Baka lancetowata
Morfologia [edytuj]
Pęd Pod powierzchnią krótkie kłącze. W czasie kwitnienia wyrastają pędy kwiatonośne osiągające wysokość do 40 cm.
Liście Długie, równowąskie, lancetowate, u nasady zwężone w rynienkowaty owłosiony ogonek, skupione są w przyziemne rozety, mają 3-7 równoległych nerwów. Blaszka liściowa przeważnie całobrzega, rzadko z nielicznymi ząbkami
Kwiaty Z rozetek liściowych wyrasta jedna lub kilka bezlistnych szypułek kwiatostanowych o 5 głębokich bruzdach. Szypułka jest prosto wzniesiona lub podnosząca się. Kwiatki są drobne, niepozorne, białe do brunatnoróżowych, zebrane w gęsty, kulisty lub walcowaty, brunatny kłos. Kwiatki osadzone w suchobłoniastych przysadkach. Korona zrosłopłatkowa, ma krótką rurkę i cztery płatki.
Owoce Gładkie, błyszczące, czerwonobrunatne nasiona w kształcie czółenek osadzone są po 1-2 w jajowatej torebce.
Korzenie Liczne, wiązkowe.
Biologia [edytuj]
Liście zawierają aukubinę, substancje śluzowe, pektyny, garbniki (ok. 6,5%), kwasy: fumarowy, benzoesowy, cynamonowy, waniliowy[1], sole mineralne (w tym sole cynku i krzemionkę)[2], flawonoidy (bajkaleina, skutelareina)[3].
Pędy kwiatostanowe wyrastają począwszy od drugiego roku wegetacji. Roślina kwitnie od maja do września, jest wiatropylna.
Ekologia [edytuj]
Rośnie na łąkach, trawnikach, pastwiskach, przydrożach, zboczach i polanach. Lubi lekkie i przewiewne gleby, czarnoziemne lub gliniasto-piaszczyste. Często spotykana jako roślina ruderalna lub chwast w koniczynie, lucernie. W polskich Tatrach spotykana do wysokości 1367 m n.p.m. W Polsce występuje coraz rzadziej w stanie naturalnym, ze względu na stosowanie herbicydów.
Surowiec zielarski: stanowią liście - Folium Plantaginis (Folium Plantaginis lanceolatae) lub cała roślina (Herba Plantaginis). Rzadziej stosuje się korzeń lub nasiona.
Działanie: sok z babki jest lekiem śluzowym i powlekającym. Również napary i odwary działają przeciwzapalnie w jamie ustnej, gardle i przewodzie pokarmowym. Działanie przeciwzapalne i niszczące bakterie zawdzięczamy irydoidom a osłonowe związkom śluzowym. Wyciągi z babki mają również nieznaczne właściwości wykrztuśne i regenerujące nabłonek. Lekko rozkurczają mięśnie gładkie dróg oddechowych. Stosowane są przeciwko kaszlowi (także u palaczy), chrypce, w stanach zapalnych z utrudnionym odkrztuszaniem i zalegającą wydzieliną. . Szerokolistna
Pokrój
Wysokość od 5 do 30 cm, bardzo zmienna zależnie od właściwości gleby.
Łodyga Silnie skrócona (dlatego liście skupione w przyziemnej różyczce), tylko w czasie kwitnienia rozwijają się 1-3 (rzadziej więcej) nierozgałęzione łodygi kwiatonośne, prosto wzniesione, bezlistne, obłe i skąpo owłosione, wyrastające z pachwin liści.
Liście Skupione w przyziemnej różyczce liściowej. Blaszka szerokojajowata (najwyżej 1,5 razy dłuższe niż szersze), całobrzega albo skąpo ząbkowana, naga lub słabo owłosiona, z 5-7 równoległymi nerwami, w nasadzie zaokrąglona lub sercowata. Ogonki liściowe mniej więcej długości blaszki, nagie lub luźno tylko owłosione.
Kwiaty Zebrane w szczytowe, walcowate kłosy o długości równej szypule, lub większej. Niepozorne, małe (do 2 mm długości), siedzące o zredukowanych szypułkach, żółtawozielone. Kielich złożony z czterech, szerokoeliptycznych działek, wolnych do samej nasady. Korona 4-płatkowa, rurkowata, naga. Pręciki 4 z długimi, białymi nitkami zakończonymi bladoliliowymi, z czasem brudnożółtymi pylnikami. Zalążnia górna.
Owoce Jajowata puszka, zawierająca zwykle (6) 8 (10) nasion Otwiera się wieczkiem. Nasiona owalne lub w różny sposób zdeformowane - kanciaste. Powierzchnia matowa ze zmarszczkami, które na stronie grzbietowej mają układ podłużny, na brzusznej - promienisty (ze znaczkiem pośrodku). Barwa brunatna od jasnej do ciemnej. Długości 2-4 mm i 0,3-0,4 mm szerokości, inne źródła podają długość 1-1,7 mm, szerokość 0,6-0,9 mm, grubość 0,3-0,5 mm[1].
Surowiec zielarski: liście - Folium Plantaginis majoris.
Działanie: wykrztuśne, przeciwzapalne, powlekające (osłaniające). W medycynie ludowej świeże liście przykładano na niewielkie zranienia, ukąszenia owadów, zwichnięcia, ropiejące rany, owrzodzenia, napar służył do przemywania trudno gojących się ran.
Orzech włoski
Morfologia [edytuj]
Pokrój Duże drzewo liściaste. Jeśli rośnie bez konkurujących w pobliżu innych drzew, to pień ma zazwyczaj krótki i szeroko rozbudowaną koronę, w przeciwnym wypadku pokrój ma wyższy i szczuplejszy. PieńOsiąga wysokość 25-35 metrów, do 2 metrów średnicy. Kora gładka, srebrzystoszara, pokryta rozrzuconymi, wyraźnymi, nierównomiernymi bruzdami.
Liście Naprzeciwległe, długości 25-40 cm, nieparzystopierzaste z 5-9 równowąskimi listkami. Największe trzy są u szczytu i mają 10-18 cm długości i 6-8 cm szerokości (para przy podstawie ma jedynie 5-8 cm długości). Rozwijają się stosunkowo późno, na przełomie kwietnia i maja razem z kwiatami.
Kwiaty Kwiaty męskie w postaci zwisających kotków długości 5-10 cm; żeńskie zgrupowane po dwa do pięciu (i więcej) na jednorocznych krótkopędach. Bardzo wyraźna dichogamia wyklucza zapłodnienie w obrębie jednego drzewa. U niektórych odmian hodowanych w cieplejszym klimacie dość częsta jest apomiksja, rzadziej spotykana u siewek (w Polsce najczęściej stosowany sposób rozmnażania gatunku).
Owoc Kulisty lub lekko owalny nibypestkowiec. Zewnętrzna warstwa perykarpu stanowi miękką, zieloną okrywę, łatwo odpadającą jesienią. Wewnętrzna część perykarpu, czyli endokarp tworzy skorupę. Nasiono potocznie zwane jądrem stanowi część jadalną owocu. Dojrzałe owoce orzecha włoskiego mają kształt owalny, długość 4-5 cm i średnicę 3-4 cm i powszechnie nazywane są orzechami.
Biologia i ekologia [edytuj]
Należy do gatunków światłolubnych, wymagających dobrego nasłonecznienia do bujnego rozrostu. Drzewa szczepione zaczynają owocowanie relatywnie wcześnie (ok. 5-6 roku życia) i owocują do 150 - 200 lat. Drzewa na własnych korzeniach są bardzo długowieczne i owocują do 400, 500 lat (owocowanie rozpoczynają między 12 a 15 rokiem życia), choć są znane również starsze, owocujące drzewa w Europie południowej
Owoce zawierają znaczne ilości witamin, w tym szczególnie dużo witaminy E i z grupy B: B3, B5 i B6. Orzechy zawierają ponad 50% lipidów, około 11% protein i 5% węglowodanów, a wartość energetyczna wynosi średnio ponad 520 kcal na 100 gramów. W orzechach tych występują znaczne ilości soli mineralnych - potasu, fosforu i magnezu.
Surowiec zielarski: liście, łupiny, kora, owoc
Działanie: liście i zielone łupiny mają właściwości przeciwbakteryjne i przeciwzapalne. a także przeciwbiegunkowe i przeciwkrwotoczne. Ze względu na dużą ilość garbników polecane są jako środek ściągający w zaburzeniach żołądkowo-jelitowych. Odwar stosuje się w stanach zapalnych gardła i jamy ustnej, oraz do przemywania i okładów przy trądziku, liszajach, oparzeniach. Zielone orzechy niszczą pasożyty układu pokarmowego. Napar z kory jest środkiem łagodnie przeczyszczającym. Owoce ze względu na nienasycone kwasy tłuszczowe zalecane są w diecie przeciwmiażdżycowej.
Zbiór i suszenie: Liście zbiera się pod koniec czerwca i w pierwszych dniach lipca. Suszyć należy w przewiewnym, ocienionym miejscu. W suszarce do ziół temperatura nie powinna przekraczać 40 stopni. Niedojrzałe owoce zbiera się pod koniec lipca, nieco później zielone łupiny z owoców dojrzewających.
Poziomka
Morfologia [edytuj]
Kwiaty Białe składające się z płatków. W ich okwiecie występuje charakterystyczny, dodatkowy kieliszek.
Owoce Owoc zbiorowy, składający się z silnie rozrośniętego, mięsistego dna kwiatowego, na którym osadzone są liczne orzeszki. Jest on różowy lub czerwony.
Zastosowanie [edytuj]
Owoce wielu gatunków poziomek są bardzo słodkie i aromatyczne, są jadalne na surowo i wykorzystywane na przetwory.
Poziomki zawierają sole mineralne, garbniki, flawonoidy, witaminę C i, w małej ilości, olejek lotny. Ich liście i owoce stosuje się pomocniczo w miażdżycy naczyń, nadciśnieniu, kamicy nerkowej i niektórych drobnych chorobach skóry.
Porzeczka czarna
Morfologia [edytuj]
Pokrój Krzew do 2 m wysokości. Liście, kwiaty i owoce pokryte sa licznymi gruczolkami o nieprzyjemnym zapachu.
Łodyga Młode gałązki owłosione.
Liście Duże, dłoniaste, 3-5 klapowe, w nasadzie ucięte lub sercowate, nierówno podwójnie piłkowane, nagie, pod spodem żywiczne gruczołki wydzielające silny, charakterystyczny zapach, za młodu na nerwach owłosione.
Kwiaty Obupłciowe, niepozorne, małe, zebrane w grona wielokwiatowe, na szypułkach dłuższych od podsadek. Dno kwiatowe głęboko miseczkowate, płatki czerwone, krótsze od działek, wzniesione, tak długie jak pręciki, których jest 5. Słupek jednokomorowy, dolny.
Biologia i ekologia [edytuj]
Rozwój: Roślina wieloletnia, nanofanerofit. Kwitnie od kwietnia do maja, kwiaty równoczesne, zapylane przez błonkówki i muchówki[4].
Siedlisko: nadrzeczne olszyny, wilgotne lasy..
Zastosowanie [edytuj]
Roślina lecznicza: surowcem są liście i owoce. Mają właściwości przeciwzapalne, moczopędne i napotne. Leczy się nimi schorzenia dróg moczowych i pęcherza, nieżyty żołądka i jelit, często z innymi ziołami. Owoce zawierają duże ilości witamin, szczególnie C i PP, w przetworach korzystnie wpływają na procesy przemiany materii i zwiększają odporność organizmu[8].
Dzika róża
Morfologia [edytuj]
ŁodygaGałązki z silnie, hakowato zakrzywionymi kolcami. Dorasta do 3 m wysokości, jej gałęzie są łukowato odgięte ku ziemi.
LiścieZłożone są z 5-7 (wyjątkowo 9) jajowato-eliptycznych, ostro ząbkowanych listków o ostro, pojedynczo lub podwójnie piłkowanych brzegach. Są zielone, rzadko tylko sine, nagie lub owłosione..
KwiatyPięciopłatkowe kwiaty, różowe lub białawe są pojedyncze lub zebrane w kwiatostany. Wyrastają na szypułkach dłuższych od podsadek. Działki kielicha po przekwitnięciu są przeważnie odgięte w dół i dość wcześnie odpadają.
Owoc szupinkowy wielkości 2-3 cm, wydłużony, purpurowoczerwony. Owoce dzikiej róży zwykle są zbierane po przymrozkach, gdyż stają się miękkie i łatwo oddają sok, jednak przemrożenie powoduje niszczenie witaminy C.
Biologia i ekologia [edytuj]
Nanofanerofit. Porasta zarośla, skraje lasów, miedze, przydroża. Kwitnie od maja do lipca, jej kwiaty wydzielają przyjemny zapach. Owoce są rozsiewane są przez zwierzęta (endochoria).
Zastosowanie [edytuj]
Surowiec zielarski: dojrzałe owoce (Fructus Rosae). Są składnikiem wielu mieszanek ziołowych. Zawierają oprócz ogromnej ilości witaminy C garbniki, karotenoidy, kwasy organiczne, olejki eteryczne, cukry, pektyny. Owoce są niezwykle bogatym źródłem witaminy C - zawierają jej dziesięciokrotnie więcej, niż porzeczka czarna. Już 1-3 jej owoce w zupełności wystarczą do pokrycia dziennego zapotrzebowania człowieka na tę witaminę. Naturalna witamina zawarta w owocach jest przy tym trzykrotnie bardziej skuteczna od witaminy syntetycznej w tabletkach. Owoce róży mogą być używane do sporządzania przetworów i win[5][6][7]
Pokrzywa zwyczajna
Morfologia [edytuj]
ŁodygaWysokość do 1,5 (1,8) m. Czterokanciasta, pokryta wydzielniczymi włoskami parzącymi, zazwyczaj nierozgałęziona. Pod ziemią roślina wytwarza silnie rozgałęzione rozłogi.
LiścieUlistnienie nakrzyżległe, liście z brzegu grubo ząbkowane, podługowatojajowate, u nasady sercowate, pokryte włoskami parzącymi.
KwiatyRoślina przeważnie dwupienna. Kwiaty niepozorne, zielone, z czterodzielnym okwiatem, zebrane w groniasty kwiatostan dłuższy od ogonków liściowych, wyrastający z pachwin liści. W kwiatach męskich 4 pręciki, w żeńskich 1 słupek z pędzelkowatym znamieniem. Kwiatostany żeńskie zwieszone po przekwitnieniu.
Biologia i ekologia [edytuj]
Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od czerwca do listopada, jest wiatropylna. Owoce rozsiewane są przez wiatr.
Wszystkie części rośliny, chociaż najwięcej liście, zawierają witaminę C, K, B i kwas pantotenowy, flawonoidy, olejek eteryczny, histaminę, acetylocholinę, kwas krzemowy i mrówkowy, fitoncydy oraz składniki mineralne (żelazo, magnez, wapń, mangan, krzem).
Preferuje siedliska ruderalne, wilgotne lasy i zarośla, ogrody, przydroża. Preferuje stanowiska żyzne, zasobne w azot (roślina azotolubna).
Zastosowanie [edytuj]
Surowiec zielarski: liść - Folium Urticae (Folium Utricae majoris), ziele - Herba Utricae dioicae (H. U. majoris), korzeń - Radix Utricae dioicae (R. U. majoris), nasiona pokrzywy - Semen Utricae dioicae.
Działanie: stosowana w stanach zapalnych dróg moczowych. Zawarte w korzeniu sitosterole wykorzystywane są w leczeniu łagodnego przerostu prostaty, w początkowym stadium choroby. Nie likwidują choroby, ale spowalniają jej rozwój. Jest środkiem pomocniczym w leczeniu cukrzycy. Wpływa dodatnio na procesy przemiany materii, pobudza działalność gruczołów wydzielania wewnętrznego i zwiększa ilość krwinek czerwonych, poprawia perystaltykę jelit. Pokrzywa pomaga też w pielęgnowaniu urody. Liść pokrzywy stosowany jest do pielęgnacji skóry i włosów skłonnych do przetłuszczania się i zawarty jest w licznych kosmetykach. Szczególnie polecana jest na wiosenne osłabienie. Chlorofil otrzymywany z pokrzywy wykorzystuje się w leczeniu choroby popromiennej. Używany miejscowo sprzyja gojeniu się ran, czyraków i wrzodów. Zdolność pokrzywy do tamowania krwotoków znana była już w starożytności, opisał ją m.in. Dioskurides i Pliniusz. Obecnie z pokrzywy i krwawnika sporządza się płynne wyciągi, które stosowane do wewnątrz tamują krwawienia nosa, jelit, macicy i płuc. Przeciwwskazaniem do stosowania są krwotoki wywołane polipami i rakami macicy oraz przydatków.
Bylica piołun
Morfologia [edytuj]
PokrójRoślina wytwarza krótkie, płytkie podziemne kłącza, dzięki którym rozmnaża się wegetatywnie tworząc niewielkie "zarośla". Wiosną wytwarza szereg przyziemnych rozetek liściowych, z których potem wyrastają łodygi kwiatostanowe.
ŁodygaBruzdkowana, z czasem jej nasada drewnieje, silnie rozkrzewiona, tworząca kępy, dorasta do około metra wysokości. Łodyga i liście mają srebrno-szare, filcowate owłosienie.
Liście odziomkowe mają długie ogonki i są potrójnie pierzastodzielne. Wyższe liście łodygowe są siedzące, pierzastodzielne, o tępych odcinkach, najwyższe i wyrastające na łodyżkach kwiatonośnych równowąskolancetowate. Wierzchnia warstwa liści jest popielatozielona, spodnia srebrzystobiaława.
KwiatyKoszyczek - drobny, kulisty, zwisający, zawierający wyłącznie kwiaty rurkowate, drobne i żółte. Koszyczki zebrane są w boczne grona, a te z kolei tworzą rozłożystą wiechę złożoną.
Biologia i ekologia [edytuj]
Bylina, chamefit. Kwitnie od lipca do września. Kwiaty są wiatropylne. Dobrze rośnie w miejscach suchych i nasłonecznionych, porasta słoneczne i kamieniste zbocza, przydroża, rumowiska.
Zastosowanie [edytuj]
Surowiec zielarski: ziele piołunu (Herba Absinthii), liść piołunu (Folium Absinthii). Piołun zawiera olejek lotny składający się głównie z tujonu i tujolu oraz azulenu, ponadto związki goryczkowe, flawonoidy i garbniki.
Działanie: pobudza funkcje wydzielnicze przewodu pokarmowego, zwiększa apetyt, działa żółciopędnie i odkażająco oraz jest środkiem przeciwrobaczym. Odwar z ziela można także stosować zewnętrznie przy zwalczaniu pasożytów skóry (wszy, świerzbowce), gdyż działa na nie toksycznie. Stosowany jako lewatywa zwalcza owsicę. Ma silne działanie.
Skrzyp polny
Pojawia się wczesną wiosną jest soczysty, wzniesiony i nierozgałęziony, ma wysokość 10-30 cm, przy średnicy 2-6 mm i zabarwienie jasnobrunatne lub czerwonawe. Na przekroju poprzecznym jest okrągły i ma lejkowato rozdęte pochwy (z 6-12 zasychającymi łuskami o kolorze od zielonawego do brunatnego). Na szczycie znajduje się jeden brunatny, tępo zakończony kłos zarodnionośny (sporofilostan) o długości 1,5-3 cm[2]. Wytwarzają się w nim (od marca do maja) zarodniki. Po ich dojrzeniu kłos ten obumiera.
LiścieSą bardzo drobne, występują na pędach w okółku, otaczając węzły i wzmacniając je. Na pędzie płonnym jest ich 6-18, mają kształt czarnych ząbków z białym obrzeżeniem. Długie,cienkie i członowane rozgałęzienia boczne wyrastające z okółka to nie liście, lecz pędy.
KłączeDługie, czołgające się, brunatnego koloru. Występują na nim bulwy pędowe, zawierające substancje zapasowe, z których roślina czerpie wczesną wiosną składniki potrzebne do wytworzenia pędu zarodnionośnego jeszcze przed rozpoczęciem fotosyntezy. Zwalczanie tego chwastu jest trudne, gdyż jego korzenie ułożone są piętrowo nawet poniżej 2 m głębokości i podzielone nawet na małe kawałki zakorzeniają się i wydają nowe pędy.
Biologia i ekologia [edytuj]
Rośnie na polach uprawnych i w ogrodach, na ugorach, przydrożach i rzadziej na łąkach. Jest pospolitym chwastem na różnych glebach i w różnych uprawach. Najlepiej rozwija się w uprawach roślin okopowych, szczególnie ziemniaków. Rośnie na glebach wilgotnych i świeżych, zarówno piaszczystych, jak i gliniastych[4]. Rośnie rzadziej na łąkach ponieważ jest wrażliwy na procesy redukcji związków organicznych zachodzące pod darnią łąkową[1]. Dawniej uważano, że jest rośliną wskaźnikową dla zakwaszenia gleby, ale okazało się, że nawet w glebach zasadowych rośnie dobrze dzięki tworzeniu swoistej ryzosfery o kwaśnym odczynie. Jest rośliną wskazującą na istnienie silnej wilgotności głębszych warstw gleby[1].
Zastosowanie [edytuj]
Surowiec zielarski: ziele (Herba Equiseti) z pędów płonnych.
Działanie: przede wszystkim remineralizujące, dostarcza organizmowi niezbędnych jonów oraz mikroelementów, ma właściwości moczopędne i przeciwzapalne. Krzemionka w nim zawarta zapobiega tworzeniu się kamieni w układzie moczowym i miażdżycy. Odgrywa rolę w przemianie materii, wpływa na stan błon śluzowych. Wewnętrznie stosowany przy schorzeniach dróg moczowych, zewnętrznie przy stanach zapalnych. Przy dłuższej kuracji należy podawać jednocześnie witaminę B¹, gdyż skrzyp zmniejsza jej stężenie w organizmie. Ziele skrzypu zalecane jest również dzieciom cierpiącym na nieżyty oskrzeli i astmę oskrzelową.
Dziurawiec zwyczajny
Morfologia [edytuj]
PokrójOsiąga wysokość 30-80 (a nawet 100) cm. Z rozrośniętego kłącza wyrastają pędy kwiatonośne i płonne.
ŁodygaProsto wzniesiona, rozgałęziona w górnej części, u dołu drewniejąca. Naga, pełna, z nielicznymi gruczołkami w szczytowej części i czerwonawo nabiegła. Posiada dwie podłużne, wystające listwy.
LiścieUłożone naprzeciwlegle, siedzące, nagie, eliptyczne do równowąskich, długości ok. 3 cm. Blaszka liściowa prześwitująco kropkowana, z gruczołkami na brzegu. W prześwitujących kropkach znajdują się zbiorniki olejków eterycznych.
KwiatySzypułkowe, średnicy do 3 cm, liczne, zebrane w gęste baldachogrono, osadzone w kątach naprzeciwległych przysadek. Działki kielicha są lancetowate, ogruczolone. Korona pięciopłatkowa, żółta, płatki czarno kropkowane, pręciki liczne.
Biologia i ekologia [edytuj]
Bylina, hemikryptofit. Siedlisko: ciepłolubne dąbrowy, trawiaste zarośla, ciepłolubne murawy, także ubogie, miedze. Kwitnie od czerwca do sierpnia, wytwarza dużo pyłku, z którego korzystają owady odwiedzające kwiaty.
Zastosowanie [edytuj]
Roślina lecznicza - jedno z najbardziej znanych ziół, szeroko stosowane w ziołolecznictwie
Surowiec zielarski: Ziele dziurawca (Herba Hyperici) - zbiera się i suszy kwiatostany. Zawiera czerwony barwnik hyperycynę, pseuohypericynę, flawonoidy (rutyna, kwercetyna), hiperozyd, bakteriobójcze garbniki, witaminy A i C oraz olejek eteryczny.
Działanie: Zmniejsza objawy łagodnej formy depresji (hamuje rozkład neurotransmiterów w mózgu, hamuje również monoaminooksydazę (MAO) i działa jako inhibitor zwrotnego wychwytu serotoniny). Pomaga przy lekkiej bezsenności, a także przy migrenie. Ma działanie żółciopędne, żółciotwórcze, pobudzające trawienie, przeciwzapalne i dezynfekcyjne (może być stosowany zewnętrznie na rany i do płukania gardła)
Krwawnik pospolity
PokrójOsiąga wysokość 50-80 cm. Czasem tworzy niewielkie kępy. Cała roślina jest miękko, wełnisto owłosiona.
ŁodygaProsta, słabo rozgałęziona, o silnym zapachu.
LiścieCiemnozielone, w zarysie wąskolancetowate, podwójnie lub potrójnie pierzaste, wiosną przy ziemi tworzą gęste rozetki, na łodygach rozmieszczone są rzadko. Liście odziomkowe są ogonkowe i szerokie na 2-4 cm, liście łodygowe są siedzące i o połowę węższe.
KwiatyPłaskie kwiatostany, utworzone z koszyczków zebranych w baldachogrono, o 5 żeńskich kwiatach brzeżnych nibyjęzyczkowych i środkowych rurkowych, obupłciowych. Pojedyncze koszyczki o średnicy ok. 5 mm. Kolor naturalny kwiatów to biały lub różowy z żółtawym środkiem.
Biologia i ekologia [edytuj]
Bylina lub krzewinka, hemikryptofit. Występuje na pastwiskach, łąkach i nieużytkach od niżu po tereny górskie. Na polach uprawnych obecny jako chwast. Rośnie przeważnie na obszarach o klimacie suboceanicznym i umiarkowanie kontynentalnym. Łatwo dostosowuje się do różnych warunków, ale preferuje gleby średnio próchniczne. Umiarkowanie światłolubny. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla O. Arrhenatheretalia[4]. Kwitnie od lipca do października (czasem, gdy utrzymują się temperatury dodatnie - także dłużej). Kwiaty przedprątne, zapylane przez muchówki
Zastosowanie [edytuj]
Historia: O leczniczym działaniu krwawnika pomocnego w leczeniu hemoroidów wspominał już Hipokrates, Dioskurydes natomiast zalecał go w walce z chorobą wrzodową. Na pierwsze wzmianki drukowane na temat krwawnika natknięto się w dziele z 1554 r., którego autorem był flamandzki botanik Carolus Clusius (Jules Charles de l'Écluse)[5]
Surowiec zielarski: kwiaty (Millefolii Flos), ziele (Millefolii herba). Ziele ma przyjemny, aromatyczny zapach i gorzki smak. Olejek eteryczny (Millefolii oleum) zawiera związki azulenowe, ponadto roślina zawiera cholinę, flawonoidy, garbniki, kwasy: mrówkowy, octowy, izowalerianowy, gorzki glikozyd achilleinę oraz sole mineralne (zwłaszcza sole cynku i magnezu).
Działanie: przeciwzapalne, przeciwkrwotoczne, bakteriostatyczne i nieznaczne przeciwskurczowe. Ziele pobudza również czynności wydzielnicze przewodu pokarmowego, wzmaga wydzielanie soków trawiennych i żółci. Dawniej sporządzano napar na krwotoki wewnętrzne. Dziś ziele krwawnika stosuje się wewnętrznie głównie w zaburzeniach żołądkowo-jelitowych objawiających się brakiem apetytu, wzdęciami, kurczami jelit, niestrawnością oraz, ze względu na działanie przeciwzapalne, w chorobie wrzodowej. Krwawnik można też stosować zewnętrznie w celu łagodzenia stanów zapalnych skóry i błon śluzowych oraz na rany, aby przyspieszyć gojenie.
Mniszek pospolity
ŁodygaPusty w środku (dęty) głąbik, początkowo wełniście owłosiony, później gładki, zielony lub jasno brązowy. Osiąga wysokość 10-20 cm, poliploidy do 50 cm.
Liście zebrane w rozetę, głęboko pierzasto wcięte, podłużne, lśniące, nagie. Przez środek liścia biegnie główna żyła mleczna z mlecznym sokiem.
KwiatyObupłciowe, języczkowe tworzące po jednym koszyczku na każdym głąbiku. Okrywa koszyczka złożona z kilku szeregów jajowatych lub lancetowatych listków. Ich charakterystyczną cechą jest odginanie się w dół zewnętrznych listków okrywy w czasie kwitnienia. Płatki korony zrośnięte, jasnożółte lub złocistożółte. Osiągając dojrzałość kwiatostan zmienia się w kulisty dmuchawiec.
OwoceSzarego koloru, żeberkowane i pokryte brodawkami niełupki z długim dzióbkiem (2-3 razy dłuższym od owocu). Owoce zebrane są w owocostanie (dmuchawcu) tworzącym puszystą kulę, każde posiada niewielki, parasolowaty aparat lotny powstały z puchu kielichowego, zwiększający powierzchnię lotną. Mogą być przenoszone na bardzo dalekie odległości.
Korzeń gruby, spichrzowy i długi, prosty, tworzący rozgałęzienia tylko w kamienistej glebie.
Biologia i ekologia [edytuj]
Kwiaty są przedprątne, co utrudnia samozapylenie. Roślina kwitnie od kwietnia do lipca, zapylana jest przez owady. Nasiona roznoszone przez wiatr na duże odległości. Jedna roślina wydaje w ciągu roku ok. 3000 nasion. W uprawach rolnych i ogrodach jest uciążliwym chwastem.
Siedlisko
Występuje na siedliskach otwartych: nieużytkach, łąkach, polach, trawnikach, w ogrodach. Cechy fitochemiczne
Sok mleczny znajdujący się we wszystkich częściach mniszka zawiera inulinę, kwas krzemowy i lakton witaminy z grup A, B, C, D. Korzeń mniszka (Radix Taraxaci) zawiera gorycze seskwiterpenowe), triterpeny fenolokwasy , monokawoilowinowy, kawowy, chlorogenowy, p-hydroksyfenylooctowy, polisacharydy (sole mineralne
Zastosowanie [edytuj]
Surowiec zielarski: kwiat - Flos Taraxaci, korzeń - Radix Taraxaci. Korzeń mniszka do celów leczniczych należy zbierać jesienią.
Działanie: kwiat działa moczopędnie. Jego korzeń zawiera sporo soli mineralnych, zwłaszcza potasu, kwasy organiczne, sterole, różne związki cukrowe, na przykład inulinę, substancje goryczowe (taraksacyna), cholinę. Odwar z korzeni lub nalewka pomagają w schorzeniach dróg żółciowych i kamicy żółciowej oraz przy wszystkich problemach wątrobowych. Pomaga przy kłopotach trawiennych. Dzięki interferonowi podnosi odporność organizmu, powinni więc go spożywać anemicy. Obniża poziom cholesterolu, pomaga w leczeniu miażdżycy, początków cukrzycy, otyłości, reumatyzmu i gośćca. Zalecany jest również przy chorobach skóry. Podnosi sprawność seksualną kobiet i mężczyzn.
Perz właściwy
Morfologia [edytuj]
Źdźbła wzniesione lub podnoszące się, nagie i gładkie, z kolankami i międzywęźlami. Osiągają wysokość 20-150 cm.
LiścieWyrastają na łodydze skrętolegle, są żywozielone lub sinozielone, płaskie, równowąskie, o szerokości 4-15 mm. Otwartymi pochwami obejmują łodygę, młode pochwy liściowe są nieco owłosione, starsze są nagie. U nasady mają duże, wąskie ostrogi, sierpowato obejmujące źdźbło. Blaszka liściowa z wierzchu szorstka, z prześwitującymi nerwami, języczek liściowy krótki, delikatnie ząbkowany, przeważnie rdzawy.
KwiatyNa szczycie łodygi zebrane w spłaszczone kłosy o długości ok. 10 cm. Każdy kłos składa się z ok. 15-20 gęstych, jajowatolancetowatych, spłaszczonych po bokach kłosków. Kłoski o długości 10-15 mm, nieco odstające, zwykle 3-5 kwiatowe, ustawione na łodydze w dwóch szeregach, szeroką stroną do środka kłosa. 2 plewy niemal jednakowe, o długości 6-12 mm, zwykle 5-7 nerwowe. Dolna plewa lancetowata, zwykle zaostrzona i zakończona ością o długości do 6 mm. Roślina kwitnie od czerwca do września, jest wiatropylna.
OwocRównowąski, podługowaty, szarobiały lub żółtawy ziarniak o długości ok. 7-8 mm, nieco ponad 1 mm szerokości. Jest oplewiony.
KłączeJasne, z dużymi i licznymi rozłogami. Rozłogi te, o długości dochodzącej nawet do 15 m rozrastają się poziomo na niedużej głębokości.
Ekologia [edytuj]
Doskonale radzi sobie na wszystkich typach gleb uprawnych (z wyjątkiem skrajnie suchych gleb piaszczystych). Apofit, pospolity i bardzo uciążliwy chwast pól uprawnych. Rozprzestrzenia się przez nasiona dostające się do gleby wraz z ziarnem siewnym. W uprawach rolnych rozmnaża się wegetatywnie - odtwarzając się nawet z niewielkich fragmentów rozłogów. Geofit ryzomowy. Masowo zarasta ugory i nieużytki rolne. Rośnie także na siedliskach naturalnych - w zaroślach i na skrajach lasów. Jest bardzo wytrzymały na niesprzyjające warunki środowiska i doskonale radzi sobie w konkurencji z innymi roślinami o wodę i światło.
Zastosowanie [edytuj]
Surowiec zielarski: kłącze (Rhizoma Agropyri) zawiera takie składniki, jak: inulina, saponiny, olejki eteryczne, kwasy organiczne, śluzy, cukry, krzemionkę, duże ilości węglowodanów, sole mineralne (zwłaszcza potas i żelazo), witaminę C).
Działanie: moczopędne, przeciwbakteryjne, przeciwgorączkowe, żółciopędne. Największe zastosowanie znajduje w leczeniu chorób przemiany materii, jako tzw. ziółko czyszczące krew - w leczeniu choroby reumatycznej, dny moczanowej, trądziku i w początkowych stadiach cukrzycy. Używa się go po zatruciach, gdy trzeba z organizmu jak najszybciej usunąć trucizny, jak również po przebytych zakażeniach. Wchodzi w skład wielu mieszanek ziołowych. Stosowany jest także w leczeniu nieżytów górnych dróg oddechowych, przy obrzękach wątroby, zmniejszonym wydzielaniu żółci, kamicy żółciowej, hemoroidach. Najczęściej stosowany jest w postaci odwaru.