Niemcy (Deutschland, Republika Federalna Niemiec, RFN), państwo w środk. Europie, nad M. Północnym, Cieśn. Duńskimi i M. Bałtyckim; pow. 357 tys. km², 81,9 mln mieszk. (2003); ok. 91% Niemców oraz Turcy, Serbowie, Włosi, Grecy, Polacy; luteranie, katolicy; ujemny przyrost naturalny (-1,2‰, 2001); gęsto zaludnione Zagłębie Ruhry (ok. 1200 mieszk. na km²); stol. Berlin, inne m.: Hamburg, Monachium, Kolonia, Frankfurt n. Menem, Drezno, Lipsk, Stuttgart, Brema; j.u. niem.; republika; składa się z 16 krajów związkowych. Na pn. polodowcowa Niz. Północnoniemiecka z szerokimi pradolinami, w części środk. stare góry i wyżyny, m.in. Reńskie G. Łupkowe, Schwarzwald (między nimi Niz. Górnoreńska), g. Harz, Rudawy, Wyż. Szwabska i Wyż. Frankońska; na pd. rozległa Wyż. Bawarska i Alpy (Zugspitze, 2963 m); klimat umiarkowany cepły, przeważnie mor.; gęsta sieć rzek (Ren z Menem, Łaba, Dunaj, Wezera), połączonych kanałami (Śródlądowy, Ren-Men-Dunaj); jeziora na pojezierzach (Müritz) i przedgórzu Alp (Bodeńskie, Chiem); lasy ok. 29% pow.; liczne parki nar. (Pustać Lüneburska). Kraj wysoko rowinięty, 3. po USA i Japonii; bogate zasoby węgla kam. (Zagłębie Ruhry), węgla brun. (Saskie, Łużyckie, Nadreńskie) oraz rudy żelaza, sole potasowe; elektrownie gł. cieplne; świat. producent samochodów (Mercedes, BMW, Volkswagen) — 3. miejsce po USA i Japonii, maszyn, sprzętu elektron. (Siemens, AEG-Telefunken), produktów chem. (Hoechst, BASF); silnie rozwinięty przemysł rafineryjny (w Ingolstadt), hutnictwo (Krupp, Thyssen), precyzyjny, spoż. (3. miejsce w produkcji piwa, po USA i Chinach); intensywna uprawa zbóż, ziemniaków, buraków cukrowych, roślin pastewnych, chmielu, winorośli; hodowla trzody chlewnej; rybołówstwo; turystyka (zwł. w górach); wszechstronnie rozwinięty transport (w tym wodny, rurociągowy); gł. porty mor.: Hamburg, Brema, Bremerhaven, gł. port śródlądowy Duisburg; 2. miejsce, po USA w świat. wymianie handlowej. — W starożytności osadnictwo celt., następnie germ.; VI w. powstanie państwa Franków, 843 jego podział — wsch. część zaczątkiem odrębnego królestwa, zw. później niem.; od 962 król niem. cesarzem rzym.; od 2. poł. XI w. formowanie się i umacnianie władztw terytorialnych, narastający kryzys społ. i polit., dążenie do przebudowy stosunków kośc. (XVI w. reformacja i rozbicie N. na katol. pd. i protest. pn.); po wojnie trzydziestoletniej (1618-48) uniezależnienie poszczególnych księstw (ok. 300); najsilniejsze 2 rywalizujące monarchie: Prusy i Austria; w pocz. XIX w. przejściowa zależność od napoleońskiej Francji (1806 koniec cesarstwa rzym. narodu niem., I Rzeszy — Franciszek II został ces. Austrii); po wojnie austr.-prus. — 1866 hegemonia Prus w N., po wojnie fr.-prus. 1870-71 proklamowanie cesarstwa niem. (tzw. II Rzesza; bez Austrii); w XIX-XX w. najpotężniejsze mocarstwo kontynentu; po I wojnie świat. 1918 proklamowanie republiki (Rep. Weimarska); brak stabilizacji polit., trudności gosp. gł. przyczyną ruchu nazistowskiego; od 1933 rządy dyktatorskie i terror polit. A. Hitlera (proklamowanie tzw. III Rzeszy); 1938 przyłączenie Austrii i zabór części Czechosłowacji (Sudety), 1939 okupacja Czech i Moraw; IX 1939 agresja na Polskę, pocz. II wojny świat.; po klęsce 1945 okupowane przez Francję, USA, W. Brytanię i ZSRR, od 1949 dwa państwa niem.: Rep. Federalna Niemiec i Niem Rep. Demokr. oraz enklawa Berlin Zachodni. Niemiecka Republika Demokratyczna (NRD), państwo powstałe X 1949 na terenie byłej sow. strefy okupacyjnej; stol. Berlin; rządzone totalitarnie przez komunist. partię SED; czł. RWPG i Układu Warsz.; VII 1990 unia walutowa, gosp. i socjalna z RFN; 3 X 1990 przystąpienie do RFN w ramach procesu zjednoczenia Niemiec. Republika Federalna Niemiec (RFN), utw. IX 1949 z 3 stref okupacyjnych: amer., bryt. i fr.; demokr.-parlamentarne państwo związkowe ze stol. w Bonn; do 1954 ograniczenie suwerenności (układy paryskie); czł. NATO i EWG (UE); pocz. decydująca rola chadeckich partii CDU/CSU, 1969-82 rządy koalicji SPD/FDP, 1982-98 CD/CSU i FDP (kanlerzem H. Kohl), od 1998 koalicji SPD/Zieloni (kanclerzem G. Schröder); traktat IX 1990 moskiewski, regulujący zewn. aspekty zjednoczenia między obydwoma państwami niem. umożliwił X 1990 przystąpienie NRD do RFN.

---