Sri Lanka (syngaleskie Śrī Lankā(va), tamilskie Ilankai, Demokratyczno-Socjalistyczna Republika Sri Lanki), państwo w pd. Azji, na w. Cejlon, na O. Indyjskim, od Indii oddzielone cieśn. Palk; 65,6 tys. km²; 19,6 mln mieszk. (2003), Syngalezi (74% ludności), Tamilowie; buddyści, hindusi, muzułmanie; stol. adm. Kolombo, konst. Kotte; j.u.: syngaleski, tamilski; republika. Powierzchnia nizinna, w środk. części krystal. masyw (wys. do 2524 m, Pidurutalagala); klimat monsunowy, na pn. zwrotnikowy, na pd. równikowy; gł. rz. Mahaweli (ganga); lasy monsunowe i równikowe wilgotne, wysoka sawanna; parki nar., w tym znany Jala. Podstawą gospodarki rolnictwo plantacyjne: herbata, kauczukowiec, palma kokosowa, pieprz, kardamon, goździki; uprawa ryżu, trzciny cukrowej; hodowla bawołów, słoni; przybrzeżne połowy ryb; pozyskiwanie drewna; wydobycie grafitu, kamieni szlachetnych (szafiry, rubiny, topazy); przemysł włók., spoż. (przetwórnie herbaty, cukrownie); rzemiosło (tkactwo, garncarstwo, wyrób biżuterii); połączenie promowe z Indiami; gł. port mor. Kolombo; świat. eksporter herbaty, przypraw korzennych, kamieni szlachetnych. — Wyspa w starożytności zasiedlona przez Syngalezów (buddystów) i Tamilów (hindusów); po upadku państwa syngaleskiego w XIII w. podzielona między liczne państewka; w XVI w. część wyspy opanowali Portugalczycy, wyparci w następnym stuleciu przez Holendrów; 1802 kolonia bryt. p.n. Cejlon; niepodległość od 1948; 1972 przyjęcie ob. nazwy; od poł. lat 50. narastające protesty Tamilów (zachowali odrębność religii i języka) przeciwko dyskryminującym decyzjom rządu, od 1976 pod hasłami utworzenia własnego państwa w pn. i wsch. części kraju; koniec lat 70. i lata 80. eskalacja wystąpień zbrojnych i akcji terrorystycznych, przeprowadzanych przez skrajne ugrupowania zarówno tamilskie, jak i syngaleskie; konfliktu nie ugasiła obecność Ind. Korpusu Pokojowego (1987-90), który miał nadzorować działania pokojowe (m.in. utworzenie odrębnej jednostki adm. na terenach kontrolowanych przez separatystów, podniesienie statusu języka tamilskiego); w 1. poł. lat 90. powtarzały się akty przemocy z obu stron i otwarte walki zbrojne; 1995 siły rządowe zdobyły gł. ośr. oporu Tamilów — Dżafnę; 2002 zawieszenie broni i porozumienie o utworzeniu feredacji Tamilów i Syngalezów. W XII 2004 wsch. wybrzeża S.L. zniszczone przez tsunami.

---