Problemy warzywnictwa w Polsce:1brak kapitału2mały asortyment-brak konkurencyjn(import tańszych owoc produkow w lepsz warunk klimat)3jakość plonu4b.duże rozdrobn produkcji(gosp uprawiaj warz na powierzch poniżej 1 ha-mało gospod specjalistyczn)4plon warz jest b niski5słaba jakość warz-brak wiedzy i specjaliz gospod. Korzyści wynik ze specjalizac:-zmniejsz koszt produkcj(osiąga się to przez technologię i skalę produkcji)-mniejsz nakład kapitałow na sprzęt-wyższa jakość produkcj-mniejsz rata amortyzacyjna-mniejsz ryzyko przyrodnicz(ryzyko nieudania się uprawy na skutek niesprzyjaj warunk atmosfer)wady specjaliz:trudność w zwiększ % gospod specjal*ogromna koncentrac g. specjal na określon powierzchn-problem z odpad i utylizacj np.wełna mineraln*problem z ochroną środow*probl pożywki-powinien być obieg zamknięt*probl z pozyskiw pracownik.Zwalczanie chwastów: chwast w skali światow stanow większe zagroż niż choroby i szkodniki.Dlaczego chwasty są lepiej przystosow do środowisk?*mają mniejsz wymagan pokarm i temp(b.szeroki zakres kiełkow, tylko nieliczn warzyw kiełk w temp poniż 3C-marchew)*wspólczynnik rozmnaż chwast jest wielokrotn wyższy niż r wyższych(niektór chw mogą wydać kilka tyś nasi*n chwast dłużej zachow zdoln kiełkow(niektór gat nawet kilkadziesiąt lat20-50,większ warzyw zdoln kiełkow tylko 2-3l jedynie ogórek 5-6 l.Na skut duż współczyn rozmnaż w warstw ornej znajd się nasion stanow zagroż potencjaln(na 1m2 w warstw 25-30cm znajd się kilkaset tyś n chwast-aby kiełkow muszą znal się w warstw gleb sąsiad z atmoser,każdy zabieg uprawy mdzyrzędow powoduje stymulow kiełk.Nie należy wykon zabieg na gl o strukt gruzełkow bo ni ma sensu-nakład energi i ugniatan gleb,niszcz struktury) * warzyw mają gorsze parametr fizjolog niż chwst-lepiej przygotow do gorszych warunk środow(gdy susza chw mogą zupełnie zmienić pokrój,mogą się przystosow,ogranicz powierzch liść,na l często nalot woskow,chwast zagrożon wyschnięciem szybko wchodzi w rozw generatywn by zdąż wydać n*n chwast mogą być b podobne do n warzyw,mogą się krzyżow z warzyw, konkuruj z nimi o światł i miejsce.Warzyw można podziel na:*w. upraw bez odchwaszcz nie dają plon-najb odporn w upraw z rozsad szybk rosn i zacieniaj kapusta i pomidor zagłusz chw-w średnio odporn na zachwaszcz obniżka plon o 30-40%*wpływ chw na jakość w-uniemożliw stosow właściw zabieg ochrony-oprysk*tworzen przez chw specyficzn mikroklimat-fasola zarośnięt chw b czst choruje*zachwaszcz b utrudnia wykon zabieg uprawow i plantac nie może być zbieran maszynami.Źródła zachwaszcz:podstaw źr jest gleb,komposty i obornik-część nas chwast buzysk lepsze możliw kiełkow po przejść przez przewód pokarmo dlateg ważne by dobrze przygot kompost-oborn fermentow doprow do wysok temp n giną ,nie karmić bydła chwast kwitną,pola nawoż obornik są2razy bardziej zachwaszcz niż n.mineraln, nie kompostow chwast które zakwitły,przenosz n przez wodę,wiatr,zwierz.Jak zwalcz chwast?Tendenc do ogranicz stos herbicyd w gosp ekologicz.*perz-wydob w spos mechaniczn-podorywka,do wytrząśn rozłog kultywator.Mwt wyniszcz perzu Williamsa-wykorzyst się zjawisk ze korz perz po przecięciu gwałtown wznaw wzrost,wykon talerzow broną,gdy wytworz liść ponowny przejazd by go osłabić i nie dopuść do zregenerow się-zużyw skład pokarm i nie ma czas na ich nagromadz,na koniec b głębok orka z przedpłużkiem-można też jeszcze przed niszcz wysiać b gęsto r. motylkowe zagłusz perz.*ściólkow włókniną,czwrną folią,”żywa ściółka”-niskie okrywowe wysiew w mięzyrzęziach.*met fizyczn-mikrofale,prąd,wysoka temp,wypalanie,solwryzacja-kraj o ciepł klimat*bioherbicydy(brzyby)*allelopatia-oddział na sieb r przez wydziel korzen-prepar b drogie-z gorczycy hamuje rozw chwast.*nie dopuścić do zakwit chw*w przerw mdzy upraw prowadz systemiczn uprawki np.podorywka-niszcz siewek chw,spowod kiełkow nowej partii chw by je potem zniszcz bronowaniem*w upraw ekolog cały czas na gl r(pl.główny,poplon,przedpl)popl ozime przeoran na wiosn niedop do rozwoj chw i mogą zastąp dawkę obornik ale stos tylko tam gdzie jest deszczowanie.Bariery selektywności dział herb:*właściw r(różnice w budowie anatomiczn i morfologi)-niszcz chw 2liścien a trawy nie*wyst nalot woskow np.groch w pewnym okres rozwoj wytw nalot i prepar go nie uszkadz.*odporn enzymatyczn r-niszcz chw w kukurydzy a jej nie bo ma zdoln pobier np.symazyny i jej rozkład enzymatycz-chw nie mają tej zdoln*bariera czasowa-upraw cebuli i marchw-dł.okres wschodu ,chw już na powierzchn ziem a wtedy oprysk o działan total niszcz all część zielon.*bariera pozycyjna-po zastos prepar jest on sorbow przez wierzchn warstw gl nie przedost się do głębsz warstw i jest pobier tylko przez chw korzeni się b płytko.Wpływ warunk zewn na stos herbicyd:dział zal od temp,wiatru i rju gleby.*temp-rozw r regulow jest przez prawo Wanthoffa-podnies temp o 10C w zakres temp fizjolog powoduje podwojen szybkości zachodz reakcji.W miarę wzrost temp herb szybciej pobier,przemieszcz,i szyb działa.Optym temp dla dział herb 15-22C.Prepar pażące l-oprysk w wyższ temp nalot wosk ni chroni i groch zniszcz jak chwast.Granic niszcz r jest temp 24-26C!Selektywn może niszcz niższa temp np.przymrozek zahwian turgor.Gdy sucho r wykaz większ odporn na herb.*Rodz gl-lekkie-b mały KS i mniejsz dawka,gl ciężkie np. gliniast-większ daswsk bo duż próchnic i cz, spławsialn.Na gl torfow duż właściw sorbcyjn stos prepar może być bezcelow bo środ jest siln sorbow i trzeba znacznie zwiększ dawkę a to zbyt wysoki koszt i zanieczyszcz środ.*adiuwanty-zwiększ przyczepn śr do r.Specyfika stosow herbicyd:W przypadk pestycyd śr są skoncentrow. Herbicyd-b ważna jest dawka -zbyt mała powod nieskuteczn-w pewnych przypadk prep stosow jako regulat wzrost powod w dużej dawce niszcz chwast a w małej stymul wzrost.Ważne odpow zaplan wydatku cieczy by określ dawka zostałóa zużyt na konkretn jednostk powierzchn.W wykon oprysk bierzem pod uwagę:skład gatunk chwast,stan zachwaszcz,sprawdz w zalecen instytut ochron r jakie preparatmogą być stosow na te gat chw i w jakiej faz rozwoj.Zjawisko”kompensacji chwast”-poleg na nagromadz pewn gat chwast przy długotrwał stos herbicyd np. w upraw pomid Treflon nie dział na żółtlicę drobnokwiat.- nie ma konkurencji dla niej.Produkcja w. na świecie: (mln ton):świat 595,Azja 403,Afryka 38,Am.pd 18,Am półn i śr46,Australia 2,Europ88:Włoch14,1,Hiszp10,7,Franc7,9,Ukrain5,5, Polska 5,1.Udział polsk prod w prod europejsk:(85 % w stos do UE)bur ćwikł 26,march17,kapust26,cebul16,ogór15,kalaf9,pomid2.W Polsc mało w luksusow,powierzchn upr w w grunt w Pol 260 tyś ha.Udział poszczeg gat w prod w w Pol(%):Kapust35,march16,cebul13,bur ć9,ogór7,pomid 5,kalaf5-tych 7 gat stanow 90%,pozost 10.Wpol sezonowość spożycia w -wpływ cen.Tendencje w warzywn:*koncentracj produkcji*specjalizacja(ogranicz się do kilku gat)*perfekcja uprawy*oszczędn środków*urozmaicen asortyment-hit kapust pekińsk*ciągłość sprzedaż*jakość(generalnie kiepska)*produkcj ekonomiczna.Czynnik klimat:*światło-jego natęż musi być skorelow z temp i stęż CO2,przy niedob świat i wysok temp-wybiegan r,wysok natęż św jest niepożą w proces bielenia(kalaf,szparag)*Długość dnia:szpinak,sałat-r dn dług.R odporn na dł dz mogą tworz główki jeszcze w VI.Produkc groch-r dn dług sieje się w III,nie ma jeszcze dł dnia,wytwarz dużą masę wegetat,silnie rośn i po nadej dł dn zakwit i wydaj strąk-jest b dobrze wyrośnięty.Wysiew w V-VI-też wschodzi ale mała masa i mały zbiór.Można upraw w rejon gdzie póżniej przejżewa wykorzyst lokaln warunk-skłon pola na północ dojrzew 2-4 dni później niż na połdn i płask.*Temp-regul tempo wsz przemian.T.minim-minim jaką w mogą wytrzym w zakres -2-3C,wzrost powyż 5C,jest cechą gatunk i odmian,może zachodz śmierć z przemroż—przechłodz ogór traci zdoln pobier wody,susza fizjolog i zamier.Nawożwn-r przeazotow mniejsz mrozoodporn,potas i fosfor zwiększ odporn. Opad śnieg,wiatr-silny z bdużym spadk temp powod odpad łusek.Gl wilgotn-zastoisk wody-lód niszcz r,pokrój-niskie r bardz odporne na mróz.Przydatn temp w prod w:trzeba uwzględnić:*dług okres bezmroźnego-średn data ostatn przymroz wiosenn i 1go prz jesienn.*ukształt teren a temp*zastoisk mroz*r 2letn mogą przech okr jaryzacji-poddan na kilka dni dział nisk temp kwitn już w 1 roku.*przechowyw w-możliwie max obniż temp przechow z wyj r wrażl na nisk temp,najlep 0,5C w chłodn dla kapustn,korzenio,nietrwał-nacie,liściow,szparag,rabarbar. Pomid-ciepłolubn,nie umieszcz lekko zabarw owoc w temp powyż 10C bo nie tworz się likopen.Ogór-temp ciągła 2-3C ale potem trzeb od razu zjeść,nie zmieniać temp bo gorzknieje.*Wiatr i wilgotn powietrz-w nie są odporn na zbyt silne wiatr-ogór powin być upraw na teren osłon,wilgotn-różne wymag-seler i k.bruksels-korzystn d.wilg.Płodozmian:wyst na danym polu określ r z uwzględn ich wymag agrobiologiczn.Im bardz intensywn produkc tym znaczen płod maleje.Nawet w b.intens gosp trzeba uwzgl płod bo przez odpow zaplanow r po sobie można znaczn zwiększ plon i jest lepszej jakości,pozwala ogranicz chwast,mniejsz zużycie śr chem i mniej szkodnik.Unik po sobie r poraż przez te same szkodnik,unik monokultury.Największ problem z płod w gosp specjalist.Obornik:-stos jesienią.Na wiosn w I rok po ob.-kapustne,dyniowate,wieloletnie plantac szparag,rabarb,szczaw.Wyjątki-na gl słabszych mogą być korzeniow np. seler ale jest gorszy jakościowo i g.się przechow.Czasem cebul na słabsz gl. II rok po ob.-cebulowe,korzeniow,liściow,rzepowat,fasola szparag,psiankow odm karłowat. III rok po ob.-wysok odmian pomidor,groch na zielono, na dobrych gl-march,b.ćwikł,fasol na s.n.Które w. można upraw w monokult?Niekt gat dobrze znoszą mon-np. pomid,kapustne jeśli nie pojaw się kiła kapusty,cebul jeśli jest dob chroniona.Nie upraw po sobie groch bo już w 2 rok znaczn obniżk plon,fasol po 3-4l obniża plon,burak ć.Przygotow rozsady w: Kiedyś okna inspektow,teraz tunele i mnożarki.Wady inspekt-okna drogie drewno,koszt inspekt 3-5x droższ niżm2 pod osłon,pracochłonn,droższe w założen i eksploatac,szyby pękają,niemożliw zmechanizow pracy.Podkład grzejny z luźnego słomiaste obornik,ubija się na to warstwa liści i ziemia. Zalety tunel:gdy jest podkł grzejn optymaln zawart CO2, w tunel trzeba dokarmiać, probl z ogrzew-techniczn w pobliż r oraz podkł grzejn na bazie kory,torf i pomiot kurzy,możliw zmechaniz pracy,bezpośr wysiew n do ziemi.W.Cebulowe:ceb.zwyczajn,ceb kartoflank,szalotka,siedmiolatk,czosnek,ceb.perłowa,por,szczypiorek.*Ceb.zwyczajn-wymag klimat-r.kl umiark,kiełk nas 5-6C,optym temp wzrost 10-12C,formow główki16-20C,wysok wymag wodne, w okres wschod wrażliw na suszę(płytki s.korzen),wykaz reakc na dł dzień,r raczej dn dług. Wymag gl-spośród w największ,mady,lessy,bielice w b dobr kulturze.pH-gl mineral-6,5-7,gl.torfow-5,3-6. Wilgotn gl-początk 75-78%,pod koniec weget 60-65%. Stan w zmian-Ir po oborn,przedpl-fasol,groch,bób,ogór,zboże.Najczęść upraw w II r po oborn .Nawoż-org(t/ha) oborn 40-50, mineral kg/ha:N-80-120, P2O3 100-150, K2O 130-200. Upraw gl-podorywk-bronow-głęb orka przedzim. Metod upraw:- siew bezpośr na pole-z rozsad-z dymki. Siew III/IV 2,5-6 kg nas/ha siwe rzędow i pasow. Zrozsad rzadko stos bo droga-prod rozsad II/III, 3 kg/ha,czas prod trwa 8-9 tyg. Sadz dymki na pocz IV.Zabieg pielęgn:niszcz skorup gleb,zwalcz chwast,chorób iszkodnik,nawoż.*Czosnek-typy-wytwarz pęd kwiatostan i nie wytw.Umiark wymag klimat,wysokwymag wodn V-VI,r dnia dł.Czarnoziem, mady, lessy,I rok po oborn,przedpol:zboża oprócz owsa, lucerna,orór, pomid, fasol i groch. Nawoż:oborn 30-40 t/ha, min kg/ha:N-90-100,P2O5 80-100,K2O 150-200.Sadz jesien-orka-bronow,Sadz wiosn-głębok orka przedzim-włókowanie-bronowan.Rozmn z ząbków i cebul powietrzn.Z ząbk sadz na jesień.Zabieg p:spulchn,zwalcz chw,ściólk gl,nawoż,nawadn,usuw pęd kwiatostan,zwalcz chor i szk.Zbiór-sadz jes-VII,sadz wiosn-VIII.Przechow chłodn (-)1-(-)3C,wilgotn 60-75%.*Por-wymag klim:temp optym15-20C,d wymag świetln,r dnia dł,wys wym wodn. Gl żyzn,próchnicz szybk nagrzew się,pH6-7,5. I r po obor,nie upraw po cebul, przedpl:dyniow,kapustn.Nawoż:oborn-30 t/ha ,min kg/ha NPK 2:2:3 400-600,N-1/2 przed sadz +1/2 pogłown,P i K jesien.Głębok ork jesienn-włókow-kultywatorow-bronow.Z siewu( I-II inspekt) i rozsady.W.Liściowe:sałat siewn,endywia,cykoria sałatow,szpin zwycz,burak liściowy,roszponka,szp nowozelandz,pietrusz naciow,seler naciow,portulanka warzywna*.Sał.siewn-temp optym 15-20C,gl żyzne,d światła.Po ogór,burak,szpin,pomid,cebul.W mdzyplon z kapust wczesn lub kalaf. I lub II r po obor.nawoż:N 60-80,P2O5 50-100, K2Om 100-120.Z siew na pole lub rozsad.* Endywia-odporn na nisk temp,gl próchnicz,przepuszcz,pH obojętne.Popl po kapust wczesn,kalaf,szpin,groch,ziemn wczesn.Nawoż:NPK 2:2:3 300-400kg.Siew na pole lub rozsad.*Cykoria sałat-niewrażliw na chłody,umiark wymag wodn,gl próchnicz,żyzn,pH oboj.Nie upraw po sob i warz z rodz astrowatych,w II rok po oborn lub mieszanc motylkowych.Nawoż:N 50-60 ,P2O5 40-60, K2O 120-200.Siew na pole.*Roszponka-mał wymag ciepln,umiark wym wodn,mał wym klimat i gleb.Popl na zbiór njesien-zimow,II r po oborn,Nawoż:200-300 kg NPK 2:1:2 siew na pole.*Szpin zwycz-r dn dług,d wym wodn,gl lżejsze,żyzn o duż pojemn wodn,pH 6,0-6,7.Przedpl-kapustn,ogór,pomid,seler.Popl po groch,wczesn kapustn,wczes march. II r po oborn.Nawoż:N 80-90, P2O5 40-60 K2O 80-120.*Szpin nowozel-oboj w stos do dł mdnia,można upraw na zbiór letni,d wymag ciepln i wodn,gl żyzn dostateczn wilgotn.Plon główny,I r po oborn,siew na pole.*Pietrusz naciow-odporn na nisk temp,gl żyzn,próchnicz,nie podmokł.Nie upraw po korzeniow,II lub III r po oborn,nawoż: N 100-150 P2O5 50-70 K2O 150-180.Siew na pole,pędzen w szkl.*Seler nacio-d wymag wodn,gl żyzn,prochn,zasobn w wodę,I rzadziej II r po ob.,Nawoż NPK 300-400 m2:2:3 z rozsad.*Burak liśc-małe wym klimat i gl,niewrażliw na przymrozk,all gleb z wyjątk piasków i gliniast.I lub II r po oborn,NPK 200-300 2:2:3 rozsad lub siew.W.Psiankowate:pomid,papryk roczna,oberżyn, ziemniak.*Pomid-pow upr polow-29 tyś ha .D wym ciepln,r światłolubn, d zapotrzeb na wodę podczas zawiąz i dorast owoc.Na większ gl,I II i III r po oborn,przedpl-cebul,ogór,seler,strączk,zboża.Nawoż:N 60-80, P2O5 150, K2O250,oborn 30-40 t/ha.Z rozsad i siewu na pole III-IV.Zabieg piel:deszczow,ściólkow,cięcie,odchwaszcz.Teren nadmorsk nie nadaj się do uprawy.Grzyby:*Boczniak-do wytworz owocnik potrzeb światła,upraw na słomie poddaw tylko pasteryzac,wł:wzmacn ukł nerwow,obniż poz cholesterol,*Pieczarka-podłoż nawóz koński też na podł zastępczym na bazie słomy i kurzaku,okrywa.Są 2 gat:p.dwuzarodnikow i p.szlachetna,upraw się na 5 poziom,1m2-125 kg,formy brązowe zbliż do dzikich,lepszy aromat,mn wrażliw na chorob.*pierścieniak uprawny-nie ma chorób,na słomie upraw,b smaczny,łatwo rośnie*Trufla czarnozarodnikow-właściw:ochron dla mózg,relaksacyjn,przypraw-owocn siln pachnie,*Twardziak-antybiotyczn,antysklerotyczn,wzmacn ukł immunolog,antywirusowe,hamuj rozw nowotwor,regul ciśnien krwi,obniż poz cholester*Żagwia listkowa-antyrak,antybakteryjn,obniż poz cholester,wzmacn ukł krwion,odporn,nerwow.*Maślak żółty-antywirus grypy,antybakteryjn,przeciwalergiczn*Muchomor czerwony-neurotopwe?*soplówki-upraw w Japan*Lakownice-lecz nowotwor,afrodyzjak*Twardziak-Chiny,Japan wymag steryliz podłoża,