Problemy te pojawiły się już u progu igrzysk nowożytnych. Nawet wizje barona de Coubertina nie ustrzegły się ograniczeń obyczajowych swojej epoki jego założenia to:

• Zabronił udziału w zawodach sportowych kobietom, feministki upomniały się o swoje prawa i wygrały

• Sportem amatorskim winni się zajmować ludzie z wyższych sfer których stać na uprawianie sportu i którzy znają i cenią tradycję antyczną sportu, a nie wykorzystują sport dla pieniędzy i celów zarobkowych

• Zagrożenie dotyczyło zbyt silnego styku polityki z olimpizmem, zwalczania się bloków polityczno-ustrojowych (np. tragiczny atak terrorystów arabskich na sportowców izraelskich w wiosce olimpijskiej w Monachium, w 1972r.)

• Zagrożenie dotyczyło rasizmu, Republika Południowej Afryki przez długi czas nie uczestniczyła w igrzyskach olimpijskich, bo w kraju tam panował apartheid.

3.6. Zagubiony paradygmat - wartości autoteliczne.

• sport wyczynowy zatraci wartości autoteliczne

• sport wyczynowy stanie się jednym ze źródeł zarobkowania, w którym będą wyłącznie pracodawcy i pracobiorcy

• igrzyska olimpijskie okażą się świętem profesjonalistów

• tylko zwolennicy „sportu dla wszystkich” będą zajmować się sportem dla podniesienia sprawności fizycznej, dla eleganckiej sylwetki

CZĘŚĆ VI

STRUKTURALNO-ESTETYCZNE WŁAŚCIWOŚCI WIDOWISKA SPORTOWEGO

Rozdział 1. Struktura widowiska sportowego.

1. Aktor - zawodnik, inscenizator - trener.

Widowisko sportowe - to spektakl, który jest bardziej lub mniej przygotowany, najmniej przewidywalny jest przebieg zdarzeń w czasie rywalizacji sportowej

Zawodnik:

• lata przygotowań aby osiągnąć mistrzostwo; √ talent

• wysoka sprawność fizyczna

• po wieloletnim treningu zawodnik staje się aktorem

W widowisku sportowym są:

• dwie walczące strony

• celem jest zwycięstwo podczas rywalizacji

Trener:

• za zwyczaj były zawodnik

1. Organizatorzy spektaklu.

• działacze sportowi

• profesjonaliści od marketingu, reklamy, obsługi sprzętu elektrycznego, infrastruktury spektaklu sportowego

1. Sędzia.

• przestrzega zasad, kanonów, regulaminów, które są fundamentem widowiska

1. Ruch sceniczny.

• dynamiczny; √ intensywny;

• o znikomej intensywności (strzelnictwo, łucznictwo)

• rozbudowanie zespołowo formy ruchu o charakterze widowiskowym (siatkówka, rugby)

• indywidualne (sporty walk, gimnastyka)

1. Muzyka.

• element dodatkowy, uatrakcyjnienie

• hokej - muzyka głośna, ekspresyjna, radosna, podkreślająca zdobycie gola, uwydatnia moment kulminacyjny

• wzmacnia przeżycia emocjonalne, jest „afrodyzjakiem”, wzmacnia podniecenie

• gimnastyka artystyczna, pływanie synchroniczne, łyżwiarstwo figurowe, tu muzyka jest niezbędna

1. Makrosfera i mikrosfera widowiska: szumy, szmery oraz inne formy dźwięków pozamuzycznych.

• w widowisku sportowym nie odgrywa większego znaczenia

• podkreśla wagę, znaczenie zdarzeń scenicznych

• makrosfera - pojawiające się za kulisami, na widowni

• mikrosfera - to co dzieje się na scenie

• w sporcie makrosfera sięga dalej - na ulicach, w domach czeka się na wynik widowiska sportowego

1. Przerwa, cisza, milczenie.

• w widowisku teatralnym jest dowolna, czy to do zmiany choreografii, odpoczynku aktorów

• w widowisku sportowym przerwa nie ma charakteru dowolnego, nie zależy od aktorów, reżyserów

• przerwa stanowi składową strukturę widowiska, określoną przez regulamin danej dyscypliny

• nie może być dowolnie interpretowana lub zniesiona (tylko w boksie ustalane są ilości rund)

• czas trwania widowiska sportowego jest różny np. biegi, ale też ściśle ustalony np. w koszykówce

• cisza w widowisku sportowym - wtedy gdy dzieje się coś ważnego np. rzut wolny (tylko drużyna przeciwna stara się zakłócić tę ciszę w celu zdekoncentrowania przeciwnika)

• w widowisku teatralnym cisza, gdy chcemy podkreślić wagę wydarzenia, wagę wypowiedzianych kwestii

1. Scenografia.

• przybory, przybory, przyrządy, narzędzia niezbędne do widowiska sportowego

• tu reklamy w scenografii - w widowisku teatralnym ich nie ma

1. Kostium.

• właściwy danej dyscyplinie sportowej

1. Charakteryzacja.

• nie ma potrzeby w widowisku sportowym na malowanie się (często malują się kibice, którzy chcą podkreślić barwy klubowe, są oni nieodłącznym elementem widowiska sportowego)

1. Oświetlenie.

• w spektaklu teatralnym niezbędne, podkreśla wyraz artystyczny widowiska

• w widowisku sportowym jest po to aby umożliwić oglądanie sportu

1. Scenariusz gry sportowej.

• istotnym elementem widowiska sportowego jest plan gry, zwany również partyturą

1. Relacje między zawodnikami.

• w widowisku teatralnym aktorzy razem, wspólnie dążą do sukcesu

• w widowisku sportowym relacje są bardziej złożone - zawodnicy tej samej drużyny mają podobne cele, ale dwie drużyny są antagonistycznie względem siebie, mają odmienne cele

1. Relacje między zawodnikiem (zawodnikami) a widownią - problem faktyczności.

• faktyczność - reakcje widowni na przebieg zdarzeń na scenie i arenie sportowej

• reakcje te wywierają na aktorów i zawodników istotny wpływ, oddziałują też na przebieg widowiska

• aktorów teatralnych pobudzają do większej ekspresji artystycznej

• zawodników mobilizują do większego wysiłku fizycznego

• gwizdy zniechęcają i demobilizują

1. Relacje między zawodnikiem a trenerem.

• trenerzy - zawodnicy (w czasie zawodów trener głośno udziela informacji zawodnikowi)

• reżyser - aktor (w widowisku teatralnym poza próbami jest to niedopuszczalne)

1. Relacje między dziennikarzami i aktorami widowiska.

• są w stanie zachęcić do inwestowania w osoby i zespoły, które mogą podnieść atrakcyjność widowiska i zapewnić liczną widownię

1. Mecenat i sponsorowanie zespołów i widowisk.

• często w widowiskach teatralnych sponsorzy muszą dokładać do przedstawień (korzyści prestiżowe)

• w widowisku sportowym - jest większa widownia i większe wpływy (korzyści finansowe)

1. Podsumowanie.

• widowisko sportowe jest formą spektaklu

• w spektaklu teatralnym najważniejszy jest efekt artystyczny, wywołane przeżycia estetyczne

CZĘŚĆ VII

ANTROPOLOGICZNE, SAKRALNE I PEDAGOGICZNE FUNKCJE TURYSTYKI I REKREACJI

Rozdział 1. Antropologiczne podłoże refleksji filozoficznej nad przyrodą i turystyką.

1. Spór o istnienie filozofii turystyki.

• jest to filozofia w formie myśli myślącej, przedstawiającej siebie samą, kreacji czysto ludzkich możliwości (jak w medytacjach Kartezjusza)

• myśli pomyślanej, obiektywizującej, są w podmiocie, niezależnie od niego (jak w Heglowskim absolucie)

• namysł nad filozofią jest filozofią turystyki, mimo, że nie istnieje jako dziedzina formalnie

• aby nie wprowadzać paradoksu lepiej jednak posługiwać się pojęciem namysłu filozoficznego, który nawiązuje do filozofii:

• przyrody; ontologii; epistemologii; aksjologii; estetyki; filozofii społecznej; antropologii

1. Antropologia jako rzeczywista treść filozofii przyrody.

• filozofia przyrody i antropologia filozofii - jako punkt wyjścia do rozważań nad filozofią turystyki

• są to rozważania nad bytem (obiektywnie egzystującego) lub niebytem (świata zjawiskowego, przygodnego, zmysłowego)

• są one uwarunkowane antropologicznie - podmiotowo, a ich warunkiem jest człowiek - jako źródło rozważań nad istniejącą lub nieegzystującą przyrodą

• człowiek opisuje przyrodę, przedstawia właściwości

• wyjątkiem są religie i filozofie (np. Biblia) przedstawiające opis stworzenia świata, że człowiek jest autorem przekazu, jest środkiem do objawienia Słowa Bożego

• człowiek nasyca to, co istnieje obiektywnie swoimi cechami podmiotowymi (filozofia Kanta - estetyka transcendentalna - człowiek jest bytem aktywnym, nasyca istniejące fakty empiryczne, subiektywnie odczuwanym czasem). Niemożliwe staje się oddzielenie tego, co niezależne od człowieka i jego właściwości poznawczych (obiektywne) od tego, co przypisuje przyrodzie człowiek ograniczony z czysto poznawczymi właściwościami

• u podstaw filozofii przyrody znajduje się więc antropologia

• wg Feuerbacha człowiek jest prawdziwym stwórcą Boga i wyposażył go we właściwości absolutne

• nie co inaczej jest z przyrodą - bytuje poza człowiekiem, nie zależy od kreacyjnych możliwości człowieka, jedynie jej charakterystyka zależy od ludzkiej natury, wrażliwości, kultury, symboliki

1. Antropologizacja a antropomorfizacja przyrody.

• antropologizacja ma dwa oblicza: - implicite - w ujęciu niejawnym - związana jest z poznawaniem i określeniem jej, niezależnych od człowieka własności; - explicite - ujęcie jawne - objawia się w przypisywaniu przyrodzie cech ludzkich, czyli antropomorfizacja

1. Turystyka jako forma antropologizacji przyrody.

• turystyka prakseologiczna, instrumentalna (o podłożu ekonomicznym, migracyjnym lub politycznym), autoteliczna (aktywna, przygodowa, pątnicza, poznawcza)

• refleksja nad przyrodą ożywiona i nieożywioną - wytwory cywilizacji i natury

• opis gór patrzących na świat - Zaruski, na myśl nad kulturą i cywilizacją jako źródła zagrożeń dla społeczeństw i jednostek, które w turystyce szukają wytchnienia

1. Eskapizm jako motywacja do aktywności turystycznej i filozoficznego oglądu przyrody.

• związany jest z pragnieniem zmiany otaczającego środowiska społecznego i miejskiego

• jest formą holistycznej terapii i profilaktyki zdrowia psychicznego, cielesnego i relacyjnego

• motywacja do aktywności turystycznej - dzieła Zaruskiego

• ucieczka od negatywnie działających na człowieka warunków (przełom XIX/XX w - okres modernizmu, niepohamowanego uprzemysłowienia, co za tym idzie - dehumanizacji, uprzedmiotowienie, chęć zysków, ciężka fizyczna, psychiczna praca, zmęczenie środowiskiem miejskim, stres)

• turystyka stawiała nowe cele, relacje społeczne, wyzwania, znajomości itp.

• powrót do równowagi psychicznej, fizycznej i społecznej √pozwala odnaleźć własną tożsamość i autonomię, ułatwia relację z innymi i przyrodą, powrót sił witalnych

1. Turystyka jako sprawdzian prawości i dobroci czynnej.

• rygoryzm etyczny (Kant, Neotomiści) - konieczność ratowania życia ludzkiego za wszelką cenę - jako wartość najwyższą; √ zmusza do ocen, wyborów moralnych

• relatywizm etyczny, sytuacjonizm - wskazują na brak ponadczasowych wartości etycznych, stałych i niepodważalnych wyznaczników postępowania, wskazują na kierowanie się w trudnych sytuacjach wyborem mniejszego zła - lub większej korzyści (np. ratownicy górscy nie wyjeżdżają z pomocą, jeśli wiedzą, że nie ma szans pomocy, a mogą narazić swoje życie)

• roztropność chrześcijańska - nie kieruje się bezkompromisyjnym rygoryzmem i nie jest odmianą sytuacjonizmu, uwzględnia w zaistniałych okolicznościach zaistniałe warunki i okoliczności

• turystyka jako sprawdzian postaw moralnych, wg Koterbińskiego należy postępować tak, aby nie zasłużyć na pogard

Rozdział 2. Turystyka i sacrum.

2.1. Przyroda i estetyzacja.

• Przeżycia o charakterze estetycznym

• Pozaformalne i samorodne piękno

• Estetyzacja - przypisywanie faktom naturalnym określonym wartości, czego punktem wyjścia są emocje i spostrzeżenia zmysłowe

• Przypisywanie naturze właściwości artystycznych

• Porównywanie natury do wytworów ludzkich o charakterze materialnym (np. Zaruskiemu kojarzyły się góry z kolumnami, świątyniami gotyckimi )

2.2. Sakralizacja przyrody.

• Estetyzacja prowadzi do aksjologizacji, przybierającej postać sakralizacji gór. Góry zostają nasycone wartościami sakralnymi, odświętnymi; religijnymi i pozareligijnymi. Przypisane są im: - właściwości architektoniczne charakterystyczne dla dzieła sztuki

- cechy związane z miejscem kultu religijnego (np. kościół); sztuka sakralna

• może mieć charakter:

• filozoficzny - może stanowić miejsce zamieszkania ducha czy bóstwa o wydźwięku pozareligijnym (np. Arcyczwórka w poglądach pitagorejczyków, Demiurg w rozważaniach Platona czy Pierwszy Poruszyciel w metafizyce Arystotelesa)

• religijny - miejsce pobytu Boga

• panteistyczne i panenteistyczne

• dzięki czemu góry u Zaruskiego mają właściwości naturalne i nadnaturalne cechują się bytem boskim i są przyczyną lęku przed nieokiełzaną przyrodą (Kierkegard, Otto). Bruno zdaniem, którego Bóg przebywa nawet w pyle (pył ma duszę). Podobnie Zaruski: góry mają duszę i posiada właściwości psychiczne

• duch święty nasyca swoją osobą całą przyrodę, działając ujemnie na środowisko naturalne występuje się przeciw Bogu

• Paweł z Tarsu - „wasze ciała są świątynią Ducha Świętego”

2.3. Animizacja przyrody.

• animizm - forma sakralizacji, możliwość istnienia niematerialnych dusz zdolnych do samodzielnej egzystencji wcielających się w różne postaci.

• Zaruski - przyroda ma duszę, duch wędruje nad Orlą Krainą, w Tatrach mieszka bóstwo nieznane; Taylor - góry prawzorem bogów

• Ewoluowanie idei sakralizacji - u Zaruskiego - z nadprzyrodzonego i absolutnego w byt o religijnym charakterze, co pozwala wędrowcowi na pokonanie dolegliwości zżyciem sportowym i indywidualnym

2.4. Hilozoizm - w stronę filozofii gór.

• wszelka materia jest żywa, uduchowiona i w ruchu

• nawiązanie do filozofów - Platon, Bruno, Walter

• Zaruski - Tatry żyją życiem odrębnym, traktuje je jak organizm żywy (podobnie jak Tales, Anaksymander, Anaksymenes, Anaksagoras, Heraklit, Demokryt - wg Arystotelesa - pierwsi filozofowie)

• Dwa porządki hilozoistycznej wizji świata:

• porządek natury - wyższy sprawia, że przyroda jest uporządkowana, cykliczna, doskonała, ma sakralne i animistyczne właściwości

• porządek ludzki - u podstaw natury

• porządek Heraklitejski - siła kosmiczna jako celowy wysiłek sprawczy odróżniany od ludzkiego rozumu

• pitagorejski dualizm - liczby ograniczają, kształtują i regulują przyrodę w sposób harmonijny

• wędrowcy postrzegają naturę w relacjach religijnych, pozareligijnych i parareligijnych

Rozdział 3. Wędrówki religijne jako forma turystyki aktywnej.

3.1. Wędrówki pątnicze a turystyka religioznawcza - ujęcie teoretyczne.

• pielgrzymki, wędrówki pątnicze i religijne, których celem są przeżycia religijne

- migracja pielgrzymkowa, religijna - związana z prześladowaniem religijnym, osiedlenie na „ziemi obiecanej” - jak w judaizmie

• turystyka religioznawcza eksponuje doświadczenia poznawcze

- o charakterze świeckim i religijnym, pątniczym

3.2. Aktywne i pasywne formy turystyki.

• pasywna - docierają do miejsc przeznaczenia środkami lokomocji

• aktywna - ukierunkowane na poznanie, pogłębienie wiedzy

- różne typy wędrówek, dzięki czemu podnosi się wydolność fizyczna, kształtują nawyki turystyki plenerowej, polepsza zdrowie, sprzyjają kontaktom z naturą

3.3. Pielgrzymki jako przejaw kultu religijnego - ujęcie historyczne.

• obrzędy wielu religii

• wiążą się z uznaniem pewnych miejsc za święte, które uchodzą za środek do pozyskiwania szczególnej łaski bóstw (uzdrowienia), skuteczność modlitw i praktyk religijnych:

• rzeki i wody (Ganges, Lourdes)

• góry (Góra Oliwna)

• groby ludzi ważnych dla danej religii (np. Jezusa)

• przedmioty (obraz na Jasnej Górze)

• miejscowości (Rzym - centralne władze religijne)

• okresowe uroczystości

• wpływ pielgrzymek na rozwój gospodarczy, kulturowy, sztuki, relacji międzynarodowej

• rozwijały się już w starożytnym :

• Egipcie (np. Ozyrysa w Abydos)

• Grecji (wędrówki do miejsc igrzysk)

• Izraelu (np. z okazji święta Paschy)

• w średniowieczu - największy rozwój wędrówek

• w czasach nowożytnych - wielkie, międzynarodowe pielgrzymki

• w oświeceniu - powstanie lokalnych miejsc kultów, ograniczenie pielgrzymek do Rzymu

• od lat 70-tych - ponowne ożywienie wędrówek, głównie do Watykanu, Częstochowy, Lourdes

• pielgrzymki wyznawców Islamu do Mekki, Medyny, Jerozolimy oraz Bagdadu, Damaszku

• lokalne pielgrzymki w krajach afrykańskich i azjatyckich

• pielgrzymki muzułmanów

• większa lub pełna - „Hadżdż” - dotarcie do Mekki

• mniejsza „umra” - też do Mekki, może być indywidualna, powinna się rozpocząć podczas ramadanu

• odwiedzanie i wizytacje grobów świętych muzułmańskich „ziara”

• wędrówki zmarłych - spełnienie życzenia prawowitego wyznawcy do pochówku jak najbliżej miejsc świętych

• pielgrzymki wyznawców hinduizmu co 4 lata do Illahabadu, Hardwaru, Nasiku i Udżdżajnu w wielkie święto Kumbha Mela. Pielgrzymki wzdłuż brzegów rzek trwające nawet 6 lat

• pielgrzymki buddystów, np. lamowie tybetańscy spędzają w drodze od zakonu do zakonu nawet 80% życia zakonnego (wydłużały się ze względu na złożone śluby, mierzenie drogi ciałem, wędrówki na kolanach)

3.4.Kulturowe, poznawcze i rekreacyjne właściwości turystyki religioznawczej.

• wymiana dóbr cywilizacyjnych, kulturalnych, poglądów, wznoszenie świątyń wzdłuż tras, meczetów, kontakt z dziełami kultury

• jest to forma komunikacji społecznej, wy maga zaangażowania poznawczo-intelektualnego, emocjonalnego, cielesno-sprawnościowego, finansowego, przeżycia i doświadczenia związanego z podróżą i miejscami kultu, funkcje poznawcze - zbieranie informacji, wyznaczanie szlaków. Różne formy aktywności - o charakterze rekreacyjnym, rozrywkowym, eskapitycznym, eksperymentalnym, wpływające twórczo na osobowość, na kształt dotychczasowej egzystencji.

Rozdział 4. Kulturowe i wychowawcze aspekty czasu wolnego i turystyki.

4.1. Czas wolny, osobowość, modele wczasów dzieci i młodzieży

• czas wolny

• może wpływać: pozytywnie i negatywnie na kształt osobowości, mobilizująco i destrukcyjnie na relacje społeczne, rodzinne, zawodowe

• oddziałuje istotnie na dzieci i młodzież (będących w stanie rozwoju) ii realizujące różne bodźce (szkoła, rodzina, rówieśnicy, grupa zorganizowana)

• relacje między czasem wolnym i rolą wypoczynku

4.2. Osobowość.

• potwierdzenie wewnętrznej harmonii i jedności tych zjawisk, dzięki którym jednostka umiejscawia siebie w środowisku, w życiu codziennym i wakacyjnym, w pracy i podczas wypoczynku

• czas wolny dzieci i młodzieży - odpoczynek od zajęć szkolnych, sprzężony zajęciami fizycznymi w szkole, kształtuje osobowość, opanowanie nowych umiejętności, nawyków i pogłębienie wiedzy oświecie. Organizacja pozbawionych trosk i kłopotów form wszechstronnej aktywności, nie narzuconej lecz z własnego wyboru (odpowiednie warunki, motywacje do podejmowania decyzji)

• autoteliczny -charakter czasu wolnego - urzeczywistnienie własnych potrzeb i zainteresowań jednostki

• instrumentalny - środek do realizacji aprobowanych przez dzieci i młodzież zespołu wartości - spełnienie oczekiwanego dobra, urzeczywistnienie własnej koncepcji

4.3. Czas wolny w kulturze fizycznej.

• kultura fizyczna - zespół form, świadomości społecznych funkcjonujących w praktyce w tej społeczności, które integrują, utrwalają związek wiedzy, wzorców i zachowań i ich rezultatów, stanowiących podstawę dla harmonijnego rozwoju wszechstronnej, dojrzałej osobowości i zdrowia fizycznego, psychicznego i relacyjnego

• rozwój osobowości, uzdrawia, fizycznej dojrzałości, budowy, postawy i estetyki ciała, sprawności, wydolności odporności fizycznej, doskonalenie osoby wychowanka

• organizacje młodzieżowe: studenckie i młodzieżowe, TKKF, kluby turystyczne, ośrodki rekreacji, biura podróży i obozownictwa

• ukierunkowane przez specjalistów spędzanie wolnego czasu związane jest z wychowaniem i doskonaleniem osobowości (założenia pedagogiczne), zdrowia fizycznego, psychicznego i społecznego, kształtowanie sprawności, woli, umożliwiających stosowanie zasad higieny, zdobywanie wiedzy o własnym organizmie i drogach rozwoju

4.4. Wczasy letnie dzieci i młodzieży.

1. model pierwszy jako aprobata biernych form wypoczynku

• prekursor ruchu kolonii letnich - proboszcz z Zurychu - Wolter Bion

• w 1876 zorganizował kolonie dla biednych i niepełnosprawnych dzieci

• w Polsce dr Stanisław Markiewicz i Janusz Korczak (towarzystwo kolonii letnich dla dzieci zaniedbanych) ok.120 lat temu

• takie kolonie rozwinęły się też w okresie międzywojennym

• po II wojnie światowej - odrodzenie tego typu kolonii, ale zmienił się model ze względu na brak sprzętu i wykwalifikowanej kadry - wprowadzenie biernego wypoczynku (nie absorbującego opiekunów)

• model drugi, czyli zachęto do wszechstronnej aktywności

• zastąpienie dawnych opiekunów wykwalifikowanymi instruktorami przygotowanymi do prowadzenia zajęć ruchowych i intelektualnych, co wpływa na rozwój osobowości i pogłębiania umiejętności

• model trzeci, dążenie do rozwijania i pogłębiania specjalizacji turystycznych i rekreacyjnych

• inicjatywy dotyczące spędzania wakacji w sposób ściśle ukierunkowany, prowadzony przez fachowców, wszczepienie chęci aktywnego spędzania czasu wolego

• organizowanie obozów szkoleniowych letnich i zimowych

podejście od „wczasowego” schematu spędzania czasu wolnego, a zastąpienie go „obozem”

Rozdział 5. Zielona sala jako forma rekreacji ruchowej (sportu dla wszystkich) - założenia teoretyczne.

Zieloną salę można pojmować na 3 sposoby:

1. materialny - jako miejsce, na którym planowana jest aktywność ruchowa z zakresu kultury fizycznej, może to być las polana leśna, łąka, plener rozmaicie ukształtowany - płaski lub górzysty

2. funkcjonalny - jako zespół zaplanowanej formy aktywności ruchowej o charakterze rekreacyjnym lub użytkowym

3. historyczno-komplementarny - zawiera w sobie rozumienie materialne i funkcjonalne, jako miejsce, na którym odbywają się zajęcia i specyficzne, związane z tym miejscem formy zajęć ruchowych

Zieloną salę można rozumieć jako przejaw aktywności ruchowej o charakterze utylitarnym i autotelicznym. A zatem mamy dwie wersje oraz dwa sposoby pojmowania zielonej sali:

1. wersja utylitarna - dotyczy ćwiczeń fizycznych o charakterze użytkowym, które stanowią środek do podniesienia sprawności i rozwoju umiejętności przydatnych w np. zawodzie żołnierza, policjanta, ochroniarza czy też niezbędnych do osiągnięcia mistrzostwa sportowego. Przykładem tego są w plenerze na poligonie ćwiczenia , służące podnoszeniu kwalifikacji żołnierskich. W tym przypadku zarówno plener, jak i ćwiczenia stanowią środek do osiągnięcia celów instrumentalnie i aksjologicznie nadrzędnych w stosunku do indywidualnych i autotelicznych potrzeb

2. wersja autoteliczna - o charakterze rekreacyjnym, wyróżniamy dwa ujęcia:

• ujęcie rekreacyjne - oznacza, że zielona sala znajduje się w miejscu pobytu zainteresowanych jednostek i grup społecznych, jak np. podłoże w miejskich parkach lub innych zadrzewionych miejscach, ścieżki zdrowia, place zabaw dla dzieci

• ujęcie turystyczno-rekreacyjne - zielona sala zajmuje się poza miejscem zamieszkania , że wymaga przewidzianej aktywności turystycznej

FUNKCJE ZIELONEJ SALI:

1. funkcja o charakterze idealnym - o charakterze psychicznym, eskapizm związany z ucieczką od zagrożeń cywilizacyjnych i życia codziennego, obowiązków rodzinnych, zawodowych, szkolnych. Katharsis, czyli potrzeba wewnętrznego oczyszczenia. Pojęcie to wywodzi się od Platona i rozwinięte przez Arystotelesa, oznaczające potrzebę odnowy psychicznej. Zaspokaja się potrzebę doznań o charakterze hedonistycznym.

Z hedonizmem ściśle koresponduje motywacja o charakterze estetycznym, związana z dążeniem do odczuwania piękna przyrody. Z zieloną salą związana jest przede wszystkim estetyka rzeczywistości oraz motywacje o charakterze ludycznym, czyli zabawowym, rozrywkowym, dotyczące jednostkowego lub zespołowego współzawodnictwa. Są również motywacje o charakterze epistomologicznym, czyli poznawczym. Zajęcia sprzyjają poznaniu nowym, ciekawych środowisk naturalnych np. krajobrazy, roślinność, zwierzęta. Poznaje się nowe kraje, nowych ludzi, nowe relacje międzyludzkie, a także możliwości motoryczne, zakres sprawności fizycznej własnego ciała.

2. funkcje o charakterze materialnym - odnoszą się do obu ujść zielonej sali w wersji autotelicznej. Motywacja do uczestnictwa może być podniesienie i doskonalenia sprawności fizycznej, umiejętności ruchowych, związanych z pokonywaniem przeszkód terenowych. W związku z tym pojawia się motywacja o charakterze zdrowotnym - hartowanie ciała, opalania, oddychania na świeżym powietrzu, zapachami roślin pól, łąk i lasów. Są również motywacje o charakterze ontologicznym, dotyczącą doświadczenia konkretnych bytów organicznych i nieorganicznych. Udajemy się w podróż i na zielona salę ze względu na to, że dążymy do kontaktu z danym, wybranym rodzajem bytu, związane z doznaniami turystycznymi i usytuowaniem sali

3. funkcje o charakterze relacyjnym - nawiązanie nowych odmiennych od dotychczasowych znajomości wynikających ze wspólnych zainteresowań podróżą i rekreacją na zielonej sali. Nowe znajomości często łagodzą codzienny stres. Wyróżniamy motywację o charakterze wypoczynkowym dotyczy to wypoczynku natury psychicznej, cielesnej i relacyjnej.

Wszystkie wymienione funkcje terapeutyczne i profilaktyczne, wzmacniają poszczególne warstwy ontyczne człowieka. Uodparniają na przyszłe ewentualne kłopoty dolegliwości natury psychicznej, cielesnej i relacyjnej.

ZIELONA SALA W WĄSKIM UJĘCIU: oznacza sale o ograniczonym obszarze aktywności rekreacyjnej.

1. zielona sala do ćwiczeń o charakterze gimnastycznym - są montowane stanowiska do ćwiczeń w terenie przypominające przyrządy gimnastyczne

2. zielona sala do sportowych gier gimnastycznych - uprawianie w plenerze gier zespołowych np. piłka nożna, koszykówka, korf ball, siatkówka plażowa

3. zielona sala do plenerowych gier rekreacyjno-sportowych np. golf lub mini golf, krykiet lub mini krykiet, ringo

4. zielona sala jako dziecięcy plac zabaw - występuje w parkach, zadrzewionych terenach miejskich, na podwórkach, między blokami, w przedszkolach. Ich istnienie zapoczątkowały w Polsce ogródki jordanowskie.

5. Zielona sala jako miejsce do zabaw i gier terenowych - ten typ sali jest szczególnie atrakcyjny dla dzieci i młodzieży ze względu na związane z tym właściwości ludyczne i hedonistyczne. Gry i zabawy stanowią najbardziej ulubioną formę rekreacji w okresie letnim na wakacjach, koloniach, obozach dla dzieci i młodzieży. Dają okazję do wypróbowania swoich sił i sprawności fizycznej oraz intelektualnej w pokonywaniu rozmaitych trudności w dążeniu do realizacji wyznaczonych zadań.

6. Zielona sala jako ujeżdżalnia do nauki jazdy konnej - związany jest do uprawiania jeździectwa na ograniczonym terenie, w zasięgu wzroku prowadzącego

7. Zielona sala do zajęć zwinnościowo-siłowych - składa się z różnorodnych stanowisk, wymagających zwinności i siły przy wykonywaniu ćwiczeń i pokonywaniu przeszkód terenowych.

8. Zielona sala do zajęć lekkoatletycznych - zajęcia mają na celu przesłania rekreacyjne, a nie dotyczą nauki i doskonalenia techniki. Na tej sali można wykonać stanowiska do skoku, rzuty piłką palantową , pchnięcie kamieniem

9. Zielona sala do ćwiczeń muzyczno-ruchowych - stosuje się ją:

• Jako docelową formę zajęć

• Wtedy, gdy zabraknie innych możliwości, związanych z budową stanowisk i urządzeń

• Jako formę uzupełniającą w stosunku do zajęć rekreacyjnych. Owa sala wymaga wprowadzenia do zajęć muzyki mechanicznej, która co jest wadą danej sali zagłusza odgłosy natury.

Wyróżniamy takie ćwiczenia muzyczno-ruchowe jak: aerobik, step, strething, callanetics

10. Zielona sala rozmaitości - jest to sala o charakterze mieszanym. Zawiera ona wybrane stanowiska i ćwiczenia właściwe innym, wskazanym wyżej typom zielonych sal.

ZIELONA SALA W SZEROKIM UJĘCIU - posiada charakter otwarty. Stanowiska wybiegają poza zasięg wzroku prowadzącego. Mogą być one ustawione w sposób liniowy, po prostej lub krzywej i liczyć nawet kilka kilometrów. Dotyczy to takich form jak: atletyka terenowa, ścieżka zdrowia, biegi przełajowe, tor przeszkód, wielobój na lądzie, bieg patronalny. Zajęcia te są wskazane dla osób odpowiednio przygotowanych do tej formy rekreacji, sportu dla wszystkich. Dla mniej zaawansowanych przygotowuje się krótsze formy aktywności wymagające mniej wysiłku i mniej sprawności fizycznej.

Rozdział 6. Ognisko jako postać estrady na zielonej sali.

6.1. Ognisko jako postać turystyki aktywnej.

Organizowane często po intensywnej aktywności fizycznej jako uwieńczenie całodniowych lub kilkudniowych zmagań.

6.2. Typy ognisk turystycznych.

Organizowane są z 4 powodów:

• Utylitarne - ognisko jako źródło ciepła, przygotowanie ciepłych napojów i pożywienia, ostoja bezpieczeństwa przed zwierzyną, sygnał dla innych wędrowców lub ratowników

• Biesiada towarzyska

• Estrada, teatr w plenerze

• Mieszana forma estradowo-teatralnej, biesiadno-towarzyski

6.3. Ognisko jako przejaw występów estradowych na zielonej sali.

Występy, pieśni indywidualne i grupowe w plenerze.

6.4. Występy ogniskowe jako forma sztuki estradowej o charakterze aleatorycznym.

• typowe formy estradowe (piosenki, popisy instrumentalne, monologii, skecze, tańce, popisy sprawnościowo-gimnastyczne, cyrkowe, akrobatyczne, zręcznościowe, konkursy połączone słowem wiążącym, często improwizowanym)

• wykonawcy - amatorzy, bez przygotowania zawodowego, naśladują osoby widziane w teatrze, kinie itp.

• scenografia - naturalna przestrzeń plenerowa, odpowiednio zagospodarowana

• dekoracje, kostiumy, rekwizyty - najprostsze mają charakter użytkowy, łatwo dostępne

• scenariusz, scenopis i relacje między sceną a widownią

• prosty scenariusz, często tylko zapis kolejności scen lub tylko pamięciowy ich zapis

• widownia - głośno komentuje, tworzy atmosferę, może stać się też sceną, a osoby z niej aktorami

• reżyseria jako przejaw amatorskich wyobrażeń o inscenizacji

- funkcja często pełniona przez wychowawców, lub jest to inscenizacja zbiorowa

6.5. Postaci ogniskowych zdarzeń scenicznych na zielonej sali.

• pieśni obozowe lub bardziej jednorodnych (np. żeglarskich)

• festiwal piosenki (z nagrodami)

• kabaret

• teatr

• wieczór teatru tańca

• wieczór poezji recytowanej lub śpiewanej

• wieczór z okazji jakiejś rocznicy (kulturalny, polityczny, narodowy bądź środowiskowy)

• wieczór mieszany

6.6. Estetyczno-wychowawcze funkcje występów ogniskowych.

• opracowanie koncepcji spektaklu, próby sceniczne, występy przed publicznością

• jest to intuicyjna i praktyczna forma wprowadzenia w świat kultury teatralnej, uczy wrażliwości na piękno przyrody

6.7. Zakończenie.

• ognisko powinno być dobrze usytuowane

• po jego zakończeniu odpowiednio wygaszone, aby nie stwarzało zagrożenia

• musi być okopane, oczyszczone do gleby mineralnej

32

---