UKŁAD NERWOWY CZĘŚĆ I
Układ nerwowy - koordynuje i reguluje czynności narządów w organizmie. Umożliwia dostosowanie się organizmu do otoczenia i zachodzących w nich zmian.
NEURON
Istota biała - włókna komórek nerwowych
Istota szara - ciała komórek nerwowych
Włókna skupiają się w pęczki i tworzą drogi.
Skupiska ciał komórek nerwowych to jądra, pola lub zwoje.
Podstawową jednostką anatomiczną układu nerwowego jest komórka nerwowa - neuron (istota szara + istota biała)
Cechy czynnościowe neuronów, to pobudliwość i przewodnictwo, umożliwiające im spełnianie zasadniczej funkcji przekazywania informacji zakodowanej w postaci impulsów nerwowych.
Przewodnictwo impulsów nerwowych jest związane z procesami elektrochemicznymi zachodzącymi w ich błonach komórkowych.
CZYNNOSĆI OŚRODKOWEGO UKŁADU NERWOWEGO
odbieranie bodźców (reception) ze środowiska zewnętrznego i wewnętrznego organizmu
adekwatne reagowanie (adequate response) na odbierane bodźce
przechowywanie śladów po bodźcach czyli ich zapamiętywanie (memorization)
RECEPTOR - twór zdolny do odbierania bodźców
w zależności od receptorów wyspecjalizowanych bodźców czucie dzieli się na:
telereceptory (dźwięk)
eksteroreceptywne (dotyk, uścisk, temperatura)
prioprioceptywne (ścięgna, mięśnie, stawy)
interoceptywne (z trzewi)
EFEKTOR - narząd wykonawczy reagujący na bodziec:
mm. poprzecznie prążkowane
m. sercowy
m. gładkie
gruczoły
ODRUCH - odpowiedz efektora na receptor
Wyróżniamy odruchy:
bezwarunkowe - wrodzone (drogi wykształcone w rozwoju filogenetycznym) zawsze taka sama odpowiedz na ten sam bodziec
warunkowe - nabyte (nowe połączenia wykształcone w rozwoju ontogenetycznym - duża zmienność odpowiedzi na bodźce)
ŁUK ODRUCHOWY - droga jaką przebywa impuls nerwowy od receptora do efektora
Wyróżniamy 5 głównych części
receptor
aferentne włókno nerwowe (dośrodkowe)
ośrodek nerwowy
eferentne włókno nerwowe (odśrodkowe)
efektor
DROGI NERWOWE
rzutowe - projekcyjne (wstępujące - czuciowe i zstępujące - ruchowe)
spoidłowe czyli komisularne - łączące struktury w przeciwnych strukturach mózgu lub w przeciwnych połowach rdzenia kręgowego
kojarzeniowe - asocjacyjne - łączące struktury w obrębie tej samej półkuli lub tej samej połowy rdzenia kręgowego
ośrodkowy układ nerwowy - mózgowie i rdzeń kręgowy
obwodowy układ nerwowy - 12 par nerwów czaszkowych, 31 par nerwów obwodowych
autonomiczny układ nerwowy - część współczulna i przywspółczulna
ROZWÓJ UKŁADU NERWOWEGO
W 3 tygodniu życia zarodkowego z ektodermy powstaje:
płyta nerwowa
rynienka nerwowa
cewa mózgowa, a z niej 3 pęcherzyki pierwotne:
przodomózgowie
kresomózgowie
międzymózgowie
śródmózgowie
tyłomózgowie pierwotne
tyłomózgowie wtórne (most i móżdżek)
rdzeniomózgowie (rdzeń przedłużony) - opuszka
RDZEŃ KRĘGOWY
Stanowi dolną część ośrodkowego układu nerwowego, zawartą w kanale kręgowym, otoczoną oponami (miękką, pajęczą i twardą)
Ciągnie się od otworu wielkiego do 1/3 L1 lub 1/3 L2 - zwężając się w stożek rdzeniowy. W przedłużeniu stożka biegnie szczątkowy odcinek rdzenia kręgowego - nić końcowa
BUDOWA ZEWNĘTRZNA
wygląd wydłużonego walca
zgrubienie szyjne (C1 do Th) i lędźwiowe (Th10 do L1)
posiada krzywiznę szyjną i piersiową
z rdzeniem łączą się korzenie brzuszne i grzbietowe
31 par nerwów rdzeniowych tworzą segmenty rdzenia
SEGMENTY RDZENIA KRĘGOWEGO
8 par nerwów szyjnych
12 par nerwów rdzeniowych piersiowych
5 par nerwów rdzeniowych lędźwiowych
5 par nerwów rdzeniowych krzyżowych
1 para nerwów rdzeniowych guzicznych
W miarę przesuwania się ku dołowi otwory międzykręgowe leżą coraz niżej w stosunku do odpowiadających im neuronów, co jest spowodowane pozornym (rzekomym) wstępowaniem rdzenia kręgowego. Najdłuższe korzenie mają nerwy lędźwiowe i krzyżowe tworząc ogon koński.
BRUZDY I SZNURY RDZENIA KRĘGOWEGO
1
1. szczelina pośrodkowa przednia
2. bruzda pośrodkowa tylna
3. bruzda boczna tylna
4. bruzda boczna przednia
5. bruzda pośrednia tylna - dzieli sznur na pęczek smukły i klinowaty
6. sznur tylny - między 2 a 5
7. sznur boczny
8. sznur przedni - między 1 a 4
BUDOWA WEWNĘTRZNA RDZENIA KRĘGOWEGO:
istota szara leżąca wewnątrz ma kształt litery H (motyl)
2 rogi przednie
2 rogi tylne
2 spoidła szare obejmujące kanał środkowy
2 rogi boczne w odcinku piersiowym
rogi łączą się w słupy
ISTOTA SZARA
róg przedni - zwany również ruchowym zawiera jądra ruchowe - komórki unerwiające mięśnie szkieletowe
róg tylny - czuciowy, zawiera jądra czuciowe, dochodzą do nich impulsy z receptorów
róg boczny zawiera jądra autonomiczne
ISTOTA BIAŁA - tworzy sznury. Biegną nimi drogi nerwowe
drogi własne rdzenia kręgowego
drogi rdzeniowo - mózgowe (wstępujące, czuciowe)
drogi mózgowo - rdzeniowe (zstępujące, ruchowe)
SZNUR BOCZNY
czuciowe |
ruchowe |
drogi własne |
rdzeniowo - mózgowe |
mózgowo - rdzeniowe |
pęczek własny |
rdzeniowo - wzgórzowa boczna |
piramidowa boczna |
|
|
pozapiramidowe |
|
SZNUR PRZEDNI
czuciowe |
ruchowe |
drogi własne |
rdzeniowo - mózgowe |
mózgowo - rdzeniowe |
pęczek własny |
rdzeniowo - wzgórzowa przednia |
piramidowa przednia |
|
|
pozapiramidowe |
|
SZNUR TYLNY
czuciowe |
drogi własne |
rdzeniowo - mózgowe |
pęczek własny |
pęczek smukły |
|
pęczek klinowaty |
|
1