Układ

Układ

autonomiczny

autonomiczny

Wegetatywny

Wegetatywny

Funkcje:

Funkcje:



Regulacja funkcji narządów

Regulacja funkcji narządów



Dostosowanie funkcji narządów do

Dostosowanie funkcji narządów do

aktualnych potrzeb ustroju

aktualnych potrzeb ustroju

Kierowany przez nadrzędne ośrodki

Kierowany przez nadrzędne ośrodki

CUN

CUN

/podwzgórze, kora/

/podwzgórze, kora/

AUN

AUN

Składowe:

Składowe:

1.

1.

Ośrodki autonomiczne w OUN/mózg-

Ośrodki autonomiczne w OUN/mózg-

pień mózgu,rdzeń kręgowy/

pień mózgu,rdzeń kręgowy/

2.

2.

Drogi aferentne /neurony dośrodkowe

Drogi aferentne /neurony dośrodkowe

3.

3.

Drogi eferentne/neurony odśrodkowe

Drogi eferentne/neurony odśrodkowe

Działanie: odruchy

Działanie: odruchy

AUN cd

AUN cd



Część eferentna trzewnych łuków

Część eferentna trzewnych łuków

odruchowych

odruchowych



Utworzony przez kk nerwowe

Utworzony przez kk nerwowe

przewodzące pobudzenia do

przewodzące pobudzenia do

narządów wewnętrznych

narządów wewnętrznych



Neuron I przedzwojowy – w obrębie

Neuron I przedzwojowy – w obrębie

CUN/rdzeń kręgowy, pień mózgu/-

CUN/rdzeń kręgowy, pień mózgu/-

włókna przedzwojowe

włókna przedzwojowe



Neuron II – ze zwoju

Neuron II – ze zwoju

wegetatywnego, obwodowego –

wegetatywnego, obwodowego –

włókna pozazawojowe kończą się

włókna pozazawojowe kończą się

synapsami na komórkach narządów

synapsami na komórkach narządów

wewnętrznych

wewnętrznych

Różnice AUN -CUN

Różnice AUN -CUN



Nierównomierne rozmieszczenie

Nierównomierne rozmieszczenie

ośrodków autonomicznych w CUN

ośrodków autonomicznych w CUN



Unerwienie dwuneuronowe

Unerwienie dwuneuronowe



Obecność neuronów i synaps poza CUN

Obecność neuronów i synaps poza CUN



Podwójne unerwienie PS ,S

Podwójne unerwienie PS ,S



Wolniejsze przewodzenie impulsów/C –

Wolniejsze przewodzenie impulsów/C –

bezmielinowe pozazwojowe, B-

bezmielinowe pozazwojowe, B-

przedzwojowe, cienka osłonka mielinowa

przedzwojowe, cienka osłonka mielinowa

Podział AUN

Podział AUN



Współczulna/S/sympatyczna

Współczulna/S/sympatyczna



Przywspółczulna/PS/parasympatycz

Przywspółczulna/PS/parasympatycz

na

na



Część jelitowa

Część jelitowa



Włókna trzewno -czuciowe

Włókna trzewno -czuciowe

Część przywspółczulna:

Część przywspółczulna:



Odcinek głowowy

Odcinek głowowy

:n III,VII,IX,X, XI

:n III,VII,IX,X, XI

najważniejszy:n X –

najważniejszy:n X –

błędny/

błędny/

wszystkie narządy kl.piersiowej,

wszystkie narządy kl.piersiowej,

część narządów j.brzusznej

część narządów j.brzusznej



Odcinek krzyżowy: -

Odcinek krzyżowy: -

n.miedniczny

n.miedniczny

–

–

naczynia, narządy miednicy

naczynia, narządy miednicy

mniejszej

mniejszej

 

.

PS

PS



Substancja przekaźnikowa:

Substancja przekaźnikowa:



Przedzwojowo: acetylocholina

Przedzwojowo: acetylocholina



Pozazwojowo:acetylocholina

Pozazwojowo:acetylocholina



Włókna

Włókna

przedzwojowe/pozazwojowe 1:1

przedzwojowe/pozazwojowe 1:1



Długie włókna

Długie włókna

przedzwojowe,zazwojowe krótsze

przedzwojowe,zazwojowe krótsze

PS cd

PS cd



Receptory:

Receptory:

1.Nikotynowe:

1.Nikotynowe:



zazwojowe,komórki zwojowe, dendryty

zazwojowe,komórki zwojowe, dendryty



rdzeń nadnerczy

rdzeń nadnerczy



przekaźnictwo nerwowo- mięśniowe

przekaźnictwo nerwowo- mięśniowe

2

2

.Muskarynowe:

.Muskarynowe:

Komórki narządów docelowych zaopatrywane

Komórki narządów docelowych zaopatrywane

przez pozazwojowe włókna cholinergiczne

przez pozazwojowe włókna cholinergiczne

Autonomiczny układ nerwowy 55

A. Pfłekłintctwo chołtnerg^czne

Układ sympatyczny

Układ sympatyczny



Jądra pośrednio – boczne istoty szarej Th 1-

Jądra pośrednio – boczne istoty szarej Th 1-

Th 12 , L1-L3

Th 12 , L1-L3



Zwoje przykręgowe/ szyjny górny,szyjny

Zwoje przykręgowe/ szyjny górny,szyjny

środkowy,szyjno –piersiowy- gwiaździsty/

środkowy,szyjno –piersiowy- gwiaździsty/

głowa,szyja,klatka piersiowa = przebieg wraz z naczyniami/

głowa,szyja,klatka piersiowa = przebieg wraz z naczyniami/



Zwoje przedkręgowe/zwoje pośrednie/

Zwoje przedkręgowe/zwoje pośrednie/



Krótkie przedzwojowe,zazwojowe- dłuższe

Krótkie przedzwojowe,zazwojowe- dłuższe

Układ sympatyczny

Układ sympatyczny



Substancja przekaźnikowa:

Substancja przekaźnikowa:



Przedzwojowo:

Przedzwojowo:

acetylocholina

acetylocholina



Pozazwojowo

Pozazwojowo

: Noradrenalina

: Noradrenalina

/wyjątek –gruczoły potowe

/wyjątek –gruczoły potowe

,niektóre mięśnie p.pokarmowego

,niektóre mięśnie p.pokarmowego



Włókna

Włókna

przedzwojowe/pozazwojowe 1:20

przedzwojowe/pozazwojowe 1:20

Receptory

Receptory







–

–

ogólnie pobudzające / wyj.

ogólnie pobudzające / wyj.

p.pokarmowy – pośrednio

p.pokarmowy – pośrednio

rozluźniające/

rozluźniające/







–

–

ogólnie hamujące /wyjątek w

ogólnie hamujące /wyjątek w

sercu – pobudzające/

sercu – pobudzające/







1

1

– serce

– serce







2

2

– oskrzela, p.pokarmowy

– oskrzela, p.pokarmowy

Podział Alfa

Podział Alfa







1 – błona postsynaptycza

1 – błona postsynaptycza







2 – autoreceptory-

2 – autoreceptory-

presynaptyczne – hamowanie

presynaptyczne – hamowanie

uwalniania NA

uwalniania NA

w błonie postsynaptycznej

w błonie postsynaptycznej

Podział układu

Podział układu

autonomicznego

autonomicznego



Cholinergiczny

Cholinergiczny



Adrenergiczny / Noradrenalina -

Adrenergiczny / Noradrenalina -

większość pozazwojowych

większość pozazwojowych

współczulnych,synapsy podwzgórza

współczulnych,synapsy podwzgórza

Adrenalina /gł.z rdzenia

Adrenalina /gł.z rdzenia

nadnerczy

nadnerczy

znaczenie farmakologiczne

znaczenie farmakologiczne







mimetyki- leki pobudzające

mimetyki- leki pobudzające

receptor

receptor











mimetyki – leki pobudzające

mimetyki – leki pobudzające

receptor

receptor











bloker – lek blokujący receptor

bloker – lek blokujący receptor











bloker –lek blokujący receptor

bloker –lek blokujący receptor





Synteza Noradrenaliny

Synteza Noradrenaliny



Żylakowate rozszerzenia włókien

Żylakowate rozszerzenia włókien

bezrdzennych pozazwojowych

bezrdzennych pozazwojowych



Synteza z tyrozyny /pobudzana

Synteza z tyrozyny /pobudzana

przez wzrost stężenia Na+ ,Ca ++,

przez wzrost stężenia Na+ ,Ca ++,

hamowana wzrostem stężenia NA –

hamowana wzrostem stężenia NA –

sprzężenie zwrotne ujemne

sprzężenie zwrotne ujemne

Przemiana NA

Przemiana NA



COMT –

COMT –

katecholometylotransferaza - -

katecholometylotransferaza - -

pozakomórkowo,krążące we krwi,

pozakomórkowo,krążące we krwi,

po wchłonięciu do tkanek

po wchłonięciu do tkanek



MAO – monoaminooksydaza –

MAO – monoaminooksydaza –

przemiana w obrębie receptora

przemiana w obrębie receptora

Część jelitowa

Część jelitowa



Własne ,krótkie łańcuchy

Własne ,krótkie łańcuchy

odruchowe

odruchowe



Zwoje umieszczone śródściennie w

Zwoje umieszczone śródściennie w

p.pokarmowym

p.pokarmowym



Koordynacja skurczów m.gładkich

Koordynacja skurczów m.gładkich

z wydzielaniem żołądkowo-

z wydzielaniem żołądkowo-

jelitowym

jelitowym

Włókna trzewno-czuciowe

Włókna trzewno-czuciowe



Droga dośrodkowa układu

Droga dośrodkowa układu

autonomicznego

autonomicznego



Połączone z interoreceptoramii w ścianch

Połączone z interoreceptoramii w ścianch

narządów wewnętrznych, naczyń

narządów wewnętrznych, naczyń

krwionośnych

krwionośnych



Wchodzą korzeniem grzbietowym do

Wchodzą korzeniem grzbietowym do

rdzenia kręgowego

rdzenia kręgowego



Tworzą trzewno-trzewne odruchy

Tworzą trzewno-trzewne odruchy

włókienkowe

włókienkowe

Antagonizm czynnościowy

Antagonizm czynnościowy



Przeciwstawne działanie układu

Przeciwstawne działanie układu

współczulnego i przywspółczulnego

współczulnego i przywspółczulnego

w podwójnie unerwionych

w podwójnie unerwionych

narządach

narządach



Sympatykotonia – wzmożenie

Sympatykotonia – wzmożenie

napięcia układu współczulnego

napięcia układu współczulnego



Wagotonia – wzrost napięcia układu

Wagotonia – wzrost napięcia układu

przywspółczulnego

przywspółczulnego

Włókna współczulne

Włókna przywsp.

Rodzaj

adrenergiczne, aminy

cholinergiczne,

Skutek działania

Skutek działania

Oko

m. zwieracz

źrenicy

-

—

skurcz zwężenie

źrenicy

m. rozwieracz

źrenicy

alfa

skurcz, rozszerzenie

-—

M .rzęsowy

beta

rozkurcz - zwolnienie

akomo-

skurcz, napięcie

akomodacji

akomodacji

akomodacji

gruczoły łzowe

"

—

wydzielenie łez

Serce przedsionki

beta 1

wzrost kurczliwości i

prze

zmniejszenie

kurczłiwości,

przewodnictwa

wzrost przewodnictwa

węzeł zatokowo -

przed

beta 1

przyśpieszenie akcji

serca

zwolnienie akcji lub

zatrzy -

przedsionkowy

zatrzymanie serca

układ przewodzący

beta 1

przyśpieszenie

przewodzenia

zwolnienie

przewodzenia

przedsionkowo -

komorowy

blok przedsionkowo -

komorowy

komory

beta 1

wzrost czynności

—

naczynia wieńcowe

alfa

zwężenie

rozszerzenie

beta 1

rozszerzenie

mózgu, płuc nerek
skóry i błony
śluzowych ;
mięśni szkieletowych

trzew brzusznych

ślinianek
 

alfa
alfa
alfa
beta
alfa
beta
alfa 

Zwężenie
zwężenie
zwężenie

 

Rozszerzenie

Rozszerzenie
zwężenie

------
rozszerzenie

rozszerzenie
 

Płuca mięśnie
oskrzeli gruczoły
oskrzeli
 

beta
 

rozkurcz, rozszerzenie
hamowanie wydzielania
 

skurcz, zwężenie
pobudzenie wydzielanie
 

Żołądek i jełita
 

beta
ałfa
atfa
 

spadek napięcia
wzrost napięcia
hamowanie wydzielania
gęstej śliny

 

wzrost napięcia spadek
napięcia pobudzenie
obfite wydzielanie
wodnistej śliny
 

mięśnie ścian
mięśnie zwieraczy
gruczoły
gruczoły śłinowe
 

Wątroba pęcherzyk i
przewody żółciowe
 

beta

 

glikogenoliza rozkurcz,
rozszerzenie

 

skurcz, zwężenie

 

Trzustka - pęcherzyki
wyspy

 

alfa
beta

 

hamowanie wydzielania
insu
liny wydzielanie insuliny

 

wydzielanie soku
trzustkowego,
wydzielanie insuliny

 

Skóra
m. przywłosowe
gruczoły potowe

 

alfa
beta

 

skurcz, jeżenie
włosów słabe
pocenie

 

uogólnione pocenie

 

l

 

2

 

3

 

4

 

Śledziona
 

ałfa
 

skurcz torebki

 

 

 

Nadnercze

 

-.-

 

—

 

wydzielanie
adrenałny i
noradrenaliny

 

Układ moczowy i
płcio wy m.
wypierający
pęcherza morza
moczowego m.
Zwieracz cewki
mo czowej
macica

męskie narządy
płciowe

 

Beta

alfa

alfa
beta

 

rozkurcz, trzymanie
moczu
skurcz, trzymanie
moczu

różne, zależne od
fazy cyklu
hormonalnego
ejakułacja

 

skurcz, oddawanie
moczu

rozkurcz,
oddaewanie moczu
różne, zależne od
fazy cyklu
hormonalnego
erekcja

 

 

Adrenalina

Adrenalina





metabolizm

metabolizm



Zwęża nn.skórne,trzewne

Zwęża nn.skórne,trzewne



Rozszerza nn.m.szkieletowych

Rozszerza nn.m.szkieletowych



Zwiększa przepływ w nn.wieńcowych

Zwiększa przepływ w nn.wieńcowych



Pobudza akcję serca

Pobudza akcję serca



Zwiększa zużycie tlenu przez m.sercowy

Zwiększa zużycie tlenu przez m.sercowy



Rozszerza oskrzeliki

Rozszerza oskrzeliki



Hamuje ruchy jelit

Hamuje ruchy jelit



Rozszerza źrenice

Rozszerza źrenice







poziom glukozy,mleczanów,pirogronianów

poziom glukozy,mleczanów,pirogronianów

Noradrenalina

Noradrenalina



Silne obkurczenie

Silne obkurczenie

nn.skóry,jelit,śledziony,nerek, mięśni

nn.skóry,jelit,śledziony,nerek, mięśni

szkieletowych

szkieletowych











RR

RR



Słabo rozszerza oskrzeliki

Słabo rozszerza oskrzeliki



Słabo działa na serce

Słabo działa na serce



Słaba aktywacja metaboliczna

Słaba aktywacja metaboliczna

Odruchy autonomiczne

Odruchy autonomiczne



Trzewno- trzewne

Trzewno- trzewne



Trzewno – somatyczne

Trzewno – somatyczne



Somatyczno- trzewne

Somatyczno- trzewne



Włókienkowe

Włókienkowe

Trzewno- trzewne

Trzewno- trzewne



Zmiany czynnościowe narządów po

Zmiany czynnościowe narządów po

pobudzeniu ;

pobudzeniu ;

Mechanoreceptorów

Mechanoreceptorów

Presoreceptorów

Presoreceptorów

Chemoreceptorów

Chemoreceptorów

Osmoreceptorów

Osmoreceptorów

Trzewno – somatyczne

Trzewno – somatyczne

Somatyczno -trzewne

Somatyczno -trzewne



Mieszane

Mieszane



Reakcja narządów wewnętrznych

Reakcja narządów wewnętrznych

lub mięśni po pobudzeniu intero-

lub mięśni po pobudzeniu intero-

eksteroreceptorów

eksteroreceptorów



Np..obrona mięśniowa,

Np..obrona mięśniowa,

Odruchy włókienkowe

Odruchy włókienkowe



Bez udziału OUN

Bez udziału OUN



Przekazywanie poprzez korzeń

Przekazywanie poprzez korzeń

grzbietowy a następnie do

grzbietowy a następnie do

odgałęzień unerwiających

odgałęzień unerwiających

nn.krwionośne / np.ból –

nn.krwionośne / np.ból –

rozszerzenie nn.skórnych/

rozszerzenie nn.skórnych/