Natalia Lewandowska
Administracja zaoczna - grupa 109
Wstęp do prawoznawstwa - Funkcje i rodzaje przepisów prawnych
Przepisy ogólne (leges generales)
Stanowią część wspólną dla całego aktu prawotwórczego. Określają zakres zastosowania danego aktu (podmiotowy) oraz zakres normowania (przedmiotowy). Zawierają definicje ustawowe (legalne), objaśnienia skrótów oraz często formułują zasady prawa.
Definicja legalna
Objaśnienie podstawowych terminów:
nieostrych wymagających obostrzenia
wieloznacznych funkcjonujących w języku potocznym
których znaczenie nie jest powszechnie przyjęte
których znaczenie w języku potocznym różni się od znaczenia w języku ustawowym
Zasady prawa
Normy naczelne (o charakterze fundamentalnym), mające szczególne znaczenie dla danego aktu normatywnego, całej gałęzi prawa albo prawa obowiązującego w ogóle. Ich znaczenie polega na tym, że prawodawca tworząc nowe prawo stara się ich nie łamać, a stosujący prawo kierują się zasadami podczas interpretacji prawa. Wytyczają granice prawotwórstwa i wykładni prawa.
Przepisy szczegółowe
Poprzez nie następuje szczegółowa regulacja materii, której dany akt dotyczy.
Definicja agregatowa
Stosuje w przepisie technikę wyliczeniową uwzględniającą wiele definicji pojęć.
W treści aktów prawnych stosowane są również formy nawiasowe definicji oraz skróty.
1. Przepisy zezwalające
Polegają na uchyleniu w pewnym zakresie generalnego zakazu bądź nakazu określonego zachowania. Najczęściej używanymi zwrotami są: „może”, „wolno”, „zezwala się”.
Funkcje przepisów zezwalających:
nadawanie uprawnień
wyrażanie roszczenia
określenie kompetencji
2. Przepisy zrębowe
a) Zupełne (centralne)
Bezpośrednio i wyraźnie wskazują kto, w jakich okolicznościach i co powinien czynić (adresat, okoliczności, wzór postępowania)
b) Niezupełne (podstawowe, kluczowe dla odtworzenia normy)
Są to przepisy, w których został zawarty co najmniej nakaz (zakaz) określonego zachowania. Mogą być modyfikowane lub objaśniane przez inne przepisy prawne.
3. Przepisy uzupełniające przepis zrębowy
Dzięki nim można zastosować przepisy zrębowe niezupełne. Zawierają określenie adresata i opis okoliczności zastosowania normy.
4. Klauzule generalne
Zwroty niedookreślone w tekście aktu normatywnego, które dopuszczają elastyczne stosowanie przepisów tego aktu zgodnie z poczuciem słuszności, sprawiedliwości, szczególnymi okolicznościami i indywidualną sytuacją podmiotu przez prawo zobowiązanego lub uprawnionego(np. do „zasad współżycia społecznego”)
5. Przepisy zawierające nieostre zwroty językowe: „znaczna szkoda”, „niedołęstwo”, „ważne przyczyny”, „przymusowe położenie”...
6. Ze względu na moc wiążącą:
a) Przepisy bezwzględnie wiążące zwane też bezwzględnie stosowanymi (iuris cogentis)
Ich zastosowanie jest niezależne od woli adresatów (obowiązują bez względu na wolę stron).
Charakterystyczne przede wszystkim dla prawa publicznego (np. administracyjnego, karnego)
b) Przepisy względnie wiążące (iuris dispositivis)
Ich obowiązywanie uzależnione jest od woli stron. Obowiązują jeżeli strony nie ujawniły swojej woli lub zrobiły to w sposób niewystarczający. Przepisy te pozostawiają adresatom prawa, swobodę kształtowania wzajemnych stosunków i własnego postępowania. Oświadczenie woli podmiotu ma moc wiążącą. Charakterystyczne dla prawa prywatnego (np. cywilnego)
c) Przepisy względnie jednostronnie wiążące (iuris semidispositivis)
Dają możliwość odmiennej regulacji, niż ta, która wynika z przepisów iuris cogentis ale tylko na korzyść jednej ze stron. Często ustalają minimalny albo maksymalny zakres świadczeń jednej ze stron (np. ceny), najdłuższe albo najkrótsze terminy wypowiadania umów itd.
Charakterystyczne dla prawa prywatnego.
7. Przepisy ogólne (leges generalis)
Zawierają regułę powszechną.
8. Przepisy szczególne (leges specialis)
Są to przepisy ustanawiające wyjątki od reguły.
9. Przepisy odsyłające:
a) systemowo
Odsyłają do innych przepisów prawa obowiązującego (systemu prawa)
b) pozasystemowo
Odsyłają do:
- wyraźnie sformułowanych kodeksów etyki zawodowej (np. etyki lekarskiej)
- pewnych szczególnych reguł moralnych (np. zasady współżycia społecznego itp.)
- reguł technicznych (np. zasad techniki górniczej)
- reguł zwyczajowych (np. zasad zwykłej praktyki morskiej)
- regulaminów
- norm różnych organizacji, stowarzyszeń
10. Przepisy blankietowe
Odsyłają do przepisów, których na dany moment nie ma, ale które później zostaną wydane. Nie ustanawiają reguły zachowania ale wskazują na organ państwa który ma je dopiero wprowadzić.
Przepisy kolizyjne
Rozstrzygają o zastosowaniu jednego z dwóch przepisów w przypadku gdy taki sam typ zachowania jest przez nie odmiennie regulowany.
Charakterystyczne dla międzynarodowego prawa prywatnego.
Przepisy wprowadzające
Możemy znaleźć je pod koniec aktu prawodawczego. Składają się na nie:
1. Przepisy przejściowe
Regulują stosunek nowego prawa (nowego aktu normatywnego) do stosunków społecznych powstałych pod rządami prawa starego (np. zakończenie postępowań spraw będących w toku; utrzymanie w mocy przez określony czas tych instytucji prawnych, które likwiduje nowy akt prawny*). Powinny respektować zasady:
- „prawo nie działa wstecz”
- zasada „praw nabytych”
2. Przepisy dostosowujące
Występują w niektórych aktach (zwykle o szczególnej wadze, kiedy zachodzi potrzeba dostosowania prawa w szerszym zakresie do wymogów nowej ustawy).
Wyznaczają sposób powołania po raz pierwszy organów w instytucjach ukształtowanych przez nowe prawo oraz sposób dostosowania się do nowych przepisów (określają termin).
3. Przepisy końcowe
Zawierają dwa rodzaje postanowień:
a) derogacyjne (uchylające) wyraźnie
Konkretne i wyczerpujące uchylenie przepisów, bądź aktów normatywnych.
b) derogacyjne dorozumianie
Brak konkretnego wymienienia przepisów. Wykorzystują ogólnikowe sformułowania.
Budowa umowy międzynarodowej**
tytuł |
wstęp |
przepisy merytoryczne ( prawa i obowiązki państw) |
postanowienia końcowe (dotyczące wejścia w życie, czasu obowiązywania, niekiedy możliwość wypowiedzenia lub zgłaszania zastrzeżeń) |
miejsce i data podpisania liczba egzemplarzy język w jakim umowa została sporządzona podpisy i pieczęcie |
___________________________________________________________________________
*Jabłońska-Bonca J., Podstawy prawa dla ekonomistów, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2005, str. 142-143
** Jabłońska-Bonca J., Podstawy prawa dla ekonomistów, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2005, str. 145
Budowa aktu normatywnego*
dziennik publikacyjny |
|
nazwa aktu, data ustanowienia tytuł |
|
przepisy ogólne definicje legalne |
|
przepisy szczegółowe m.in.: 1. a) ius cogens b) ius dispositivum 2. a) ogólne b) szczególne 3. a) odsyłające systemowo b) odsyłające pozasystemowo 4. a) zrębowe zupełne (centralne) b) zrębowe niezupełne 5. uzupełniające przepisy zrębowe |
|
przepisy kolizyjne |
|
przepisy przejściowe |
|
przepisy dostosowujące |
|
końcowe: 1. derogacyjne 2. o wejściu w życie |
podpis |
___________________________________________________________________________
*Jabłońska-Bonca J., Podstawy prawa dla ekonomistów, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2005, str. 144
Bibliografia
Jabłońska-Bonca J., Podstawy prawa dla ekonomistów, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2005, str. 133-145
Stawecki T., Winczorek P., Wstęp do prawoznawstwa, Wydawnictwo C.H. BECK, Warszawa 2003, str. 99-104
- 3 -