CZARNOBYL
26 KWIECIEŃ 1986

    Chyba wszyscy słyszeli o katastrofie w Czarnobylu. Ile jednak osób wie dokładnie jaki przebieg miała ta katastrofa i jakie spowodowała skutki. Na poniższej stronie postaramy się przybliżyć nieco te wydarzenia w sposób jak najbardziej obiektywny.
    Noc z 25 na 26 kwietnia, obsługa czwartego reaktora w Czarnobylu decyduje się na przeprowadzenie doświadczenia. Energia reaktora jest przekazywana przez podgrzaną, przez energię reaktora, parę na generatory wytwarzające prąd elektryczny. Doświadczenie ma polegać na znacznym zmniejszeniu mocy reaktora, zablokowaniu dopływu pary do generatorów i mierzeniu czasu ich pracy po odcięciu w taki sposób zasilania. Obsługa wyłącza automatyczne systemy zabezpieczające, aby eksperyment przeszedł bez zakłóceń. Reaktory w Czarnobylu będące typu RBMK-1000 posiadają niestety pewną wadę - są niestabilne przy małej mocy i każdy symulowany wzrost ilości wytwarzanej pary może spowodować zwiększanie ilości wytwarzanej przez reaktor energii. Wzrost energii powoduje wzrost wytwarzania pary co znów powoduje wzrost wytwarzania energii itd. Następuje bardzo gwałtowny i niekontrolowany wzrost mocy reaktora. Powinny włączyć się systemy zabezpieczające, ale przecież zostały one wcześniej odłączone.
    Kilkanaście minut po godzinie pierwszej w nocy. Reakcja rozwija się.
    Pierwsza dwadzieścia trzy i czterdzieści sekund. Jeden z obsługujących czwarty reaktor elektrowni w Czarnobylu próbuje uruchomić system zabezpieczeń. Reaktor jednak nie wyłącza się. Reakcja rozwija się nadal. Mija jeszcze kilka sekund. Reaktor produkuje sto razy więcej energii niż wynosi jego dopuszczalny poziom. Energia rośnie, temperatura rośnie.
    Następują dwie potężne eksplozja. Zerwana zostaje ciężka 2 tyś tonowa płyta pokrywająca reaktor. Ciśnięta z impetem niszczy budynek czwartego reaktora. Wybucha pożar, który przez następne 10 dni pali się w budynku reaktora. Do atmosfery dostaje się radioaktywny pył.
    237 osób zatrudnionych w elektrowni i przybyłych na miejsce ratowników zostało poddanych ogromnym dawkom promieniowania (2000-16000 mSv). Dawki takie spowodowały, że zapadli oni na ostrą chorobę popromienną. W najbliższych tygodniach zmarło 28 spośród nich. Trzy osoby zmarły w wyniku odniesionych ran mechanicznych w czasie katastrofy. Nieco później z grupy tej zmarło jeszcze 7 osób. Troje dzieci umarło z powodu raka tarczycy wywołanego najprawdopodobniej radiojodem pochodzącym z radioaktywnej chmury. W sumie zgonów spowodowanych na pewno katastrofą w Czarnobylu było 41. Co do tego większość źródeł jest zgodnych.
    Najgroźniejszymi substancjami wyemitowanymi do atmosfery w czasie awarii były: jod-131 i cez-137. Powstały rozległe radioaktywne chmury, które znad Ukrainy i Białorusi (elektrownia w Czarnobylu znajduje się na terenie Ukrainy, bardzo blisko granicy z Białorusią) przemieszczały się w ciągu następnych kilku dni nad Rosję, Gruzję, Polskę, Szwecję, Niemcy, Bułgarię i inne kraje Europy. Zwiększone promieniowanie wykryto nawet w USA i Japonii. W wielu krajach Europy trzeba było zniszczyć mleko i płody rolne napromieniowane w okresie katastrofy.

    Nie wiadomo dokładnie jakie inne szkody spowodowała awaria w Czarnobylu. W licznych publikacjach na temat katastrofy jest wiele sprzeczności. Niektórzy autorzy mają widoczną tendencję do wyolbrzymiania skutków awarii, inni znów nie przywiązują do nich zbyt wielkiej wagi. Podają sprzeczne dane co do liczby zachorowań na choroby wywołane substancjami promieniotwórczymi i zgonów spowodowanych nimi. Rzeczywiście trudno jest porównywać sytuacje z przed i z po katastrofy. Po pierwsze po katastrofie zwiększyła się znacznie wykrywalność chorób (do badania ludności w rejonie katastrofy przykłada się znacznie większą wagę niż przedtem). Nie wiadomo ile z tych chorób, które potencjalnie mogłyby zostać wywołane promieniowaniem, zostało właśnie nim wywoływane, a nie zupełnie innymi czynnikami. Poza tym nastąpiło na pewno znaczne pogorszenie psychicznego samopoczucia ludności co było wynikiem masowej histerii, polityki władz oraz przymusowego przesiedlenia z zagrożonych terenów. Pogorszenie stanu psychicznego spowodowało również pogorszenie stanu zdrowia fizycznego ludności. Sytuacja materialna znacznej części wysiedlonych ludzi uległa pogorszeniu. Pogorszyły się warunki mieszkaniowe, żywnościowe i higieniczne co na pewno wpłynęło na ogólny stan zdrowia społeczeństwa.
    Nie należy również zapominać w jakim okresie historycznym wydarzyła się katastrofa. Początek lat 90-tych to koniec imperium komunistycznego - rozpad Związku Radzieckiego. Ukraina znalazła się w bardzo poważnym kryzysie wywołanym potężnym szokiem gospodarczym - gospodarka musiała nauczyć się funkcjonować w systemie kapitalistycznym. W tym okresie na Ukraine, aż o 18% spadło spożycie kalorii na osobę, a długość życia zmniejszyła się o około 3%. Wzrosła umieralność na choroby serca, przewodu pokarmowego i choroby zakaźne - zgony nie związane ze skażeniem promieniotwórczym. Zniszczenie środowiska naturalnego za czasów komunizmu, brak odpowiedniej higieny, zdrowego trybu życia, stres związany z przechodzeniem do nowego ustroju oraz pogorszenie opieki socjalnej i medycznej - wszystko to spowodowało wzrost umieralności w krajach byłego Związku Radzieckiego. Niestety wielu autorów zapomina o tych faktach i nie bierze ich pod uwagę przy szacowaniu szkód wywołanych promieniowaniem. Kolejnym problemem, z którym muszą borykać się ludzie zbierający dane o Czarnobylu, jest to że większość informacji była utajniona przez władze ZSRR, czy wręcz nie gromadzona. Nie wiadomo nawet dokładnie ile radioaktywnego pyłu przeniknęło do atmosfery albo ilu dokładnie ludzi ("likwidatorów") pracowało przy zabezpieczaniu zniszczonego reaktora. Poniżej w tekście przytoczone będą dane zebrane z dwóch różnych źródeł.
    Katastrofa nastąpiła w nocy 26 kwietnia. W ciągu następnych 10 dni przesiedlono z okolicznych miasteczek i miejscowości około 135 tysięcy ludzi (do końca akcji przesiedlono 167 tysięcy). Obszar w obrębie 30 kilometrów od reaktora w Czarnobylu do dzisiaj jest właściwie niezamieszkany. Wiele mniejszych bądź większych miejscowości jest opustoszałych. W dużym 45 tysięcznym niegdyś mieście Prypeć nie mieszka dziś nikt.
    Niedługo po awarii rozpoczęła się akcja zabezpieczania reaktora. Wznoszono betonowo-stalowy "sarkofag", który pokrył zniszczony budynek czwartego reaktora. Pracowało nad tym wielu tzw. "likwidatorów" - 400 tyś (według innego źródła nawet i 800 tyś). "Likwidatorami" byli żołnierze, strażacy, ratownicy i ochotnicy. Nie mieli oni prawie żadnych zabezpieczeń przed promieniowaniem. Dane odnośnie tego jakie dawki promieniowania otrzymali są sprzeczne. Na pewno dawki te były uzależnione od pracy jaką wykonywali. Znaczna większość z nich nie została napromieniowana dawką przekraczającą dopuszczalne wartości. Część z nich jednak na pewno otrzymało groźną dla zdrowia ilość promieniowania. Według niektórych źródeł może być ona przyczyną chorób nawet 30 tysięcy "likwidatorów".
    Wdychany radioaktywny jod przyczynił się do zwiększenia liczby zachorowań na raka tarczycy - przed 1986 rokiem rocznie na Ukrainie notowano 5 przypadków zachorowania na tę chorobę. Niedługo po katastrofie liczba ta zwiększyła się do 22, a w latach 1992-93 rocznie średnio było 43 przypadki. Do końca roku 1995 zanotowano aż 682 nowotwory tarczycy u dzieci narażonych na promieniowanie (na terenach Ukrainy, Białorusi i Rosji). Na szczęście w krajach zachodniej Europy dostępne są sposoby leczenia, które przy raku tarczycy dają blisko 100% prawdopodobieństwo wyleczenia. Część chorych dzieci poddano właśnie takiemu leczeniu na terenie Niemiec. Niestety, prawdopodobnie liczba zachorowań na nowotwory tarczycy zwiększy się w następnych latach.
    Przesiedlenie tysięcy ludzi z ich dotychczasowych miejsc zamieszkania spowodowało zniszczenie kultury rejonów Czarnobyla. W skażonym regionie zostało wiele cennych zabytków.
    Najgorsze jest chyba jednak to, że "sarkofag", pokrywający budynek reaktora niszczeje w zastraszającym tempie. Absolutnie nie zapewnia on w tej chwili szczelnej ochrony reaktora. Do wnętrza dostaje się śnieg i deszcz. Ściany zaczynają pękać, stal skorodowała. Nawet niewielkie trzęsienie ziemi może spowodować zawalenie się "sarkofagu". W takim przypadku nowa chmura radioaktywny pyłu może dostać się do atmosfery.
    Trwają więc prace nad projektem nowego budynku mającego pokrywać reaktor.
    Należy zdać sobie sprawę, że katastrofa w Czarnobylu nie była największą katastrofą przemysłową na świecie. W 1984 roku w Indiach w Bhopal zdarzył się wyciek trującego gazu - izocjanku metylu. W wyniku tej katastrofy zginęło 6954 ludzi, a około 200 tysięcy zostało ciężko poszkodowanych. Do atmosfery dostała się ogromna ilość bardzo trującego związku.
    W wyniku awarii w Czarnobylu życie straciło na pewno 41 osób. Nie wiadomo ile poza tym osób zmarło w wyniku promieniowania. Ilość ta jest w zasadzie nie do ustalenia, z powodu wielu innych czynników mogących powodować zwiększenie ilości zgonów po 1986 roku.
    Nie wiadomo jakie jeszcze konsekwencje pociągnie za sobą w przyszłości katastrofa z 1986 roku. Należy jednak dołożyć wszelkich starań, aby możliwie wcześnie wykrywać nowotwory tarczycy i inne choroby , które mogą być powodowane promieniowaniem, bądź innymi skutkami katastrofy w Czarnobylu.
    Dwa dni po katastrofie w Czarnobylu chmura radioaktywnego pyłu dotarła nad Polskę - kraj, w którym mieszkają autorzy tej strony. O sytuacji w Polsce możesz się dowiedzieć ze strony - CZARNOBYL W STRONĘ POLSKI.

---