Choroby ryb akwariowych

Dotyczą ich choroby środowiskowe, bakteryjne, grzybicze, wirusowe, parazytologiczne.

Czynniki mające duży wpływ na rozwój chorób akwariowych to temp wody, pH wody.

Zależne od pH wody:

Choroba kwasowa- gdy ryby wymagają wody twardej o pH obojętnym a chorują gdy są przeniesione do wody o pH zasadowym.

Choroba zasadowa- podobnie gdy ryby zostaną przeniesione do środowiska wodnego w którym panuje pH kwasowe.

PH= 8- 9 spowodować wystąpienie tej choroby może nadmierne oświetlenie, duża ilość roślin- nadmierny rozwój glonów. Ryby są niespokojne, wzrasta przez nie produkcja śluzu, występują skurcze ciała, ryby wyskakują z akwarium mają przyspieszone ruchy oddechowe.

Zatrucie CO₂- mocno zaciśnięty otwór gębowy, pokrywy skrzelowe.

U ryb żyjących jeszcze obserwuje się ociężałość, niechętne pobieranie pokarmu, zmętnienie skrzel, skóry, dziubkowanie.

Zwalczanie- podawanie węglanu wapnia.

Choroba gazowa- może wystąpić u ryb akwariowych pod wpływem zwiększonego ciśnienia parcjalnego tlenu w wodzie. Zbyt duża ilość roślinności, nadmierna produkcja O₂ , przesycenie tlenem krwi ryb. Powstają pęcherzyki w naczyniach krwionośnych co zamyka te naczynia, martwica obwodowych części skrzel i płetw.

15 mg/l- optymalne stężenia tlenu(ciśnienie parcjalne O₂) w akwarium.

Przyducha- również może wystąpić w akwarium; spadek apetytu, zahamowanie wzrostu,

Zapob przez odpowiednie zagęszczenie w akwarium; 5-6 cm rybka potrzebuje około 2-3l wody, 12 cm rybka wymaga już około 10l wody. Oprócz tego dbanie o higienę akwarium, usuwanie substancji organicznej, zaopatrzenie w tlen(jest większe u ryb młodszych niż starszych), odpowiednia temp(przeziębienia przy niskiej temp).

Przeziębienie

• mała ruchliwość

• sklejenie płetw

• gromadzenie przy grzałce

• brak apetytu

• kołyszące ruchy ciała.

Przenoszenie ryb jest dozwolone z różnicą temperatur 2-3^oC

Pokarm

• niewłaściwe żerowanie;

ryby normalnie nie żerują w nocy, rano intensywnie pobierają pokarm, w ciągu dnia żerują kilkakrotnie a pod koniec dnia wychodzą na ostatni żer.

Zatrucia- rozkład związków organicznych- amoniak, azotyny, siarkowodór.

Amoniak- 1-2mg może spowodować śmierć ryb, u niektórych nawet 0,5 mg/l, trującą dla ryb jest forma gazowa amoniaku wyst przy pH 8,0 lub większej od 8,0.

Azotyny- rośliny w wodzie słabo pobierają azotyny. Mało światła, niska temperatura.

0,01mg/l nie powinno przekroczyć tej wartości stężenie azotynów w wodzie.

Objawy to utrata barwy, ryby giną prze uduszenie.

Siarkowodór- w źle utrzymanych akwariach, przy rozkładzie białka organicznego po 1-2 latach silne śnięcia.

Choroby wirusowe

Limfocytoza

• Irydowirusy

Rybki podatne na infekcje wirusowe; pielęgnicowate, basetowe, gupik, gurami, skalar.

Najczęściej choroba występuje u labiryntowych, czasami u mieczyków.

Źródło- ryby chore, żywy pokarm, pasożyty- głównie pasożytnicze skorupiaki.

W wodzie utrzymuje żywotność wirus około 1 tyg.

Duże zagęszczenie ryb w wodzie, stres, mechaniczne uszkodzenia. Brama wejścia- skóra, skrzela.

Okres inkubacji zależy od gatunku: labiryntowe- 4tyg, basetowe- 6tyg. Choroba może trwać nawet kilka mies.

Fibroblasty- wirusy dostają się do wnętrza kom zaokrąglają się, powiększają, powiększają swoje jądro. Wzrost może trwać 9 mies, mogą osiągać do 2 mm. stają się widoczne gołym okiem!! komórki takie tworzą zgrupowania przypominające owoc morwy.

Rozwój choroby- komórki posypane solą, owoc morwy.

W zaawansowanych przypadkach w okolicy guzków tworzy się przekrwienie będące miejscem infekcji wtórnej florą bakteryjną. Później narośla złuszczają się, i odpadają. Jeżeli nie doszło do wtórnej infekcji skóra nie zmienia barwy.

Przy większych rozrostach dochodzi do zaburzenia w pływaniu.

Zapobieganie: 2 mies kwarantanna świeżo nabytych ryb, jeżeli wystąpi choroba ryby należy zlikwidować.

Choroba posocznicowa tła wirusowego

• Rhabdovirus

Powiększenie powłok brzusznych, nastroszenie łusek, wytrzeszcz gałek ocznych.

Występuje jedynie gdy temp w zbiorniku w którym znajdują się ryby spadnie poniżej 19^oC.

Choroby bakteryjne

Tutaj duże znaczenie ma współudział czynników środowiskowych.

Bakterie denitryfkascyjne- wzrost azotynów, amoniaku, metanu, siarkowodoru.

Aeromonas, Pseudomonas, Proteus, Mycobacterie(M. forcuitum), Flavonobacterium(F. columnarum).

Posiadają enzymy które po zasiedleniu tkanek ryb umożliwiają im głębszą penetracje tkanek ryb.

Źródło infekcji- nosiciele, inne ryby chorujące.

Najczęściej do rozwoju takich chorób dochodzi podczas; osłabienia odporności.

Dermatozy ryb

Choroba wrzodowa ryb

• patologiczny stan charakteryzujący się zmianami na skórze.

Złuszczenie naskórka- który w postaci nitek, wypadania łusek, zmian na skrzelach, proliferacyjne uszkodzenia.

Aeromonas, Flavonobacterium, Proteus- choroba płetw; szczególnie u molinezji.

Ogniska martwicze na skórze

1. małe ubytki

2. wzrost ogniska chorobowego

3. widoczne mięśnie leżące na dnie wrzodu

4. przy odpowiedniej odporności może dojść do samozaleczenia, przy spadku odporności dochodzi do wtórnej infekcji bakteryjnej.

Wtórna infekcja bakteryjna wyst w wyższej temp wody tj. powyżej 20^oC

Leczenie- podawanie antybiotyków; kąpiele, do karmy, w iniekcji- 1 dawka.

Ichtioksan(OTC); 3-5 g/100l wody kąpiel przez 2-3 dni.

Iniekcja 60mg/kg mc do jamy ciała

Po podaniu jednorazowym jeżeli ryby przystąpiły do żerowania w karmie3-7mg/kg karmy przez 3-7 dni.

Gruźlica- przewlekła choroba bakteryjna wywołana przez Mycobacterium; bakt kwasooporne, wykrywalne metodą Zeisl- Nielsena- barwią się na czerwono.

Źródło- ryby chore, bakterie dostają się do wody z otwartych ran; wrzodów i wraz ze złuszczonymi kom naskórka.

Przy infekcji narządów wewn: z wydzielinami.

Objawy: gromadzenie się ryb w kącie akwarium, ostry grzbiet, utrata apetytu, powiększenie powłok brzusznych. Przy znacznych zmianach- wodnica, uszkodzenie wątroby.

Następstwem gruźlicy jest; skrzywienie kręgosłupa, defekty kostne, łamliwość płetw.

Guzki gruźlicze- ciemne, czarne(melanina)

Guzki grzybicze- szare.

Leczenie: OTC w karmie i w kąpieli, kanamycyna 1g/kg karmy przez 3 dni. W leczeniu objawem pozytywnym jest powrót do żerowania przez ryby.

Choroby grzybicze

Ichtiofonoza(ichtiosporidioza)- grzybica narządowa, wywołana przez grzyba Ichtiosporidium przewlekła choroba. Cysty- rozpoznani przez preparaty gniecione z grzybni. Cysta grzyba otoczona jest najczęściej przez cienką otoczkę, im starsze cysty tym otoczka jest grubsza.

Po połknięciu przez rybę skorupiaków z grzybami- nast. rozwój cyst kiełkujących(ameboidy)- przez przewód pokarmowy dostają się do naczyń krwionośnych dalej do różnych narządów i tkanek.

Rozpoznanie- plazmidia różnego kształtu; kulistego, okrągłego.

W trakcie infekcji- rozmyte objawy ogólne. Dysfunkcja nerek, wątroby zmienionych przez grzyba.

Zwalczanie: dwufenoksyetanol(lek przeciwgrzybiczy)- substancja oleista z której sporządzamy 1% roztwór macierzysty.

10- 20ml roztw. macierzystego na każdy litr wody w akwarium zabiegowym. Woda intensywnie napowietrzana. Środek ten jednocześnie wywołuje znieczulenie ogólne. Oprócz kąpieli dodatkowo dwufenoksyetanol można podawać z karmą.

Saprolegna, Achlya- jeżeli woda w akwarium spada. Zapobieganie przez podniesienie temp wody. Wywołują pleśniawkę.

Saprolegnioza(pleśniawka); choroba skóry i skrzel;

Lęgniowiec, komórczak który atakuje komórki skóry, bardzo szybko się rozprzestrzenia(grzyb szybko się rozmnaża).

Objawy- puszyste naloty grzyba na powierzchni ciała, infekcja rozprzestrzenia się od płetw. Strzępki zlokalizowane na powierzchni ciała ryb mogą wnikać poprzez warstwę ciała; skórę do mięśni, a nawet do narządów wewnętrznych. W miejscach tych komórki ulegają nekrobiozie i pojawiają się głębokie ubytki obumarłych tkanek.

Pleśniawka może lokalizować się również na gałkach ocznych powodując ślepotę.

• uszkodzenia mechaniczne sprzyjają wnikaniu grzyba, zaburzenia w równowadze jonowej co prowadzi do obrzęku ciała i śmierci ryby.

Leczenie: łatwe, gotowe preparaty, kąpiele lecznicze, osobne akwarium lecznicze(temp górna optymalna), przymoczki- pędzlowanie grzybni roztworem soli bądź nasączony wacik; chromianem rtęci, dwuchromianem potasu, rywanolem, trypaflawiną, KMnO₄, jodyną- co 12 godzin aż do zniknięcia strzępek grzybni.

Kąpiele w zieleni malachitowej(FMC- gotowy preparat).

Choroby pasożytnicze

Choroba velvetowa(choroba aksamitna) Oodinium pillularis

Cysty na dnie akwarium noszą nazwę palmella, osobniki potomne które wydostają się na zewnątrz palmelli noszą nazwę dinospory.

Drobny jednokomórkowy organizm zaliczany do tobołków z gromady bruzdnic. Żywi się komórkami nabłonka skrzel ryb. Owalne mikroskopijna pływka posiada 2 wici i jedna plamkę czerwoną.

Kiedy na ścianach akwarium i roślinach- wystąpi brunatny osad

Obecne na skrzelach utrudniają one oddychanie i powodują zaburzenia w poruszaniu się.

Leczenie; FMC(zieleń malachitowa), siarczan miedzi 1-15mg/l wody jednorazowo + 0,4 mg/l wody codziennie dodawanie.

NaCl- 3% roztwór do krótkiej kąpieli 5-15 min do likwidacji pasożytów na rybach.

Bruzdnica z rodzaju Oodinium

Choroba ryb koralowych

Oodinium- występuje w postaci osiadłej; pasożytniczej.

Oodinium ocelatum

• cysty rozwojowej czyli pływki

• inwazyjnej pływki

postać osiadła lokalizuje się pod naskórkiem powodując uwypuklenie się naskórka w okolicach oczu, w dołkach węchowych, pod nabłonkiem jamy gębowej, pod nabł tk skrzelowej czasami lokalizuje się również w śluzówce jelita. Częściej na powierzchni skóry.

Kształt pasożyta jest gruszkowaty, kiedy pasożytuje traci wici oraz bruzdę. Posiada wypustki dzięki którymi wnika między komórki gospodarza.

Pasożyt podczas pobycie na żywicielu magazynuje substancje wzrostowe po czym odpada, otacza się otoczką śluzową i tworzy cystę rozwojową. Rozmnaża się bezpłciowo, przez liczne podziały- kuliste cysty potomne to pływki mające chitynową osłonkę i witki.

Pasożyty uszkadzają komórki naskórka i nabłonka skrzel czasami powstają wybroczyny w skrzelach, przekrwienia i martwice.

Rozpoznanie: ryby do badania powinny być dostarczone żywe; preparaty gniecione z powierzchni skóry.

W różnicowaniu musimy wykluczyć kulorzęska(najl badanie mikroskopowe).

Profilaktyka; okres kwarantanny nowo nabytych ryb i roślin, brązowienie powierzchni ścian akwarium lub liści roślin- intensywne oświetlenie.

Środki lecznicze działają jedynie na pływki i niektóre formy znajdujące się pod naskórkiem.

Jeżeli choroba pojawi się ryby należy przenieść do akwarium sanitarnego można poddawać kąpielom leczniczym- trypaflawina 1g/100l wody przez 2- 12 godzin.

W akwarium pierwotnym pozostawionym na 7 dni powinny rozwinąć się pływki, które jeżeli nie znajdą żywiciela po 12-14 godzinach zginą.

Po zastosowaniu tryplaflawiny ryby żyworodne na pewien okres czasu tracą zdolność do zapłodnienia, może uszkadzać bardzo wrażliwe rośliny wodne.

Podczas takiej kąpieli należy zaciemnić akwarium aby nie nastąpiła reakcja uczuleniowa na światło u ryb.

Błękit metylenowy + bardzo silne napowietrzanie akwarium

• 1g/100l roztw. macierzystego- 1ml/5l wody, 5 dni kąpiel po tym okresie można dodać jeszcze 1ml/5l wody.

Akwaria oceaniczne- siarczan miedzi

KMnO₄ dla zdezynfekowania akwarium.

Wiciowce -

Spironucleus elegans; podobny do Hexamintha

Ichtiobodo necator

Cryptobia

Trypanolasma

Trypanosoma

Spironucleus, Hexamintha- często jako bezobjawowe nosicielstwo, występują w przewodzie pokarmowym rzadziej w innych narządach wewnętrznych

Spironukleoza- choroba woreczka żółtkowego, wątroby i jelit.

Wiciowiec- Spironucleus elegans, posiada 8 witek.

Rozprzestrzenianie przez ryby chore i nośiciele pasożyta.

Usposabia- nieodpowiednie żywienie i brak witamin.

Głównie dyskowce, skalary i inne gatunki rybek akw., wyst również u płazów, żaby pospolitej.

Objawy: wyst dopiero po intensywnym namnożeniu, po zainfekowaniu nerek, wyst szybkie śnięcia.

Rozpoznanie- świeżo gniecione preparaty z wątroby, serca, nerek, bada się żółć i kał.

Pod mikroskopem powiększenie powinno wynosić 200-400X.

W leczeniu stosuje się metronidazol oraz nitrofurany, szczególnie dla pielęgnic i dyskowców.

Moczy się rureczniki w metronidazolu.

Metronidazol w kąpieli 50mg/100l wody na 4 dni a później w 3 dniu dodaje się jeszcze 250mg/100l wody. Po upływie 4 dni ¼ objętość wody wymienia się, włączenie filtru wodnego i intensywne napowietrzanie. Kąpiel powtórzyć po tygodniu.

Inne choroby wywołane przez wiciowce:

Ichtiophtrioza- kulorzęsek.

Choroba skóry i skrzel ryb słodkowodnych

Pasożyt lokalizuje się pod naskórkiem a w skrzelach pod nabłonkiem.

Cykl rozwojowy- rozmnażanie i rozwój w środowisku zewn. Postać wegetatywna, troficzna odżywia się komórkami gospodarza, osiąga rozmiary około 1 mm średnicy i jako dojrzały kulorzęsek(trofont) opuszcza ciało ryby, opada na dno i tam tworzy cysty rozwojowe, wokół niego powstaje otoczka, dzieli się. Powstają osobniki potomne pływki które ponownie atakują ryby.

Długość cyklu życiowego w 15^oC- 12 dni po kilku godzinach powstaje cysta a po 1-1,5 godziny wydostają się pływki, trudno jest zniszczyć kulorzęska na rybie , przeprowadza się to na postaci wolnej pasożyta.

Cały cykl rozwojowy trwa średnio 11-12dni

W temp 20^oC trwa 7dni na rybie a rozwój cysty i uwolnienie pływki do 24 godzin= daje 8 dni.

W temp 25^oC- 5 dni- kilkanaście godzin=6dni

W temp 30^oC zahamowanie rozwoju pasożyta.

W temp 33^oC po kilku godzinach pasożyt ginie.

Zwalczanie; wielokrotne przenoszenie ryb do zbiornika wolnego od pasożyta, kąpiele długotrwałe, zieleń malachitowa, błękit metylenowy

FMC; formalina(100ml czyli 40% formaldehyd) + błękit metylenowy(370mg) + zieleń malachitowa(370mg) z tego 1ml/100l wody

Tryplaflawina 0,1- 0,4 mg/l wody.

Daktylogyroza

Może wystąpić u wielu gatunków ryb akwariowych.

Ryby wykazują przyspieszone oddychanie, skrzela są blade, wzrasta ilość śluzu, snięcie następuje z powodu uszkodzenia blaszek skrzelowych.

Charakterystyczny odruch występuje u ryb dotkniętych tym pasożytem- odruch zrzucenia pasożyta, ryby ocierają się o przedmioty w akwarium.

Bothriocephaloza

Tasiemiec, nie osiąga dojrzałości płciowej, ma niekompletną ilość członów.

Ryby zarażają się przez zjedzenie oczlika.

• nie leczy się.

Można ryby karmić oczlikami ale uprzednio zamrożonymi.

Trienoforoza

Triaenophorus- choroba wątroby lub przewodu pokarmowego, ryby akwariowe posiadają dwóch żywicieli, nie stosować w karmieniu żywych oczlików.

Kapilarioza

Choroba przewodu pokarmowego spowodowana przez jajorodne nicienie z rodzaju Capilaria.

W jelicie nicienie składają jaja które wraz z kałem dostają się do wody, żywicielem pośrednim są skąposzczety.

Wylęga się larwa która przenika do jamy ciała gdzie staje się inwazyjna. Zarażenie następuje przez zjedzenie skąposzczetów.

W tylnym odcinku jelita ryby wczepia się w śluzówkę i tam dojrzewa.

Najczęściej u skalarów i pielęgnic.

Powoduje wrzody w jelicie i perforacje jelita, powoduje to brak chęci żerowania, osłabienie ryb, galaretowate nitki, rozpoznanie to stwierdzenie jaj w odchodach, jelicie.

Zwalczanie jest bardzo trudne, w trakcie żerowania ryb należy w pokarmie namoczyć lek.

Kapilex

Ewentualnie leki zawierające niklozamid, moczy się przez 4- 5 godzin, odsącza i podaje tak przygotowany pokarm rybom.

Zamrozić karmę, podawać przez kilka dni, kapilex nie niszczy jaj pasożyta.

1 fiolkę rozpuszcza się w 10 ml wody

preparaty fosforoorganiczne- 4 dniowa kąpiel w rr Neguvonu- 35mg/100l wody, kąpiel w akwarium w którym ryby się znajdują, po podaniu środka następnie odlewamy ¼ wody z akwarium i intensywnie natleniamy.

.

Choroba karpia coi- ryby sprowadzane z Japoni i Izraela są wektorami wirusa KHV

Choroba herpes coi(karp)wirus

• rozprzestrzenia się na hodowle karpia jak również na inne ryby krzyżowane z coikarpiem.

• Jeżeli kupuje się ryby na targu ze zbiorników wodnych gdzie w jednym basenie znajduje się kila gatunków ryb z różnych obiektów choroba szybko się przenosi.

Temperatura optym 20,22-27^oC, bardzo podobna do optymalnej temp w akwarium.

Przy niższej temp 10^oC w stawie objawy chorobowe mogą się nie rozwinąć jedynie szerzy się wówczas nosicielstwo.

95% śnięcia w temp 23^oC, przy 18^oC snie 80% ryb.

Niekorzystne czynniki fizykochemiczne sprzyjają chorobie.

Choroba skrzeli i skóry.

SKÓRA- nadmierna ilość śluzu lub spadek ilości śluzu, białe plamy na powierzchni skóry.

Ryby gromadzą się w okolicy dopływu ze względu na utrudnione oddychanie.

SKRZELA- są blade, szare, czerwone z ubytkami- ciężka martwica skrzeli

Gałki oczne- są zapadnięte

Płatowe odchodzenie skóry od mięśni- „firanki”

Woda jest podstawowym źródłem zakażenia.

Czas aktywności wirusa w wodzie min 4 godziny max kilkanaście godzin.

Nosicielstwo jest szeroko rozpowszechnione, ryby młode są bardziej wrażliwe niż starsze, śmiertelność 90% i obejmuje obie grupy.

Ryby w trakcie choroby żerują.

Objawy charakterystyczne to szare skrzela z ubytkami i białe plamy na skórze.

Często wikłają tę chorobę bakterie z grupy Aeromonas.

Profilaktyka; skuteczne środki dezynfekcyjne, kwarantanna 18 dniowa, min 12tyg tyle trwa rozwój objawów choroby.

Zbyt mała ilość roślin oraz zbyt zaciemnione akwarium nie są korzystne dla ryb. W tych warunkach woda w akwarium może mieć odczyn kwaśny, powstały w wyniku dużej ilości CO₂ oraz Ca(HCO₃)₂.

Zbyt duże nasłonecznienie akwarium oraz zbyt gęsto porośnięte roślinami prowadzi do alkalizacji wody. W procesie fotosyntezy rośliny pobierają CO₂ z kwaśnego węglanu- Ca(HCO₃)₂. w wyniku tego powstaje węglan wapnia CaCO₃ powodujący alkalizację wody.

W mikroskopie widoczne są kuliste plasmodia Ichtiosporidium.

Stałość pH wody zależy od obecności związków buforujących, głównie kwaśnego węglanu wapnia- Ca(HCO₃)₂

---