MOTYWACYJNE SKŁADNIKI OSOBOWOŚCI

Rozdz. 4.

Motywacyjne składniki osobowości-„Psychologia osobowości” rozdz.4

Motyw-odpowiedzialny za to dlaczego postępujemy tak a nie inaczej.

3 aspekty motywacji:

• pobudzenie-co pobudza organizm do działania

• wybór kierunku-dlaczego organizm wybiera jedna reakcję kosztem drugiej

• gotowość do reakcji-dlaczego organizm na ten sam bodziec reaguje raz tak a raz inaczej

Podstawowe założenie podejścia motywacyjnego do osobowości to teza o istnieniu wew. determinant zachowania jednostki.

Kelly- uporządkował teorie motywacji, dzieląc je na:

teorie bodźców „popychających”

ku danemu zachowaniu [teorie kija]:

-popęd, motyw,bodziec

teorie bodźców „pociągających”

ku danemu zachowaniu[teorie marchewki]:

-przyczyna, wartość, potrzeba

TEORIE KIJA-> teorie stanów popędowych zmniejszenia napięcia.

Teorie popędowe opierają się zazwyczaj na modelach motywacji zakładających usuwanie lub zmniejszanie napięć. Czasem nazywane są hedonistycznymi bo w ich ujęciu organizm kieruje się przede wszystkim pragnieniem przyjemności i unikaniem bólu.

• teoria popędów Freuda:

-instynkt(popęd)-stan pobudzenia organizmu, jest źródłem wszelkiej energii

-sposób zaspokojenia instynktów odgrywa główna rolę w rozwoju osobowości

-instynkt życia: seksualny(jego energia libido)+śmierci(agresji)

-model struktury osobowości wg Freuda: id, ego,superego

-dynamiczna teoria osobowości-dynamika ta jest efektem sil motywacyjnych

tkwiących w czlowieku oraz gry miedzy nimi. Chodzi o zaspokajanie popędów w

zgodzie z wymaganiami superego oraz rzeczywistości

-lęk-efekt konfliktów między popędami

- aby opanować lęk sięga się po mechanizmy obronne

-nerwica-jest skutkiem kierowania energii na obronę przed lękiem (mechanizmy

obronne) zamiast na zaspokajanie popędów( tak się dzieje gdy konflikt jest zbyt

silny

-freudowska teoria motywcji- instynkty maja swoje żródło(stan pobudzenia),

cel (uwolnienie energii lub redukcja napięcia) oraz przedmiot(sposób uwolnienia

energii lub zmniejszania napiecia)

-różnice indywidualne polegają na:

-sile działania popędu seksualnego i popędu agresji

-sposobie wyrażania swoich pragnień

-rozmiarach konfliktu i lęku oraz stosowanych mechanizmach obronnych

-struktura charakteru- określona struktura popędów, sposobów ich zaspokajania

oraz unikania lęku. Struktura ta decyduje o indywidualności i niepowtarzalności

człowieka. Zachowuje stabilność w różnych sytuacjach i przez całe życie.

-hydrauliczny model motywacji-przyczyna działania jest energia popędu, która może

być rozładowana, skierowana na określony tor lub zablokowana. Jeżeli jeden nurt

ekspresji zostaje zatamowany znajduje ona sobie inne ujście.

• teoria bodźca-reakcji

Hull- model instrumentalnego uczenia się

-popędy pobudzają organizm do działania

-popedy pierwotne-wrodzone,powiazane ze stanami fizj.organizmu

-popędy wtórne-wyuczone,, nadbudowane nad pierwotnymi np.pragnienie kasy

-zwązek S-R powstaje w wyniku wystąpienia wzmocnienia, które zmniejsza

siłę popędu (np.nagroda lub unikniecie bólu).

-nawyk-efekt połaczenia S-R

- osobowość- tworzą ją nawyki, czyli wyuczone związki S-R

teoria Dollarda-Millera-konflit dążenie-unikanie

-treorie instrumentalnego uczenia się odnieśli do procesów osobowościowych

zwłaszcza zjawisk opisywanych przez psychoanalizę

-w momencie kiedy cel wiąże się zarówno z karą jak i wzmocnieniem wyst.konflikt

dążenie - unikanie (powstały dwie równoległe reakcje dążenia i unikania w stosunku

do tego samego przedmiotu)

-tendencja do dążenia jest większa w dużej odległości od celu, do unikania jest więkza

blisko celu.

• model potrzeby-presji Murraya

-potrzeby-cos w rodzaju popedow, plyną ze struktur mozgo odpowiedzialnych za

percepcję i działanie i mogą je wywolać bodźce wew. i zew.

-potrzeby jawne-wyrażane bez zachamowań(20)

-potrzeby utajone-ich wyrażenie napotyka przeszkody(8)

-potrzeby pierwotne=popedy pierwotne

-potrzeby wtórne= popędy wtórne

-wiązał potrzeby ze stanami napięcia organizmu a ich zaspokojenie z oslabieniem

napiecia

-satysfakcję przynosi proces osłabiania a nie sam stan pozbawiony napiecia

-każda z potrzeb połączył z zamierzonym rezultatem, uczuciami, działaniami

oraz cechami

-dostrzegal znaczenie środowiska zew.- presja (odziaływuje na samopoczucie

człowieka, jest zew. odpowiednikiem potrzeb)

-potrzeba osiągnięć (McCalland)-pragnienie robienia wszystkiego lepiej lub

przekraczanie norm mistrzostwa, ludzie o wys. poziomie potrzeby osiągnięć

wolą trudne odpowiedzialne zadania

-potrzeba wladzy-asertywni, dominuja chcą stanowisk kierowniczych

-potrzeba bliskości-lubia spędzac czas z innymi, rozmyślać o innych

-autocharakterystyki-w większym stopniu odzwierciedlają wartości i normy

społ.pozwalaja lepiej przewidzieć postawy

-projekcyjne wskaźniki motywacji(opowiadania)w wiekszym stopniu

odzwierciedlają rzeczywiste motywacje,pozwalają lepiej przewidzieć

zachowania w sytuacjach odznaczających się duża swobodą

-relacje między motywacjami a cechami: cechy opisują regularność zachowania

a motywacje dot.procesów wew., które mogą ale nie musza znajdować

odbicie w zachowaniu

• teoria dysonansu poznawczego Festingera

-teoria poznawcza opierajaca się na zalożeniach redukcji napięć

-dysonans poznawczy-stan napiecia wywolany 2 lub wiecej

niespójnymi przekonaniami jednostki

-redukujemy dysonans(napięcie) zmieniajac poglądy aby dostosowac je

do swoich publicznych wypowiedzi gdy nie maja z tego żadnych korzyści niż

wtedy gdy są wynagradzani (jak dostają kase to mogą powiedzieć że robią

to dla kasy a jak nie to zostaje im tylko zmienić poglądy)

-bardziej uważamy za wartościową ta grupę do której trudno było nam się dostać

-zgodnie z teoria dysonansu ludzie którzy mają dobre mniemanie o sobie

orzucają wszelkie inf.z tym niezgodne, tak samo w przypadku gdy maja złe mniemanie

o sobie

Teorie marchewki-> rola zachęt, organizm czuje pociąg

Działanie celowe(McDougal)-wytrwale dzialanie w określonym kierunku

(Tolman)-wytrwałe realizowanie celów

Cele-są okreslane przez korzyści i wartości oraz prwdopodobieństwo ich zrealizowania

• Współczesne prace nad teorią celu

Dziś cel to podst. skladnik teorii motywacji iosobowości. wróznych koncepcjach nazywany jest zadaniem życiowym, dążeniem, projektem osobistym,możliwym Ja, stadardem.

-5 celów stawianych sobie przez ludzi:

(1)odprężenie/zabawa

(2)agresja/władza

(3)poczucie wł.wartości (rozwój i obrona Ja)

(4)uczucie/wsparcie (pragnienie bliskości

(5)zmniejszenie niepokoju/poczucie zagrożenia

W teoriach celu kładzie się nacisk na celowy charakter dzialania a nie na zmniejszenie naięcia.

-z badan nad celami wyloniły się nast. prawidlowości:

(1)ludzie chetniej zmierzaja do celów i osiagalnych

(2)bliżej celu=emocje pozyt.

dalej celu=emocje neg.

(3)ludzie wyznaczający sobie konkretne, spojne i osiagalne cele cieszą się lepszym

zdrowiem i samopoczuciem

(4)ludzie wyznaczaja sobie odmienne cele w różnych okresach życia

Większość działań człowieka jest wypadkową wielu celów.

Poznawcze teorie motywacji-> osioł Kellyego

Poprzednie teorie skupialy się na bodźcach („kiju lub marchewce”), Kelly natomiast interesował się organizmem („osłem”)

Teoriie motywacji oparte na czynnikach poznawczych różnią się od wcześniejszych tym, że nie odwołują się do zasady bólu i przyjemności ale podkreślaja rolę uwarunkowań poznawczych.

• potrzeba spójności

Lucky-człowiekowi właściwa jest potrzeba jednolitego, uporządkowanego i spójnego

Ja

Kelly-żywe organizmy szukają jasności i spojności poznawczej ponieważ taka jest ich natura

-konstrukty osobiste-umiejętność przewidywania przyszłych wydarzeń (ludzie

zachowuja się jak naukowcy próbują przewidzieć przyszłe wydarzenia)

-działanie konstruktów osobistych polega na przedstawieniu sobie rzeczywistości

w celu stawiania hipotezdotyczących przyszłych wydarzeń

-ludzie wybieraja działania które daja możliwość rozwoju ich systemu kontruktów

osobistych

-lęk pojawia się gdy pojawia się coś calkowicie nieprzewidywalnego-czyli kiedy

sytuacja grozi całościowa zmianą systemu konstruktów

-nasze reakcje na bodziec zależą od relacji między nim a naszymi przewidywaniami

-nie dobrze kiedy bodziec jest zbyt przewidywalny(nuda spowodowana rutyną) ale

tez w sytuacji kompletnej niepewności reagujemy lękiem, chcemy jedynie w miarę

trafnie przewidywac

• Modele atrybucji

-atrybucyjny model Weinera

-Weiner interesuje się wyjaśnieniami oraz ich wpływem na emocje i motywacje

-3 sposoby tlumaczenia wydarzeń:

(1)umiejscowienie przyczyny-przyczyna tkwi w czlowieku lub poza nim

(2)stabilność-można spostrzegać przyczyny jako stałe lub zmienne (pzryczyną

była zdolnść,wysiłek, stopiń trudności,przypadek)

(3)wpływ na wydarzenia-czy można zapanować nad sytuacja dzięki własnemu

wysiłkowi

Atrybucje mają duży wpływ na uczucia wzgl.siebie i innuch.

-model myślenia o sobie i świecie zew. Deweck

-spol-pozn. ujęcie motywacji

-2 style reakcji: reakcja zorientowana na doskonalenie się i reakcja bezradności

-dzieci bezradne->cel:dobrze wypaść

dzieci zorient. na doskonalenie się->cel:uczenie się

-ludzie przyjmuja ukryte zalozenia na temat Ja i świata, które wytyczaja im różne cele

-teoria(np.int.jest niezmienna)->cel(jak najlepiej wypaść)->wzór pozn.,emocjonalny,

beh.(bezradność)

• Dążenie do samorealizacji- model motywacji, który odwołuje się do pojęcia

samorealizacji

White-podst. motywem działania jest potrzeba kompetencji,polega to na tym że

pragniemu działać skutecznie

Rogers-uważał pragnienie samorealizacji za zasadniczy jeśli nie jedyny motyw

wszelkich ludzkich działań

Maslow- na najwyższym poziomie hierarchii motywów są motywacje prowdzące do

wzrostu napięcia.dochodzą one do głosu u ludzi twórczych i realizujacych się

Deci i Ryan-teiria samodeterminacji i motywacji wew.

-motywacja wew.-wtedy większe zainteresowanie działaniem niż gdy jest m.zew.

-„ukryte koszty korzyści”-nagroda zew. obniza m.wew.

-presja spol. obniza m.wew. (jeżeli sami wyznaczymy sobie cel.to nasza m.wzrasta)

Ciskszentmihalyi- uczucie przeplywu- gdy działanie jest czystą przyjemnościa

Dane działanie może też uzyskać autonomię funkcjonalną(Allport)- to co kiedyś było przymusem zew. staje się przymusem wew.

Motywacyjne składniki osobowości-„Psychologia osobowości” rozdz.4

Motyw-odpowiedzialny za to dlaczego postępujemy tak a nie inaczej.

3 aspekty motywacji:

• pobudzenie-co pobudza organizm do działania

• wybór kierunku-dlaczego organizm wybiera jedna reakcję kosztem drugiej

• gotowość do reakcji-dlaczego organizm na ten sam bodziec reaguje raz tak a raz inaczej

Podstawowe założenie podejścia motywacyjnego do osobowości to teza o istnieniu wew. determinant zachowania jednostki.

Kelly- uporządkował teorie motywacji, dzieląc je na:

teorie bodźców „popychających”

ku danemu zachowaniu [teorie kija]:

-popęd, motyw,bodziec

teorie bodźców „pociągających”

ku danemu zachowaniu[teorie marchewki]:

-przyczyna, wartość, potrzeba

TEORIE KIJA-> teorie stanów popędowych zmniejszenia napięcia.

Teorie popędowe opierają się zazwyczaj na modelach motywacji zakładających usuwanie lub zmniejszanie napięć. Czasem nazywane są hedonistycznymi bo w ich ujęciu organizm kieruje się przede wszystkim pragnieniem przyjemności i unikaniem bólu.

• teoria popędów Freuda:

-instynkt(popęd)-stan pobudzenia organizmu, jest źródłem wszelkiej energii

-sposób zaspokojenia instynktów odgrywa główna rolę w rozwoju osobowości

-instynkt życia: seksualny(jego energia libido)+śmierci(agresji)

-model struktury osobowości wg Freuda: id, ego,superego

-dynamiczna teoria osobowości-dynamika ta jest efektem sil motywacyjnych

tkwiących w czlowieku oraz gry miedzy nimi. Chodzi o zaspokajanie popędów w

zgodzie z wymaganiami superego oraz rzeczywistości

-lęk-efekt konfliktów między popędami

- aby opanować lęk sięga się po mechanizmy obronne

-nerwica-jest skutkiem kierowania energii na obronę przed lękiem (mechanizmy

obronne) zamiast na zaspokajanie popędów( tak się dzieje gdy konflikt jest zbyt

silny

-freudowska teoria motywcji- instynkty maja swoje żródło(stan pobudzenia),

cel (uwolnienie energii lub redukcja napięcia) oraz przedmiot(sposób uwolnienia

energii lub zmniejszania napiecia)

-różnice indywidualne polegają na:

-sile działania popędu seksualnego i popędu agresji

-sposobie wyrażania swoich pragnień

-rozmiarach konfliktu i lęku oraz stosowanych mechanizmach obronnych

-struktura charakteru- określona struktura popędów, sposobów ich zaspokajania

oraz unikania lęku. Struktura ta decyduje o indywidualności i niepowtarzalności

człowieka. Zachowuje stabilność w różnych sytuacjach i przez całe życie.

-hydrauliczny model motywacji-przyczyna działania jest energia popędu, która może

być rozładowana, skierowana na określony tor lub zablokowana. Jeżeli jeden nurt

ekspresji zostaje zatamowany znajduje ona sobie inne ujście.

• teoria bodźca-reakcji

Hull- model instrumentalnego uczenia się

-popędy pobudzają organizm do działania

-popedy pierwotne-wrodzone,powiazane ze stanami fizj.organizmu

-popędy wtórne-wyuczone,, nadbudowane nad pierwotnymi np.pragnienie kasy

-zwązek S-R powstaje w wyniku wystąpienia wzmocnienia, które zmniejsza

siłę popędu (np.nagroda lub unikniecie bólu).

-nawyk-efekt połaczenia S-R

- osobowość- tworzą ją nawyki, czyli wyuczone związki S-R

teoria Dollarda-Millera-konflit dążenie-unikanie

-treorie instrumentalnego uczenia się odnieśli do procesów osobowościowych

zwłaszcza zjawisk opisywanych przez psychoanalizę

-w momencie kiedy cel wiąże się zarówno z karą jak i wzmocnieniem wyst.konflikt

dążenie - unikanie (powstały dwie równoległe reakcje dążenia i unikania w stosunku

do tego samego przedmiotu)

-tendencja do dążenia jest większa w dużej odległości od celu, do unikania jest więkza

blisko celu.

• model potrzeby-presji Murraya

-potrzeby-cos w rodzaju popedow, plyną ze struktur mozgo odpowiedzialnych za

percepcję i działanie i mogą je wywolać bodźce wew. i zew.

-potrzeby jawne-wyrażane bez zachamowań(20)

-potrzeby utajone-ich wyrażenie napotyka przeszkody(8)

-potrzeby pierwotne=popedy pierwotne

-potrzeby wtórne= popędy wtórne

-wiązał potrzeby ze stanami napięcia organizmu a ich zaspokojenie z oslabieniem

napiecia

-satysfakcję przynosi proces osłabiania a nie sam stan pozbawiony napiecia

-każda z potrzeb połączył z zamierzonym rezultatem, uczuciami, działaniami

oraz cechami

-dostrzegal znaczenie środowiska zew.- presja (odziaływuje na samopoczucie

człowieka, jest zew. odpowiednikiem potrzeb)

-potrzeba osiągnięć (McCalland)-pragnienie robienia wszystkiego lepiej lub

przekraczanie norm mistrzostwa, ludzie o wys. poziomie potrzeby osiągnięć

wolą trudne odpowiedzialne zadania

-potrzeba wladzy-asertywni, dominuja chcą stanowisk kierowniczych

-potrzeba bliskości-lubia spędzac czas z innymi, rozmyślać o innych

-autocharakterystyki-w większym stopniu odzwierciedlają wartości i normy

społ.pozwalaja lepiej przewidzieć postawy

-projekcyjne wskaźniki motywacji(opowiadania)w wiekszym stopniu

odzwierciedlają rzeczywiste motywacje,pozwalają lepiej przewidzieć

zachowania w sytuacjach odznaczających się duża swobodą

-relacje między motywacjami a cechami: cechy opisują regularność zachowania

a motywacje dot.procesów wew., które mogą ale nie musza znajdować

odbicie w zachowaniu

• teoria dysonansu poznawczego Festingera

-teoria poznawcza opierajaca się na zalożeniach redukcji napięć

-dysonans poznawczy-stan napiecia wywolany 2 lub wiecej

niespójnymi przekonaniami jednostki

-redukujemy dysonans(napięcie) zmieniajac poglądy aby dostosowac je

do swoich publicznych wypowiedzi gdy nie maja z tego żadnych korzyści niż

wtedy gdy są wynagradzani (jak dostają kase to mogą powiedzieć że robią

to dla kasy a jak nie to zostaje im tylko zmienić poglądy)

-bardziej uważamy za wartościową ta grupę do której trudno było nam się dostać

-zgodnie z teoria dysonansu ludzie którzy mają dobre mniemanie o sobie

orzucają wszelkie inf.z tym niezgodne, tak samo w przypadku gdy maja złe mniemanie

o sobie

Teorie marchewki-> rola zachęt, organizm czuje pociąg

Działanie celowe(McDougal)-wytrwale dzialanie w określonym kierunku

(Tolman)-wytrwałe realizowanie celów

Cele-są okreslane przez korzyści i wartości oraz prwdopodobieństwo ich zrealizowania

• Współczesne prace nad teorią celu

Dziś cel to podst. skladnik teorii motywacji iosobowości. wróznych koncepcjach nazywany jest zadaniem życiowym, dążeniem, projektem osobistym,możliwym Ja, stadardem.

-5 celów stawianych sobie przez ludzi:

(1)odprężenie/zabawa

(2)agresja/władza

(3)poczucie wł.wartości (rozwój i obrona Ja)

(4)uczucie/wsparcie (pragnienie bliskości

(5)zmniejszenie niepokoju/poczucie zagrożenia

W teoriach celu kładzie się nacisk na celowy charakter dzialania a nie na zmniejszenie naięcia.

-z badan nad celami wyloniły się nast. prawidlowości:

(1)ludzie chetniej zmierzaja do celów i osiagalnych

(2)bliżej celu=emocje pozyt.

dalej celu=emocje neg.

(3)ludzie wyznaczający sobie konkretne, spojne i osiagalne cele cieszą się lepszym

zdrowiem i samopoczuciem

(4)ludzie wyznaczaja sobie odmienne cele w różnych okresach życia

Większość działań człowieka jest wypadkową wielu celów.

Poznawcze teorie motywacji-> osioł Kellyego

Poprzednie teorie skupialy się na bodźcach („kiju lub marchewce”), Kelly natomiast interesował się organizmem („osłem”)

Teoriie motywacji oparte na czynnikach poznawczych różnią się od wcześniejszych tym, że nie odwołują się do zasady bólu i przyjemności ale podkreślaja rolę uwarunkowań poznawczych.

• potrzeba spójności

Lucky-człowiekowi właściwa jest potrzeba jednolitego, uporządkowanego i spójnego

Ja

Kelly-żywe organizmy szukają jasności i spojności poznawczej ponieważ taka jest ich natura

-konstrukty osobiste-umiejętność przewidywania przyszłych wydarzeń (ludzie

zachowuja się jak naukowcy próbują przewidzieć przyszłe wydarzenia)

-działanie konstruktów osobistych polega na przedstawieniu sobie rzeczywistości

w celu stawiania hipotezdotyczących przyszłych wydarzeń

-ludzie wybieraja działania które daja możliwość rozwoju ich systemu kontruktów

osobistych

-lęk pojawia się gdy pojawia się coś calkowicie nieprzewidywalnego-czyli kiedy

sytuacja grozi całościowa zmianą systemu konstruktów

-nasze reakcje na bodziec zależą od relacji między nim a naszymi przewidywaniami

-nie dobrze kiedy bodziec jest zbyt przewidywalny(nuda spowodowana rutyną) ale

tez w sytuacji kompletnej niepewności reagujemy lękiem, chcemy jedynie w miarę

trafnie przewidywac

• Modele atrybucji

-atrybucyjny model Weinera

-Weiner interesuje się wyjaśnieniami oraz ich wpływem na emocje i motywacje

-3 sposoby tlumaczenia wydarzeń:

(1)umiejscowienie przyczyny-przyczyna tkwi w czlowieku lub poza nim

(2)stabilność-można spostrzegać przyczyny jako stałe lub zmienne (pzryczyną

była zdolnść,wysiłek, stopiń trudności,przypadek)

(3)wpływ na wydarzenia-czy można zapanować nad sytuacja dzięki własnemu

wysiłkowi

Atrybucje mają duży wpływ na uczucia wzgl.siebie i innuch.

-model myślenia o sobie i świecie zew. Deweck

-spol-pozn. ujęcie motywacji

-2 style reakcji: reakcja zorientowana na doskonalenie się i reakcja bezradności

-dzieci bezradne->cel:dobrze wypaść

dzieci zorient. na doskonalenie się->cel:uczenie się

-ludzie przyjmuja ukryte zalozenia na temat Ja i świata, które wytyczaja im różne cele

-teoria(np.int.jest niezmienna)->cel(jak najlepiej wypaść)->wzór pozn.,emocjonalny,

beh.(bezradność)

• Dążenie do samorealizacji- model motywacji, który odwołuje się do pojęcia

samorealizacji

White-podst. motywem działania jest potrzeba kompetencji,polega to na tym że

pragniemu działać skutecznie

Rogers-uważał pragnienie samorealizacji za zasadniczy jeśli nie jedyny motyw

wszelkich ludzkich działań

Maslow- na najwyższym poziomie hierarchii motywów są motywacje prowdzące do

wzrostu napięcia.dochodzą one do głosu u ludzi twórczych i realizujacych się

Deci i Ryan-teiria samodeterminacji i motywacji wew.

-motywacja wew.-wtedy większe zainteresowanie działaniem niż gdy jest m.zew.

-„ukryte koszty korzyści”-nagroda zew. obniza m.wew.

-presja spol. obniza m.wew. (jeżeli sami wyznaczymy sobie cel.to nasza m.wzrasta)

Ciskszentmihalyi- uczucie przeplywu- gdy działanie jest czystą przyjemnościa

Dane działanie może też uzyskać autonomię funkcjonalną(Allport)- to co kiedyś było przymusem zew. staje się przymusem wew.

Tradycyjne podejście do motywacji stosuje się w celu wyjaśnienia trzech kwestii:

1. Co pobudza organizm do działania?

2. Dlaczego organizm wybiera jedną reakcję kosztem drugiej?

3. Dlaczego organizm na ten sam bodziec reaguje raz tak a raz inaczej?

Zwykle rozważa się trzy aspekty motywacji:

1. pobudzenie (organizmu do działania)

2. wybór kierunku

3. gotowość reakcji (czyli dlaczego ten sam bodziec wywołuje w różnych momentach różne działanie)

Pdst. założeniem podejścia motywacyjnego jest teza o istnieniu wewnętrznych determinant zachowania jednostki. Zgodnie z tym poglądem procesy motywacyjne wpływają także na inne procesy psychiczne (poznanie i działanie, myślenie i zachowanie).

George Kelly, choć pojęcie motywacji uważał za zbędne, zaproponował następujący podział różnych modeli teoretycznych:

1. teorie bodźców „popychających” ku danemu zachowaniu = teorie kija. Pojęcia: popęd, motyw, bodziec,

2. Teorie bodźców „pociągających” = teorie marchewki. Pojęcia: przyczyna, wartość, potrzeba.

Teoria Kelly'go nie należy do żadnej z tych grup. Ponieważ zajmuje się samą naturą zwierzęcia, Kelly nazywa ją teorią osła

Teorie kija: popędowe teorie motywacji

Tradycyjne teorie popędowe (zwane też hedonistycznymi) utrzymują , że organizmem kierują wewnętrzne bodźce. Popęd wiążę się z pewnym stanem biologicznym, takim jak głód czy pragnienie, wytwarzającym w organizmie napięcie. Napięcie to wywołuje ból albo uczucie dyskomfortu. Usunięcie go powoduje przyjemność.

Teoria popędów Freuda

• Źródłem wszelkiej energii są stany pobudzenia organizmu - instynkty/popędy.

• Popędy charakteryzuje:

1. źródło (stan pobudzenia lub napięcia)

2. cel (zmniejszenie napięcia, niosące ze sobą przyjemność)

3. przedmiot (sposób ich zaspokojenia)

• Fred wyróżnił:

1. instynkt życia (libido)

2. instynkt śmierci (brak odrębnej nazwy, kontrowersyjny, większość psychoanalityków woli mówić o instynkcie agresji)

• Freudowski model struktury osobowości: id, ego, superego.

• Psychoanaliza jest teorią dynamiczną > dynamika jest efektem gry między siłami motywacyjnymi tkwiącymi w człowieku > zdarzają się konflikty między popędami a zakazami moralnymi (superego) lub rzeczywistością > wywołują one lęk, a czasami (gdy konflikt jest zbyt silny) nerwice > aby opanować lęk, człowiek sięga po mechanizmy obronne:

1. zaprzeczenie (wcale nie odczuwam tego pragnienia)

2. projekcja (pragnienie rzutowane jest na innych)

3. wyparcie (pragnienie jest wypierane ze świadomości)

• różnice indywidualne wyrażają się w:

1. sile działania popędu seksualnego i popędu agresji

2. sposobach wyrażania/zaspokajania swoich pragnień

3. sposobie radzenia sobie z konfliktem i lękiem

• Freud przedstawił motywacje ludzkie system hydrauliczny.

Teoria bodźca - reakcji

Większość behawiorystów odrzucało kategorię motywacji, w tym także popędów. Jednak niektórzy uznali, że może obyć ona pożyteczna, jeśli powiążę się ją z obiektywnie badanymi wpływami zewnętrznymi. Np. czas, jaki organizm może wytrzymać bez pożywienia, można powiązać z siłą popędu jedzenia. Z modelu tego korzystało wielu teoretyków bodźca-reakcji, między innymi...

Clark Hull.

• Popędy pobudzają organizm do działania.

• Popędy dzielimy na:

1. pierwotne (powiązane z fizjologicznymi potrzebami organizmu)

2. wtórne (nadbudowane nad pierwotnymi, np. niepokój czy lęk nadbudowany nad pierwotnym popędem bólu)

• zgodnie z teorią instrumentalnego uczenia się Hulla reakcje zostają powiązane z bodźcami w wyniku wystąpienia wzmocnienia powodującego zmniejszenie siły popędu > powstaje nawyk > nawyki tworzą osobowość człowieka

• model Hulla ilustrują typowe eksperymenty z zakresu warunkowania instrumentalnego prowadzone na szczurach

• wtórny popęd lęku może być podstawą uczenia się!

Choć Freud i Hull posługiwali się podobnymi pojęciami, dzieliła ich ogromna przepaść. Pomost nad tą przepaścią postanowili przerzucić...

John Dollard i Neal Miller

• jako jedni z pierwszych odnieśli teorię instrumentalnego uczenia się do procesów osobowościowych człowieka

• kategoria konfliktu:

• konflikt dążenie-unikanie

• im bliżej celu, tym silniejsza reakcja

• ten sam punkt docelowy związany jest i ze wzmocnieniem pozytywnym, i z karą

• ponieważ linie zmierzania do celu i unikania go są nachylone pod różnymi kątami, muszą się w którymś momencie przeciąć > w miejscu przecięcia konflikt jest najsilniejszy

• tendencja do dążenia jest większa w dużej odległości od celu

• tendencja do unikania jest większa blisko celu

Henry Murray

• główny nacisk na potrzeby:

1. które były dla niego tym samym, czym dla innych psychologów popędy

2. potrzeby płyną ze struktur mózgu odpowiedzialnych za działanie i percepcję

3. mogą jej wywoływać bodźce wewnętrzne i zewnętrzne

4. podział: potrzeby pierwotne, potrzeby wtórne

5. podział: potrzeby jawne (wyrażane bez żadnych zahamowań), potrzeby utajone (ich wyrażanie napotyka przeszkody)

6. potrzeby wiążą się ze stanami napięcia organizmu, a ich zaspokojenie z osłabieniem napięcia

• satysfakcję przynosi nie stan braku napięcia, lecz, lecz proces jego osłabiania

• dążył do sporządzenia klasyfikacji potrzeb: 20 potrzeb jawnych, 8 utajonych

• dostrzegał znaczenie zarówno zmiennych osobowościowych jak i środowiska zewnętrznego: w tym kontekście mówił o presjach - wpływach środowiskowych oddziałujących na samopoczucie człowieka, presje były zewnętrznym odpowiednikiem potrzeb

• można mówić o zgodności lub niezgodności potrzeb i presji

• ważnym aspektem osobowości człowieka jest organizacja jego potrzeb > system szacowania potrzeb opracowany z Ch. Morgan > Test Apercepcji Tematycznej (TAT) odwoływał się do wyobraźni, bo ludzie nie potrafią mówić o swoich potrzebach

Mc Clelland

• projekcyjne narzędzie do mierzenia potrzeby osiągnięć

• potrzeba osiągnięć działa jak popęd biologiczny, bo pobudza i kieruje zachowaniem

• badano również potrzebę władzy i bliskości

• projekcyjne wskaźniki motywacji odzwierciedlają rzeczywiste motywacje, na ich podstawie jesteśmy w stanie przewidywać zachowanie człowieka w swobodne j sytuacji oraz w dłuższym czasie

• autocharakterystyki odzwierciedlają wartości i normy społeczne

• Murray rozdzielał motywacje i cechy

Teoria dysonansu poznawczego Festingera

• Dysonans - stan napięcia powstającego, gdy dwa (lub więcej) przekonania o rzeczywistości(jednostki poznawcze) są niespójne lub pozostają ze sobą sprzeczne

Teorie marchewki-zachęty: motywacja pozytywna

• Teorie te podkreślają rolę pociągających zachęt, kiedy to motywacją organizmu jest jakaś upragniona sytuacja docelowa. Organizm nie znajduje się pod presją, lecz czuje pociąg do czegoś. Punkt docelowy wiążę się z przyjemnością, jest więc swoistą „marchewką”.

• Są hedonistyczne.

• Kładą nacisk na celowy charakter działania i wyjaśnianie przyczyn zachowania.

• Pojęcie celu przedstawia ludzi jako planowo działające systemy.

• Teorie celowe a osobowość: teorie celowe przywracają do łask pojęcie motywacji; różni ludzie obierają sobie różne cele; różnice indywidualne obejmują również sposoby realizacji celów, przyjmowane strategie i plany; cele mają duży wpływ na strategie funkcjonowania osobowości.

• 5 ogólnych kategorii celów:

1. odprężenie/zabawa

2. agresja/władza

3. poczucie własnej wartości

4. uczucie/wsparcie

5. zmniejszenie niepokoju/poczucia zagrożenia

• Podstawowe prawidłowości:

1. Ludzie chętniej zmierzają do celów o dużej wartości i osiągalnych.

2. Działania zbliżające do celu wiążą się z emocjami pozytywnymi i na odwrót.

3. Istnieje związek między funkcjonowanie celów a samopoczuciem i stanem zdrowia człowieka.

4. Ludzie wyznaczają sobie odmienne cele w różnych dziedzinach życia.

Poznawcze teorie motywacji: osioł Kelly'ego

• Człowiek jest aktywny, bo taka jest natura żywego organizmu.

• Ludzie zachowują się jak naukowcy, którzy próbują przewidzieć przyszłe zdarzenia.

• Działanie systemu konstruktów osobistych polegało na przedstawianiu sobie rzeczywistości w celu stawiania hipotez dotyczących przyszłych wydarzeń.

• Ludzie wybierają takie działania, które stwarzają perspektywę dla rozwoju ich systemu konstruktów osobistych.

• Dążymy do doskonalenia naszych konstruktów > uciekamy przed lękiem powstającym w sytuacji kompletnej niepewności i nudą wynikającą z rutyny. Dążymy, ponieważ tak funkcjonują żywe organizmy. > Pervin uważa, że to jest myślenie hedonistyczne, chociaż bez kategorii popędów i zmniejszania napięcia.

Atrybucyjny model Weinera

• Trzy podstawowe sposoby tłumaczenia przyczyn wydarzeń:

1. wymiar umiejscowienia kontroli: przyczyny wydarzeń tkwią w człowieku lub poza nim

2. wymiar stabilności

3. wymiar wpływu na wydarzenia

• Wymiar atrybucji wpływa na emocje i motywacje człowieka.

• Szczególne znaczenie mają atrybucje na wymiarze wpływu na zdarzenia, ponieważ w nich uwidacznia się kwestia odpowiedzialności.

Model myślenia o sobie i o świecie Dweck

• Ludzie przyjmują ukryte założenia na temat Ja i świata, wytyczające im następnie różne cele.

• Mając za podstawę te ukryte teorie i cele, ludzie dokonują różnych atrybucji i reagują różnymi emocjami i działaniami za wydarzenia.

• Ludzie mają różne teorie i cele w różnych dziedzinach: osoba prezentująca bezradność w jednej dziedzinie, może być zorientowana na doskonalenie się w innej.

Dążenie do samorealizacji

R.H. White

• Artykuł kwestionujący tradycyjne pojęcie motywacji

• Podstawowym motywem działania człowieka jest potrzeba kompetencji, polegająca na tym, że pragnie on działać skutecznie.

• Każdy organizm naturalnie dąży do wzrostu i rozwoju.

Carl Rogers uważał pragnienie samorealizacji za zasadniczy motyw ludzkich działań.

Maslow nadał ludzkim motywacjom strukturę hierarchiczną.

Deci i Ryan

• Ludzie mają motywację wewnętrzną: naturalną, wrodzoną skłonność do rozwijania swoich zainteresowań i uzdolnień; polegającą na dążeniu do wykonania jakiegoś zadania z powodu zainteresowania nim samym.

• Osoby bezinteresownie angażujące się w jakieś działanie bardziej się nim interesowały niż osoby oczekujące nagrody za swój a pracę.

• Jeśli jakieś zadania odbywa się pod presją kontroli społecznej, wtedy motywacja wewnętrzna słabnie.

Mihaly Csikszentmihalyi

• Koncepcja doświadczeń optymalnych

• Koncepcja efektu flow (efekt przepływu): chodzi o sytuacje, kiedy człowiek, choć nie odnosi z tego żadnych korzyści: przyczyną jego działalności jest czysta przyjemność.

---