Współczesne działy filozofii

antropologia filozoficzna (filozofia człowieka) - dąży do poznawania natury człowieka, stara się odpowiedzieć na pytania w rodzaju: "Kim jest człowiek we wszechświecie?", "Co kieruje człowiekiem i dlaczego?"
epistemologia (gnoseologia, teoria poznania) - nauka o warunkach, istocie i granicach poznania; relacjach między podmiotem, przedmiotem i treścią poznania
estetyka - zajmująca się określeniem piękna, sądów estetycznych oraz sensem i funkcją wypowiedzi artystycznej; częściej obecnie określana jako filozofia kultury
etyka - odpowiada na pytania dotyczące dobra, które powinno kierować postępowaniem ludzi, wskazywać powszechnie ważne podstawy sprawiedliwego i rozumnego życia i działania, krytycznie analizując podstawy współczesnej moralności. Jej działy to m. in.:
metaetyka - badanie wypowiedzi etycznych
aksjologia - nauka o wartościach
filozofia dziejów (historiozofia) - zajmuje się istotą oraz sensem procesów historycznych oraz uwarunkowaniem postępowania człowieka przez jego historyczność
filozofia języka - rozważa pochodzenie, znaczenie i funkcje języka, zarówno w jego codziennym kształcie, jak i w próbach tworzenia precyzyjnego języka, służącego wymaganiom nauki i poprawnego nazywania rzeczy
filozofia nauki - stara się odpowiedzieć na pytanie, co można uznać za poglądy naukowe, a co nie, i dlaczego. Jej działem jest metodologia nauk.
filozofia religii - stara się zrozumieć powody występowania religii w świecie i ich znaczenie dla człowieka oraz odpowiedzieć na pytania "Czy są religie lepsze i gorsze?" oraz "Jak ustalić, która z religii jest prawdziwa?".
filozofia pokoju - stara się odpowiedzieć na pytanie "Jak zagwarantować trwały i długofalowy pokój między narodami?", jej główne działy to: polemologia oraz irenologia.
filozofia prawa - analizuje podstawy prawa stanowionego i norm, jakim powinno takie prawo podlegać
filozofia przyrody - zajmuje się wyjaśnianiem przyrody jako całości, w szczególności istotą materii, czasu i przestrzeni
filozofia społeczna - analizuje funkcje i sens państwa i społeczeństwa, funkcjonowanie człowieka w społeczeństwie jako istoty społecznej oraz krytyką społeczną. Jej działem jest filozofia polityczna
historia filozofii - bada i analizuje rozwój poglądów filozoficznych na przestrzeni wieków.
logika - teoria uporządkowanego i ścisłego rozumowania; wywodzi się z klasycznej logiki formalnej badającej pojęcia, sądy i wnioskowanie oraz metody dowodzenia - współczesna logika podlega silnej formalizacji i matematyzacji (logika matematyczna), posługuje się rachunkiem logicznym, do którego wchodzą: system znaków (symboli) oraz należące do niego reguły operacyjne
ontologia - wywodzący się z metafizyki dział filozofii badający pierwsze zasady i pochodzenie bytu oraz jego strukturę.

Podział teorii filozoficznych

Podział ze względu na poznanie
empiryzm - filozofia zakładająca wyższość poznania zmysłowego nad rozumowym, w skrajnej postaci odrzucająca wszystko, co nie ma bezpośredniego odniesienia do poznania zmysłowego. Odwrotnością empiryzmu jest idealizm poznawczy.
racjonalizm - filozofia zakładająca możliwość poznania za pomocą tworzenia spójnych i logicznych systemów poglądów, w swojej skrajnej postaci odrzuca ona jakąkolwiek wartość poznania pozaumysłowego.
idealizm poznawczy - filozofia odrzucająca możliwość poznania zewnętrznej rzeczywistości.

Podział ze względu na byt
idealizm - filozofia uznająca pierwszeństwo idei nad rzeczywistością materialną. Uznaje ona obiektywne istnienie idei jako bytów samodzielnych i uważa byt materialny za wtórny w stosunku do świata idei. W skrajnej postaci odrzuca istnienie rzeczywistości materialnej i uznaje ją za złudzenie (idealizm subiektywny).
realizm - filozofia uznająca różne formy współistnienia idei i materii w przeświadczeniu, że obie są bytami obiektywnymi, wzajemnie dopełniającymi się.
materializm - filozofia odrzucająca obiektywne istnienie idei, uważająca, że są one w całości wytworem człowieka, uznająca za to obiektywne istnienie świata materialnego.
aktywizm - filozofia nie uznająca w ogóle bytów jako takich. Według aktywizmu wszystko się tylko "dzieje" i nie ma żadnego istnienia obiektywnego.
fenomenalizm - filozofia, która unika pojęcia bytu obiektywnego i wprowadza w to miejsce pojęcie fenomenu, czyli zbioru odczuć zmysłowych i/lub psychicznych odbieranych przez podmiot (czyli w praktyce przez człowieka) i składających się na wrażenie "istnienia" określonych zjawisk.

2. Filozofia a nauka, religia, pogląd.

Współcześnie na gruncie problemu stosunku filozofii do nauk szczegółowych istotnego znaczenia nabrało pojęcie filozofii naukowej. Za filozofię naukową, w przeciwieństwie do filozofii spekulatywnej, uważa się taką filozofię, która buduje swe tezy jako uogólnienia lub interpretacje wyników badań nauk szczegółowych i stara się stosować wszystkie rygory myślenia naukowego przy ich uzasadnianiu.

Filozofia spełnia dwie funkcje: poznawczo - naukową i praktyczno - ideologiczną.

3. Problem źródeł poznania (racjonalizm, empiryzm).

Typowym przedstawicielem racjonalizmu w filozofii był Platon. Odrzucał pogląd, iż rzeczy poznać można tylko poprzez zetknięcie się z nimi za pomocą zmysłów, bo zgodnie z nią poznanie ma obejmować idee, postrzeganie zmysłowe nie nadaje się natomiast do poznawania idei. Jeśli w ogóle można poznać idee, to jedynie myślą, a nie zmysłami. Uważał, iż poznanie zmysłowe nie tylko nie dosięga idei, ale także nie wystarcza do poznania rzeczy. Musi ze zmysłami współdziałać myśl. Nie jesteśmy bowiem w stanie samymi zmysłami ogarnąć różnicy pomiędzy barwą a dźwiękiem, tożsamości, liczby, itp.

Arystoteles natomiast twierdził, iż zmysły mają w poznaniu funkcję równie niezastąpioną, jak rozum. Trzeba zetknąć się z rzeczywistością, aby coś o niej wiedzieć, umysł zaś może zetknąć się z nią jedynie przez zmysły. Wrodzonych pojęć nie ma w umyśle, jest on niezapisaną tablicą, którą zapisują dopiero spostrzeżenia, od których trzeba zatem rozpoczynać poznanie. Od nich drogą stopniowej abstrakcji, drogą wydzielania czynników ogólnych, umysł dochodzi do pojęć. Tu dopiero rozpoczyna się funkcja rozumu: na podstawie materiału dostarczonego przez zmysły poznaje to, co jest w rzeczach ogólne, a przeto istotne. Wiedza rozumowa jest celem, natomiast wiedza zmysłowa jest niezastąpionym początkiem i podstawą.

Filozofia - zajmuje się abstrakcjami; to ciągle ponawiana próba odpowiedzi na podstawowe zagadnienia światopoglądowe dotyczące sensu świata, własnego w nim miejsca i reguł pozyskiwania wiedzy prawdziwej.

Filozofia- (gr. Fileo-miłuję, sephia-mądrość)

System metodycznie zorganizowanej, teoretycznie uporządkowanej refleksji, wiedzy nad bytem, regułami jego poznania oraz człowieku i dziedziną wartości mający charakter podstawowy ogólny i krytyczny.

---