Kościół św. Szczepana

1. Kraków, woj. małopolskie.

2. Nieistniejący kościół znajdował się w południowo-zachodniej części dzisiejszego placu Szczepańskiego. XVIII-wieczne plany miasta ukazują, że świątynia była usytuowana ukośnie w stosunku do lokacyjnej siatki ulic (Radwański, 1975, s. 214).

3. Obiekt sakralny, został zburzony w latach 1801-1802 (Rederowa, 1959, s. 108).

4. Źródła:

1302 - wymieniona ulica Szczepańska (KRK, nr 21);

1306 - wzmianka o kościele św. Szczepana (KRK, nr 40);

1310 - o kościele w księgach miejskich (KRK, nr 95);

1325-1327 - wymieniony w spisach świętopietrza (MPV, I, s. 113, 183);

1327 - biskup Jan Grot określił granicę czterech najstarszych parafii Krakowa, w tym parafii św. Szczepana (KDK, s. 499, nr 374);

1391 - wspomniano o ulicy św. Stefana (KŁK, 1383);

1579 - kościół przechodzi w posiadanie Jezuitów (Rożek, 1974, s. 216);

1732 - Jezuici opuszczają kościół (Rederowa, 1959, s. 108);

1801-1802 - zburzenie kościoła (Rederowa, 1959, s. 108).

5. W latach 1963-1965 na placu Szczepańskim przeprowadzono badania archeologiczne przez Muzeum Archeologiczne w Krakowie pod kierunkiem Kazimierza Radwańskiego (Radwański: 1965, s. 212-213; 1966, s. 274-276; 1967, s. 253-255). Ostatnie prace archeologiczne miały miejsce w 2009 roku w związku z przebudową placu Szczepańskiego, jednak nie przyniosły one nowych danych na temat kościoła św. Szczepana.

6. Opis obiektu:

1. Brak.

2. Brak.

3. Brak.

4. Brak.

5. Brak.

6. Brak.

7. Brak.

7. W czasie prac wykopaliskowych w latach 1963-1965 odsłonięto mury dawnego prezbiterium świątyni. Odkryto wówczas gotyckie kamienne fundamenty prezbiterium i tęczy oraz mury kolejnych przybudówek. Fundamenty zostały usytuowane na piasku calcowym, na głębokości 3,2-3,3 m poniżej obecnego poziomu powierzchni.

Wewnątrz oraz na zewnątrz kościoła odkryto dużą ilość grobów cmentarza przykościelnego. W niektórych miejscach groby najniższych poziomów cmentarza zostały przecięte przez mury wymienione wyżej. Ponad to odkryto groby zalegające poniżej gotyckiej stopy fundamentowej. Potwierdza to, że prezbiterium gotyckiego kościoła powstało w miejscu starszego cmentarza. Badacze wiążą cmentarz z przedlokacyjną fazą kościoła św. Szczepana (Radwański, 1975, s. 215).

Jak do tej pory nie odkryto żadnych śladów romańskiej budowli, a więc nie można w tym przypadku mówić o romańskim kościele św. Szczepana. Jednak badacze przypuszczają, że mógł istnieć wcześniejsza przedlokacyjna świątynia. Może o tym świadczyć istnienie cmentarza sprzed budową kościoła gotyckiego oraz skośne ułożenie osi świątyni w stosunku do siatki ulic lokacyjnego miasta (Radwański, 1975, s. 215).

8. Bibliografia:

Księgi ławnicze krakowskie 1365-1376 i 1390-1397, wyd. Krzyżakowski S., Kraków, 1904; Kodeks dyplomatyczny miasta Krakowa, t. 1-2, wyd. Piekosiński F., Kraków, 1879-1882; Monumenta Poloniae Vaticana, t. 1, wyd., Ptaśnik J., Kraków, 1913; Najstarsze księgi i rachunki miasta Krakowa od 1300 do 1400, wyd. Piekosiński F., Szujski J., Kraków, 1878; Radwański K., Sprawozdanie z badań nad przedlokacyjnym Krakowem w roku 1963, Materiały Archeologiczne, t. 6, Kraków, 1965, s. 212-213; Radwański K., Sprawozdanie z badań nad przedlokacyjnym Krakowem w roku 1964, Materiały Archeologiczne, t. 7, Kraków, 1966, s. 274-276; Radwański K., Sprawozdanie z badań nad przedlokacyjnym Krakowem, Materiały Archeologiczne, t. 8, Kraków, 1967, s. 253-255; Radwański K., Kraków przedlokacyjny. Rozwój przestrzenny, Kraków, 1975; Rederowa D., Studia nad wewnętrznymi dziejami Krakowa porozbiorowego (1796-1809), cz. 1: Zagadnienia urbanistyczne, Rocznik Krakowski, t. 34, Kraków, 1959, s. 63-176; Rożek M., Nieistniejący kościół św. Szczepana w Krakowie, Biuletyn Historii Sztuki, t. 36, z. 3, Warszawa, 1974, s. 215-226.

2

---