Przez miliony lat przyroda rządziła się swoimi prawami, w ciągu ostatnich dwóch stuleci człowiek zakłócił naturalny porządek i równowagę gwarantującą istnienie życia na ziemi. Zwiększony popyt na zasoby nat wywołany rosnącą liczebnością populacji powoduje posuwającą się wciąż degradację środowiska. Zainteresowanie szeroko rozumianą ekologią jest rezultatem narastania świadomości pogłębiającego się kryzysu środowiska przyrodn.
Kryzys ten jest wyrazem konfliktu między człowiekiem i przyrodą, wynikającego z obecnej ingerencji ludzi w przyrodę. Narastająca antropopresja powoduje załamywanie się równowagi ekol w wielu rejonach świata i niejednokrotnie dochodzi do katastrof ekol.
Degradacja środowiska przyrodn:
-powoduje pogorszenie jakości życia ludzkiego,
- liczne choroby cywilizacyjne i deformacje genetyczne,
-powoduje pogłębienie się różnic społeczno- cywilizacyjnych między biednym południem a bogatą północą oraz narastanie konfliktów ekonomicznych, politycznych i zbrojnych;
- ogranicza funkcjonowanie mechanizmów utrzymujących równowagę ekosystemów;
- zmniejsza bioróżnorodność, zakłóca cykle biogeochemiczne.
Ekofilozofia =filozofia ekologii, filozofia ekologiczna, ekologia humanistyczna, enwiromentalizm, ekologizm, praktyczna filozofia.
Ekofilozofia - dział filozofii podejmujący problemy szeroko rozumianej ochrony środowiska przyrodn, miejsca człowieka na ziemi i zależności pomiędzy oddziaływaniem człowieka na przyrodę i jej zwrotnym oddziaływaniem na jakość ludzkiego życia. Ekofilozofia zajmuje się badaniami nad przyczynami i istotą obecnego kryzysu ekologicznego. Nadrzędnym celem jaki przed gat ludzkim stawia ekofilozofia jest pojednanie z przyrodą. Pojednanie to ma polegać na określeniu w jakich granicach gatunek ludzki może wykorzystywać środowisko ale nie naruszać równowagi nat ekosyst.
Pojawienie się ekofilozofii ma związek z nasilającym się kryzysem ekologicznym prowadzącym do utraty przez człowieka poczucia oczywistości i pewności otaczającej go przyrody, upadku mitu człowieka który może pokonać i podporządkować sobie przyrodę. Do tego dochodzą nieszczęścia i katastrofy spotykające człowieka ze strony przyrody w którą wkroczył i którą zaczął nierozważnie zmieniać.
Ekofilozofia usiłuje odpowiedzieć na 3 pytania:
- które z założeń zachodniej cywilizacji przyniosły negatywne skutki dla środowiska nat;
- jakie znaczenie ma środowisko przyrodn dla zdrowia ludzkiego i poczucia sensu;
- jakie ogólne strategie mogą odwrócić obecny powiększający się kryzys ekolog.
Termin „ekofilozofia” wszedł oficjalnie do słownika filozoficznego na VI Zjeździe Filozofii Polskiej w 1995r w Toruniu.
Ekofilozofia= Oikos + Phileo + Sophia. Oikos -środowisko, dom, gospodarstwo rodzinne. Phileo -miłuję, dążę. Sophia -mądrość, wiedza.
Zjawiska i czynniki mające wpływ na powstanie ekofilozofii:
1. Ruch na rzecz obrony środowiska przyrodn, który pojawił się w krajach zachodnich w latach 60. zwolennicy tego ruchu uznali że walka o prawa zwierząt i czyste środowisko wymaga nowej filozofii relacji człowieka do przyrody -pojawiło się społeczne zapotrzebowanie na ekofilozofię.
2. Raporty o stanie świata wydawane od początku lat 70. przez klub rzymski. Wyczerpywanie się surowców nat z jednoczesnym wzrostem zanieczyszczeń środowiska stały się podstawą katastroficznej wizji świata. Przewidywano załamanie się gospodarki świata ok. 2020r.
Klub Rzymski -międzynarodowa organizacja założona w 1968r zrzeszająca naukowców, polityków, biznesmenów, zajmująca się badaniem i publikowaniem globalnych problemów świata. Wydana przez Klub Rzymski w 1972r książka „Granice wzrostu” analizowała przyszłość ludzkości wobec wzrostu liczby mieszkańców Ziemi oraz wyczerpujących się zasobów nat. Twórcy pracy zauważyli na świecie 5 niepokojących trendów:
- przyspieszającą industrializację;
- szybki wzrost zaludnienia;
- powszechne niedożywienie;
- wyczerpywanie się zasobów nieodnawialnych;
- pogarszający się stan środowiska.
Równowaga światowa może wg Klubu być osiągnięta przez:
- ograniczenie wzrostu liczby ludności;
- zmniejszenie zużycia zasobów nieodnawialnych;
- racjonalne zużywanie zasobów odnawialnych.
We wnioskach przedstawiano trzy zalecenia mające do tego doprowadzić: zapewnienie nieograniczonego dostępu do stuprocentowo skutecznych metod kontroli urodzeń; promowanie modelu rodziny z max 2 dzieci; ograniczenie wzrostu ekonomicznego.
3. zmiany w nauce -krytyka mechanistycznego typu myślenia, zainteresowanie zjawiskami przyrodn, wzrost znaczenia medycyny alternatywnej.
4. rozwój ekologii jako nauki o stosunkach między organizmami żywymi a środowiskiem, strukturze i funkcjonowaniu przyrody
5. pojawienie się alternatywnych stylów życia ludzi zbuntowanych przeciwko kulturze kapitalistycznej pragnących urzeczywistniać takie idee jak: więź wspólnotowa, duchowość, ograniczenie konsumpcji, wrażliwość ekologiczna, równouprawnienie płci, niestosowanie przemocy.
6. poglądy na współczesną ekonomię -ekonomiści Edward Mishon i Ernest Schurach dokonali krytyki idei ciągłego wzrostu gospodarczego i mierzenia go tylko w kategoriach dochodu narodowego
7. rozwój badań nad kulturami ludzi pierwotnych (Indian amerykańskich, Eskimosów, ludów Afryki) wskazujących na występujący tam szacunek w stosunku do ziemi.
Wymienione zjawiska zaistniały w kulturze, nauce i życiu społecznym, stworzyły kontekst dla pojawienia się ekofilozofii jako reakcji na negatywne skutki cywilizacji (degradacja środowiska, wzrost nierówności społecznej) i jako opozycji wobec dominującego światopoglądu.
Ekofilozofia to refleksja nad charakterem rozmaitych zależności i procesów kształtujących się w przyrodzie a także na pograniczu świata nat i sztucznego (stworzonego przez człowieka).
Dominujący w cywilizacji naukowo -tech paradygmat kartezjański stara się ujęciem holistycznym. Model myślenia holistycznego obejmuje człowieka i przyrodę jako integralną całość. Holizm postuluje odejście od antropocentryzmu. Szczególna pozycja człowieka w świecie wynikająca z jego rozumności oznacza przede wszystkim odpowiedzialność a nie dominację.
Ekofilozofia pokazuje zagrożenia wynikające z przerostu cywilizacji industrialnej i szuka rozwiązań problemów. Ekofilozofia kształtuje nową świadomość ekologiczną, próbuje pogodzić najnowsze osiągnięcia nauki z odwieczną mądrością i zaangażowaniem na rzecz wartości ludzkich, przyrody i życia.
Paradygmat -pewnik, punkt wyjścia, rozumienie rzeczywistości.
Paradygmat kartezjański -materialistyczny, mechanistyczny, powstał w trakcie rewolucji naukowej XVI i XVIIw, związany z odkryciami Kopernika, Galileusza i Newtona, od tego momentu nauka zaczęła opierać się na matematycznym opisie przyrody.
Matematyczny obraz świata umożliwił rozwój wielu technicznych dziedzin elektroniki, informatyki, transportu, techniki telekomunikacyjnej i multimedialnej. Po 300 latach stosowania paradygmatu materialistycznego okazało się że zupełnie pomija się cały szereg bardzo istotnych zależności. Nie bierze pod uwagę tego że żyjemy w świecie współzależnych zjawisk biologicznych, psychologicznych, społecznych i środowiskowych. Dla opisu wzajemnych zależności między tymi strefami potrzebne jest podejście zwane systemowym lub holistycznym czyli podejście nastawione nie na zagłębianie się w najdrobniejsze szczegóły poszczególnych elementów drobnego przedmiotu lecz na znalezienie wszelkich możliwych zależności jakie łączą ten przedmiot z pozostałymi elementami systemu w ramach którego funkcjonuje.
Podejście historyczne proponuje więc zamiast badania szczegółowego lecz bardzo wąskiego, badanie bardziej ogólne, lecz uwzględniające znacznie szersze spektrum wzajemnych zależności.
Czym zajmuje się ekofilozofia:
1 Ekofilozofia zajmuje się całokształtem problemów dotyczących interakcji człowieka z przyrodą. Żyjąc w przekonaniu że można z przyrody czerpać tyle ile się chce a nie tyle ile potrzeba człowiek doprowadził do globalnego zagrożenia całej biosfery. Wartością ekologiczną jest takie działanie człowieka które służy podtrzymywaniu biosfery w jej nat stanie.
2. Ekofilozofia zajmuje się analizą dotyczącą istoty przyczyn uwarunkowań współczesnego kryzysu ekol. Podejmuje się na tym gruncie zmianę paradygmatów współczesnej technologii z wysokoodpadowej i kryzysogennej na tzw zieloną technologię preferującą alternatywne sposoby uzyskiwania energii jak i minimalizującą odpady.
3. zajmuje się wpływem działalności gospodarczej oraz kultury na relacje człowieka z przyrodą. Główne zarzuty efofilozofów skupiają się na takich zagadnieniach ekonomii tradycyjnej jak: -maksymalizacja zysku jako główny cel działań ekonomicznych; -antropogeniczne podejście do kierunku działań ekonomicznych; -powiększanie zakresu różnic społecznych; -monopolizacja rynku światowego; -poszerzanie i propagowanie konsumpcyjnego sposobu życia wśród społeczeństwa jako wartości nadrzędnej; -usuwanie na pobocze odpowiedzialności za skutki swoich działań; -brak perspektywicznej wizji rozwoju w zgodzie ze środowiskiem nat.
4. ekofilozofia zajmuje się rozważaniami nad ekologicznym stylem życia. Odnieść można w tym obszarze odniesienia do polityk religijnych jak i filozofii Dalekiego Wschodu.
Porównanie nowego światopoglądu ekofilozoficznego ze światopoglądem dominującym w obecnej cywilizacji:
- światopogląd dominujący Antropocentryzm -człowiek jest panem natury, natura ma wartość wówczas gdy jest użyteczna dla człowieka; preferuje postawę dominacji nad przyrodą i eksploatacji zasobów.
- światopogląd ekofilozoficzny Ekocentryzm -człowiek jest częścią natury, istoty ludzkie i ekosystemy mają wartość samą w sobie i prawo do życia, człowiek obdarzony etyką, moralnością.
Światopogląd dominujący obraz natury drapieżnej: przyroda jest brutalna, dominuje w niej walka i siła. Światopogląd ekofilozoficzny: natura jako matka, oprócz walki i konkurencji w naturze przeważa kooperacja (współdziałanie).
Dominujący Ekonomizm:
- wzrost ekonomiczny mierzony jest ilością produkcji i konsumpcji,
- mała troska o życie przyszłych pokoleń,
- upośledzenie sfer nieprodukcyjnych (szkolnictwo, kultura, służba zdrowia),
- ideał nieograniczonego bogacenia się i konsumpcji, sztuczne tworzenie potrzeb.
Ekofilozoficzny Ekorozwój:
- równoważenie wzrostu gosp z wymogami ekologicznymi i społ,
- troska o jakość życia przyszłych pokoleń,
- jakościowe wskaźniki poziomu życia: zdrowe, czyste środowisko, zgoda społeczna,
- minimalizacja chęci posiadania.
Dominujący Technokratyzm:
- przekonanie że postęp techniczny może rozwiązywać wszelkie problemy i usuwa niekorzystne skutki związane z rozwojem cywilizacji.
Technokratyzm - zespół koncepcji zakładających powstanie nowego typu władzy ekonomiczno -politycznej w którym dużą rolę odgrywaliby wysoko wykwalifikowani specjaliści.
Ekofilozoficzny: technika podporządkowana kulturze moralnej, nie wszystko co możliwe technicznie należy realizować, to co natura nie może wchłonąć nie powinno być wytworzone.
Dominujący Centralizacja: koncentracja władzy przez państwo, wzrost biurokracji, ekonomia w ręku wielkich form.
Ekofilozoficzny Decentralizacja: ideał gospodarki lokalnej i samowystarczalnej.
Dominujący Patriarmalizm: dominujący mężczyzna w życiu społecznym, nauce, kulturze, przewaga cech męskich: militaryzm, technokratyzm, agresywność, pracoholizm.
Ekofilozoficzny: równowaga pierwiastka żeńskiego i męskiego, postulat większej roli kobiet i cech miękkich w życiu: skłonność do kompromisu, dobroć, współczucie, przewaga wartości rodziny nad wartościami ekonomicznymi i politycznymi, myślenie intuicyjne.
Dominujący Sekularyzm (świeckość): zanikanie religijności, dążenie do eliminacji wpływu wszelkich ruchów religijnych na przemianę społeczną, życie nastawione na władzę i posiadanie dóbr, niewiara w sferę duchową.
Ekofilozoficzny Zamysł transcendencji: człowiek i świat jest przeniknięty ponad ludzką energią i mądrością, znaczenie medytacji.
Wybrane koncepcje ekofilozofii: Zbigniew Hull wyróżnia w ramach ekofilozofii:
1.ekofilozofia ochroniarska cechująca się antropocentryzmem -na ochronę przyrody patrzy się tu z perspektywicznej przydatności dla człowieka.
2.Nurt Alternatywy Ekologicznej mieszczący w sobie wiele koncepcji zrywających z antropocentryzmem.
Ekofilozofia ochroniarska (antropocentryczna płytka):
- przedstawiciele tego nurtu nie negują że należy zachować środowisko przyrodn w dobrej kondycji aby człowiek mógł korzystać z jego zasobów;
- ekofilozofia ochroniarska nie przyznaje przyrodzie wartości jako takiej, posiada ona wartość reatywizowaną do potrzeb gat ludzkiego;
- antropocentryzm zakłada że zobowiązania moralne mamy tylko wobec ludzi. Nie wyklucza to zobowiązań wobec istot poza ludzkich czy ekosystemów ale tylko wtedy gdy czynimy to z uwagi na dobro człowieka;
- celem ochrony przyrody jest zapewnienie człowiekowi odpowiedniego standardu życia i rozwoju;
- kryzys ekologiczny jest traktowany jako niepożądany uboczny skutek rozwoju cywilizacji, należy go przezwyciężyć przez odpowiednią politykę ekonomiczną i stosowanie odpowiednich technologii, nie widzi się tu potrzeby radykalnej zmiany stylu życia społeczeństwa.
Reprezentanci: Julian Sinom, Jon McCorty, Zbigniew Hull, Jon Passmore.
Ekofilozofia alternatywna (biocentryzm, holistycyzm):
- uwzględnia interesy wszystkich istot żywych i tych czujących, wrażliwych na ból i tych nie odczuwających bólu;
- gat ludzki jest jednym z wielu istniejących w przyrodzie, nie można mu przypisać wyróżnionego miejsca i znaczenia;
- należy odrzucić jako niesłuszną ideę dominacji człowieka w przyrodzie;
- cała biosfera jest uznawana za dobro i przedmiot zobowiązań człowieka. Interesy człowieka muszą być widziane z perspektywy biosfery.
Ekologia głęboka: twórcy: Arne Naess prof. Uniwersytetu w Oslo, Georgie Sessions wykładowca filozofii w Kalifornii, -jeden z najbardziej kontrowersyjnych kierunków filozofii. Naczelne zasady ekologii głębokiej:
1. zasada równości biocentrycznej -głosi że wszystkie istoty są sobie równe, mają takie same prawo do życia i rozwoju. Należy odrzucić dotychczasową wizję wyróżniającej roli człowieka w środowisku (homocentryzm) na rzecz całościowego obrazu świata. Ludzie nie są lepszą częścią biosfery, nie zajmują w niej pozycji która upoważnia do eksploatacji i manipulacji przyrodą, jak to czyni obecna cywilizacja.
2. pomyślność oraz rozwój ludzkiego i poza ludzkiego życia (stały krajobraz, ekosystemy) na Ziemi są wartościami samymi w sobie, niezależnie od użyteczności pozaludzkich form życia dla człowieka. Związki między formami życia nie powinny być naruszane.
3. bogactwo i różnorodność życia są wartościami samymi w sobie. Różnorodność zwiększa szanse przeżycia, sprzyja nowym drogom rozwoju życia, mnoży bogactwo jego form.
4. ludzie nie mają prawa ograniczania bogactwa i różnorodności przyrody, chyba że zachodzi potrzeba zaspokojenia ich żywotnych istotnych potrzeb. Wg autorów „istotne potrzeby” to takie które są różne ze względu na biologiczne przetrwanie człowieka i innych gat. Zaspokajanie pragnień związanych z posiadaniem dóbr materialnych i konsumpcyjnym stylem życia nie jest realizacją istotnych życiowo potrzeb.
5. Rozwój pozaludzkich form życia wymaga zahamowania wzrostu liczebności populacji ludzkiej. Pogląd bardzo kontrowersyjny. Przyrost ludności oznacza wzrost konsumpcji, ilości odpadów, większą ingerencję w przyrodę.
6. Oddziaływanie człowieka na inne formy życia jest obecnie zbyt duże, a sytuacja ta gwałtownie się pogarsza.
7.należy ograniczyć materialny standard życia na rzecz jakości życia. Jakości życia nie należy kojarzyć z poziomem materialnym.
8.preferowanie lokalnej autonomii i decentralizacji. Powiększanie autonomii lokalnej sprzyja rozwiązywaniu problemów zanieczyszczeń, recyklingowi, redukcji zużycia energii.
Ekofilozofia H. Skolimowskiego - Humanizm ekologiczny:
Skolimowski polski filozof ur.1930r, obecnie jeden z najwybitniejszych twórców ekofilozofii, doktorat na Uniwersytecie w Oxfordzie, stypendysta Uniwersytetu Cambridge.
Cechy koncepcji ekofilozofii Skolimowskiego:
- zaangażowanie na rzecz wartości ludzkich, przyrody i życia,
- duchowość (doświadczenie świata jako tajemniczego i świętego miejsca),
- ujmowanie świata przyrodniczego i społecznego jako całości (holistyczne ujęcie rzeczywistości),
- odpowiedzialność jednostek (nie tylko prawa ale też obowiązki),
- tolerancja wobec zjawisk ponad fizycznych (dopuszczanie obecności sił wyższych)
- odrzucenie antropocentryzmu.
Ekofilozofia Al. Gore'a: amerykański polityk, działacz partii demokratycznej, wiceprezydent USA 1993-2001, zainteresowany problemami ochrony środowiska, wpływem klimatu na rozwój i upadek różnych cywilizacji. Wskazuje że najpoważniejsze przykłady degradacji środowiska we współczesnym świecie miały miejsce tam gdzie poszczególne ekipy rządowe kierowały się zasadą że gwałtowne przekształcenia świata materialnego przyniosą ogromne korzyści dla ludzkości. Wskazuje na fakt że największe tragedie ekologiczne miały miejsce na terenach rządów komunistycznych które wykluczają istnienie ruchów na rzecz ochrony środowiska. Błędem było oddzielenie nauki i religii które przyczyniło się do zaniku odpowiedzialności za losy środowiska przyrodn co w konsekwencji prowadzi do oddzielenia człowieka od natury. Ludzkość źle zrozumiała kim jest i opacznie pojmuje swoje miejsce w świecie.
Cele zgłoszonego przez Ala Gore'a nowego Planu Marshalla: ratować ludzkość przed globalną katastrofą ekologiczną poprzez:
1. stabilizację liczby ludności świata jak: powstrzymanie eksplozji demograficznej poprzez pomoc świadczoną przez bogatych na rzecz słabszych części światowej społeczności; podniesienie poziomu oświaty i kształcenia kobiet; upowszechnienie dostępności środków antykoncepcyjnych;
2. szybkie utworzenie korzystnych dla środowiska technologii (tzw zielonych technologi) które gwarantują rozwój gospodarczy bez towarzyszącej mu degradacji środowiska.
3.wynegocjowanie i przyjęcie nowych porozumień międzynarodowych obowiązujących pewne normy prawne w zakresie ochrony środowiska m.in.: zakaz budowy węglowych elektrowni, podniesienie podatków od emisji gazów cieplarnianych.
4.ukształtowanie świadomości ekologicznej poprzez ustalenie wspólnego pionu edukacji na całym świecie a temat środowiska nat.
5.wprowadzenie do turystyki zrównoważonego rozwoju.
Co to jest zrównoważony rozwój:
- to nie pogarszający się dobrostan człowieka w czasie (Peorce 1994);
- to trwała poprawa jakości życia współczesnych i przyszłych pokoleń poprzez właściwe kształtowanie proporcji między poszczególnymi rodzajami kapitału: ekonomicznym, ludzkim i przyrodniczym (Piontek, 2001);
- to taki rozwój który sugeruje że planujemy tu zostać na stałe a nie na weekend (Patent 2000),
- nie okradanie własnych dzieci;
- taki rozwój który zaspokaja potrzeby obecne nie zagrażając możliwościom zaspokajania potrzeb przyszłych pokoleń.
Zrównoważony rozwój definiowany jest jako zbiór celów społecznych nadrzędnych wśród których wymienia się: dobrobyt (materialny i społeczny); sprawiedliwość; bezpieczeństwo. Ich wspólnym mianownikiem jest lepsze zaspokajanie fizycznych i psychicznych potrzeb człowieka poprzez prawidłowe ułożenie jego stosunków do środowiska, zwłaszcza przez utrzymanie funkcji ekologicznych środowiska przyrodn.
Czy ekorozwój i rozwój zrównoważony to pojęcia tożsame? W praktyce dominuje tendencja do zastępowania ekorozwoju pojęciem rozwoju zrównoważonego.
3 ujęcia ekorozwoju:
1. ujęcie przyrodnicze -ukazuje nadrzędność wartości przyrodniczych w stosunku do działalności gospodarczej i aktywności społecznej. Cel: zachowanie środowiska i jego naturalnych zasobów.
2.ujęcie ekonomiczne -ekorozwój ukazuje potrzebę równoważenia działalności gospodarczej i produktywności ekosystemów. Cel: rozwój gospodarczy który będzie stymulowany przez postęp technologiczny, wzrost efektywności wykorzystania surowców, materiałów i pracy ludzkiej.
3.ujęcie cywilizacyjne (społeczne) -równowaga powinna być osiągana za pomocą najnowszych osiągnięć naukowych. Celem jest poprawa warunków życia i bezpieczeństwa wszystkich ludzi.
Zasady ekorozwoju:
1. MINIMALIZUJ: konsumpcję zasobów nat, korzystanie z zasobów nieodnawialnych, zanieczyszczenie, emisję toksyn, produkcję odpadów.
2. MAKSYMALIZUJ: powtórne wykorzystanie odpadów, recykling, wykorzystanie zasobów odnawialnych.
3. PROMUJ: ochronę środowiska, zrozumienie funkcjonowania nat ekosystemów.
Wenezuela, Rosja, Kazachstan -najwięcej zasobów ropy naftowej. Rosja, Iran, Arabia Saudyjska -największe złoża gazu ziemnego. USA, Rosja, Chiny, Indie -największe złoża węgla. Polska 14miliardów to węgla (wystarczy na 90lat wydobycia). Zasoby uranu -czas wyczerpania 85lat, największe złoża: Australia, Kazachstan, Kanada, USA, Północna Afryka. USA zużywają 4razy więcej energii i 3razy więcej wody niż przypada na statystyka. Produkują 2razy więcej odpadów i 5razy więcej CO2.
Powody nadmiernej konsumpcji: - pozycja społeczna i status, im wyższa pozycja tym konsumpcja większa, - brak w życiu wartości i dóbr niematerialnych, - manipulacja mediów, marketing.
Jakie czynniki utrudniają zmianę postaw?
- wygoda własna; - zmiany postrzegane jako wymagające poświęcenia; - odrzucenie własnej odpowiedzialności; - własne działania postrzegane jako nie mające wpływu na sytuację globalną
Porównanie rozwoju zrównoważonego z niezrównoważonym na przykładzie transportu:
Rozwój niezrównoważony |
Rozwój zrównoważony |
-dominacja samochodów -ograniczenie roli kolei -niedostrzeganie pieszych i rowerzystów -promocja konsumpcji indywidualnej -duże zużycie zasobów -groźne zanieczyszczenia -większe zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi -strata czasu w korkach |
-dominacja transportu publicznego -wysoka ranga transportu kolejowego -równoprawność dla pieszych i rowerzystów -promocja konsumpcji zbiorczej -mniejsze zużycie zasobów -mniejsza ilość zanieczyszczeń -zdrowsze warunki dla życia ludzi -mniej korków |
Lov sharing -grupa wpłaca pieniądze i może korzystać z samochodów osobowych i wspólnie z innymi przemieszczają się w jednym kierunku, mniejsze koszty, mniejsze korki, mniejsze zanieczyszczenie powietrza itp.
Rys historyczny zrównoważonego rozwoju: -wiek XIX i XX -szybki wzrost konsumpcji, motorem napędowym był dostęp do tanich źródeł energi oraz beztroska eksploatacja zasobów nat.
-punkt zwrotny -wystąpienie sekretarza generalnego ONZ U'Thanta na XXIII sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ w 1969r (tzw Raport U'Thanta). Zasygnalizował on pojawienie się kryzysu o zasięgu globalnym który dotyczył stosunku człowieka do środowiska.
Najważniejsze zagadnienia poruszane w raporcie U Thana:
- degradacja ziem uprawnych;
- bezplanowy i coraz szybszy rozwój aglomeracji miejskich zajmujących kolejne tereny;
- eksplozja demograficzna;
- zanikanie wielu form życia zwierzęcego i roślinnego;
- zatruwanie i zanieczyszczenie środowiska;
- skończoność zasobów nat.
- 1972r Szwecja I konferencja ONZ „Człowiek i środowisko” -powołanie programu Środowiskowego Narodów Zjednoczonych (UNEP) rozgłos zagadnień dotyczących racjonalnego wykorzystania i ochrony zasobów nat.
- 1983r powołanie przez ONZ Światowej Komisji Środowiska i Rozwoju (WCED);
- 1987r (WCED) publikuje raport pt „Nasza wspólna przyszłość” zawierający listę zagrożeń i wyzwań dla prawidłowego rozwoju ludzkości (raport Brundtland). Raport zawierał definicję zrównoważonego rozwoju. „na obecnym poziomie cywilizacyjnym możliwy jest rozwój zrównoważony, jest to taki rozwój w którym potrzeby obecnego pokolenia mogą być zaspokajane bez zmniejszania szans przyszłych pokoleń na ich zaspokajanie”.
1992r Rio de Janeiro (Szczyt Ziemi) ONZ zwołuje II konferencje „Środowisko i rozwój” reprezentanci 172 państw + 108 prezydentów lub premierów; -powołano Komisję Zrównoważonego Rozwoju ONZ, przedstawiciele 53 państw 3-letnia kadencja; -przyjęto 5 dokumentów:
1.Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu;
2.Agenda 21;
3.Konwencja o zachowaniu różnorodności biolog;
4.deklaracja dotycząca kierunku rozwoju, ochrony i użytkowania lasów;
5.Karta praw Ziemi.
Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu - dokument określający założenia międzynarodowej współpracy dotyczącej ograniczenia emisji gazów cieplarnianych odpowiedzialnych za zjawisko globalnego ocieplenia. Brak wiążących zobowiązań.
Protokół z Kioto 1997r -postanowienia:
1.redukcja do 2012r emisji gazów cieplarnianych o 5,2% w porównaniu z rokiem 1990.
2.możliwość „handlu limitami” między krajami.
3.kraje rozwinięte są zobowiązane do wspierania rozwoju technologicznego słabiej rozwiniętych krajów oraz studiów i projektów związanych z pozyskiwaniem alternatywnych źródeł energii.
Droga do wejścia protokołu w życie: aby protokół wszedł w życie musiała zostać spełniona zasada „2razy 55” -min 55krajów ratyfikujących konwencję wytwarzających min 55% światowej emisji CO2.
Luty 2005r ratyfikacja protokołu przez 141państw wytwarzających w sumie 61% światowej emisji gazów cieplarnianych.
Protokół z Kioto a gospodarka Polski: Polska w porównaniu z poziomem z roku 1988 ma obniżyć swoją emisję o 6%. Z powodu załamania się gospodarki narodowej w okresie transformacji emisja szkodliwych gazów zmniejszyła się na tyle że Polska nie miała problemów z wypełnieniem kryteriów protokołu z Kioto.
Szczyty klimatyczne: Poznań 2008r, Kopenhaga 2009r.
Agenda 21: program działań na XXIwiek, dokument programowy który przedstawia sposób opracowania i wdrażania programów zrównoważonego rozwoju w życie lokalne w perspektywie XXI wieku (179państw podpisało się pod tym dokumentem). U podstaw Agendy 21 leży refleksja że ludzkość doszła do przełomowego momentu w historii. Kontynuując dotychczasową politykę przyczyniamy się do przepaści gospodarczej między państwami:
- rozszerzanie się stref ubóstwa, głodu i chorób;
- rozszerzanie się analfabetyzmu;
- postępująca degradacja środowiska nat.
Wyceniany na 600miliardów dolarów program ratowania planety zawarty jest w Agendzie 21 na 500stronach w 40 rozdziałach m.in.:
- zagadnienia socjalne i ekonomiczne: walka z ubóstwem, zmiana modelu konsumpcji, ochrona i promocja ludzkiego życia i zdrowia;
- ochrona i zarządzanie zasobami nat: ochrona bioróżnorodności, promowanie zrównoważonego rozwoju rolnictwa i wsi, przeciwdziałanie wylesianiu, pustynnieniu i suszom, ochrona oceanów;
- wzmacnianie roli głównych grup społecznych i organizacji: umacnianie roli organizacji pozarządowych, wzmacnianie roli kobiet, rola ludności tubylczej w zrównoważonym rozwoju.
Konwencja o zachowaniu różnorodności biolog: działania na rzecz ochrony i zrównoważonego użytkowania bioróżnorodności. Każde państwo swoimi możliwościami:
- opracowuje krajowe strategie lub programy dotyczące ochrony bioróżnorodności;
- ustanawia system obszarów chronionych na których muszą być podjęte specjalne działania w celu ochrony bioróżnorodności;
- wspieranie ochrony ekosystemów i nat siedlisk oraz opracowania regulacji prawnych dotyczących ochrony zagrożonych gat;
- odtwarzanie i przywracanie do stanu poprzedniego ekosystemów które uległy degradacji;
- ustanowienie środków umożliwiających kontrolę ryzyka związanego z użytkowaniem GMO;
- kontrola obcych gat które zagrażają ekosystemom (gat inwazyjne).
II Szczyt Ziemi w Johanesburgu 2002r: -ponad 60tys delegatów państw przedstawicieli organizacji międzynarodowych pozarządowych mediów, ponad 100szefów państw i rządów. W ramach przygotowań do Szczytu Sekretarz Generalny ONZ Kofi Annan opublikował raport podsumowujący gospodarcze, społeczne i ekonomiczne osiągnięcia od czasu I Szczytu Ziemi (lata 1992-2002). Najważniejsze rezultaty Szczytu w Johanesburgu:
- Szczyt potwierdził ideę zrównoważonego rozwoju jako dwóch głównych przedmiotów zainteresowania społeczności międzynarodowej oraz nadał nową dynamikę globalnym staraniom na rzecz ograniczenia ubóstwa oraz ochrony środowiska;
- rządy państw które wzięły udział w Szczycie wyraziły gotowość zaangażowania się w realizację konkretnych celów tak aby umożliwić osiągnięcie zrównoważonego rozwoju;
- szczególną uwagę poświęcono problemom Afryki oraz zadeklarowano chęć podjęcia działań na rzecz realizacji potrzeb kontynentu afrykańskiego.
Zrównoważony rozwój w Polsce:
- ustawa o ochronie i kształtowaniu środowiska z 1990r art.3 pkt.3: „Rozwój zrównoważony jest to rozwój społeczno -gospodarczy w którym w celu równoważenia szans dostępu do środowiska poszczególnych społeczności lub ich obywateli zarówno współczesnego jak i przyszłych pokoleń następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych”.
Art. 5 Konstytucja RP z 1997r: „Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę środowiska kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju”
Dogmaty strategiczne i akty prawne : -strategia trwałego i zrównoważonego rozwoju Polski do 2025r; -II polityka ekologiczna państwa; -Prawo ochrony środowiska; -Ustawa o odpadach; -prawo wodne.
Narzędzia wdrażania ekorozwoju:
I.narzędzia edukacyjne:
1. edukacja formalna: -szkolna; -poza szkolna np. parki narodowe, krajobrazowe, ogrody botaniczne; 2. edukacja nieformalna (mass media, rodzina i środowisko lokalne, organizacje pozarządowe); II.narzędzia ekonomiczne:
- podatki za gospodarcze korzystanie ze środowiska (np. eksploatacja kopalin);
- podatki lub opłaty od emisji określonych zanieczyszczeń;
- kary za przekraczanie dopuszczalnych pozwoleniami poziomów emisji zanieczyszczeń;
- subsydia publiczne dla podmiotów gospodarczych służące finansowaniu kosztów instalacji urządzeń mających na celu ograniczenie zanieczyszczeń lub poprawę stanu środowiska;
III.narzędzia techniczne:
- obniżenie materiałochłonności i energochłonności produkcji;
- redukowanie poziomu zanieczyszczeń (np. poprzez stosowanie recyklingu, instalowanie urządzeń wychwytujących i neutralizujących zanieczyszczenia).