HACCP- System Analizy Zagrożeń i Krytycznych Punktów Kontroli- metoda postępowania mająca na celu zapewnienie bezpieczeństwa zdrowotnego żywności polega ona na określeniu zagrożeń (podczas przebiegu wszystkich etapów produkcji i dystrybucji żywności) oraz oszacowanie ryzyka występowania tych zagrożeń, działania w przypadku pojawienia się zagrożeń; identyfikacja, oznaczenie skali zagrożeń bezpieczeństwa żywności z punktu widzenia jej zdrowotności. Zasady systemu HACCP: 1. Identyfikacja zagrożeń i ocena ryzyka- czynnik lub zdarzenie w żywności lub warunkach produkcji żywności, które może niekorzystnie wpłynąć na zdrowie konsumenta. Fiz.- Elementy urządzeń, rdza, tynk, włosy, Chem. -Pozostałości śr. Dezynfekcji, Biol. -drobnoustroje. 2. Wyznaczenie CCP- punkt kontroli-etap, w którym dokonuje się pomiaru lub obserwacji w celu wyeliminowania lub redukowania zagrożenia w celu utrzymania właściwych parametrów tech.3. Ustalenie limitów krytycznych (w CCP). Wartość krytyczna- wartość parametru wraz z granicami tolerancji, pozwalające odróżnić stan akceptowalny od nieakceptowalnego. Krytyczny punk kontroli (CCP)- miejsca, etapy, procesy lub operacje jednostkowe, w których należy podjąć środki zapobiegawcze lub kontrolne w celu wyeliminowania.4. Ustalenie systemu nadzoru(monitorowania)- przeprowadzenie kolejno zaplanowanych obserwacji lub pomiarów parametrów kontrolnych w punkcie CCP, w celu stwierdzenia czy dany CCP znajduje się pod kontrolą. 5. Ustalenie działań korygujących- działania zapobiegawcze- każde działanie lub przedsięwzięcie organizacyjne, które może zostać podjęte w celu zapobieżenia zagrożenia lub zredukowania zagrożenia do akceptowalnego poziomu. 6. Weryfikacja, Audyt- systematyczne i niezależne badanie zmierzające do ustalenia czy działalność zakładu w zakresie HACCP oraz związane z nią rezultaty SA zgodne z planowanymi rozwiązaniami czy te rozwiązania SA realizowane skutecznie i czy są odpowiednie dla osiągnięcia zamierzonych celów. 7 pełna dokumentacja- opisane wszystkie etapy i zadbanie o właściwa rejestracje wyników pomiarów i obserwacji. Cechy rolnictwa konwencjonalnego: energia kopalin, sterowania określonymi uprawami, eksploatacja aż do degradacji, produkcja średniej jakości biologicznej, zła jakość przechowalnicza. Cechy rol. Ekologicznego: wykorzystanie odnawialnych źródeł energii, sterowanie całym gospodarstwem, programowa ochrona krajobrazu, produkcja wysokiej jakości biologicznej, dobra jakość przechowalnicza, plon optymalny, produkty najwyższej jakości, ochrona wody i gleby, obszar gospodarstwa i agrotechnika optymalna w stosunku do środowiska, ograniczenia lub zmniejszenie chemizacji, mechanizacja dostosowana do warunków glebowych, potrzeb roślin i zwierząt.
Subst.czynne. Produkty metabolizmu wtórnego. Olejki eteryczne: to wydaliny roślin utworzone z wtórnych produktów przemiany materii. Są to subst. Ciekłe o intensywnym zapachu i oleistej konsystencji, nierozpuszczalne w wodzie lecz w rozpuszczalnikach organicznych. Pod wzg. Chem. Są zbudowane ze zw. Należących do rożnych grup tj. terpenów, węglowodorów aromatycznych i alifatycznych. Typy zbiorników olejkowych: od prostych do kilu komórkowych. Najprostszą formą jest plamka olejkowa. Zbiorniki olejkowe:-zewnątrzkomórkowe (egzogenne)- części nadziemne roślin występują na liściach, części kwiatków, rzadziej na łodygach, są tzw. włoskami gruczołowymi, są proste, 1 lub 2 komórkowe. -zbiorniki wewnątrzkomórkowe- występują w organach nadziemnych i podziemnych :a)komórki olejkowe ;b)zbiorniki olejkowe d)przewody olejkowe c)przewody balsamowe. Olejki pod wzg. Leczniczym: rozgrzewające: zwiększają ukrwienie skóry poprzez podrażnienie ułatwiające oddychanie. W przypadku nieżytów np. olejek miętowy, tymiankowy. - w weterynarii przeciw pchłom, insektom olejek poczulowy- przeciwko cellitowi, olejek jaśminowy- przeciwdepresyjnie, przy łuszczycy, kaszlu, kamfora- przy ociężałym umyśle, mandarynkowy- przy nudnościach, lawendowy- przy katarze, przeziębieniu, bólach głowy, zatokach, wywar z pietruszki- przy zatruciach ciążowych. Alkaloidy: są związkami chemicznymi o charakterze zasadowym i zawierają oprócz węgla takie pierwiastki jak: N, H, O, S, K. Niektóre mają charakter amin, a inne posiadają budowę niezwykle złożoną. Są substancjami stałymi, krystalicznymi, rzadziej płynnymi jak nikotyna. Rozpuszczają się w etanolu, eterze, chloroformie. Prawie wszystkie z kwasami tworzą sole. Reagują także z garbnikami i cukrami są syntetyzowane i magazynowane w różnych organach roślin. *nikotyna- jest dość silną toksyną działającą na układ nerwowy, i stosuje się ją m.in. w mieszankach z innymi związkami jako środek owadobójczy. *lobelina stosowana- jako antyseptyk a stanach zahamowania czynności ośrodka oddechowego , np. przy utonięciach; Pochodne chinoliny: *chinina- zmniejsza metabolizm komórkowy, hamuje procesy utleniania, działa depresyjnie na ośrodek termoregulacji. Stosowana w preparatach przeciwbólowych i przeciwgorączkowych; *chinidyna- wpływa regulująco na rytm serca i stosowana jest w lecznictwie jako lek antyrytmiczny. surowcem jest kora chinowa, której alkaloidy związane są z garbnikami; Pochodne izochinoliny i fenantrenu: opium zawiera ok. 40 alkaloidów: morfina: - ma działanie przeciwbólowe, uspokajające i nasenne, kodeina- depresyjnie na ośrodek kaszlu, *papaweryna . Nie ma działania narkotycznego, jest środkiem silnie rozkurczającym mięśnie gładkie narządów wewnętrznych o bezpośrednim działaniu na komórkę mięśniową. Działanie przeciwskurczowe występuje w obrębie dróg żółciowych, moczowych, przewodu pokarmowego, naczyń krwionośnych i oskrzeli.*chelidomina- ma podobne działanie jak papaweryna, surowcem jest ziele glistnika. Po narkozach, przy odruchach wymiotnych. Pochodne idolowi:*ergotamina bezwład mięśni, działa uspokajająco, psychotropowo, Rezerpina spadek ciś. tętniczego. Pochodne puryny: kofeina- przyśpieszenie akcji serca, dz. Moczopędne, teobromina- dz. Silnie diuretycznie i pobudza mięśnie poprzecznie prążkowane, teofilina- stosowana w astmie oskrzelowej i nadciśnieniu tętniczym, sur. Liście herbaty. Pochodne tropinowe- Atropina- silnie hamuje wydzielenie potu, śliny i soku żołądkowego, rozszerza źrenice, skopolamina- dz. Depresyjnie na czynności wegetatywne psychomotoryczne mózgu, kokaina dz. Anastatyczne, hamuje przekroczenie podniet w czuciowych włóknach nerwowych. Glikozydy- zw. Chem. Pochodne węglowodanów. Są to zw. Barwne. skład C, H, O, N, S. subst. Stałe krystaliczne, żółte, czerwone, niebieskie, fioletowe. -glikozydy antrachinowe- antrazwiązki. Są to najczęściej barwniki krystaliczne, bardzo nietrwałe i wykazują działanie przeczyszczające. Surowcem jest aloes, kora kruszyny, korzeń rzewienia;-glikozydy fenolowe- są substancjami o różnorodnym działaniu, często obdarzone charakterystycznym zapachem. Działają przeciwzapalnie i przeciwgorączkowo i napotnie. Surowcem jest kora wierzby. -glikozydy nasercowe- substancje mające zdolność zwiększania siły skurczu mięśnia sercowego stanowią niezastąpione leki przy niewydolności krążenia, lecz stosowane w nadmiarze- toksyczne. Surowiec- ziele miłka wiosennego, ziele konwalii majowej . -glikozydy flawonoidowe- związki bardzo rozpowszechnione w świecie roślinnym, zwłaszcza wśród roślin kwiatowych. Występują jako żółte barwniki rozpuszczalne w soku komórkowym;-glikozydy goryczkowe- smak gorzki, pobudzają apetyt i zwiększają wydzielanie soku żołądkowego, ułatwiają trawienie. Surowcem jest liść bobarka trójlistkowego. -glikozydy saponinowe- posiadają właściwość obniżania napięcia powierzchniowego wody, powodując jej pienienie się. *antocyjany- pochodne glikozydów, są to wielofenolowe barwniki czerwone, fioletowe; *garbniki- rozpuszczalne w wodzie; zabarwienie brązowe. Mogą łączyć się z alkaloidami, metalami, białkiem skóry. Są wydzielinami komórki roślinnej i znajdują się w soku komórkowym. Działają przeciwzapalnie, ściągająco, garbując powierzchniowo błonę śluzową i skórę. Surowiec: kora dębu, liść borówki czernicy, liść i owoc orzecha włoskiego, *śluzy i gumy- wielocukry, pęcznieją w wodzie, tworzą roztwory koloidalne o dużej lepkości. Roztwory śluzów i gum nazywane są kleikami, występują w błonach komórkowych; przy dolegliwościach ukł. Pokarmowego, subst, przeciwkaszlowe przy nieżycie górnych dróg oddechowych. Roztwory śluzów i gum nazywane są kleikami, występują w błonach komórkowych;*pektyny- występują na zew. stronie błon kom., podobne do śluzów i gum (pod względem chemicznym), rozpuszczają się w wodzie. Zdolność do żelowania w środowisku kwaśnym i obecności cukru. Zwiększają krzepliwość krwi, stosowane w zaburzeniach jelitowych i biegunkowych. Surowiec: jabłko; *kumaryny- są laktozami pochodnymi benzo-α-pironu. Kumaryna- substancja toksyczna o zapachu świeżego siana, działa depresyjnie na ośrodkowy układ nerwowy, uszkadza miąższ wątroby i nerek. Surowiec: kora kasztanowca, kora jesiona; *bergapten, ksantotoksyna- powoduje repigmentację skóry, stosowane w leczeniu łuszczycy i bielactwa nabytego. Surowcem jest ziele ruty, korzeń arcydzięgla; *glukoniny- surowcem jest strąk fasoli, liść borówki czernicy, koszyczek karczocha. Obniża poziom cukru we krwi. SA to związki insulino pochodne tzw. fitoinsuliny;*azuleny- przeciwuczuleniowe, przeciwzapalne, pobudza właściwości żerne leukocytów, hamuje rozwój bakterii, przyspiesza gojenie ran. Surowiec: koszyczek rumianku, ziele krwawnika; *balsamy i żywice- produkty fizjologiczne lub patogeniczne; są bezpostaciowe lub miękkie, używane do wyrobu plastrów; Witaminy- SA skł. Pokarmowymi, które odgrywają rolę regulatorów i katalizatorów podstawowych procesów metabolicznych ustroju. Rozpuszczalne w tłuszczach (A, D,E,K) i rozpuszczalne w wodzie(C,P, cholina, B1, B2, B6, B12, B15, PP, H) .
Tymianek właściwy- Lubelszczyzna i płn Polska, rosl. Przyprawowa, syropy wykrztuśne, krzewinka(20-40 cm, niewielka). U nas 2-letnia, wymarzanie roślin w bezśnieżnych zimach a mroźnych, łodygi silnie ulistnione, z drobnymi listkami szaro-zielonymi dzięki zaw olejków eterycznych ma specyficzny aromat (korzenny) cała roślina, odmiana Polska i słoneczna, dużo odm. Niemieckich. Odpowiednie unerwienie drobne listki po wysuszeniu liście się zwijają, do 20% zanieczyszczeń min, oczyszczanie: wielokrotne ocieranie na sitach. Surowiec: ziele zbierane w okresie kwitnienia, dobry surowiec: szarozielona barwa, paląco-gorzkawy smak, subst. Czynne (olejek ete., flawonoidy, garbniki, kw fenolowe), formą handlowa jest ziele tymianku otarte (listki pozbawione części łodygowej), uprawa łodygowa- dobry surowiec palny, do pasz. Wymagania klimatyczne i glebowe: ciepłolubna, pochodzi z basenu morza śródziemnom. , znosi b. dobrze susze, nie lubi zlewnych deszczy, ani ciężkich, gliniastych gleb, masa 1000 rozłupek MTR=0,3g (podłoże gliniaste utrudnia wschody) Fajsławice zagłębie tymiankowe pozyskuje się 1,5 tony surowca, środowisko- obojętne, gdy kwaśne gleby to wcześniej wapnujemy. Stanowisko w płodozmianie: najlepsze: motylkowe, warzywa na oborniku, bo poprawiają strukturę gleby i wzbogacają glebę w skł pokarmowe, wczesne ziemniak. Uprawa roli: b. staranna, skłony terenu nie są wskazane, spulchniona, zwałowana, wyrównana i znowu zwałowana, proste pole (równe) . Nierówności terenu przy siewie siewnikiem ogrodniczym następuje spływanie nasion. Gnicie roślin- gdy woda stoi w zagłębieniach, wysiew nasion wprost do gruntu, rozstawa rzędowa ok. 40 cm, norma wysiewu 3-4 kg/ha, 1kg nasion, a na miejsca stałe późną jesienią . Zabiegi pielęgnacyjne: Odchwaszczanie ręczne i mechaniczne do momentu pojawienia się rzędów to ręcznie, a później mechanicznie w międzyrzędziach, ale tworzy liczne rozgałęzienia więc później nie ma problemu z chwastami, - ekologiczna uprawa: 2 razy wyższa niż przy konwencjonalnej. Zbiór i przechowywanie: jeśli jesienna plantacja to 1 pokos, a nawet 2 jeśli długi okres weg., zbiór ziela- mechaniczne kosiarki, ścinanie, suszenie na polu w dobrych warunkach, później pod wiaty i suszarnie ( do 30 C ze wzg. Na zaw. Olejków eter.) plon 2-2,5 tony , 6-7,5 zł/kg konwencjonalna, 15-20 zł/kg ekologiczna, środki od chwastów jednoliściennych, herbicyd działający w okresie zimowym po zbiorze, 2,5 kg Świerzego ziela na otrzymanie suszu (1kg), po wysuszeniu w papierowych opakowaniach, wilgotność do 15%, niewłaściwa barwa do 10 % , zaw. Organiczne do 1%, zaw. Min. Do 2%, olejku nie mniej niż 1,5%.
Ostropest plamisty- jednoroczna, wytwarza b. dużą rozetę liściową w początkowym okresie rozwoju, duże liście- ciemnozielone, kształt eliptyczny, brzeg blaszki liściowej pofałdowany, ze środka rozety wyrasta pęd łodygowy( do 2m), a na glebach żyznych do 4m wys. Pęd łodygowy w połowie łodygi wytwarza liczne rozgałęzienia zakończone koszyczkiem kwiatowym (do 50 szt.), wew. są kwiatki rurkowe o barwie purpurowo-fioletowej. Rośl miododajna, owoc: niełupka (barwy od beżowej do brunatno-szarej), każde nasionko może być łatwo rozsiewane przez wiatr, kolce na liściach, nasiona b. dobrze zimują w glebie, kwitnienie VII-VIII, nasiona dojrzewają od końca VIII do poł IX , MTZ 22-33 g, surowcem są owoce, zaw. Grupę flawonoidów. Wymagania klimatyczne i glebowe: może wszędzie rosnąc, od podłoża zależą plamy, gleby, zasobne w skł pokarmowe (do 2-2,5 m); przenawożenie N -rośliny wyższe bardziej kruche; zbiór mechaniczny w rękawicach, omłacanie; nawożenie- czynnik wpływający na wzrost i rozwój N 80-100 kg/ha, P 60-80 kg/ha, K 100-120 kg/ha, wyższe dawki po zbożach i kukurydzy niższe po okopowych i motylkowych; rozmnażanie -wysiew nasion wprost do gruntu na szerokość 40 cm i głę. 2-3 cm, wschody po 14-20 lat , plantacje zakładamy wczesną wiosną. Zabiegi pielęgnacyjne: do momentu zakrycia przez liście międzyrzędzi ; uprawa gł. W Zach Polsce, Poznań, wielkopolska; 1,5 tys ton - Herbapol Poznań; choroby: szkodniki : Szary ostowiec (uprawa po sobie) ; na Lubelszczyźnie nie , bo gleby SA za dobre (do 4m) Zbiór: dwufazowy 1 większośc koszyczków jest dojrzałych (3,5 roślin), ścinamy , kozły, suszenie 2. młócenie, plon: 1-1,5 t/ha; surowiec: 3,5-4 zł/kg w zalezności od odmiany i zaw. Sylygininy i sprzętu; uprawa i wysiew i zbiór mechaniczny Po wysuszeniu: wilgotność do 10 & , owoce o niewłaściwej barwie do 3%, owoce uszkodzone i niewykształcone, Zan. Organiczne do 1% , flawonoidy nie mniej niż 2%
Kozłek lekarski: wymagania glebowe: odpowiednie:gleby lekkie, żyzne, dostatecznie wilgotne, średnio próchniczne, piaszczysto-gliniaste, bogate w wapń. Złe: ciężkie, zlewne, zbyt suche, piaszczyste. Na glebach ciężkich rośnie grubszy korzeń i dużo nitkowatych korzeni. Czarnoziemy i gleby torfowe mają dużo próchnicy i są trudne do oczyszczania dlatego nie sa odpowiednie. Stanowisko w płodozmianie: czyste i wolne od chwastów, zasobne w składniki pokarmowe, najlepiej uprawiać po: okopowych na oborniku, po motylkowych uprawianych na mieszanki, po nawozach zielonych przyoranych jesienią. Uprawa roli: zależy od terminu zakładania plantacji: *jeżeli jesienią i po okopowych to zaraz po zbiorze roślin należy wykonać: bronowanie, orkę z pogłębiaczem, bronowanie z wysiewem nawozów, wysadzanie rozsady. *jeżeli po motylkowych to wykonujemy: podorywke oraz bronowanie z nawożeniem. Zakładanie plantacji: materiałem wyjściowym są lekkie nasiona (0,5-0,75g MTN), mają malejącą zdolność do kiełkowania w miarę przechowywania, zbiór: lipiec/sierpień (75% zdolności do kiełkowania), wiosną (55% zdolności do kiełkowania). Najlepiej kiełkują w świetle i w niskich temperaturach. Od 15 VII do 15 VIII wysiać na rozsadniku. Rzędy co 25 cm wykonane siewnikiem ogrodniczym. Zaprawianie nasion. Moczenie roślin jeśli jest to uprawa ekologiczna. Potrzeba od 4 do 5 arów rozsadnika na 1 ha plantacji. Na 1 ha wysiewamy potrzeba ok 3 kg nasion. Z rozsadnikiem : 1 kg nasion na 1 ha. Wysadzanie na miejsca stałe: 50x50 cm, ewentualnie może być: 30x60 albo 40x40 cm. Zbyt gęsty siew->porażenie chorobowe. Zbiór jesienia, a nawet na początku XII. Zabiegi pielęgnacyjne: częste spulchnianie i odchwaszczanie gleby do momentu gdy liście zaczynają zakrywać międzyrzędzia. Pielenie ręczne-tuż po wysadzeniu do gruntu. Może pojawić się rdza-wiosną na dolnej stronie liści, natomiast w lecie rdzawe, pylące plamy przechodzą w ciemnobrązowe. Mączniak rzekomy-na spodnich częściach blaszki liściowej, blado zielone plamy pokryte nalotem. Mączniak właściwy-zgnilizna szyjki korzeniowej. Walka: chemiczna z chorobami i szkodnikami. Zbiór/suszenie/przechowywanie: zbiór: X/XI/XII lub wczesną wiosną (niższy plon a wyższy poziom substancji czynnych bo minusowe temperatury w zimie). Zbiór wykonujemy następująco: *pozbawienie liści, *wykopywanie, *oczyszczanie roślin z częsci mineralnych, *powinno się płukać albo wystukać (mechanicznie w ruchomych sitach). Suszenie: w temperaturze do 35st.C, żeby nie tracić olejków. Współczynnik wysuszalności: 3,5-4 kg swieżych korzeni na 1 kg wysuszonych. Plon z 1 ha: 1,5-2,5 tony (niższy gdy wysadzane na wiosne). Korzeni z silnym zapachem, smak swoisty i gorzkawy, wilgotność do 14%. Korzeni o niewłaściwej barwie nie może być więcej niż 3%, zanieczyszczeń mineralnych nie więcej niż 5%(piasek, gleba itd.). zawartość olejku nie niższa niż 0,7%. Zawartość kwasów walerenowych- nie mniej niż 17%. Przechowywujemy w szczelnie zamkniętych opakowaniach bo jest silnie aromatyczny, odizolowany.
Rumianek pospolity: na terenie północno-wschodniej części Lubelszczyzny. Na glebach lekkich. Roślina jednoroczna. Krótki okres wegetacji( jak na wiosnę zakładamy plantacje to pod koniec VI zbiór). Odmiany: 1. Złoty łan-wysoka zawartość olejków eterycznych, podczas suszenia następuje rozpadanie koszyczków kwiatowych. 2. Promyk-odmiana drobnokwiatowa, diploidalna, trwałe koszyczki. Surowiec: koszyczki kwiatowe lub kwiat, zbierane w początkowym okresie kwitnienia, zawiera olejki eteryczne (hamazulen), flawonoidy (lutenoloidę), śluzy, karotenoidy, sole mineralne. Wykorzystywany w lecznictwie-działanie przeciwzapalne i rozkurczowe. Wymagania klimatyczne: roślina klimatu umiarkowanego, na terenie całego kraju, stanowisko ciepłe o wystawie południowej, młode rośliny dobrze znoszą mrozy, nawet bez okrywy śnieżnej, jara/ozima. Stanowisko w płodozmianie: najlepiej plonuje w 3 roku po okopowych, uprawianych na pełnej dawce obornika. Po innych roślinach- stanowisko żyzne i bez chwastów. Uprawa roli: bardzo staranna, siew jesienny (IX), po zbiorze przedplonu wykonujemy:1.orkę średnią, 2.bronowanie, 3.wałowanie. Na glebach żyznych plonuje dobrze bez dodatkowego nawożenia, natomiast na cięższych: N 40-50kg/ha, P 50-60kg/ha, K 80-100kg/ha. Nawozy azotowe: 1/3 dawki przed siewem, 2/3 dawki w fazie rozety liściowej. Nawozy fosforowo- potasowe : 100% przed założeniem plantacji. Nie lubi gleb kwaśnych (1,5-3 ton węglanu wapnia/1ha przed siewem). Zakładanie plantacji: *wysiew nasion wprost wprost do gruntu (kiełkują przy dostępie światła-po to wałowanie, żeby podczas opadów nie były wbite w głąb gleby). Wysiewa sie 1,5-3 kg nasion/1ha, przeciętnie 2,5kg/1ha. Rzędy co 40 cm. Pasowa rozstawa (2 albo 3 rzędy co 20 cm i przejście 40 cm). Wschody po 3 tygodniach od wysiewu. Zachwaszczone stanowisko: po skiełkowaniu jest odchwaszczanie mechaniczne. Choroby i szkodniki: *mszyce-na plantacjach, *larwy płoszata rumiankowego na koszyczkach. Zbiór/ suszenie/ przechowywanie: surowcem mogą być całe koszyczki kwiatowe (puste dno kwiatowe). Kwiaty zewnętrzne i wewnętrzne rurkowe. Pozyskujemy ręcznie albo kombajnem. W miarę rozkwitania zbiera się rośliny. Zbiór może trwać nawet do 4 tygodni. Po zbiorze rozkłada się cienką warstwę w warunkach naturalnych lub w suszarni 45-60 st.C. Plon:do 1 tony kwiatów z hektara, natomiast 1,5 tony/1ha koszyczków kwiatowych. Cena; kwiaty (10 zł/kg), kwiaty rurkowe (5-6 zl/kg). Po zbiorze kwiaty pakuje się w kartony, natomiast rurkowe w worki foliowe. Po wysuszeniu: wilgotność do 12%, surowiec o niewłaściwej barwie do 5%, zanieczyszczenia organiczne do 1,5%, zanieczyszczenia mineralne do 0,5%, olejku nie mniej niż 0,3%. Do momentu sprzedaży należy przechowywać w pomieszczeniach przewiewnych i bez obcyh zapachów.
1