PSYCHOLINGWSTYKA- dziedzina z pogranicza psychologii i lingwistyki. Jej przedmiot stanowi badanie językowego funkcjonowania człowieka w aspekcie czynników psychologicznych. Funkcjonowanie językowe obejmuje zarówno przyswajanie języka przez małe dziecko, jak i nabywanie kolejnego języka, procesy związane z tworzeniem własnych wypowiedzi, jak i rozumieniem wypowiedzi innych osób.(Ida Kurcz)
AFAZJA BROKI: uszkodzenie w lewym płacie czołowym mózgu, które powoduje silne zaburzenia mowy. Wypowiedzi takiej osoby bywają krótkie: mogą to być pojedyncze słowa lub krótkie zdania . Mowa jest pełna przerw i zawahań, z zaburzoną strukturą zdaniową. Pacjent są świadomi tego, że nie mówią poprawnie, wykazują się dostatecznym rozumieniem mowy innych.
AFAZJA WERNICKEGO- uszkodzenie lewego płata skroniowego w mózgu, które powoduje zaburzenia mowy. Mowa takiej osoby jest określana jako „słowotok”. Wypowiada się w sposób możliwie gramatyczny, ale nie logiczny. Mówi mało sensownie i chaotycznie. Towarzyszą temu zaburzenia rozumienia - może nie rozumieć, co się do niego mówi, często nie ma też świadomości, że sam mówi niezrozumiale.
HOLOFRAZA- jednowyrazowe zdania, pojedyncze wyrazy łączone przez słuchacza z kontekstem sytuacyjnym i wskaźnikami pozawerbalnymi (mimiką, gestami). Pojawia się około 1.r.ż.
LAD -wrodzone, genetycznie nabyte zdolności do przyswajania języka, charakterystyczne dla każdego człowieka. (Language acquisition device[teoria]) - Z góry wiemy że język posiada reguły (fonologiczne, syntaktyczne itd.), lecz nie wiemy jak one działają, uczymy się tego z czasem.
OKRES KRYTYCZNY PRZYSWAJANIA JĘZYKA- w tym okresie (tzn. przed okresem dojrzewania, do ok. 12 lat) możliwe jest wykształcenie rodzimej kompetencji językowej, proces ten jest zaprogramowany genetycznie.
Wersja radykalna- Jeżeli stymulacja językowa nie nastąpi w określonych ramach czasowych, zdolność do nabywania języka może nie ujawnić się w ogóle.
Wersja liberalna- Jeżeli stymulacja językowa nie nastąpi w określonych ramach czasowych język zostanie upośledzony.
SYMBOLIZM FONETYCZNY- pewnym dźwiękom czy układom dźwięków przypisuje się określone kategorie semantyczne wynikające z percepcyjnej kategoryzacji rzeczywistości. (takete, ulomu)
LATERALIZACJA PÓŁKUL- inaczej stronność - asymetria czynnościowa prawej i lewej strony ciała ludzkiego, która wynika z różnic w budowie i funkcjach obu półkul mózgowych. Wyraża się np. większą sprawnością ruchową prawych kończyn niż lewych, a także rejestrowaniem przez mózg większej liczby bodźców zmysłowych dochodzących z jednej strony ciała.
GAWORZENIE - wczesny etap rozwoju mowy po krzyku, pojawiający się ok. 6 miesiąca życia. Pojawiają się pierwsze dowolnie wymawiane sylaby (ga-ga, ma-ma-ma, ugh-ugh itp).
WOKALIZACJA- Wyróżniamy dwa rodzaje wokalizacji. Pierwsza z nich, to wokalizacja wewnętrzna, czyli powtarzanie czytanego tekstu w myślach. Drugi rodzaj, to wokalizacja zewnętrzna, która polega na szeptaniu, a nawet głośnym wymawianiu tekstu.
DIGLOSJA- jest związana z pojęciem bilingwizmu socjalnego. W społeczeństwach bilingwalnych jeden z języków używany jest w normalnej codziennej komunikacji, zaś drugi jest zarezerwowany dla nielicznych sytuacji uznawanych za prestiżowe.
PRZESKOK KODOWY- jest związana z pojęciem bilingwizmu socjalnego. Komunikacja językowa charakteryzuje się częstym używaniem na przemian jednego lub drugiego języka.
PODEJŚCIE KORELACYJNE: (Fishman i jego zwolennicy) - zjawiska językowe i zjawiska społeczne należą do dwóch odrębnych rodzajów rzeczywistości i jako takie da się je badań tylko oddzielnie.
PODEJŚCIE INTERAKCYJNE: (Goffman i H. Garfinkel) - internacjonaliści odrzucają tezę o odrębności zjawisk społecznych i językowych( informacje o kategoriach społecznych badacz może uzyskać tylko za pośrednictwem języka)
KOD JĘZYKOWY- zbiór wyrazów i reguł ich łączenia, który jest wspólny dla nadawcy i odbiorcy. Jest on warunkiem porozumiewania się, systemem znaków, dzięki którym przekazujemy informacje.
SYNKRETYZM DZIAŁANIA (Lew Wygocki)- działanie i mowa mieszają się w jedną całość.
SOCJALIZACJA- instruowanie dziecka przy pomocy języka (co ma robić, czuć, myśleć), instruowanie dziecka co do użycia języka (np. mówienie dzień dobry sąsiadce) i instruowanie pośrednie przez udział w interakcjach werbalnych.
KOARTYKULACJA- nakładanie się dźwięków na siebie.
PROKSEMIKA- dziedzina wiedzy, która zajmuje się odległością. Wyróżniamy odległość: intymną, osobistą, społeczną i publiczną.
percepcja mowy- identyfikacja słyszanych dźwięków mowy i powiązanie ich z odpowiednią treścią