PSYCHOLINGWSTYKA- dziedzina z pogranicza psychologii i lingwistyki. Jej przedmiot stanowi badanie językowego funkcjonowania człowieka w aspekcie czynników psychologicznych. Funkcjonowanie językowe obejmuje zarówno przyswajanie języka przez małe dziecko, jak i nabywanie kolejnego języka, procesy związane z tworzeniem własnych wypowiedzi, jak i rozumieniem wypowiedzi innych osób.(Ida Kurcz)

Rodzaje psycholingwistyki:

• Psycholingwistyka ogólna

• Psycholingwistyka rozwojowa

• Psycholingwistyka stosowana

(również)

• Neurolingwistyka

• Socjolngwisyka

• Biolingwistyka

Metody badawcze:

• Badane percepcji fonemó

• Badania pamięci

• Badania nad symbolizmem fonetycznym

• Obserwacje przyswajania języka przez dzieci

• Analiza błędów

Techniki badawcze:

• Eksperyment

• Quasi eksperyment (niby, pół, niepełny)- nie możemy wprowadzić wszystkich zmiennych które należałoby

• Badania korelacji- jak zmiana jednego parametru wpływa na drugi parament

• Sondaż

• Kwestionariusz/ samoopis

• Obserwacja naturalna

• Obserwacja współuczestnicząca - badacz staje się członkiem danej grupy

• Studium przypadku - obserwacja przyswajania języka przez konkretne dziecko przez kilka lub kilkanaście lat

• Badania fizjologiczne (wspomagają inne techniki)

Badanie podłużne- skupiają się na jednej grupie ludzi, są ponawiane na przestrzeni lat, zalety- pozwalają dokładnie analizować rozwój każdego dziecka, stanowią możliwość badania wpływu zmian kulturowych i środowiskowych na zachowanie i osobowość pozwalają badać postęp w rozwoju. wady - kilkakrotny pomiar zniekształca wyniki, liczebność grupy z biegiem czasu obniża się, osoby biorące udział bardziej się starają, zaangażowanie w eksperyment jest większe

Badanie poprzeczne - badanie ludzi w różnym wieku, przeprowadzane jest tylko raz. Zalety- Pozwalają na oszczędność czasu,dają obraz właściwości typowych dla różnych okresów życia, badania łatwo można powtórzyć. Wady- nie biorą pod uwagę różnic w obrębie grupy, nie biorą pod uwagę konkretnych lub środowiskowych zmian zachodzących pod wpływem czasu, dają tylko przybliżony obraz procesów rozwojowych.

Chomsky - rewolucja chomskistowska

- przeciwnik behawiorystycznego podejścia

- język jest modularny (wieloczęściowy, złożony z modułów)

Chomski głosi tezę, struktury poszczególnych języków naturalnych ograniczają zasady i kategorie gramatyki uniwersalnej sciśle zdeterminowane przez genetycznie sformuowaną zdolność językową.

• Wprowadzenie pojęcia wariacji parametrycznej

• Formalizacja jako warunek postępu naukowego

• Teza: tylko gramatyki są realne a języki mają charakter wtórny

• Wprowadził racjonalizacje do lingwistyki: język jako system prezentacji nie komunikacji

• Znaczenie poznawcze przed emocjonalnym

• Teoria wiązania rządu- należy traktować jako rozwiniecie klasycznych i post klasycznych systemów. Rozszerza teorię: czasownik i przyimek rządzi swoim dopełnieniem w określonym przypadku, różniącym się do przypadku podmiot, „rząd” zyskał w tej teorii dużą rolę

Etapy badania naukowego:

1. Wybór zagadnienia/ hipotezy (ma postać zdania twierdzącego)

2. Sformułowanie weryfikowanej hipotezy

3. Sprawdzenie jej

4. Wnioski

5. Sformułowanie wniosków umożliwiających powtórzenie badania

Sprawdzenie hipotezy:

1. Populacja

2. Grupy

3. Test (początkowy/ końcowy)

4. Eksperymentalne oddziaływanie

5. Post- test munus pre-test

Trafność badania:

1. Odpowiednio sformułowane pytanie

2. Cechy badaczy i badanych

Przedstawienie wyników:

1. Średnia arytmetyczna

2. Mediana (średnia liczba w zbiorze)

3. Średnia modalna (najczęściej występujący wynik)

Wyciąganie wniosków:

1. Potwierdzenie

2. Zmodyfikowanie

3. Odrzucenie

Determinanty badania:

1. Perspektywa teoretyczna (kiedyś coś wydano)

2. Czas i miejsce badań

3. Rodzaje badania

4. Poziom badania i analizy

5. Poszczególne osoby/ grupy

Pułapki w badaniach:

1. Samospełniającą się przepowiednia

-uzyskiwanie oczekiwanych wyników

-eksperyment Rosenhana (podzielono dzieci na te z niższym ilorazem inteligencji/ przyjęto takie założenie i poinformowano o tym nauczycieli/ celem eksperymentu było udowodnienie, że te dzieci osiągną lepsze rezultaty od normalnych dzieci.

-jednostronnie/ dwustronnie ślepa próba - jedna lub dwie strony nie wiedzą, że są zaangażowane w eksperyment

2. Cechy charakterystyczne wymogu

- badani odgadują intencje badacza i starają się mu pomóc osiągnąć oczekiwane wyniki

- można ograniczać kontakt z badanymi lub nie ujawniać celu badania

3. Efekt Hawthorne

- badano wpływ zmieniających się warunków na efekt pracy (np. natężenie światła lub jego obniżenie)

- bez względu na to jak zmieniał się parametr efektywność wzrastała - sama zmiana mobilizuje

- na te zmiany mogło mieć wpływ zainteresowanie, świadomość uczestnictwa w eksperymencie

4. Wyciąganie przedwczesnych wniosków

-eksperyment Howstalla Klausa i Johna Kennella (noworodki i wieź z matką)

-powtórzenie/ replikacja

Wymogi etyczne w badaniach eksperymentalnych:

• Anonimowość

• Dobrowolne uczestnictwo

• Prawo do wycofania

• Zgoda badanych

• Procedura nie może być szkodliwa

• Konieczność wyjawienia celu eksperymentu

Nauki wpływające na psycholingwistykę: (nie wiem czy to jest ważne?!)

B. Malinowski „Potęga słów magii, niektóre dane językowe.”, w: „Argonauci zachodniego Pacyfiku”

• Wiara w skuteczność formuły powoduje stosowanie różnorodnych osobiwosci językowych, zarówno jeśli chodzi o znaczenie jak i fonetyczne brzemiennie

• Krajowcy są przekonani o istnieniu wewnętrznej mocy pewnych słów

• Większość słów kluczowych po prstu stwierdza czynność magiczną

• Cel zabiegu magicznego można wyrażać środkami metaforycznymi przy użyciu wieloznacznych określeń

• Napotykamy też takie srodki wyrażania się jak szeregi imion przodków, inwokacje do duchów przodków

W zaklęciach często można spotkać: grę słów przez stosowanie par wyrazów o przeciwstawnych znaczeniach; dźwięki onomatopeistyczne imitujące głosy pędu, szelestu, liści.

Aby wydobyć z wypowiedzi tubylców ich pełną wartoś, potrzebna jest dobra znajomość miejscowego języka oraz bliskie zapoznanie z organizacja społeczną i zżyciem plemiennym krajowców. Żadna analiza językowa, nie podparta pełną znajomością organizacji społecznej, zwyczajów i wierzeń obowiązujących w danym społeczeństwie nie może ukazać pełnego znaczenia tekstu.

Neurologia a język:

Struktury neuroanatomiczne dla mowy i języka:

Kora mózgowa, półkule mózgu, spoidło wielkie, międzymózgowie, zwoje podstawy mózgu,

międzymózgowie, móżdżek, pień mózgu, rdzeń… DOPISAĆ!

Spoidło wielkie- łączy obie półkule, ma to znaczenie dla funkcjonowania językowego; z reguły jest większe u kobiet niż u mężczyzn (kobiety są sprawniejsze językowo)

Komórki glejowe- zwiększają przewodnictwo między neuronami, Ich iość wzrasta z upływem czasu. Ma to znaczenie przy przyswajaniu języka.

Afazja to nabyte zaburzenie mowy spowodowane uszkodzeniem mózgu.Termin ten dotyczy zdolności mówienia i rozumienia mowy, czyli konstruowania wypowiedzi, dobierania słów, rozróżniania dźwięków, rozumienia znaczenia słów i zdań, a towarzyszą jej zaburzenia czytania i pisania.

AFAZJA BROKI: uszkodzenie w lewym płacie czołowym mózgu, które powoduje silne zaburzenia mowy. Wypowiedzi takiej osoby bywają krótkie: mogą to być pojedyncze słowa lub krótkie zdania . Mowa jest pełna przerw i zawahań, z zaburzoną strukturą zdaniową. Pacjent są świadomi tego, że nie mówią poprawnie, wykazują się dostatecznym rozumieniem mowy innych.

AFAZJA WERNICKEGO- uszkodzenie lewego płata skroniowego w mózgu, które powoduje zaburzenia mowy. Mowa takiej osoby jest określana jako „słowotok”. Wypowiada się w sposób możliwie gramatyczny, ale nie logiczny. Mówi mało sensownie i chaotycznie. Towarzyszą temu zaburzenia rozumienia - może nie rozumieć, co się do niego mówi, często nie ma też świadomości, że sam mówi niezrozumiale. Osoby z afazją Wernickego mogą być całkowicie sprawne ruchowo, ponieważ w płacie skroniowym nie ma ośrodków odpowiedzialnych za ruch.

Metody badań:

• Elektryczna stymulacja mózgu

• Test wada

• Słyszenie rozdzielnouszne

• Elektroencefolografia

• Mierzenie przepływu krwi w mózgu

• Funkcjonalny rezonans magnetyczny

Wnioski z badań:

• Mozg jest bardzo skomplikowaną strukturą, zindywidualizowaną

• Dwie półkule mózgu specjalizują się w realizowaniu pewnych zadań mających charakter zarówno językowy jak i niejęzykowy

• Wczesne świadectwa dotyczące funkcjonowania mózu zarówno u osób zdrowych jak i niezdrowych

• Afazja częściej po uszkodzeniu lewej półkuli u mężczyzn niż u kobiet

• Spoidło wielkie jest większe u kobiet

Język a inteligencja: (UZUPELNIC!)

• Język nie jest zależny od inteligencji, jest to odrębna umiejętność

Okres krytyczny przyswajania języka- w tym okresie (tzn. przed okresem dojrzewania, do ok. 12 lat) możliwe jest wykształcenie rodzimej kompetencji językowej, proces ten jest zaprogramowany genetycznie.

• Wersja radykalna- Jeżeli stymulacja językowa nie nastąpi w określonych ramach czasowych, zdolność do nabywania języka może nie ujawnić się w ogóle.

• Wersja liberalna- Jeżeli stymulacja językowa nie nastąpi w określonych ramach czasowych język zostanie upośledzony.

SYMBOLIZM FONETYCZNY- pewnym dźwiękom czy układom dźwięków przypisuje się określone kategorie semantyczne wynikające z percepcyjnej kategoryzacji rzeczywistości. (takete, ulomu)

TEORIE PERCEPCJI MOWY:

(percepcja mowy- identyfikacjia słyszanych dźwięków mowy i powiązanie ich z odpowiednią treścią)

Motoryczna teoria percepcji mowy- (Liberman) wiązanie ruchów artykulacyjnych z określonym segmentem fonetycznym. (nasza zdolność do artykulacji stów, które ktoś wypowiada, ma istotne znaczenie dla ich odbierania).

Analiza przez syntezę- (Stevens i Halle) analiza jest rezultatem wewnętrznej syntezy i porównania produktu syntezy z bodźcem słuchowym.

Model logiki zbiorów rozmytych- ( Massoro i Oden ) - rozpoznawanie i dopasowywanie wzorców jako rezultat oceny cech, integracji cech, podjęcie decyzji.

Model kohortowy- (Marslen, Wilson) - aktywacja kohorty słów o tym samym początku- selekcja jednego przedstawiciela kohorty.

Model TRACE - (Elman i MCClelland)- aktywacja sieci neuronowej, węzłów będących zbiorami cech.

Produkcja mowy:

1. Model Wiktorii Fromkin- model zstępujący o 6 stadiach.

1. Konceptualizacja tego, co chce się powiedzieć

2. Rzutowanie przekazu na struktury syntaktyczne

3. Nadanie zarysu intonacyjnego

4. Dobranie słów

5. Doprecyzowanie segmentów na poziomie fonologicznym

6. Przekazanie instrukcji motorycznych

2. Model Marilla Gerretta

1. Poziom konceptualny- wybór przekazu do zakodowania w formie językowej

2. Poziom funkcjonalny - specyfika ról jednostek leksykalnych

3. Poziom pozycyjny- wybór ramy syntaktycznej

4. Poziom fonologiczny

3. Model Produkcji mowy Willelma Levelta: związek z monitorowaniem wlasncyh wypowiedzi( na każdym etapie wypowiedzi możemy się poprawić)

1. Konceptualizacja- generowanie przekazu z odniesieniem do modelu dyskursu, wiedzy sytuacyjnej, encyklopedycznej itd.

2. Formowanie

Poziomy:

• Funkcjonalny

• Pozycyjny

• Fonologiczny

3.Artykulacja

IV. Model Gary'ego Della

• Słowa i reguły występują w postaci sieci relacji

• Aktywacja dwukierunkowa (mówimy i jednocześnie postrzegamy i monitorujemy nasze wypowiedzi).

Błędy językowe- odstępstwa od zasach gramatycznych, które zaburzają wypowiedź

Błędy językowe:

• Pauzy i zawahania

• Przejęzyczenia

• Spuneryzmy

• Błędy na wyższych poziomach użycia języka

Pauzy i zawahania:

• Pauzy wypełnione- np. „mocium panie”, „prawda”

• Pauzy puste czyli zawahania

• Mówcy szybcy i powolni

• Warunki, w których zachwiania są częstsze i dłuższe, rzadsze i krótsze

Spuneryzmy:

• ława na kawę (zamiast kawa na ławę)

(SPRAWDZIĆ!)

Błędy perseweracji- upodobnienie postepowe - poprzedni dźwięk wpływa na dźwięk następnej sylaby np. Lucynka, Leon, *Lulian (zamiast Julian)

Błędy antycypacji - upodobnienie wsteczne np. przerz (zamiast przez), księkarz (zamiast księgarz )

Błędy dotyczące zmiany szyku:

Np. kordła (zamiast kołdra)

Dułższy (zamiast dłuższy)

Usunięcie bądź dodanie

Np. odobi (zamiast odrobi)

Płójdziemy (zamiast pójdziemy)

Zamiana jednych głosek na drugie:

Np. jakcje (zamiast lekcje)

Jedynasta (zamiast jedenasta)

Pomyłki freudowskie- pomyłki zdradzające prawdziwe motywy mówiącego

Np. „palec jednej ręki”

Różnice w przyswajaniu języka dotyczą:

• tempa przyswajania jęyka w odniesieniu do rozumienia i produkcji, wyrazów, połączeń między pierwszymi wyrazami, pierwszych reguł gramatycznych

• stylu przyswajania języka (detonacyjny i ekspresywny, nominalny i pronominalny, aholistyczny i holistyczny)

• typowych i nietypowych populacji

RÓŻNICE W PRZYSWAJANIU JĘZYKA:

Semantyka:

Gr.I

• znaczna proporcja rzeczowników w pierwszych 50 wyrazach

• imitacja nazw przedmiotów

• powtarzały wyrazy

• znaczne użycia przymiotników dla określenia poznanych rzeczowników

• szybki przyrost słownictwa

Gr. II

• mała liczba rzeczowników w pierwszych 50 wyrazach

• powtarzały frazy

• mało przymiotników

• wolniejszy przyrost słownictwa

Gramatyka:

Gr. I.

• styl telegraficzny

• imiona w odniesieniu do siebie i innych

• rozbudowywanie frazy rzeczownikowej

• konsekwentne stosowanie reguł

• więcej naśladowania niż mowy spontanicznej

• uczenie się postępuje szybko

Gr.II

• końcówki

• zaimki w odniesienie do siebie i innych

• rozbudowa frazy czasownikowej

• niekonsekwentne użycie reguł

• więcej mowy spontanicznej niż naśladowania

• powolne uczenie się

Pragmatyka

Gr.I

• zorientowanie na przedmioty

• stosowanie stwierdzeń

• niewielkie różnicowanie aktów mowy

Gr.II

• zorientowanie na osoby

• stosowanie rozkazów, poleceń

• znaczne różnicowanie aktów mowy

Fonologia:

Gr. I.

• stała wymowa słowa

• znaczna zrozumiałość wypowiedzi

Gr.II

• mała zrozumiałość wypowiedzi

• koncentrowanie się na intonacji

• różna wymowa tych samych słów

Gr. I - dziewczęta, urodzone jako pierwsze, o wyższym SSE

Gr. II - chłopcy, urodzeni w dalszej kolejności, o niższym SSE

Wyjaśnienia:

• natury społecznej

-egzogenne (wpływ matki i SSE)

-endogenne (osobowość i temperament w rozwoju dziecka)

• lingwistyczne

przetwarzanie językowe i poznawczo - językowe

• neurologiczne

przewaga lewej/ prawej półkuli; przewaga przednich/tylnych obszarów w ramach półkuli dominującej

• kognitywne

ogólna inteligencja, przekazywanie analityczne/ holistyczne

Kiedy mówimy, dostarczamy informacji np.

• kim jesteśmy

• w jakim stanie emocjonalnym

• czy zgadzamy się lub nie z przekazem

• czy chcemy czy nie zabrać glos

• jakie są istotne cechy otoczenia, sytuacji

Dzieci zwracają uwagę na: układ ust, twarze, oczy, głosy o zróżnicowanej intonacji

Sygnalizowanie wokalne:

• użycie głosu - intonacyjne czy nie

(dlaczego dziecko płacze)

• sygnalizowanie uczuć

• stopniowanie uczuć

• pragmatyczny aspekt wokalizacji

• zróżnicowanie i kontrolowanie wokalności

• świadomość głosu matki i własnego głosu

Jak zachodzi uczenie się języka?

• Wokalizacje nakładają się

• Wokalizacje występują kolejno

• Dostosowanie wokalizacji (ze strony dzieci)

• Wzmacnianie wokalizacji (ze strony matek)

• Patrzenie na ten sam obiekt

• Uznanie odrębności mentalnej innych osób

Inne uwarunkowania mowy:

• Wrodzona umiejętność zwracania uwagi na twarze i głosy

• Odpowiednie reakcje ze strony opiekunów

• Interakcja

Ida Kurcz:

Przyswajanie języka według kryterium ilościowego

1 rok życia - gaworzenie - faza przed językowa

1. 12-16 msc. - faza holofrastyczna (pojedyncze słowa)

2. 17-27 msc. -faza gramatyki osiowej

3. 20-40msc - faza struktur frazowych („kotek pije mleko”)

4. 26-42 msc. -faza refuł transformacyjnych

5. 4-9 lat - faza pełnej składni

Kryterium jakościowe:

-uczenie się dźwięków mowy

-przechowywanie - dużo rozumie, rozumienie wyprzedza produkcję

-analiza i komputacja- etap dwu i więcej wyrazowy, uogólnienie pewnych reguł, brak stosowania reguł gramatycznych

Przyswajanie języka według składników systemu:

• Składnik fonologiczny- wykształcenie się umiejętności rozróżniania dźwięków

• Składnik semantyczny- przypisywanie znaczenia nowym słowom

• Składnik syntaktyczny- odzwierciedlanie w mowie tego co jest nowe czy stare, jak zaprzeczać, jak pytać

• Składnik pragmatyczny- modyfikacje zachowania

Zaburzenia w rozwoju języka:

• W wyniku uszkodzeń zewnętrznych

• Zaburzenia kompetencji językowej(SLI)

• Zaburzenia kompetencji komunikacyjnej (autyzm)

Rozwój mowy zależy od:

• Predyspozycji genetycznych dziecka

• Poziomu i tempa rozwoju psychofizycznego dziecka

• Rozwoju możliwości poznawczych dziecka

Jan Niecisław Baudouin de Courtenay:

• Miał 5 dzieci: 4 dziewczynki i chłopca

• Prowadził dzienniczki mowy własnych dzieci

• Obserwacje były prowadzone przez 19 lat

• Materiał wybrany do publikacji

• Stosował skróty do określania dat, godzin, imion, przedmiotów.

Np. r. Kati - ręce Kati

C., M., S., Z. - Cezia, Maria, Sławuś, Zosia

Rom. - Romualda - matka Eweliny

l. - leży

ł- łóżko

roz. - rozumie

1. IX 7- 3 miesiąc, 11 tydzień, 75 dzień życia dziecka, 7 września

4.45- godzina

R- rano

W- wieczór

Ida Kurcz:

Piaget: „Przypisywanie świadomości rzeczom”

Stadium pierwsze: Wszystko jest świadome.

Dziecko twierdzi, że w danej chwili każdy przedmiot może być siedliskiem świadomości, tzn. gdy przedmiot będzie w jakimś stopniu aktywny lub będzie w samym centrum akcji. Trwa średnio w wieku 6-7 lat

Stadium drugie: Świadomość ma wszystko to, co się rusza

Świadomość zarezerwowana jest dla ciał będących w ruchu, tzn dla takich które zwykle są w ruchu, lub ich aktywnością własną jest bycie w ruchu (np. ciała niebieskie, chmury, rzeki, wiatr, pojazdy, ogień.

Rozciąga się średnio o 6-7 lat do 8-9 lat.

Stadium trzecie: świadomość mają ciała obdarzone własnym ruchem

Dziecko odkrywa, że ruch pewnych ciał, jak np. ruch roweru, jest całkowicie odbierany z zewnątrz. Skoro tylko zostanie dokonane to rozróżnienie, dziecko zachowuje świadomość wyłącznie dla ciał posiadających ruch własny.

Trwa od 8-9 lat do 11-12 lat

Stadium czwarte: świadomość jest zastrzeżona dla zwierząt.

Pojawia się w wieku 11-12 lat, ale znajdowano też dzieci 6-7 letnie należące do tego stadium

ROZWÓJ DYSKURSU U DZIECI

1. Ustalenie tematu rozmowy- dorosły musi przystosować się do zakresu wiedzy dziecka; dziecko ma ograniczony zakres pamięci; dziecko koncentruje się na tu i teraz (myśli konkretnie); dorośli zakłada intuicyjnie, że dorośli wiedzą wszystko; niedojrzałość dziecka (leksykalna, gramatyczna, semantyczna itp.)

2. Podtrzymywanie tematu rozmowy- na tym etapie dorosły inicjuje rozmowę; występują krótkie wymiany i wzrost długości wypowiedzi i ich wzorca.

3. Przestrzeganie kolejności mówienia- kolejność w interakcji- opanowanie przed mówieniem (uśmiech dziecka, czkawka u dziecka i reakcje słowne mamy na to); kolejność mówienia występuje w czasie wokalizacji, zabawy; występuje trudność w rozmowach z wieloma uczestnikami (od 3 osób wzwyż).

Przykłady rozwoju dyskursu dzieci:

• Polecenia przedjęzykowe (nananananana)

• Polecenia telegraficzne (papu ma)

• Wyrażenia stereotypowe (co to?)

• Wyrażenia rozwinięte (chciałem buty na dużego chłopca?)

• Sugestie proste (nie wiem jak to robić „zrób to za mnie”)

• Sugestie rozwinięte (już dawno nie było w tym domu cukierków)

Podczas rozwoju dyskursu u dzieci występuje socjalizacja.

Wadliwe użycie języka przez dzieci:

1. W zakresie fonologii

Cechy charakterystyczne dla dzieci młodszych:

• Redukcja zbitek spółgłoskowych

• Nie wymawianie spółgłosek na końcu wyrazu

• Nie wymawianie sylab nie akcentowanych

• Zamiana dźwięków

• Występowanie dźwięków obcych danemu systemowi fonologicznemu

• Niechęć do powtarzania wyrazów z nowymi cechami fonologicznymi

2. W zakresie gramatyki

• Dziecko nie wymawia końcówek liczby mnogiej rzeczowników, występuje końcówka 3 osoby liczby pojedynczej

3. Poziom pragmatyki

• Nie występują dramatyczne braki

NAZWY PRZEDMIOTÓW- STADIA:

1. Dziecko najpierw utożsamia znaki i rzeczy: nazwy są właściwością rzeczy (5-6lat)

2. Utożsamianie tego, co wewnętrzne z tym co zewnętrzne (7-8lat), nazwy zostały wymyślone przez twórców rzeczy.

3. Myśl jest uznana za niematerialną, nazwy nie mają związku z tworzeniem rzeczy (9-10lat).

BILINGWIZM SOCJALNY

Powstaje w wyniku różnych przyczyn politycznych:

-podboje militarne, okupacja

-małżeństwa polityczne

-kolonizacja

-emigracja

-powstawanie federacji

Czynniki współczesne:

-neokolonializm

-e-limigracja

-promocja określonego języka

-internalizacja/globalizacja

BILINGWIZM SOCJALNY:

1. HORYZONTALNY

2. WERTYKALNY/DIGLOSJA

CZYNNIKI BRANE POD UWAGĘ PRZY OMAWIANIU BILINGWIZMU:

1. Wiek- bilingwizm: wczesny i późny; bilingwizm: niemowlęcy- dziecięcy- dorosły

2. Kontekst (warunki w jakich jednostka staje się bilingwalna)- bilingwizm: naturalny i prymarny; bilingwizm: sztuczny- szkolny- kulturalny

3. Relacje między znakiem a oznaczanym- TYP A: dwa znaki- dwie jednostki oznaczane; TYP B: dwa znaki- jedna złożona jednostka; TYP C: jeden znak- jedna jednostka i słowo w języku obcym.

4. Konsekwencje- bilingwizm progresywny lub recesywny; bilingwizm dodatni lub ujemny.

5. Kompetencje-

• podejście maksymalistyczne: kompetencje w obu językach są bliskie kompetencjom mówców rodzinnych w obu językach- bilingwizm idealny (prawdziwy)

• podejście minimalistyczne: umiejętność wyprodukowania kompetentnych znaczących wypowiedzi w innym języku

• bilingwizm równoważny/epilingwializm (pośrodku)

6. Funkcje- bilingwizm aktywny: mówienie i pisanie, bilingwizm pasywny: słuchanie i czytanie.

7. Identyfikacja- wewnętrzna: jak my się czujemy, zewnętrzna: jak postrzegają nas osoby z zewnątrz.

JEDNOSTKA BILINGWALNA (definicja własna) - to taka, która posługuje się na przemian dwoma językami, zarówno aktywnie jak i pasywnie w stopniu zrozumiałym dla rodzimych użytkowników tego języka.

CECHY MOWY BILINGWALNEJ:

1. INTERFERENCJA

• Fonologiczna (np. występuje obcy akcent)

• Na poziomie gramatycznym (porządek wyrazów w zdaniu, stosowanie zaimków, przyimków, przedimków, stosowanie czasów i trybów)

• Leksykalna

2. ZAPOŻYCZENIE

3. MIESZANIE KODÓW

• Morfologiczne

• Leksykalne (np. play mit water- przemieszanie języków)

4. PRZESKOK KODOWY

Okresy bilingwizmu:

• Okres „skutków negatywnych”

• Okres „skutków neutralnych”

• Okres „skutków pozytywnych”- teraz uważa się, że bilingwizm jest bardzo korzystny (występuje rozwój osobowości- identyfikacja z wartościami drugiego kraju- wtedy uczę się języka szybciej; najłatwiej uczą się osoby, które identyfikują się z kulturą obu języków)

TOŻSAMOŚĆ

1. Etap fascynacji (zauroczenie danym krajem)

2. Wysiłek, aby osiągnąć status społeczny, który się miało w Polsce

3. Etap wyczerpania/zniechęcenia

4. Etap adaptacji

KOMUNIKACJA NIEWERBALNA:

-GESTY

-MIMIKA TWARZY

-WADAWANE DŹWIĘKI

-ODLEGŁOŚĆ PODCZAS ROZMOWY

-DOTYK

-ZAPACH

GESTY:

1. EMBLEMATY- mogą zastępować słowa, np. OK

2. ILUSTRATORY- towarzyszą temu co mówimy

3. WSKAŹNIKI EMOCJI- dotyczą głównie twarzy

4. REGULATORY KONWERSACJI- np. nie mówimy teraz Twoja kolej, żeby mówić, tylko spowalniamy ton itp.)

5. ADAPTATORY- drapanie się, poprawianie włosów

KONTAKT WZROKOWY- FUNKCJE:

• Monitorowanie reakcji rozmówcy

• Służy do zmiany kolejności mówienia

• Sygnalizuje charakter relacji

• Kompensuje odległość

• Służy do nawiązywania kontaktów

• Funkcja roszczenia źrenic (osoby takie są uważane za bardziej atrakcyjne)

DOTYK:

• Pozytywne emocje

• Zabawa

• Kontrola

• Rytuał

---