Układ Nerwowy Autonomiczny
Układ nerwowy autonomiczny
kieruje czynnością narządów wewnętrznych niezależnie od naszej woli i świadomości
służy utrzymaniu stałości środowiska wewnętrznego
składa się z części
= ośrodkowej ( jądra pnia mózgu, słupy boczne rdzenia kręgowego)
= obwodowej ( nerwy i zwoje autonomiczne )
charakterystka włókien autonomicznych
= włókna nerwowe przedzwojowe są białe (zwierają osłonkę mielinową)
= włokna nerwowe pozazwojowe są szare (bez osłonki)
= włókna nerwowe tworzą sploty.
* zwoje układu autonomicznego (cz.obwodowej) ustawione są w przebiegu włokien odśrodkowych
unerwia mięśnie gładkie narządów wewnętrznych, skóry, mięśień sercowy i gruczoły
większość narządów jest unerwiona przez obie części układu autonomicznego
łuk odruchowy składa się z trzech neuronów :
= 1. narząd -> dendryt i komórka zwoju rdzeniowego - > neuryt do rogu bocznego
= 2. dendryt i komórka rogu bocznego -> neuryt do zwoju pnia współczulnego poprzez gałąź przednia , a następnie gałąź łączącą białą nerwu rdzeniowego
= 3. dendryt i komórka zwoju pnia wpółczulnego - > dendryt poprzez galąź łączącą szarą do nerwu rdzeniowego i następnie do efektora
zwoje układu autonomicznego leżą w drodze odprowadzającej w większej lub mniejszej odległości od OUN (w przeciwieństwie do zwojów układu somatycznego)
część zwojów leży w obrębie większych splotów autonomicznych np.trzewny
Podział układu autonomicznego :
część współczulna
= włókna przedzwojowe krótkie (do zwoju pnia współczulnego w odcinku C8/L3)
= część włókien przedzwojowych tworzy włókna międzyzwojowe
= włókna pozazwojowe ,biegna wraz z nerwem rdzeniowym dochodząc do ścian naczyń tętniczych i żylnych ,a dalej wraz z nimi w postaci splotów dochodzą do narządów unaczynnionych przez te naczynia np.splot szyjno-tętniczy wewnętrzny
część przywspółczulna
= odcinek głowowy
* włókna przedzwojowe długie z jąder nerwów czaszkowych do zwojów leżących blisko narządów
* włókna pozazwojowe krótkie , ze splotów do narządów efektorowych
= odcinek krzyżowy
*włókna przedzwojowe długie wychodzą z jądra przednio-bocznego rdzenia wraz z korzeniami nerwów krzyżowych
Łuki odruchowe
trzewno-trzewne
trzewno-smoatyczne
skórno-trzewne
= okąłdy ciepłe i zimne,masaże skóry,kąpiele w schorzniach narządów wewnętrznych
trzewno-skórne - tzw.pola Heada
= segment skórny lewy na poz.Th8 odpowiada żołądkowi
= segment skórny lewy na poz.Th3 odpowiada sercu
= segment skórny obustronnie na poz.L1 odpowiada nerkom
Właściwości :
kieruje czynnością większości narządów wewnętrznych, gruczołów, serca, naczyń krwionośnych
jest częścią układu nerwowego wyróżnianą ze względu na odrębność funkcji
charakterystyczna budowa :
= pień współczulny (parzysty)
= zwoje
= sploty
pobudzenia z mózgowia jak również z rdzenia kręgowego są przekazywane na obwód
za pomocą dwóch neuronów (drugi znajduje się w zwojach) :
= włókna przedzwojowe
= włókna zazwojowe
Podział układu autonomicznego (czynnościowy):
cz.współczulna
cz.przywspółczulna
brak różnic morfologicznych
różnice fizjologiczne : substancją wydzielaną na synapsach włókien zazwojowych jest
= w ukł.sympatycznym : noradrenalina
= w ukł.parasymatycznym : acetylocholina
= w zakresie włókien przedzwojowych tylko acetylocholina
różnice czynnościowe
narząd cz.współczulna cz.przywspółczulna
OKO :
Źrenica rozszerzenie zwężenie
Szpara powiek rozszerzenie zwężenie
Gałka oczna wysadzenie zapadnięcie
SERCE
Czynność przyśpieszenie zwolnienie
Naczynia wieńcowe rozszerzenie zwężenie
NACZYNIA przeważnie zwężenie zwykle rozszerzenie
OSKRZELA rozszerzenie zwężenie
PRZEWÓD POKARMOWY
Perystaltyka zahamowanie wzmożenie
Gruczoły hamowanie wydzielania wzmożenie wydzielania
Zwieracze wzmożenie napięcia rozlużnienie
PĘCHERZ MOCZOWY zatrzymanie moczu opróżnienie
NARZĄDY PŁCIOWE zwężenie naczyń rozszerzenie naczyń (erekcja)
CZEŚĆ WSPÓŁCZULNA
Ta częśc układu autonomicznego,której neurony przedzwojowe występują w rogach
bocznych rdzenia kręgowego w odcinku C8-L3.
Wypustki 1 neuronu biegną do :
= zwojów pnia współczulnego (symetrycznych po bokach kręgosłupa )
= zwojów splotów autonomicznych (zwoje przedkręgowe)
= zwojów śródściennych (w ścianie narządów)
Pień współczulny
zwoje pnia współczulnego (parzyste) łączą się za pomocą gałęzi międzyzwojowych
podział pnia wspołczulnego : cz.szyjna, cz.piersiowa, cz.lędźwiowa,cz.miedniczna
z nerwem rdzeniowym zwoje pnia współczulnego łączą się za pomocą :
= gałęzi łączących białych ,to włókna przedzwojowe 1 neuronu (C8/L3)
= gałęzi łączących szarych (droga aferentna z narządów do rdzenia kręgowego) -
odchodzą od wszystkich zwojów pnia współczulnego.
1a. część szyjna pnia współczulnego
trzy zwoje :
= zwój szyjny górny (C2/C3)
= zwój szyjny środkowy (C6)
= zwój szyjny dolny (C8/Th1) -> zwój gwiaździsty (zwój szyjno-piersiowy) C7/Th1
* gałąź międzyzwojowa to tzw.pętla podobojczykowa
= zwój kręgowy - leży między zwojem szyjnym środkowym a dolnym (C6)
włókna zwojowe dochodzą do cz.szyjnej drogą gałęzi międzyzwojowych od Th1/Th3
gałęzie zwoju szyjnego górnego :
= zaopatrują narządy szyi i głowy drogą gał.tt.szyjnych
= dochodzą one do gruczołów i mięśni gładkich głowy i szyi za wyjątkiem zwieracza
źrenicy
= Zespół Hornera ,przy uszkodzeniu cz.szyjnej pnia współczulnego :
* zwężenie źrenicy i szpary powiek,głębsze osadzenie gałki ocznej,przekrwienie i
niepotliwość skóry
= gałęzie zwoju szyjnego górnego :
* nerw szyjno-żylny ,w splocie żyły szyjnej wew.- > dochodzi do zwoju górnego
n.X i zwoju dolnego n.IX
* nerw szyjno-tętniczy wewnętrzny (splot szyjno-tętniczy wew.)
- nn.szyjno-bębenkowe - . splot bębenkowy
- n,skalisty głęboki -> zwój skrzydłowo-podniebienny
* gałąź współczulna do zwoju rzęskowego
* nerw szyjno-tętniczy zewnętrzny (splot) : gał.kłębka szyjno-tętniczego
* gałęzie krtaniowo-gardłowe
* nerw sercowy szyjny górny
* Ponadto gałęzie splotu biegną ze wszystkimi rozgałęzieniami tt.szyjnych
unerwiając : ściany naczyń,mięśnie przywłosowe,gruczoły potowe,gruczoły jamy
ustnej i nosa,gardła i krtani,gruczoł tarczowy i przytarczyce,m.rozszerzacz
źrenicy,m.oczodołowy i mm.tarczkowe.
gałęzie zwoju szyjnego środkowego
* splot szyjno-tętniczy wspólny
* splot tarczowy dolny
* nerw sercowy szyjny środkowy (największy z nerwów sercowych)
gałęzie splotu szyjnego dolnego
* splot podobojczykowy (osklepek opłucnej,gr.tarczowy,przytarczyce)
* nerw kręgowy (splot kręgowy ,gdy niema zwoju kręgowego)
* nerw sercowy szyjny dolny
1b. Cz. Piersiowa pnia współczulnego
10/12 zwojów piersiowych
gałęzie cz.piersiowej :
= nerwy sercowe piersiowe (Th2/Th5)
= gałęzie płucne (splot płucny0
= nerw trzewny większy (Th5/Th10)
* oddaje gał. do splotu aortowego piersiowego, opłucnej śródpiersiowej i śródpiersia
* dochodzi do splotu trzewnego.
* zwój nerwu trzewnego
= nerw trzewny mniejszy (Th9/10)
- dochodzi do splotu trzewnego i zwoju aortowo-nerkowego
- n.trzewny najniższy - gał.do splotu nerkowego.
= nerwy te prowadzą włókna przedzwojowe i przełączają się dopiero w splocie
trzewnym lub dalej w zwojach śródsciennych
1c. Cz.brzuszna (lędźwiowa) pnia współczulnego
3/5 zwojów lędźwiowych
gałęzie cz.brzusznej :
= nn.trzewne lędźwiowe , do splotów
* nerkowego,
* aortowego brzusznego
* podbrzusznego górnego
czynnościowo : zwężają tt. kończyn dolnych
1d. Cz.miedniczna pnia współczulnego
4/5 zwojów krzyżowych + zwój nieparzysty (końcowy)
gałęzie
= do splotów biodrowych
= n.trzewne krzyżowe -> do splotu podbrzusznego i narządów miednicy mniejszej.
CZEŚĆ PRZYWSPÓŁCZULNA
1. Odcinek głowowy (czaszkowy)
włókna wychodzące w odcinku czaszkowym biegną wraz z nerwami czaszkowymi : III,VII,IX i X.
N.III (okoruchowy)
= włókna do zwoju rzęskowego , dalej włokna zazwojowe do :
* m.zwieracza źrenicy i m.rzęskowego
N.VII (twarzowy)
= struna bębenkowa do zwoju podżuchwowego -> włokna zazwojowe biegną dalej do
ślinianek podżuchwowej i podjęzykowej
= n.skalisty większy -> do zwoju skrzydłowo-podniebiennego
* włókna zazwojowe drogą n.szczękowego (V3) biegną do błony śluzowej
nosa,podniebienia miękkiego i twardego,migdałków podniebiennych,wargi gornej
,dziąseł oraz gruczołu łzowego.
n.IX ( językowo-gardłowy)
= n.bębenkowy -> splot bębenkowy-> n.skalisty mniejszy - > zwój uszny
włókna wydzielnicze i rozszerzające naczynia głównie do ślinianiki przyusznej
n.X (błędny)
= włókna przedzwojowe biegną do splotow błony mięsniowej (Auerbacha) i zwojow podśluzowych (Meissnera)
= włókna zazwojowe biegną do błony mięśniowej i gruczołów przewodu pokarmowego, do pęcherzyka żółciowego i trzustki.
= gał. do mięśniówki i gruczołów drzewa oskrzelowego.
Odcinek krzyżowy
wókna 1 neuronu wychodzą w nerwach krzyżowych S2/S4 i biegną drogą
= nerwów trzewnych miednicznych (wzwodowych)
włókna 2 neuronu (zzwojowe) wychodzą ze zwojów miednicy mniejszej i zaopatrują
= okrężnicę zstepującą, esicę, odbytnicę oraz pęcherz moczowy i narządy płciowe.
SPLOTY UKŁADU AUTONOMICZNEGO
sploty utworzone są z nerwów zarówno cz.współczulnej jak i przywspółczulnej
wewnątrz splotów leżą zwoje
trzy duże sploty :
= klp -> splot sercowy
= j.brzuszna - > splot trzewny
= miednica mniejsza - > splot podbrzuszny dolny
1. Splot sercowy
powstaje z połączeń gałązek n.X z nerwami sercowymi pnia współczulnego
zwoje sercowe w miejscu połączenia gałązek splotu
składa się z :
= cz.powierzchownej (na łuku aorty i pniu płucnym)
= cz.głęboka (między łukiem aorty a rozwidleniem tchawicy)
od splotu odchodzą gałązki do :
splotow płucnych, aortowego, ścian jam serca i splotów wieńcowych
2.Splot trzewny największy splot przedkręgowy
leży na pocz.odcnku aorty brzusznej na wys.pnia trzewnego i t.krezkowej górnej (L1)
= sięga ku górze rozworu aortalnego, ku dołowi tt.nerkowych ,na boki nadnerczy
zwoje trzewne - > otaczają pień trzewny (splot słoneczny)
= zwój aortowo-nerkowy (parzysty)
= zwój krezkowy górny (nieparzysty)
gałęzie dochodzące do splotu
= n.trzewny większy
= n.trzewny mniejszy
= gał.trzewne n.X
= gał od zwoju piersiowego Th12 pnia współczulnego
= gał od zwojów lędźwiowych L1-L2 pnia współczulnego (nn.trzewne lędźwiowe)
= sploty aortowe : piersiowy i brzuszny
gałęzie odchodzące od splotu trzewnego
= sploty parzyste : przeponowe, nadnerczowe, nerkowe, jądrowe lub jajnikowe
= sploty nieparzyste : żołądkowy, wątrobowy, śledzionowy, krezkowy górny,
aortowy brzuszny ,krezkowy dolny -> biodrowe , itd...
= sploty związane ze ściana przewodu pokarmowego :
* podsurowiczy (pod otrzewną)
* błony mięśniowej (Auerbacha)
* podśluzowy (Meissnera)
3.Splot podbrzuszny
splot podbrzuszny górny
= powstaje ze splotu aortowego brzusznego i nn.trzewnych lędźwiowych
= leży na powierzchni przedniej L5 między tt.biodrowymi wsp. (nieparzysty)
sploty podbrzuszne dolne (prawy i lewy)
= powstaja z podziału splotu podbrzusznego górnego
= dochodzą do nich :
* nn.trzewne miedniczne (wzwodowe ) z cz.krzyżowej ukł.przywspółczulnego
* włókna współczulne ze zwojów krzyżowych pnia współczulnego
= zwoje miedniczne
= leżą po bokach odbytnicy ,lub pochwy i macicy u kobiet
gał.odchodzące od splotów podbrzusznych dolnych
= sploty : odbytnicze środkowy i dolny, sterczowy, nasiniowodowe,
maciczno-pochwowe, pęcherzowy
CIAŁA PRZYZWOJOWE (PARAGANGLIA)
powstają z zawiązków ukl.nerwowego autonomicznego
komórki o odmiennej budowie i innym znaczeniu czynnościowym
ciała przyzwojowe sympatogenne :
= rdzeń kory nadnerczy (wydziela adrenalinę)
= ciała przyaortowe -> narząd Zukerkandla w pobliżu odej.t.krezkowej dolnej
kłębek szyjny
= leży w rozwidleniu t.szyjnej wspólnej
= pochodzi prawdp. z ukł.parasympatycznego
= zdolności chemorecepcyjne : wrażliwy na wzrost CO2 i obniżenie zawart.tlenu
kłębek guziczny
ciało przyzwojowe nadsercowe
PODWZGÓRZE
główny ośrodek podkorowy integrujący czynność układu autonomicznego
uszkodzenie podwzgórza powoduje : moczówkę prostą ,zaburzenia przemiany tłuszczowej(otyłość), brak lub nadmierne łaknienie, zaburzenia regulacji temperatury ciała ,zmianę napędu psychoruchowego, zaburzenia snu, zaburzenia płciowe.
GRUCZOŁY DOKREWNE ZWIĄZANE Z OUN
Szysznka
= leży nad blaszką pokrywy śródmózgowia
= odpowiednik narząd światłoczułego tzw.”oka ciemieniowego” u niższych
kręgowców
= odpowiednik gruczołu dokrewnego wydzielającego u ssaków hormon hamujący
czynność gonadotropową przysadki mózgowej nie dopuszczający do
przedwczesnego dojrzewania płciowego
Przysadka mózgowa
= płat przedni
* powstaje ze sklepienia pierwotnej j.ustnej tzw.kieszonki Rathkego
* kanał czaszkowo-gardłowy
* częśc dalsza, cz.pośrednia i cz.lejkowa płata przedniego
* prod. hormony : GH, ACTH, PROL. ,SH , TSH
= plat tylny
* wypustka dna komory III , należy do niego większa cz.lejka oraz wyniosłość
pośrodkowa powzgórza
* magazynuje : wazopresynę/adiuretyna (zwęża naczynia i ham.wydalanie moczu)
oksytocynę (obkurcza macicę)