WYKŁAD III

Kredyt bankowy jest jednym z instrumentów finansowych, w odróżnieniu od innych instrumentów pieniężnego podziału produktu ma formę przepływów pieniężnych.

Każdy podmiot funkcjonuje w pewnym otoczeniu, z którym wiążą się przepływy środków pieniężnych. Przepływy te muszą być w procesie przyznawania kredytów zdefiniowane i muzą posiadać określone cechy.

Wśród metod redystrybucji wyróżnia się:

1. metodę budżetową,

2. metodę ubezpieczeniową,

3. metodę bankowo - kredytową.

Ad.1. Redystrybucja budżetowa - oparta na uprawnieniach władzy zwierzchniej, która wykorzystuje uprawnienia w postaci przymusu. Przymus od podmiotów gospodarczych przez domowe aż do budżetu państwa. Jest to przepływ jednokierunkowy, który cechuje się:

• obligatoryjnością,

• bezzwrotnością,

• nieodpłatnością.

Ad.2. Redystrybucja ubezpieczeniowa - jest tylko w niewielkiej swej części oparta na wykorzystaniu uprawnień ustawowych. Ten rodzaj przepływu pomiędzy podmiotami ubezpieczeniowymi charakteryzuje się:

• wzajemnością świadczeń pieniężnych,

• umownością,

• obligatoryjnością - w przypadku ustawowych ubezpieczeń,

• zwrotnością, w przypadku zaistnienia zdarzeń będących przedmiotem ubezpieczenia,

• odpłatnością przez wniesienie do tych instytucji ubezpieczeniowych składki ubezpieczeniowej.

Ad.3. Redystrybucja bankowo-kredytowa - jest dwukierunkowym przepływem środków pieniężnych, co oznacza, że środki powierzone rozmaitym podmiotom muszą być zwrócone, a środki powierzone bankom w postaci depozytów muszą wrócić do ich właścicieli. Ten przepływ charakteryzuje się następującymi cechami:

• wzajemnością świadczeń,

• umownością,

• zwrotnością,

• odpłatnością.

Różnica między redystrybucją ubezpieczeniową a bankowo-kredytową leży w możliwościach korzystania z tych świadczeń przez podmioty gospodarcze. Z funduszy ubezpieczeniowych mogą korzystać tylko Ci, którzy zapłacili składkę, natomiast w przypadku redystrybucji bankowo-kredytowej mogą korzystać wszystkie podmioty, które spełniają warunki posiadania zdolności kredytowej.

Pojęcie kredytu jest ściśle związane z umową kredytową mającą charakter gospodarczy. Umowa kredytowa wyróżniona jest przepisami prawa handlowego ze względu na funkcję, treść i strukturę świadczeń.

Umowa kredytowa charakteryzuje się następującymi cechami:

1. efektem zawarcia umowy jest powstanie stosunku prawnego kredytu, który ma charakter złożony, Bank w umowie zobowiązuje się do co najmniej 2 świadczeń, tj.:

• oddania co najmniej określonej ilości środków płatniczych do dyspozycji kredytobiorcy,

• przeprowadzenia na jego zlecenie rozliczeń pieniężnych, albo wypłaty kredytu w gotówce.

2. kredyt udzielony jest na czas określony po uprzednim zbadaniu zdolności kredytowej potencjalnego dłużnika,

3. w umowie kredytowej określa się w sposób cyfrowy i sztywny ilość środków płatniczych oddanych do dyspozycji kredytobiorcy. Odstępstwem od tej zasady jest udzielenie tzw. kredytu płatniczego,

4. w umowie kredytowej skonkretyzowany jest cel udzielenia kredytu. Bank w ten sposób ma możliwość monitorowania wykorzystania kredytu zgodnie ze wskazanym w umowie celem,

5. kredyt jest udzielany na zasadzie zwrotności i odpłatności. Odpłatnością za kredyt są odsetki i prowizja,

6. umowa kredytowa ma charakter konsensualny, czyli dochodzi do skutku już w momencie jej zawarcia. Oddanie do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych nie jest przesłanką konieczną do zawarcia umowy. Dotyczy to również przypadku, gdy postawienie do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych następuje w dniu zawarcia umowy,

7. umowa kredytowa jest umową nazwaną w prawie bankowym. Jest zastrzeżona wyłącznie do kompetencji banków. Generalnie kredytów mogą udzielać wyłącznie banki,

8. umowa jest dwustronnie obowiązująca. Bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas określony w umowie kwotę środków pieniężnych. Kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania ze środków na warunkach określonych w umowie, zwrotu środków w określonej wysokości i w określonych terminach oraz do zapłaty prowizji,

9. kredyt bankowy jest zobowiązaniem pieniężnym. Bowiem przez umowę udzielenia kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy oznaczoną ilość środków pieniężnych. Prawo bankowe nie przewiduje tzw. kredytów zobowiązaniowych polegających na przejęciu zobowiązań klienta nie dokonując jednakże na jego rzecz bezpośredniej płatności. Np. udzielenie gwarancji przez bank wymaga uzyskania kredytu na tę gwarancję.

Kredyt w praktyce utożsamiany bywa z pożyczką, a są to dwie różne instytucje prawne.

Pożyczka jest umową konsensualną, czyli dochodzi do skutku już w momencie zawarcia umowy o pożyczkę. Na mocy tej umowy pożyczkodawca zobowiązuje się przenieść na rzecz pożyczkobiorcy określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych co do gatunku. Dłużnik zobowiązuje się zwrócić tą samą ilość pieniędzy lub rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

Pożyczka może, ale nie musi, być oprocentowana. Nie musi być też określony cel, na jaki będzie przeznaczona. Nie ma też wymogu jej monitorowania (ani też takiej możliwości).

Ta forma długu nie wymaga szczególnej formy prawnej. Jednak przy wysokiej wartości pożyczki wskazane jest dla celów dowodowych sporządzenie umowy o pożyczkę.

W przypadku, gdy termin zwrotu pożyczki nie jest oznaczony pożyczkobiorca jest zobowiązany zwrócić ją w ciągu 6 tygodni po wypowiedzeniu umowy przez wierzyciela. Umowa pożyczki jest uregulowana Kodeksem Cywilnym i prawem handlowym. Pożyczki są b. rzadko udzielane przez banki.

Rachunki zysków i strat banków wskazują wyraźnie, że najważniejszym źródłem ich dochodów jest kredyt. Oczywiście bywają okresy, że jest inaczej. Np. kryzys, wojna. Są ona krótkie i nie mają dużego wpływu na to, co dzieje się w bankach. Kredyty są podstawą finansową systemu bankowego i zapewniają najważniejsze zyski. Zawsze były banki, które dużo zysków czerpały z innych typów operacji, np. operacji walutowych, działalności inwestycyjnej, transferów pieniężnych.

Sytuacja w gospodarce rynkowej zmienia się. Istnieją czynniki, które ograniczają rolę kredytów np. dla dużych przedsiębiorstw będących do niedawna najlepszymi kredytobiorcami w bankach. Mogą one emitować własne obligacje lub inne pap.wart. o charakterze zbliżonym do obligacji (kupując obligacje udzielamy temu podmiotowi kredytu). Emisja obligacji jest tańszym sposobem pozyskania pieniędzy, niż kredyt. Obligacje muszą być również korzystne dla inwestora, więc ich oprocentowanie musi być wyższe od depozytu bankowego.

Banki angażują się w stosunku do małych i średnich przedsiębiorstw i klientów indywidualnych. Przy emisji obligacji banki pełnią przeważnie usługą zleconą przez emitenta, tzn. np. dystrybucję, sprzedaż itp.

W obecnym okresie znaczenie kredytu dla systemu bankowego rośnie. Rośnie zapotrzebowanie na kredyty i również banki są bardziej skłonne do udzielania kredytów. Sytuacja gospodarcza sprzyja inwestycjom, które są przecież finansowane są przeważnie przez kredyt. Ważnymi wskaźnikami świadczącymi o polityce banków jest udział kredytów w sumie aktywów oraz stosunek masy kredytów udzielonych do kapitałów własnych i do depozytów.

W skali całego polskiego systemu bankowego stan kredytów udzielonych na koniec 1997 r. wynosił 108mld PLN natomiast suma bilansowa wynosiła 220 mld PLN (bez NBP). Wynika z tego, że 50% sumy bilansowej stanowią kredyty. W ciągu 2 lat udział kredytów w sumach bilansowych zwiększył się o 17%. Potwierdza to fakt, że kredyty mają dużą rolę dla banków. Kapitały własne banków polskich w 1997 r. wynosiły ok. 14mld PLN, to oznacza, że kredyty były prawie 8 x większe od sumy kapitałów własnych, co dowodzi, że banki dysponują cudzymi pieniędzmi ulokowanymi w postaci depozytów.

Depozyty: 140 mld., czyli 78% depozytów przeznaczono na kredyty.

Funkcje kredytów bankowych:

1. kreatywna,

2. płatnicza,

3. finansowa,

4. kontrolna.

Ad.1. funkcja kreatywna kredytu polega na tworzeniu pieniądza. Udzielenie kredytu to zwiększanie pieniądza w obiegu. Czyli tak samo jak w przypadku emisji pieniądza. Funkcja ta może być przyczyną inflacji. Aby ograniczyć funkcję kreacji pieniądza banki są zobowiązane udzielać kredytów w odpowiedniej proporcji do depozytów.

Ad.2. funkcja płatnicza polega na umożliwieniu kredytobiorcy zapłacenia jego płatności wierzycielom. Kredyty udzielone przedsiębiorstwom przywracają im płynność finansową (możliwość pokrywania wydatków). Bardzo ważna funkcja, bowiem zaangażowane środki są przeważnie wcześniejsze niż przychody z tej funkcji.

Ad.3. funkcja finansowa polega na stworzeniu przedsiębiorstwom możliwości finansowania określonych przedsięwzięć związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą. Zapotrzebowanie przedsiębiorstw na środki finansowe jest duże, przeważnie podmiotów nowych lub rozwijających się. Wiąże się to z inwestowaniem, finansowaniem zapasów sezonowych, restrukturyzacją, modernizacją.

Ad.4. funkcja kontrolna wynika z trybu udzielenia kredytu przez bank. Bank może udzielić kredytu tylko wiarygodnym kredytobiorcom. I tylko wtedy, gdy jest duże prawdopodobieństwo jego zwrotu. Dlatego bank przed udzieleniem kredytu sprawdza sytuację finansową przedsiębiorstwa oraz celowość zaciągnięcia kredytu na konkretną działalność.

Wszystkie te funkcje kredyt może spełniać jednocześnie. Przyczynia się to do rozwoju życia gospodarczego.

Cechy kredytu:

1. celowość,

2. zwrotność,

3. terminowość,

4. oprocentowanie,

5. zabezpieczenie.

Ad.1. celowość oznacza, że kredyt bankowy jest udzielany na ściśle określony cel. Bank zastrzega sobie prawo do przeprowadzenia kontroli jego wykorzystania (monitoring). W przypadku stwierdzenia niezgodności z umową, bank ma prawo zerwać umowę. Wiąże się to z natychmiastowym zwrotem kredytu.

Ad.2. zwrotność - terminowość i sposób zwrotu uzgodnione przez obie strony w umowie. Wszelkie zmiany z tego zakresu wymagają formy pisemnej. Zwłoka w spłacie rat kredytu powoduje naliczenie przez bank podwyższonego oprocentowania.

Ad.3. terminowość - polega na ustaleniu terminu zwrotu. Dla banku jest to b. istotne gdyż udziela on kredytów w związku z depozytem. Musi być przestrzegana korelacja pomiędzy terminem płatności kredytu a terminami ustalonymi dla depozytariuszy.

Ad.4. oprocentowanie - jest zapłatą za korzystanie ze środków pieniężnych oddanych przez bank do dyspozycji kredytobiorcy. Umowa kredytowa precyzuje wysokość stopy procentowej i ew. warunki jej podwyższenia lub obniżenia.

Ad.5. zabezpieczenie - jest związane z ryzykiem, jakie powoduje udzielenie kredytu. Prawo bankowe stanowi, iż w celu zapewnienia zwrotu kredytu bank może żądać od kredytobiorcy zabezpieczenia przewidzianego prawem cywilnym i wekslowym oraz zwyczajami przyjętymi we współpracy z zagranicznymi bankami.

3

1

Szukasz gotowej pracy ?

To pewna droga do poważnych kłopotów.

Plagiat jest przestępstwem !

Nie ryzykuj ! Nie warto !

Powierz swoje sprawy profesjonalistom.

---