Rola państwa w gospodarce rynkowej.

INTERWENCJONIZM-określona działalność państwa prowadzona za pomocą odp.środków;oddziaływanie państwa na gospodarkę i społeczeństwo mające na celu wymuszenie na podmiotach gospodarczych pożądanych przez państwo decyzji i zachowań;

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA WZROST ROLI PAŃSTWA

• Pojawienie się problemów o charakterze globalnym- problem bezrobocia, powoduje iż państwo będzie musiało ingerować w gospodarkę;

• Poziom życia ludności, dysproporcje rozwojowe, problem ubóstwa- problemy te wymuszają na państwo zajęcie się tego rodzaju dysproporcjami;

• Wzrastająca rola nauki, wiedzy, która jest bardzo kosztowna; kapitał prywatny nie jest w stanie pokryć tych kosztów;

• Nowoczesne techniki, technologie- pociągają za sobą ogromne nakłady, wymagają dużego zaangażowania ze strony państwa;

• „Bbomba demograficzna”- problem ludnościowy, nie da się rozwiązać bez ingerencji państwa;

• Problem ochrony środowiska- przedsiębiorstwa same nie będą realizowały tej polityki, gdyż kierują się max zysku, bez uwzględniania kosztów społ.; jest to problem międzynarodowy.

PRZYCZYNY INGERENCJI PAŃSTWA W ŻYCIE GOSPODARCZE

• Istnienie monopoli- monopolista wytwarzający mniejszą ilość dóbr i po wyższej cenie, nie produkowałby w warunkach konkurencyjnych; monopole mają tendencję do ograniczania skali wytwarzania i zawyżania cen. Państwo oddziałuje bezpośrednio poprzez tworzenie ustaw antymonopolowych, których celem jest kontrola w jaki sposób zachowują się monopoliści. Inny sposób to tworzenie kontyngentów produkcji. Rodzaje monopoli to:

- naturalny (ogromne koszty wejścia na rynek)

- prawny (prawnie udokumentowane, że może prowadzić działalność, np. wydawanie koncesji);

• Tzw. „niedoskonałości rynku" - rynek nie radzi sobie z bezrobociem

• Istnienie dóbr publicznych czyli takich, których konsumpcja przez jednych nie uszczupla możliwości korzystania przez innych. Nie sposób ograniczyć konsumpcję dóbr publicznych tylko do tych osób, które płacą za konsumowanie. Bez ingerencji państwa powstałaby sytuacja, iż mimo wysokiego popytu na dane dobra nikt nie chciałby ich produkować (obrona narodowa, infrastruktura, informacje dotyczące postępu technicznego), bo nikt nie regulowałby opłat za ich korzystanie, istnienie. Na rynku nie ma bodźców do produkcji dóbr publicznych, zatem ich produkcję musi organizować państwo za pomocą instrumentów systemu podatkowego.

• Istnienie dóbr społecznie niekorzystnych i korzystnych występuje konieczność regulacji podaży dóbr społecznych korzystnych i niekorzystnych, w przypadku których ceny indywidualne mogą istotnie odbiegać od preferencji społecznych. Dobra niekorzystne np. tytoń, alkohol, narkotyki, a dobra korzystne oświata, kultura, szczepienia. Przy dobrach społecznie korzystnych można zauważyć (niedostatek inform.) odmienne preferencje konsumentów.

• Niedoskonałość informacji- zwłaszcza niedostatecznie doinformowanie konsumentów. Państwo powinno wprowadzić regulacje zwiększające stopień poinformowania społeczeństwa, dba o bezpieczeństwo i higienę pracy, nadaje atesty. Ważne też jest doinformowanie producentów np. rolników.

• Redystrybucja dochodu- rynek wynagradza zgodnie z wkładem rzadkich zasobów w proces produkcji. Podział ten jest nierówny, ponieważ ludzie posługują się różnymi ilościami zasobów, co doprowadza do polaryzacji dochodów. Państwo powinno prowadzić politykę polegającą na dystrybucji dochodów przez rozbudowę systemu ubezpieczeń społecznych lub innych transferów. Redystrybucja dochodów osłabia związek między działalnością społecznie produktywną a unikaniem tej działalności, gdyż nadmierne podatki zachęcają do działań zmniejszających dochody (szara strefa). Nierówność życia grup społecznych jest zmniejszana przez

• Ingerencję w system podatkowy;

• Wydatki budżetu dla najniższych grup społecznych;

• Oddziaływanie na system cen.

Istnieje granica ustalenia stawki podatkowej, przekroczenie jej powoduje zmniejszenie się wpływów. Nikt nie pracuje po to by płacić podatki, ale po to aby zostało mu jak najwięcej po ich opłaceniu.

• Istnienie cykli koniunkturalnych, zakłócenia między popytem a podażą nie mają charakteru przypadkowego i mogą utrzymywać się przez długi czas, prowadząc m.in. do bezrobocia i niepełnego wykorzystania mocy produkcyjnych. Mimo, iż istnieje mechanizm samokorekty, który bez udziału państwa popycha gospodarkę do równowagi długookresowej, ale ten mechanizm może dość długo przywracać tą równowagę. Ingerencja państwa powinna prowadzić do stabilizacji koniunktury, przeciwdziałać wahaniom cyklicznym. Np. w okresie załamania państwo ogranicza eksport, aby ochronić rodzimą produkcję.

• Problem przemian strukturalnych - zgodnie z mechanizmem rynkowym kapitał płynie tam, gdzie są większe zyski. Rola państwa polega na przesuwaniu kapitału w te gałęzie, które przynoszą większe korzyści dla państwa. Państwo musi zmienić te struktury tak, aby doprowadzić do wzrostu gospodarczego. Przemiany strukturalne to samoistny czynnik rozwoju. W tej sytuacji mechanizm rynkowy nie sprawdza się. Polityka strukturalna sprowadza się najczęściej do polityki przemysłowej. Chcąc utrzymać wzrost gospodarczy należy dostosować do nich strukturę gospodarczą państwa.

• Badania naukowe - to drogie inwestycje i tylko państwo może je finansowaćsektor prywatny w Polsce nie inwestuje w badania naukowe, które są niezbędne -do rozwoju i wzrostu gosp.

• Bezpieczeństwo, ochrona zdrowia

• Konieczność istnienia systemu prawnego regulującego problem własności i zasady zawierania umów między podmiotami gospodarczymi- określa ramy prawne są potrzebne na to, że większość kontraktów rynkowych nie opiera się bezpośrednio na dostarczaniu towarów , usług lecz na umowach wykorzystania pewnych świadczeń lub zobowiązań np. dostawy towarów, umowy o pracę.

POLITYKA EKONOMICZNA W MODELU GOSPODARKI RYNKOWEJ

NIEMCY

• System czeladniczy

• 10% pracowników nie ma certyfikatu ze swojego zawodu

• Każdy Niemiec ma zapewnioną wysoką emeryturę

• Pracownik niemiecki jest jednym z najdroższych w Europie

• Dbałość o sprawiedliwy podział dochodów

• Wspieranie taniego budownictwa mieszkaniowego - 70% mieszkań budowane z budżetu, a w Polsce

POLSKA

Jest gospodarką rynkową, bo. (premier Mazowiecki):

*Gosp. rynkowa jest podstawą transformacji w Polsce

*Konstytucja z 1997 roku, art. 20 - zapisano, że jesteśmy gosp. rynkową opartą na prywatnej własności

JAK JEST?

• Rozpiętość dochodowa rośnie z roku na rok (zanika klasa średnia dochodowe), zbliżamy się do modelu anglo-amerykańskiego

• Dyskryminacja kobiet na rynku pracy

• Katastrofalny stan mieszkaniowy (mamy 1,5 min deficytu mieszkaniowego, a do 2010 roku trzeba wyburzyć 80000 mieszkań)

• Coraz mniej wydajemy z budżetu na sferę społeczną, ochrona zdrowia itp.

• Wysokie bezrobocie, zmiana systemu emerytalnego - niekoniecznie dobra

• Administracja - biurokracja, zwiększenie zatrudnienia ze 160000 do 500000

• Korupcja bardzo wysoka, większą mają tylko niektóre kraje byłego Związku Radzieckiego

• Postęp techniczny doprowadzi do ogromnego bezrobocia

POLITYKA EKONOMICZNA CZĘŚCIĄ INTERWENCJONIZMU (formy oddziaływania państwa na gospodarkę w Polsce)

• Pożyczki dla bezrobotnych, program „Absolwent", program „ Pierwsza praca", wcześniejsze emerytury, wydłużenie służby wojskowej,

• Sprawowanie kontroli w zakresie zmian płac i cen ( określenie dopuszczalnej stopy wzrostu cen i płac w formie zaleceń dla podmiotów wspierając je zachętami w postaci obniżenia stopy %-owej), Ustalenie minimalnych i maksymalnych wielkości cen i płac - kształtuje tym podaż i popyt

• Umożliwienie taniego kredytu, inwestycje państwa, ulgi podatkowe, gwarancje kredytowe

• Cykle koniunkturalne - państwo ma wpływ na długość i zakres dołka koniunkturalnego, np. przez zamówienia rządowe, ochrona granic celnych

• Kontrola rządu nad produkcją broni - dla naszego bezpieczeństwa, utrzymywanie wojska, straży pożarnej, policji

• Utrzymywanie dóbr publicznych - parki, światła, ulice - sektor prywatny nie dałby sobie z tym rady, a tym bardziej na tym zarobić, ponieważ nie da się ograniczyć użytkowania tych dóbr

• Zagwarantowanie własności prywatnej - dążenie do modelu konkurencji doskonałej,

działania przeciwko monopolizacji rynku

• Niwelowanie problemów związanych z inflacją, bezrobociem, ujemnym bilansem -subwencjonowanie działalności podmiotów rynku (dopłaty do kosztów w procesie wytwarzania dóbr, których ceny są niższe niż koszty wytwarzania), interwencyjny zakup

• Zmówienia rządowe - specyficzna forma interwencyjnego zakupu, gwarantuje sprzedawcom sprzedaż produktów, sprzyja stabilizacji dochodów i zatrudnienia

• Stwarzanie instytucji potrzebnych dla działania gosp. - administracji

• Zapewnienie ochrony nad środowiskiem naturalnym (nałożenie sankcji i kar pieniężnych na przedsiębiorstwa mocno zanieczyszczające środowisko w celu zapobiegania tym zjawiskom) i zabezpieczenie osób trzecich przed kosztami ( np. fabryka ma płacić dla rolnika, bo skaża jego ziemie)

• Udostępnianie dóbr społecznie żądanych: kultura, oświata, ochrona zdrowia, policja - sektor prywatny poradziłby sobie z prowadzeniem takiej działalności, ale społeczeństwa nie byłoby na nie stać ( czyli na książki, lekarstwa, wizyta u lekarza szkoła)

• Podział dochodu narodowego

• Dostarczanie informacji długookresowej

• Inwestowanie w badania naukowe - sektor prywatny nie jest tym zainteresowany, bo nie wiadomo czy nakłady przyniosą zyski

• Zmiana systemu państwowego, rynkowego - prywatyzacja, uwalnianie cen, zakładanie

Instytucji

• Niepełne wykorzystanie mocy wytwórczych

FUNKCJE PAŃSTWA

1. FUNKCJA ALOKACYJNA

Polega na dostarczaniu społeczeństwu dóbr publicznych, regulacji zachowań podmiotów gospodarczych w sytuacjach niedoskonałości rynku, polega też na przesuwaniu kapitału w te gałęzie, które przynoszą więcej korzyści dla państwa. Sprawuje także kontrolę nad produkcją, np. Urząd Antymonopolowy; kontrola i korekta mechanizmu rynkowego. Państwo dba o to, aby eliminować czynniki szkodliwe przy pomocy odpowiednich narzędzi. Przyczyny:

• Problem dóbr publicznych - są to takie dobra, które mogą być konsumowane przez wiele osób jednocześnie ( nie można eliminować z konsumpcji tych, którzy nie chcą respektować zasad odpłatności). Dostarczanie przez państwo takich usług ma sens, gdyż prywatny producent nie mógłby skłonić odbiorcy do zapłaty za nie

• Efekty zewnętrzne - wszelkie konsekwencje decyzji ekonomicznych jednostek lub przedsiębiorstw wpływające na sytuację innych. W ramach funkcji alokacyjnej państwo dąży do likwidacji negatywnych efektów zewnętrznych poprzez np. różne kary.

• Brak konkurencji - państwo stara się nie dopuszczać do monopolizacji rynku poprzez np.

ustawy antymonopolowe, regulacje instytucjonalne

• Wady strukturalne - państwo stosuje planowanie indykatywne określające ogólny cel, nie

stosuje planów szczegółowych opracowane na jakiś okres

• Rynek alokuje tam, gzie są zyski, a państwo alokuje tam, gdzie nie alokuje rynek

• Państwo oddziałuje na alokację zasobów w ramach sektora prywatnego przez tworzenie

2. FUNKCJA REDYSTRYBUCYJNA

Związana z redystrybucją dochodu. Państwo stara się zmienić proporcje podziału dochodów, jakie wynikałyby z mechanizmu rynkowego w celu złagodzenia nierówności w poziomie życia poszczególnych grup społecznych. Narzędzia, za pomocą, których państwo spełnia tę funkcję to m.in.: system podatkowy (podatki progresywne), wydatki i transfery budżetowe, oddziaływanie na system cen.

Niwelowanie różnic w rozwoju regionalnym, przestrzennym (dbanie o równomierny rozwój wszystkich regionów w kraju), np. tworzenie specjalnych stref ekonomicznych: dopłaty do wynagrodzeń, ulgi podatkowe.

• REDYSTRYBUCJA BEZPOŚREDNIA dokonuje się za pomocą systemu podatków i pieniężnych transferów socjalnych. Następuje przekształcenie dochodów przez uzupełnienie dochodów pierwotnych (transfery) i przez ich redukowanie (podatki). Jest to bezpośrednia korekta dochodów ukształtowanych w pierwotnym etapie podziału dochodu narodowego dokonującym się między pracodawcami i pracownikami.

• REDYSTRYBUCJA POŚREDNIA to bezpłatne lub częściowo bezpłatne zaspokajanie określonych potrzeb w ramach usług społecznych (oświata, ochrona zdrowia) lub zróżnicowanie obciążeń podatkami konsumpcyjnymi dóbr wysokiego standardu i powszechnego użycia.

3. FUNKCJA STABILIZACYJNA

Państwo stara się regulować wahaniami cyklu koniunkturalnego, zapewnić stabilność gospodarki. Celem funkcji stabilizacyjnej jest osiąganie i utrzymanie wysokiego tempa wzrostu gospodarczego. W ramach tej funkcji państwo przeciwdziała inflacji, bezrobociu, zapewnia dobrą współpracę z zagranicą i równowagę zewnętrzną, stara się zapewnić stabilną złotówkę, ustabilizować bilans płatniczy, stabilizację cen itp.. Instrumenty to m.in.: wspieranie postępu technicznego, wspieranie inwestycji lub konsumpcji (oddziaływanie na popyt i podaż).

Podstawę tej funkcji stanowi teoria Keynesa. Interwencja państwa powinna polegać na wykorzystaniu instrumentów budżetowych do kształtowania łącznego, efektywnego popytu, który zapewniłby równowagę gospodarczą przy możliwie wysokim poziomie wykorzystania potencjału produkcyjnego i pełnym zatrudnieniu.

4. FUNKCJA ADMINISTRACYJNA: prawa własności, prawa zapobiegające oszustwom, przepisy ..?

INSTRUMENTY (NARZĘDZIA) POLITYKI EKONOMICZNEJ

Narzędziami są kategorie i stosunki ekonomiczne wykorzystywane w celu wpływania na decyzje i kierunki działalności podmiotów gospodarczych, aby osiągnąć najbardziej efektywny i społeczny rozwój.

Osiągnięcie wielorakich celów oddziaływania państwa na gospodarkę możliwe jest tylko przy wykorzystaniu takich instrumentów, jak:

Polityka fiskalna, pieniężna, dochodów i cen, zatrudnienia itd. Działania państwa w zakresie poszczególnych polityk powinny być zsynchronizowane.

Narzędzia o charakterze ogólnoekonomicznym można podzielić na dwie grupy:

Instrumenty oddziaływania na podaż

Instrumenty oddziaływania na popyt

• INSTRUMENTY KSZTAŁTOWANIA POPYTU MAJĄ CHARAKTER:

- deflacyjny - reflacyjny

Są one nazywane instrumentami „twardego i miękkiego" finansowania.

1. POLITYKA DEFLACY JNA - polega na ograniczaniu popytu w gospodarce

a. Działanie BC

• Zwiększanie stopy %-owej

• Emisja obligacji państwowych

• Duże limity kredytowe

b. Zwiększanie poziomu cen

c. Programy oszczędnościowe w wydatkach budżetowych

d. Redukcja zatrudnienia w sferze budżetowej

e. Wstrzymanie inwestycji finansowych z budżetu

f. Zachęty do oszczędzania lub blokada części wkładów

2. POLITYKA REFLACYJNA - polega na zwiększaniu popytu w gospodarce

1. Działanie BC

- Obniżanie stopy %- owej kredytów

- Skup obligacji państwowych

b. Obniżanie stopy podatkowej

c. Zwiększanie wydatków budżetowych

d. Obniżanie poziomu cen

e. Zwiększanie dostępności kredytów, np. przez zwiększanie ilości pieniądza w obiegu

• INSTRUMENTY KSZTAŁTOWANIA PODAŻY TO:

1. Środki służące wzrostowi zadłużenia, tworzenia nowych miejsc pracy

2. Środki stymulujące podejmowanie decyzji

3. Środki stymulujące postęp techniczny i innowacyjny

4. Środki pro podażowe, służące ochronie rynku wewnętrznego

Ważną formułą pro podażową jest przejmowanie przez samorząd terytorialny części

kosztów infrastruktury gospodarczej.

Instrumenty związane ze sferami oddziaływania państwa:

• Polityka strukturalna

• Polityka przemysłowa

• Polityka rolna

• Polityka

• Rynku pracy

• Polityka społeczna

• Polityka regionalna

• Polityka przekształceń własnościowych

Sfery będące domeną państwa: obszary , w których niezbędne jest zaangażowanie państwa:

1)bezpieczeństwo zewnętrzne (obrona narodowa) i wewnętrzne (publiczne)

2)wymiar sprawiedliwości , sądownictwo-państwo buduje normy instytucjonalne i prawne, w których funkcjonuje gospodarka i społeczeństwo

3)administracja (izby skarbowe, urzędy pracy itp.)

Szukasz gotowej pracy ?

To pewna droga do poważnych kłopotów.

Plagiat jest przestępstwem !

Nie ryzykuj ! Nie warto !

Powierz swoje sprawy profesjonalistom.

---