Rozwój społeczny Vasta K.

1. PODEJŚCIA TEORETYCZNE DO ZAGADNIENIE STOSUNKÓW MIEDZY RÓWIEŚNIKAMI

1.Poznawcza teoria rozwoju:

1. Dzieci obiektami zachowania i źródłem jego zmiany

2. Piaget - dziecko podporządkowuje się autorytetowi rodziców traktując ich sądy jako sztywną koncepcje dobra i zła, relacje z rówieśnikami wymagają bardziej współrzędnego charakteru i pomagają rozwinąć rozumienie relatywizmu moralnego

3. Teoria rozwoju moralnego Kohlberga - konieczność przyjęcia perspektyw rówieśników rozwija moralnie

4. Myślenie o rówieśnikach przejawem poznania społecznego

5. Poznanie społeczne jest podobne (ale trudniejsze) do fizykalnego, ale różni się tym, że:

• Inni ludzie w odróżnieniu od przedmiotów sami się zachowują

• Stosunki z ludźmi polegają także na interakcjach

6. konflikt poznawczy jako podstawa do przyjmowania perspektywy innych ludzi

7. Wygotski - b. kompetentni równieśnicy pełnią rolę kształtującą

8. Zachowanie wobec rówieśników zależy od tego, jak ono o nich myśli

2. Teoria uczenia się

1. Rówieśnicy wpływają na dziecko dostarczając wrażeń zarówno pozytywnych jak i negatywnych (wzmocnienia)

2. Rówieśnicy stanowią modele zachowania

3. Przez obserwację rówieśników dziecko rozwija swoje poczucie skuteczności (porównuje się do nich)

4. Interakcja z rówieśnikami dobrym przykładem zasady współdeterminizmu Bandury:

• Uwzględnia współdziałanie trzech czynników: osoby, zachowania osoby, środowiska

• Każdy z tych czynników oddziałuje na dwa pozostałe i je modyfikuje

3. Teoria etologiczna:

1. Podkreślenie wrodzonych postaw zachowania ukształtowanych w wyniku ewolucji

2. Zachowania społeczne dzieci zostały wyselekcjonowane ewolucyjnie dzięki ich wartości adaptacyjnej

3. Opiera się także na porównaniu z innymi gatunkami

4. Duży nacisk na badania w naturalnym środowisku

5. Np. agresja:

• Kontrolowana agresja jest bardziej adaptacyjna od niekontrolowanej

• Dzieci tak samo jak i szympansy tworzą hierarchie ważności poszczególnych jednostek w grupie

• Dzięki tej hierarchii agresja występuje bardzo rzadko

ważne są też oczywiście doświadczenie i środowisko, rozwój poznawczy, niezbędne np. przy ocenie stopnia czyjejś dominacji etc.

2. TYPOWE STOSUNKI MIĘDZY RÓWIEŚNIKAMI

• Wiek niemowlęcy:

1. Dzieci przebywają ze sobą bo rodzice zorganizowali takie spotkanie (odwiedziny, żłobek)

2. Już od 6 miesiąca niemowlę interesuje się innymi niemowlęciem

3. Interakcja skupiona na obiekcie, często jest to jakaś zabawka wzbudzająca wspólne zainteresowanie

4. Najbardziej widoczna zmiana ilościowa kontaktów z rówieśnikami

5. Interakcje od prostych do bardziej złożonych

6. Większość wymian społecznych ma charakter pozytywny

7. Znani rówieśnicy także mogą podnosić poziom bezpieczeństwa niemowlęcia

8. Poziom relacji niemowlęcia z dorosłym ma wpływ na jego relacje społeczne. Jeśli niemowlę czuje się wystarczająco bezpieczne częściej wchodzi w interakcje z nieznanymi rówieśnikami.

• Wiek przedszkolny (2-5):

1. Rówieśnicy stają się drugim ważnym systemem społecznym (po rodzicach)

2. Bardziej zróżnicowany świat społeczny - dziecko w różny sposób zachowuje się z różnymi rówieśnikami

3. Złożoność interakcji wzrasta w miarę jak symboliczne postacie zachowania zaczynają dominować (język zamiast zaczepek)

4. Dominuje zabawa tematyczna

5. Częste modelowanie zachowania na wzór rówieśników

6. Dzieci poprzez naśladowanie (13 razy na godzinę uh) czyjegoś zachowania wkupiają się w jego łaski

7. W przedszkolu występują też częste wzmocnienia od innych dzieci (przyjazne uczucia lub fizyczne atakowanie)

• --> Klasyfikacja zabawy ze względu na jej poziom poznawczy:

1. Funkcjonalna - Proste powtarzające się ruchy mięśniowe wykonywane z przedmiotami lub bez przedmiotów (potrząsanie grzechotka, podskakiwanie)

2. Konstrukcyjna - manipulowanie przedmiotami w celu stworzenia czegoś (budowanie wieży z klocków, wycinanie i klejenie obrazków)

3. Tematyczna (symboliczna, dramatyczna, w role) - wykorzystanie przedmiotu lub osoby jako symbolu czegoś innego, wpływa dobrze na rozwój poznawczy (udawanie że patyk jest statkiem, zabawa z kolegą w Batmana lub Robin Hooda ) zabawa z kolegą w Marie Kielar Turską to pewnie wyższa szkoła jazdy ;) - przyp. autora

4. Gry z regułami - granie w gry zgodnie z góry ustalonymi regułami (gra w klasy, warcaby)

• --> Klasyfikacja zabaw ze względu na ich poziom społeczny:

1. Obserwowanie - Obserwowanie zabawy innych osób bez brania w niej udziału

2. Zabawa samotna - Bawienie się w pojedynkę bez prób zbliżania się do innych dzieci

3. Zabawa równoległa - Bawienie się obok innych dzieci takimi samymi przedmiotami ale bez prawdziwej interakcji i współpracy

4. Zabawa asocjacyjna - Bawienie się z innymi dziećmi we wspólną zabawę, ale bez podziału pracy i bez podporządkowania jakiemuś ogólnemu celowi grupowemu (taki sejm w miniaturze - przyp. autora)

5. Zabawa kooperacyjna - Bawienie się w grupie zorganizowanej dla wykonania jakiegoś działania lub osiągnięcie celu z koordynacją zachowania poszczególnych członków dla dojścia do tego celu

Dzieci nie muszą przechodzić każdej z tych rodzajów zabawy po kolei. Wraz z przyswojeniem kolejnego rodzaju zabawy wcześniejszy nie musi zaniknąć

• Wiek szkolny i adolescencja (tak od 7/8 rż)

1. Głównie zabawy kooperacyjne i z regułami- entuzjaści wręcz

2. Wzrost znaczenia grupy jako środowiska, wzrost umiejętności interakcyjnych

3. Kryteria Hartupa pozwalające orzekać o istnieniu grupy (środowisko, w którym przebiegają interakcje)

• Regularnie zachodząca interakcja społeczna

• Uznawanych jest więcej wartości ponad te które są przestrzegane przez całe społeczeństwo

• Poszczególni członkowie mają poczucie przynależności

• Istnieje struktura wspierająca postawy, które powinni wykazywać wobec siebie członkowie grupy

Grupy są źródłem samoidentyfikacji i gratyfikacji

KONFORMIZM - zależy od cech dziecka - Wpływ rówieśników i rodziców różni się od dziedziny życia - ubieranie się, muzyka - rówieśnicy; edukacja i aspiracje zawodowe - rodzice

W sumie poglądy rówieśników i rodziców są bardziej podobne niż rożne - Efektywna socjalizacja pomaga rozwijać własne poglądy i suwerenne sposoby myślenia

W okresie adolescencji powstają BANDY - 5-10 osób o podobnych zainteresowaniach i zachowaniu, sprawiając wrażenie że pozostają poza kontaktami rówieśniczymi.

III. CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA STOSUNKI Z RÓWIEŚNIKAMI

• Czynniki sytuacyjne - jedna z determinant dziecięcych interakcji (obok wieku):

1. Zatłoczenie

• Powoduje wzrost agresji, podwyższony poziom pobudzenia emocjonalnego i obniżenie poziomu rozwiązywania problemów, zarówno u szczurów jak i u ludzi (pewnie specjalnie nas tłoczą w salach, żeby nikt nie mówił, że na psychologii jest łatwo - przyp. autora)

• Nie zawsze samo zatłoczenie jest przyczyną spadku chęci współpracy i wzrostu chęci rywalizacji, często mała przestrzeń wiąże się z mniejszą ilością zasobów. (np. dzieci bawiące się w mniejszej sali w przedszkolu prawdopodobnie mają też mniej zabawek do dyspozycji)

Zasoby

• Niedobór zasobów może prowadzić do większej rywalizacji (np. o zabawki), jak i do częstszej współpracy (jak nie ma się czym bawić to trzeba się bawić z sobą)

• Istotny jest rodzaj zasobów, np. kąciki książkowe sprzyjają zabawom równoległym, zaś kąciki lalkowe zabawom tematycznym

• Znajomość

• Im bardziej znajome otoczenie tym dziecko jest bardziej skłonne do interakcji społecznych (więcej zachowań pozytywnych- inicjowanie zabawe, mniej zachowań negatywnych - agresja)

• Dzieci potrafią się zachowywać zupełnie inaczej w domu niż w poza nim (presyndrom krótkiego łańcucha? - przyp. autora)

• Im bardziej znane są osoby wchodzące w interakcje z dzieckiem tym ono jest bardziej śmiałe do takich interakcji (poznawczy poziom zabawy wzrasta, częstsze stają się zabawy wspólne i kooperacyjne)

• Wielkość grupy

• W wieku poniemowlęcym i przedszkolnym preferują grupy 2 osobowe

• Starsze dzieci również większe grupy, ale 2 osobowe pozostają ważne

• Chłopcy przeważnie bawią się w większych grupach niż dziewczynki

• Jest zmienną zależną jak i niezależną

• Dzieci w mniejszych grupach częściej angażują się w wymianę słowną (czyżby było łatwiej się przekrzyczeć? - przyp. autora), zadają więcej pytań dorosłym i wykazują wyższy poziom wyobraźni w zabawie

• Wpływ zmiennych poznawczych

1. Umiejętność rozwiązywania problemów społecznych (dzielenie się zasobami, inicjowanie przyjaźnie)- bardzo istotna

2. Umiejętność przyjmowania cudzej perspektywy

3. Umiejętność podejmowania roli

4. Zmiany zachodzące z wiekiem

• W wieku niemowlęcym w miarę rozwoju interakcje stają się coraz bardziej złożone i odwzajemnione, dzięki wzrostowi ogólnej umiejętności stałego i zintegrowanego zachowania

• Zabawa w wieku niemowlęcym staje się mniej skoncentrowana na przedmiocie i bardziej symboliczna, oraz skierowana na rówieśników, dzięki wzrostowi umiejętności decentracji

• Korelacja wewnątrz grup wieku

• Występuje dodatnia korelacja pomiędzy poziomem rozwoju poznawczego, a poziomem stosunków z rówieśnikami (czyżby inteligentni odbywali stosunki na wyższym poziomie? - przyp. autora)

• Istnieje dodatnia korelacja pomiędzy poziomem umiejętności komunikacyjnych zarówno mówienia jak i słuchania, a poziomem interakcji społecznych

• Poziom ocen moralnych, atrybucja dotycząca zamiarów, które leżą u podłoża zachowań są skolerowane z poziomem interakcji społecznych

• Agresja, zabawa, zachowanie prospołeczne są związane z rozwojem poznawczym

• Nie znaleziono zależności pomiędzy umiejętnościami poznawczymi, a zachowaniem w stosunku do rówieśników

• Pomimo że powyższe korelacje są istotne to nie są one bardzo wysokie, to znaczy że rozwój poznawczy wyjaśnia tylko część wariancji sposobu zachowania się dzieci w stosunku do rówieśników (ciężko jest uwzględnić jednocześnie wszystkie aspekty rozwoju poznawczego)

6. Trening - wyćwiczenie funkcji poznawczych wpływa na polepszenie relacji z rówieśnikami, jednak w nie dużym stopniu - ćwiczenie podejmowania roli obniża poziom agresji i do wzrostu tendencji udzielania pomocy.

IV. PRZYJAŹŃ - stabilna, afektywna relacja w diadzie, której cechami są preferencje, wzajemność i wspólny pozytywny afekt.

1. Małe dzieci skupiają się na jej zewnętrznych aspektach (przyjaciel, to ktoś z kim dobrze jest się bawić), starsze biorą pod uwagę bardziej abstrakcyjne aspekty, np. troszczenie się o drugiego człowieka.

2. Dla młodszych dzieci przyjaźń jest stanem chwilowym, dla starszych częściej stałym związkiem pomimo konfliktów

DETERMINANTY PRZYJAŹNI

3. Wybór przyjaciół

• Podobieństwo - główna determinanta

• Względem wieku - bardzo istotne

• Względem płci - ta preferencja powstaje w wieku przedszkolnym (przez większość część dzieciństwa płeć jest lepszym prognostykiem przyjaźni niż wiek)

• Względem rasy pojawia się na początku okresu szkolnego i wzrasta wraz z wiekiem

• Względem orientacji wobec szkoły - aspiracje i podejście do edukacji

• Behawioralna homofonia - podobieństwo w zachowaniu i zainteresowaniach

• Orientacja wobec kultury dziecięcej - ulubiony sposób spędzania czasy

• Zależność jest dwukierunkowa - zarówno dzieci przyjaźnią się bo są do siebie podobne jak i z czasem przyjaźni jeszcze bardziej się do siebie upodabniają

• Popularność, im większa tym lepiej

• Status społeczno-ekonomiczny, im wyższy tym lepiej

• Powstawanie przyjaźni - częściej się zaprzyjaźniają dzieci , które podczas relacji:

• Znajdowały wspólne pola aktywności

• Wykazywały większą jasność komunikacyjną

• Osiągały wyższy poziom powodzenia w wymianie informacyjnej

• Lepiej rozwiązywały konflikty

• Chętniej dokonywały samoujawnień, czyli dzielenia się informacjami o własnym ja

Zachowanie wobec przyjaciół

• Częstsze zachowania prospołeczne - (współpraca, dzielenie się). Czasem występuje współzawodnictwo z przyjacielem, dlatego łatwiej może przyjść dzielenie się z kolegą niż z przyjacielem, taka sytuacja zanika w adolescencji

• Konflikty - jedna osoba robi coś, przeciw czemu oponuje druga.

• częstość wśród przyjaciół wysoka, pewnie dlatego, że często razem przebywają

• wśród przyjaciół są mnie ostre i łatwiej ulegają załagodzeniu i częściej kończą się w sposób sprawiedliwy, wzajemnie satysfakcjonujący

• tak samo jeśli przyjaciele wspólnie rozw problemy, to lepiej na tym wychodzą, są b wrażliwsi na siebie, kolaboratywni, słuchają sugestii nawzajem

• Intymność

• Często używana jako prototypowa cecha przyjaźni w okresie adolescencji

• Dzieci zaczynają być świadome jej znaczenia w przyjaźni w wieku szkolnym, ale zaczyna się zaznaczać już w wieku przedszkolnym

• Wraz z wiekiem rośnie znajomość informacji intymnych u przyjaciół

• Wraz z wiekiem rośnie zdolność rozpoznawania podobieństw i różnic między sobą, a przyjacielem

SKUTKI PRZYJAŹNI:

1. Samoakceptacja - uzyskują wyższe oceny w Profilu Autopercepcji

2. Przystosowanie do szkoły - czują się lepiej, b lubią szkołę, lepiej się uczą

3. Wsparcie społeczne -

obsada postaci w świecie społecznym danej jednostki

1. Bada się z kim dziecko wchodzi w interakcje i o jakim są one charakterze

2. W dobrze rozwiniętej sieci społecznej łatwiej o wsparcie społeczne - środki dostarczane przez innych ludzi w okresie niepewności lub stresu, wyróżniamy wsparcia:

• Emocjonalne - zachowanie innych ludzi dostarczające pocieszenia lub ukojenia i podwyższa samoocenę

• Instrumentalne - zasoby środków namacalnych, służących do rozwiązywania zadań praktycznych

• Informacyjne - zasoby informacji i rad na temat tego jak radzić sobie z problemami

• Towarzyskie (wspólne działania i doświadczenia)

• Dzieci z lepszym wsparcie społecznym uzyskują lepsze wyniki w pomiarach przystosowania społecznego - zależność może być dwukierunkowa

V. POPULARNOŚĆ I TRUDNOŚCI W KONTAKTACH Z RÓWIEŚNIKAMI

• Popularność

1. W badaniach stosuje się techniki socjometryczne - pyta się grupę rówieśniczą o to kto jest najpopularniejszy

• Technika nominacyjna - każde dziecko wymienia określoną liczbę lubianych rówieśników

• Technika skalowania - dziecko ocenia na skali każdego członka grupy rówieśniczej względem wybranego kryterium

• Technika porównywania parami - przedstawia się za każdym razem imiona 2 rówieśników i prosi się o wskazanie bardziej lubianej

• Wyniki uzyskane w badaniach socjometrycznych korelują z opiniami nauczycieli i wynikami obserwacji zachowań dzieci

DETERMINANTY POPULARNOŚCI:

2. Najmłodsi potomkowie są częściej lubiani - możliwe, że dlatego iż wykasują silniejszą potrzebę rozwijania umiejętności interpersonalnych na łonie rodziny, co im pomaga w relacjach z rówieśnikami

3. Iloraz inteligencji i osiągnięcia szkolne korelują z popularnością (więc w Beverly Hils kłamią? - przyp. autora)

4. Atrakcyjność fizyczna koreluje z popularnością (więc w Beverly Hils tylko częściowo mijają się z prawdą...- przyp. autora)

5. Dzieci o bardziej atrakcyjnych i bardziej typowych imionach są bardziej popularne

• Albo rodzice nadający dzieciom nietypowe imię także nietypowo je traktują obniżając im zdolności społeczne

• Albo dzieci z nietypowymi imionami są wyśmiewane przez to obniża się im samoocene i szanse zdobycia popularności

6. Dzieci popularne potrafią:

• Inicjować interakcje z rówieśnikami

• Wchodzić do istniejących grup

• Zawiązują przyjaźnie ostrożnie ale z poczuciem pewności

• Nie narzucają się innym

• Nie zniechęcają się przy najmniejszym oporze

• Utrzymywać interakcje

• Są wrażliwe na cudze potrzeby i pragnienia

• Komunikują się efektywnie

• Umieją rozwiązywać konflikty

• Trudności w kontaktach

1. Także stosuje się techniki socjometryczne, jak i ocenę nauczyciela, oraz obserwacje

2. Dziecko odrzucane - otrzymuje od rówieśników nieliczne wybory pozytywne i liczne wybory negatywne

• Częściej wykazują się agresją

• Często prezentują zachowania nieadekwatne

• Odrzucenie cechuje się dużą trwałością i koreluje z problemami w toku dalszego rozwoju

3. Dziecko izolowane - otrzymuje od swoich rówieśników nieliczne wybory zarówno negatywne jak i pozytywne; ignorowane

• Postrzegane jako nieśmiałe

• Małomówne i mniej aktywne społecznie

• Wycofanie SIĘ SPOŁECZNE - izolacja od grupy narzucona przez samą jedn

• Reputacja może być czynnikiem samowzmacniającym się, czyli dziecko mające trudności może być we wszystkich rodzajach swojej aktywności z góry traktowane negatywnie

• Przyczyną mogą być braki poznawcze - niewiedza jak zyskać przychylność

• Programy interwencyjne - programy mające na celu pomóc dziecku przezwyciężyć trudności w kontaktach

• Modelowanie w celu zwiększenia uczestnictwa społecznego dzieci nieśmiałych i wycofujących się

• Kształtowanie pożądanych społecznie zachowań poprzez wzmocnienia

• Ćwiczenia podejmowania roli

• Trenowanie umiejętności rozwiązywania problemów społecznych

Dziecko kontrowersyjne - w pomiarze otrzymuje liczne wybory pozytywne i liczne negatywne

• Wpływ rodziny a życie rówieśnicze

- często rodzeństwo jest starsze lub młodsze, co wprowadza pewną asymetrię w porównaniu z kontaktami z przyjaciółmi, którzy są w identycznym wieku

- zachowanie dziecka z przyjacielem a z bratem czy siostrą może być drastycznie różne

• Dzieci z ciepłych rodzin mają mniej trudności w życiu społecznym

• Rodzice dzieci popularnych wykazują pośredni poziom kontroli dziecka nie kierują sztywno jego działaniem, ani nie pozwalają na zbyt wiele, są zaangażowani w życie swoich dzieci, ale pobudzają także ich autonomie

• Dzieci mające trudności w kontaktach fizycznych często pochodzą z domu gdzie się stosuje kary fizyczne

Ladd; rodzice a rówieśnicy:

- poprzez organizację środowiska dziecka decydują o dostępności rówieśników;

- organizują spotkania - mediatorzy

- superwizorzy - kontrolują i kierują interakcjami

- jako konsultanci - doradzają dzieciom nt ich relacji z rówieśnikami

---